Historia Powszechna: Ład Wersalsko - Waszyngtoński

Historia powszechna XX wieku
Ład wersalsko-waszyngtoński

I.System wersalski: (hegemonia Francji w Europie, sankcjonował wpływy Anglii na bliskim i środkowym wschodzie, umacniał prestiż Japonii na arenie międzynarodowej

1.Konferencja paryska ? 18 stycznia 1919
a)Uczestnicy: 27 krajów bez Rosji i krajów zwyciężonych: Francja, Anglia, Włochy, Usa, Belgia, Boliwia, Brazylia, Chiny, Czechosłowacja, Ekwador, Grecja, Gwatemala, Haiti, Hidżaz, Honduras, Japonia, Jugosławia, Kuba, Liberia, Nikaragua, Panama, Peru, Polska, Portugalia, Rumunia, Syjam, Urugwaj.

b)Decydująca rola:
USA ? prezydent Thomas Woodrow Wilson
Anglia ? premier David Lloyd George
Francja ? premier Georges Clemenceau
Włochy ? premier Vittorio Orlando

c)Sprawa polska na konferencji paryskiej:
Francja chce utworzyć Polskę jako przeciwwagę dla Rosji
USA i Anglia nie chcą utworzenia Polski by Francja nie była za silna
Efekt: utworzenie Polski lecz okrojonej, bez:
Pomorza
Gdańska
Warmii i Mazur - plebiscyty
Śląska ? na grn. Śląsku plebiscyt.

d)Różne koncepcje pokojowe wśród ?czwórki?:
Francja:
chęć przodowania na kontynencie europejskim
zabezpieczenie przed Niemcami (utw. Polski, rozczłonkowanie Niemiec, likwidacja sił zbrojnych)
Anglia:
podział kolonii niemieckich w Afryce i Azji
niechętnie umocnieniu się Francji
USA:
chęć bycia arbitrem
utworzenie pokojowej organizacji pokojowej (Liga Narodów)
niechętne umocnieniu się Francji

2.Traktat wersalski ? podpisany 28 czerwca 1919 ? kwestia niemiecka:
a)Niemcy zwracają tereny:
Francji: Alzację i Lotaryngię
Lidze Narodów przekazują na 15 lat zagłębie Saary
Belgia: okręgi Eupen i Malmeda
Plebiscyt na terenach: Szlezwiku i Holsztynu
Pas o szer. 50 km wzdłuż Renu zdemilitaryzowany

b)Niemcy zwracają kolonie:
Togo i Kamerun między Anglię i Francję
Niemiecka Afryka Pd-Zach dla Związku Pd Afryki
Niemiecka Afryka Wschodnia dla Anglii i Belgii
Nowa Gwinea dla Australii
Wyspy Samoa dla Nowej Zelandii
Niemieckie koncesje w Chinach i wyspy na Pacyfiku dla Japonii

c)Armia niemiecka:
armia ograniczona do 100 tyś
redukcja floty wojennej (zakaz u-bootów)
likwidacja lotnictwa wojskowego

d)Gospodarka Niemiec:
kontrybucja (określona dopiero w 1921) ? 132 mld marek w złocie na 30 lat
prewencyjna okupacja terenów na wschód od Renu ? na 15 lat

3.Mały traktat Wersalski ? w tym samym dniu co Wersalski ? między mocarstwami a Polską:
wymuszony w zamian za gwarancje bezpieczeństwa
ochrona mniejszości etnicznych na terenie Polski (na terenie Niemiec Polaków nie)
twierdził, iż Polska zawdzięcza wyzwolenie tylko sprzymierzeńcom

4.Saint Germain ? 10 września 1919 ? kwestia Austriacka:
a)Postanowienia:
rozpad Austro-Węgier na Austrię i Węgry
dla Włoch pd Tyrol i Triest
dla Jugosławii: Słowenia, Bośnia, Hercegowina, Dalmacja i część Styrii
flota przekazana zwycięzcom
ograniczenie liczebności armii do 30 tyś.

5.Neuilly ? 27 listopada 1919 ? kwestia Bułgarska:
a)Bułgaria traci 10% terytorium na rzecz:
Rumunii: pd Dobrudżę
Grecji: zachodnią część Tracji
Jugosławii: część Macedonii

b)Odszkodowania wojenne dla zwycięzców i przekazanie im floty

6.Trianon ? 4 czerwiec 1920 ? kwestia Węgier:
a)Utrata 2/3 terytorium z czasów Monarchii Austro-Węgier:
dla Rumunii: Siedmiogród i wschodnia część Banatu
Jugosławii: Chorwacja i Słowenia
Czechosłowacji
Austrii

b)Kontrola nad węgierską żeglugą

7.Sevres ? 10 sierpnia 1920 ? kwestia turecka:
a)Zmniejszenie obszaru dawnego imperium osmańskiego o 4/5:
Francja: mandat nad Libanem i Syrią
Anglia: nad Palestyną i Irakiem

b)Cieśniny tureckie zdemilitaryzowane

c)Ograniczenie armii i kontrybucje wojenne

II.Liga narodów
1.Statut ? uchwalony na konferencji paryskiej 25 stycznia 1919:
unikanie wojen jako sposobu rozwiązywania konfliktów
w razie agresji na któregoś z członków pomoc innych sygnatariuszy
zerwanie stosunków z agresorem
jawność zawierania umów
utworzenie terytoriów mandatowych:
A ? Irak, Transjordania i Palestyna (Anglia) Syria i Liban (Francja)
B ? Ruanda-Urundi (Belgia), cz. Tanganiki (Francja), Cz. Togo i Kamerunu (Fr Ang)
C ? Mariany Karoliny W-y Marshalla (Japonia), Nw Gwinea N. Brytania N. Zelandia Nauro W-y Salomona (Australia), Samoa Zach (N. Zelandia), posiadł niemieckie w Afr Pd-Zach (Zw. Pd Afryki)

2.Struktura:
Zgromadzenie Ogólne: raz do roku, każdy kraj 1 głos
Rada Ligi: członkowie stali (USA ? teoret., Anglia, Francja, Włochy, Japonia; w efekcie : Anglia, Francja, Japonia, Włochy, Niemcy, ZSRR)
Sekretariat

3.Warunki przystąpienia: kraj, kolonia, dominium, rządzące się samodzielnie o ile za wst. wypowie się 2/3 czł. Ligi.

4.I zjazd: 16 stycznia 1920 w Paryżu

5.Osiągnięcia:
sprawa Zagłębia Saary
konflikt polsko-litewski
utw. Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze ? 22.I.1922 ? I zebranie
konwencja genewska ? 15 maj 1922 ? o poszanowaniu mniejszości na terenie Niemiec i Polski
pomoc finansowa dla Węgier

6.Porażki:
konflikt Włosko-Grecki

III.Inne układy i konferencje:
1.Konferencja Waszyngtońska ? bez ZSRR ? 12.11.1921 ? 06.02.1922:
uczestnicy: USA, Anglia, Chiny, Japonia, Francja, Włochy, Holandia, Belgia, Portugalia
USA boi się osłab. swych wpływów w Chinach i zwiększenia potęgi Japonii (temu nie podpis Wersal)
Zagwarantowanie bezpieczeństwa w Chinach
Ustalenia dot floty (Anglia) 5:5 (USA); (Japonia) 3; (Francja) 1,75:1,75 (Włochy)
Japonia rezygnuje z wielu przywilejów w Chinach (pod naciskiem, w zamian szereg wysp na Pacyfiku)

2.Konferencja w Genui ? 10 kwietnia ? 19 maja 1922 ? 29 krajów, bez USA (z uwagi na obecność ZSRR)
finanse Rosji ? zwrot aliantom pożyczek carskich, a Rosja chciała zadośćuczynienia za straty kontrrewolucyjne (2 razy więcej niż długi)
w końcu nie dochodząc do porozumienia zajęli się powszechnym rozbrojeniem

3.Układ w Rapallo:
a)Wstęp ? 30.12.1922 ? Zjazd Rad uchwalił powstanie ZSRR
b)Podpisanie ? 16 kwietnia 1922:
między Niemcami i Rosją ? wzajemnie się uznają
rezygnacja ze wzajemnych roszczeń i nawiązanie kontaktów
po 5 listopada dołącza się reszta republik radzieckich
efektem mogła być likwidacja Polski

4.Plan Davesa ? 1923:
płata niemieckich długów w korzystnych ratach: 1-2,5 mld marek
pożyczki na modernizacje przemysłu

5.Plan Younga ? 1929:
spłata długu w 36 rocznych ratach po 1,5-2 mld marek

6.Locarno ? 1 grudzień 1925 - Londyn:
nienaruszalność granic niemieckich od strony Francji i Belgii
wątpliwa sprawa granicy polsko- i czesko-niemieckiej
jedyny gwarant pakty Polska-Francja i Czechy Francja

7. Pakt Brianda Kelloga ? 27 sierpień 1928: 15 krajów (w 1939 aż 63 kraje)
potępienie wojen jako rozwiązywania konfliktów
1933 ? definicja agresora