Woliński Park Narodowy

Woliński Park Narodowy utworzono w 1960 roku na powierzchni 4897 ha,
obejmując ochroną ścisła 3% tego parku.

Park jest położony w rejonie ujścia Odry. obejmuje on przyrodniczo
najcenniejszą, północno-zachodnią część wyspy Wolin, pomiędzy zalewem
Szczecińskim a Morzem Bałtyckim. Dominującym elementem polodowcowej
rzeźby terenu są tu wyniosłe wzgórza morenowe ( do 115 m npm. ), opadające
stromymi, klifowymi brzegami do morza, a na południu do zalewu. Brzegi klifowe
podlegają silnej abrazji morskiej, powodując cofanie się brzegu o ok. 80 cm rocznie.
W mniej urozmaiconej, środkowej i wschodniej części wyspy znajduje się 12 jezior
polodowcowych, z których 4 położone są w granicach parku.

W kompleksach leśnych gatunkiem panującym jest sosna ( 74% ), buk zajmuje
18%, a dąb 6% ogólnej powierzchni leśnej. Szczególnie dobrze zachowały się tu
buczyny. W składzie siedlisk największy udział ( ponad 90% ) mają bory sosnowe,
wśród których jest spotykany naturalny bór bażynowy. Na niewielkich
powierzchniach występują również specyficzne zespoły wydmowe, solniskowe,
muraw i zarośli kserotermicznych oraz wodne, szuwarowe i torfiskowe.

Flora roślin naczyniowych liczy ponad 1300 gatunków, w tym 46 objętych
prawną ochroną. Gatunki chronioe, typowe dla Pomorza Zachodniego to m. in.
wiciokrzew pomorski, grzybieńczyk wodny, pajęcznica liliowata i mikołajek
nadmoeski. Fauna odmienna w swej specyficznej różnorodności i pochodzeniu.
U wybrzeży parku nielicznie pojawiają się ssaki morskie: foka szara i bałtycki wieloryb. W 1976 r. restaurowano tu w formie
półwolnościowej żubra rasy białowieskiej. Awifauna liczy ok. 230 gatunków z
gnieżdżącym się ( 4 pary ) bielikiem - symbolem parku. Na Wolinie krzyżują się
dwie główne rasy przelotów. Stąd wiele ptaków zlatuje się tu, m. in. morskie
adredony, lodówki i markaczki, a nawet zadomawia się mewa srebrzysta. Z terenu
parku opisano nowe dla nauki gatunki: chrząszcza Teredus opacus i dwa gatunki
skoczkonogów Collembola.
WOLIŃSKI PARK NARODOWY
Starania o powstanie Wolińskiego Parku Narodowego sięgają pierwszych lat powojennych, kiedy to prof. dr Adam
Wodziczko pierwszy zwrócił uwagę na wyjątkowe bogactwo przyrodnicze wyspy Wolin jako terenu przyszłego parku
narodowego. Ideę prof. Wodziczki czynnie wspierali prof. dr Z. Czubiński - botanik Uniwersytetu Poznańskiego oraz prof. dr
J. Urbański - zoolog tegoż Uniwersytetu. Dopiero włączenie się posła Ziemi Szczecińskiej prof. dra S. Zajączka doprowadziło
do ukazania się aktów prawnych powołujących Park. Woliński Park Narodowy utworzony został decyzją Rady Ministrów z
dniem 3 marca 1960 r. Łączna powierzchnia wynosi 4844 ha. W skład Parku wchodzą lasy (ok. 9096), jeziora, wybrzeże
morskie typu klifowego, wybrzeże Zalewu Szczecińskiego (częściowo o charakterze klifowym), wybrzeże wydmowe oraz łąki i
polany śródleśne.

Najcenniejszymi partiami Parku są stare lasy bukowe (buczyna pomorska) w kilku zespołach, jak: buczyna świetlista (z
perłówką jednokwiatową), wilżyna z żywcem cebulkowym lub bardzo rzadki typ - buczyna storcrzkowa.
Innym typem lasu są bory sosnowe z bażyną czarnojagodową występujące na terenach nadmorskich, głównie w okolicach
Wisełki. Oprócz buczyn i lasów sosnowych występuje wiele typów lasów mieszanych dębowo-sosnowo-bukowych. Wśród
lasów zachowało się wiele bardzo starych pojedynczych drzew, jak dęby, buki czy sosny. Najbardziej okazały jest dąb
"Wolinian" rosnący nad brzegiem Zalewu Szczecińskiego.
Flora Parku jest wyjątkowo bogata. Roślin naczyniowych występuje ponad 1300 gatunków, w tym wiele bardzo rzadkich
okazów. Wymienić należy takie, jak: polodowcowy relikt zimoziół północny, kilka gatunków widłaków, kserotermiczną
pajęcznicę liliowatą, 16 gatunków storczyków leśnych; na podmokłych terenach paproć długosz królewski, woskownicę
europejską i wiele innych. Charakterystyczną rośliną jest liana - wiciokrzew pomorski; na wybrzeżu klifowym - bogate zarośla
rokitnika zwyczajnego; w pobliżu osad dorodne okazy bluszczu czy okazałe cisy. Na wybrzeżu wydmowym spotykamy
typowe gatunki, jak: mikołajek nadmorski, rukwiel nadmorską, wydmuchrzycę, honkenię czy inne.
Najstarsze i najlepiej zachowane zbiorowiska chronione są w formie rezerwatów ścisłych. Rezerwatów ścisłych na terenie
Parku jest 60 łącznej pow. 172 ha.

Muzeum
Wystawę muzealną Parku poprzedza wystawa geologiczna wyspy Wolin. Pokazano tam budowę geologiczną oraz
charakterystyczne skaty, głazy itp. Zademonstrowano też bogactwa naturalne, jak: ropa naftowa (odkryta w 1971 r.), gaz,
wody mineralne, sól, kreda, torfy itp . Szczególnym powodzeniem wśród turystów cieszy się wystawa bursztynu bałtyckiego.
Wystawa wyjaśnia pochodzenie bursztynu, jego kształt i barwę, znaczenie itp. Muzeum posiada wyjątkowo cenną kolekcję
ptaków i ssaków Parku, która jest odzwierciedleniem bogactwa w naturze. Najcenniejsze eksponaty to: puchacz, sokół
wędrowny, kilka okazów bielika, foki bałtyckie, ptaki morskie, jak: mewy, wydrzyki, nury, alki, kaczki skandynawskie,
edredony, okaz pingwina złotoczubego. Bardzo cennym nabytkiem Muzeum jest najliczniejsza w kraju kolekcja batalionów
(ponad 130 szt.), ptaków o niepowtarzalnym ubarwieniu. Medalowa głowa żubra, wilk, dzik oraz drobne ssaki jak gronostaj,
kuna, lis itp. dopełniają ekspozycję bogatego środowiska wyspy Wolin. Obok Muzeum, w wolierze żywy orzeł bielik - symbol
Parku.
Rezerwat pokazowy żubrów znajduje się koło Międzyzdrojów w kierunku Warnowa; dojście wyłącznie piesze - ok. 1300 m.
Utworzony w lipcu 1976 r., prowadzi hodowlę zamkniętą czystej rasy białowieskiej. Wielkość stada ok. 8-12 sztuk. Żubr na
Pomorzu Zachodnim wyginął w średniowieczu. Na terenie rezerwatu znajdują się wybiegi innych gatunków, jak sarna, dzik,
ptaki. Rezerwat latem czynny codziennie oprócz poniedziałków. Poza sezonem letnim - w wyznaczone dni.
Powrót żubra do Parku jest ważnym wydarzeniem. Jest to sukces polskiej szkoły hodowli żubra, która uratowała ten gatunek
od zagłady.
Nad wolińskim stadem prowadzone są badania naukowe w zakresie aklimatyzacji, rozrodu i chemizmu (bioindykatory) oraz
księgi rodowodowe.
Pierwszy żubr w rezerwacie - "Pomorzanka" urodził się 23.10.1976 r. Ogółem do 1985 roku było 24 urodzeń. Żubr dla
Pomorza Zachodniego ma rangę symbolu historycznego. Stąd pochodzi najstarszy opis łowów na żubra z 1107 roku. Bolesław
Krzywousty w czasie zdobywania Szczecina zorganizował łowy, podczas których od ranionego żubra zginął jego rycerz
imieniem Sieciach.
Obok funkcji naukowych rezerwat spełnia ważną funkcję turystyczną i dydaktyczną. Corocznie odwiedza rezerwat ok. 40-50
tysięcy turystów.
Woliński Park Narodowy.

Położenie, powierzchnia, historia

Woliński Park Narodowy położony jest u ujścia Odry w województwie szczecińskim, w pobliżu granicy
polsko-niemieckiej. Obejmuje on ochroną niezwykle cenną północno-zachodnią część wyspy Wolin. Park utworzono
w 1960 roku na powierzchni 4844 ha. Powiększony został w roku 1996 poprzez przyłączenie od północy pasa
przybrzeżnych wód Bałtyku o szerokości 1 mili morskiej oraz od zachodu rozlewisk delty Świny. W wyniku włączenia
części Zatoki Pomorskiej oraz morskich wód wewnętrznych Zalewu Szczecińskiego, Woliński Park Narodowy stał
się pierwszym w Polsce parkiem morskim. Obecna powierzchnia Parku wynosi 10937 ha w tym lasów 4530 ha
(41,1%), wód morskich 4710 ha (43%). Ochroną ścisłą objęto 6 leśnych obszarów o łącznej powierzchni 165 ha
(1,5%).

Geologia i geomorfologia

Obszar lądowy Parku jest silnie zróżnicowany. Charakterystycznym jego elementem jest rozciągające się na
przestrzeni 15 km wysokie do 95 m wybrzeże klifowe. Niszczone jest ono przez sztormy, wiatry i słońce w wyniku
czego cofa się rocznie o ok. 80 cm. Dominującym elementem rzeźby terenu są wzgórza morenowe, które zajmują
około 75% powierzchni parku. Deniwelacja na obszarze Parku wynosi od 0 do 115 m (wzgórze Grzywacz). W
kompleksie delty Świny na uwagę zasługuje proces akumulacji, w wyniku którego ciągle kształtują się granice wysp,
podwodnych płycizn i szuwarów.

Wody

Wody obok lasów to dominujące ekosystemy parku. W północnej części jest to pas wód Bałtyku a od zachodu delta
Świny. Delta Świny - jest to kompleks wodno-błotnych wysp i wysepek oddzielonych kanałami o zmiennych
kierunkach przepływu oraz różnych poziomach wody, okresowo zalewanych - zwłaszcza w czasie cofki (wlewania się
spiętrzonych przez północne wiatry wód Bałtyku do Zalewu Szczecińskiego). We wschodniej części parku w pobliżu
Warnowa, znajdują się 4 polodowcowe jeziora: Warnowskie, Rabiąż, Czajcze i Domysłowskie (153 ha) oraz sztuczne:
Turkusowe, Stara Kredownia (Wapnica) i Grodno.

Roślinność

Na wyspie Wolin stwierdzono występowanie ponad 1300 gatunków roślin naczyniowych, w tym wielu gatunków
chronionych i rzadkich. Zbocza stromych klifów porastają gęste zarośla rokitnika zwyczajnego. Płytkie piaszczyste
dno Morza Bałtyckiego zajmują makroglony: zielenice, brunatnice i krasnorosty, wśród których najliczniejszymi są
morszczyn i zielenica Entetromoprpha intestinalis. Na terenie lądowym parku dominują wzniesienia morenowe
pokryte lasami bukowymi, bukowo-dębowymi i sosnowymi. Głównym gatunkiem w lasach jest jednak sosna, która
zajmuje 68% lądowej powierzchni parku. Buk zajmuje 23%, dąb 7% a inne gatunki (świerk, modrzew, daglezja,
brzoza) pozostałą część. Wśród zespołów leśnych szczególnie dobrze zachowały się lasy bukowe, których struktura
zbliżona jest do lasów naturalnych. Najlepiej zachowane zespoły buczyn są chronione w dwóch obszarach ochrony
ścisłej w części południowej parku oraz jednym w części północnej, gdzie występuje buczyna storczykowa.
Wykształciła się ona na szczególnym typie gleby - naspie przyklifowej, powstającej przez nawiewanie drobnych
cząstek minerałów z klifu do wnętrza lasu. W tym szczególnym zespole roślinnym rośnie m.in. 9 gatunków
storczyków. Spośród innych leśnych zespołów roślinnych na uwagę zasługują występujące w okolicach Wisełki na
glebach bielicowych wytworzonych z piasków luźnych bory bażynowe. Bardzo cennym gatunkiem rosnącym w lasach
na północy Drożkowych Łąk jest długosz królewski. Specyficzne zbiorowiska roślinności nieleśnej spotykamy na
obszarze wstecznej delty Świny – rośnie tu wiele gatunków roślin rzadkich t.j. woskownica europejska, kłoć
wiechowata, turówka wonna oraz szczególnie rzadkie rośliny solnisk-hallofity: świbka nadmorska, sit Gerarda,
mlecznik nadmorski, czosnek kątowaty, muchotrzew solniskowy. Rośliny plaży nadmorskiej reprezentują: honkenia
piaskowa, wydmuchrzyca piaskowa, rukwiel nadmorska, i solanka kolczysta. Bardzo rzadkim w Polsce gatunkiem
jest występująca w ciepłolubnych murawach południowej części parku pajęcznica liliowata.

Fauna

Fauna wyspy jest bardzo zróżnicowana i bogato reprezentowana przez gatunki rzadkie. Przez Wolin przebiega
główny szlak przelotu ptaków wzdłuż wybrzeża Bałtyku. Na terenie parku stwierdzono występowanie ponad 230
gatunków ptaków, w tym lęgowych: bielika, wodniczki, biegusa zmiennego, muchołówki małej. Park spełnia doniosłą
rolę w ochronie siedlisk ptaków wodno-błotnych, które tutaj znajdują spokój oraz bazę pokarmową, szczególnie w
okresie wiosennych i jesiennych wędrówek. Aktualnie m.in. prowadzona jest reintrodukcja puchacza. Z bogatego
świata owadów zachowały się m.in. stanowiska największego polskiego chrząszcza jelonka. Na terenie parku
oznaczono 3 nowe dla nauki gatunki: chrząszcza Teredus opacus i 2 gatunki skoczogonków (Collembola). Wody
Zatoki Pomorskiej to biotop wielu gatunków zwłaszcza ryb oraz coraz rzadszych ssaków morskich – foki szarej i
morświna.

Kultura materialna i turystyka

Burzliwe dzieje wyspy Wolin są przyczynkiem do jej kulturowego zróżnicowania jednak bardzo silnie związanego z
morzem (rybactwo, handel). Na obszarze Parku (i w sąsiedztwie jego granic) znajdują się ślady pozostałości grodzisk
i miejsc związanych z osadnictwem z czasów historycznych, jak i szczególnie liczne są ślady związane z czasami
ostatniej wojny, okopy, bunkry oraz pozostałości fundamentów broni V-3 w Wicku. Obiekty te są przedmiotem
zarówno badań naukowych jak i zainteresowania turystów. Turystyka stanowi istotną część działalności parku. Park
posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę zagospodarowania turystycznego: Centrum Dydaktyczno-Muzelane (w
trakcie wyposażania) przy dyrekcji parku w Międzyzdrojach, ośrodek hodowli żubrów (ok. 1,5 km na wschód od
Międzyzdrojów), 4 punkty widokowe, 3 parkingi oraz sieć szlaków turystycznych (łącznie ok.46 km) i ścieżek
dydaktycznych. Szczególnie licznie odwiedzane miejsca to: jezioro Turkusowe o specyficznym kolorze wody,
Ośrodek Hodowli Żubrów, oraz w pobliżu Międzyzdrojów punkty widokowe „Gosań" i „Kawcza Góra". Na rozległą
panoramę rozlewisk delty Świny oraz Zalewu Szczecińskiego malowniczy widok roztacza się ze wzgórza Zielonka.
Największe zagrożenia dla przyrody parku to przecinające jego tereny drogi, linie kolejowe łączące port w
Świnoujściu z pozostałymi rejonami Polski oraz linie energetyczne i gazociąg. Park wydaje własne czasopismo
„Klify", w którym publikowane są wyniki badań własnych i opracowania dotyczące ochrony parku.