Ochrona środowiska w Polsce

Obecnie w naszym kraju obowiązuje ustawa o chronie przyrody z 16 października 1991 roku, określająca następujące formy prawne ochrony przyrody: parki narodowe (23), rezerwaty przyrody (1200),parki krajobrazowe (120), obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt (200 gatunków roślin i 600 zwierząt) W brzmieniu Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku: "Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. "Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki: 1- fauna,2- flora,3- twory przyrody nieorzywionej Cały rezerwat albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej. Ochrona ścisła polega na nieingerencji w naturalne procesy, ochrona czynna dopuszcza wykonywanie zabiegów ochronnych (np. usunięcie drzew zacieniających stanowisko cennego gatunku rośliny), a ochrona krajobrazowa polega na prowadzeniu gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej w sposób uwzględniający potrzeby przedmiotu ochrony.
W Polsce Parki narodowe obejmują obszar chroniony, wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1.000 ha, na których ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu. Nadrzędnym celem parku narodowego jest poznanie, zachowanie całości systemów przyrodniczych danego terenu, wraz z warunkami ich funkcjonowania, oraz odtwarzanie zniekształconych i zanikłych ogniw rodzimej przyrody. Wszelkie działania na terenie parku narodowego podporządkowane są ochronie przyrody i mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi działaniami.
Park narodowy jest udostępniany społeczeństwu na warunkach określonych w planie ochrony obowiązującym przez okres 20 lat.
Za wstęp lub korzystanie z wartości przyrody parku narodowego, jego urządzeń i obiektów mogą być pobierane opłaty, których stawki ustala dyrektor parku narodowego. Opłaty są przeznaczane na utrzymanie infrastruktury turystycznej i edukacyjnej parku narodowego oraz inne zadania z zakresu ochrony przyrody.
Utworzenie, powiększenie, zmniejszenie lub likwidacja parku narodowego może nastąpić tylko po uzgodnieniu z właściwymi miejscowo organami zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego, na których obszarze działania planuje się powyższe zmiany, oraz przez zainteresowane organizacje pozarządowe.
Zmiana sposobu wykorzystania gruntu lub nieruchomości położonej w granicach parku narodowego wymaga zgody dyrektora parku narodowego
Park Narodowy "Ujście Warty" powstał w miejsce istniejącego od 1977r. rezerwatu przyrody Słońsk oraz części Parku Krajobrazowego Ujście Warty. Jego powierzchnia liczy 80.380 ha .Zbiorowiska roślinne na terenie Parku reprezentują wysoki poziom różnorodności biologicznej. Ponad 400 gatunków roślin naczyniowych to około 30% flory całej Krainy Wielkopolsko-Kujawskiej. Aż 26 gatunków ptaków gniazdujących w Parku należy do zagrożonych wyginięciem według międzynarodowej klasyfikacji BirdLife International jak np.: wodniczka Acrocephalus paludicola, derkacz Crex crex, rycyk Limosa limosa, żuraw Grus grus, bąk Botaurus stellaris, bączek Ixobychus minutus, czy też występująca tutaj dość pospolicie rybitwa czarna Chlidonias Niger.
Pieniński Park Narodowy położony jest w Pieninach w południowej części kraju, w województwie małopolskim, na granicy polsko-słowackiej. Ustanowiony został w 1955 a jego powierzchnia liczy 2346 ha. Wielką osobliwością jest chryzantema Zawadzkiego. Znaleziono także nowe gatunki fauny dla nauki.
Tatrzański Park Narodowy leży w południowej części Polski, w województwie małopolskim, na granicy ze Słowacją. Ustanowiony został w 1955 a jego powierzchnia liczy 21164 ha. Najbardziej cennymi gatunkami roślin są m.in.: limba, skalnica tatrzańska, ostróżka tatrzańska. Do osobliwości faunistycznych parku należą chroniona kozica i świstak, oraz niedźwiedź brunatny Babiogórski Park Narodowy znajduje się w południowej części kraju w województwie małopolskim, przy granicy Polski ze Słowacją. Obejmuje północną i południową stronę masywu Babiej Góry wraz z najwyższym szczytem Beskidu Wysokiego Diablakiem (1725 m n.p.m.) Ustanowiony został w 1955 a jego powierzchnia liczy 3392 ha. Na Babiej Górze występuje 70 gatunków wysokogórskich oraz 54 objętych ochroną gatunkową. Do osobliwości należą okrzyn jeleni (będący symbolem parku) i rogownica alpejska. Do rzadkości należą ryś, wilk, niedźwiedź oraz drobne gryzonie nadrzewne: koszatka, orzesznica i żołędnica.
Wielkopolski Park Narodowy znajduje się w województwie wielkopolskim, 15 km na południe od Poznania. Park leży w środkowo-zachodniej Polsce na terenie Pojezierza Wielkopolskiego i obejmuje (wraz z otuliną) część Pojezierza Poznańskiego oraz niewielkie fragmenty Poznańskiego Przełomu Warty. Ustanowiony został w 1957 a jego powierzchnia liczy 7620 ha. Główny element flory stanowią gatunki eurosyberyjskie, m.in. sosna, a także liczne rośliny runa leśnego, jak np.: czworolist pospolity czy konwalia dwulistna. Lasy obfitują w chrząszcze. Są wśród nich zarówno gatunki chronione (jelonek rogacz, kozioróg dębosz)
Karkonoski Park Narodowy znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej z Republiką Czeską. Ustanowiony został w 1959 a jego powierzchnia liczy 5579 ha. Do endemicznych roślin należą m.in. skalnica bazaltowa Saxifraga moschata subs. basaltica, jako podgatunek skalnicy darniowej, która rośnie w żlebach bazaltowych oraz dzwonek karkonosk. Atrakcją Karkonoszy jest muflon.
Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim, na północny - zachód od Warszawy, z którą bezpośrednio sąsiaduje. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej, gdzie występuje duży kompleks leśny Puszcza Kampinoska. Ustanowiony został w 1959 a jego powierzchnia liczy 36533 ha. Ochronie gatunkowej podlega 69 gatunków roślin, w tym m.in.: chamedafne północna, zimoziół północny, wisienka kwaśna i wężymord stepowy. Osobliwością Parku jest występowanie brzozy czarnej. W Parku występują 83 gatunki zwierząt zagrożonych, wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz 280 gatunków objętych ochroną gatunkową. Z terenu Parku opisano 19 gatunków zwierząt nowych dla nauki oraz 14 nowych dla Polski.
Woliński Park Narodowy położony jest u ujścia Odry w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w pobliżu granicy polsko - niemieckiej. Obejmuje ochroną niezwykle cenną północno - zachodnią część wyspy Wolin. Ustanowiony został w 1960 a jego powierzchnia liczy 10937 ha. Na wyspie Wolin stwierdzono występowanie ponad 1300 gatunków roślin naczyniowych, w tym wielu gatunków chronionych i rzadkich. Wśród nich są rośliny plaży nadmorskiej: honkenia piaskowa, wydmuchrzyca piaskowa, rukwiel nadmorska i solanka kolczysta. Na terenie parku oznaczono 3 nowe dla nauki gatunki: chrząszcza Teredus opacus i 2 gatunki skoczogonków (Collembola).
Słowiński Park Narodowy położony jest na wybrzeżu środkowym, pomiędzy Łebą a Rowami na Nizinie Gardneńsko-Łebskiej, w województwie pomorskim. Północną granicę parku stanowi na długości 32,5 km brzeg Bałtyku. Ustanowiony został w 1967 a jego powierzchnia liczy 18247 ha. Flora roślin naczyniowych liczy ok. 850 gatunków, z których 50 podlega ochronie gatunkowej. Do roślin charakterystycznych dla borów nadmorskich należą m.in. storczyki. Do najcenniejszych gatunków ptaków należy zaliczyć takie gatunki jak: bielik, orlik krzykliwy, orzeł przedni, puchacz, kruk, łabędzie i liczne gatunki kaczek
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym w Polsce, położonym przy granicy z Republiką Słowacką i Ukrainą. Ustanowiony został w 1973 a jego powierzchnia liczy 27834 ha. Oprócz gatunków wschodniokarpackich do najcenniejszych roślin spotykanych w Parku należą rośliny wysokogórskie (około 70 gatunków). Są to m.in.: zawilec narcyzowy, widłak alpejski, prosiennicznik jednogłówkowy. 64 gatunki występujące na terenie BdPN to rośliny prawnie chronione, przy czym 56 objętych jest ochroną ścisłą. Jeśli chodzi o sukcesy na polu ochrony aktywnej ostatnio dokonano w BdPN udanej reintrodukcji bobra. W Parku prowadzi się również hodowlę zachowawczą starej, ginącej rasy konia huculskiego.
Roztoczański Park Narodowy leży środkowo-wschodniej części kraju, w województwie lubelskim. Obejmuje najcenniejsze przyrodniczo obszary Roztocza Środkowego. Ustanowiony został w 1974 a jego powierzchnia liczy 7811 ha. Flora naczyniowa Parku liczy około 750 gatunków, w tym liczne górskie (m.in. tojad dzióbaty), północne (zimoziół północny), pontyjskie (pluskawica europejska) oraz atlantyckie (rosiczka pośrednia). Spośród około 190 gatunków ptaków spotykanych na terenie parku na uwagę zasługują: orlik krzykliwy, trzmielojad, bocian czarny, liczne dzięcioły.
Gorczański Park Narodowy obejmuje centralną i północno-wschodnią część pasma Gorców (ok. 13% powierzchni całego pasma). Położony jest w południowej części kraju, w województwie małopolskim. Ustanowiony został w 1981 a jego powierzchnia liczy 7019 ha. Charakterystyczne dla GPN są rośliny górskie, z których najbardziej interesujące są gatunki alpejskie (17) i subalpejskie (24) spotykane m.in. na gorczańskich polanach. Do osobliwości zaliczyć należy przedstawicieli rodziny pilchowatych: popielicę, orzesznicę i koszatkę. Licznie reprezentowane są gatunki górskie, borealno-alpejskie i puszczańskie.
Drawieński Park Narodowy, leży w północno-zachodniej Polsce , na pograniczu województw: lubuskiego, zachodniopomorskiego i wielkopolskiego. Ustanowiony został w 1990 a jego powierzchnia liczy 11019 ha. Na terenie DPN współcześnie rośnie 924 taksonów roślin naczyniowych, 55 gat. podlega ochronie gatunkowej. Najcenniejszym składnikiem flory roślin naczyniowych Parku jest storczyk lipiennik Loesela, którego kilka osobników rośnie na jednym z torfowisk. Herbowe zwierzę Parku, wydra, jest pospolita, lecz bardzo trudna do zobaczenia
Poleski Park narodowy lezy na Równinie Łęczyńsko-Włodawska, na styku z Garbem Włodawskim i Pagórami Chełmskimi Ustanowiony został w 1990 a jego powierzchnia liczy 9 648 ha.Zwierzęciem objętym specjalną ochroną jest w PPN żółw błotny Emys orbicularis L.Fauna bezkręgowców jest niezwykle różnorodna, choć dotychczas słabo poznana. Z pośród bardziej znanych bezkręgowców w PPN odnaleźć można raka błotnego, dziwogłówkę wiosenną, pijawkę lekarską, a także cały szereg gatunków ważek Na obszarze Parku stwierdzono występowanie 68 gatunków roślin chronionych, w tym 17 gatunków chronionych częściowo. Ponadto podano też 37 gatunków chronionych porostów i 7 gatunków chronionych grzybów.
Park Narodowy Gór Stołowych obejmuje polską część Gór Stołowych, które są częścią Sudetów Środkowych. Park leży w Polsce południowo - zachodniej, województwie dolnośląskim, na granicy z Czechami. Ustanowiony został w 1993 a jego powierzchnia liczy 6 280 ha.Wśród ok. 650 gatunków roślin naczyniowych występujących w Parku, 46 objętych jest ochroną gatunkową. Cennym elementem fauny ssaków są małe wiewiórkopodobne zwierzęta nocne, zamieszkujące głównie fragmenty lasów liściastych: orzesznica, bardzo rzadka popielica oraz koszatka.Bardzo interesująca jest fauna naśnieżna oraz fauna pajęczaków torfowisk i wilgotnych zimnych szczelin w piaskowcach.
Magurski Park Narodowy leży w południowej części kraju, w Beskidzie Niskim, przy granicy z Republiką Słowacką. Położony jest na terenie województw podkarpackiego i małopolskiego. Obejmuje on znaczną część obszaru źródłowego Wisłoki jakim jest masyw Magury Wątkowskiej, który jest fragmentem głównego grzbietu karpackiego. Ustanowiony został w 1994 a jego powierzchnia liczy 19 962 ha. W parku występuje 45 gatunków górskich oraz 70 gatunków chronionych roślin naczyniowych.Za szczególnie cenne osobliowści uznać należy m.in: kozłka trójlistkowego, tojady: dziubaty i mołdawski, pokrzyk wilczą jagodę, podrzeń żebrowiec, dziewięćsił bezłodygowy, storczyki, goździk kosmaty i wawrzynek wilczełyko. Szacuje się, że na terenie parku występuje około 200 gatunków zwierząt objętych ścisłą ochroną gatunkową. Do osobliwości należy występowanie skalnika prozerpiny
Park Narodowy "Bory Tucholskie" utworzono 1 lipca 1996 roku. Park leży w północno-środkowej części kraju, w województwie pomorskim, powiat chojnicki, w największym w Polsce kompleksie leśnym: Borach Tucholskich. Jego obszar wynosi 4 789 ha. Niezwykle cennymi składnikami flory Parku są rośliny związane z jeziorami lobeliowymi: lobelia jeziorna, poryblin jeziorny i brzeżyca jednokwiatowa. Piaszczyste brzegi jezior lobeliowych porasta widłak torfowy i goździsty Symbolem PNBT jest głuszec - ptak, który jeszcze niedawno licznie występował w Borach Tucholskich. Płazy reprezentują: żaba trawna, moczarowa, ropuchy zielona i szara oraz traszki grzebieniasta i zwyczajna. Z gadów najliczniej występuje żmija zygzakowata.
Białowieski Park Narodowy leży we wschodniej części Polski w województwie podlaskim, przy granicy z Białorusią. Park znajduje się w centralnej części Puszczy Białowieskiej, najbardziej naturalnego kompleksu leśnego na niżu Europy. Ustanowiony został w 1948 a jego powierzchnia liczy 10502 ha. Białowieski Park Narodowy chroni 40 zbiorowisk roślinnych, wśród których przeważają ostatnie w tej części Europy niżowe lasy naturalne o charakterze pierwotnym. Dominującymi wśród nich są grądy typowe i niskie; rzadszymi są łęgi i bory mieszane. Bardzo małe powierzchnie zajmują bory świeże i bagienne. Spośród szczególnie rzadkich roślin parku należy wyróżnić: pełnika europejskiego, kosaćca syberyjskiego, arnikę górską, turówkę wonną i fiołka bagiennego.Fauna parku jest bogata i składa się z około 10000 gatunków, wśród których przeważają bezkręgowce. Najliczniejszą (ok. 8500 gat.) grupą są owady. We wszystkich grupach jest dużo gatunków rzadkich lub objętych ochroną gatunkową. Symbolem parku, a zarazem symbolem ochrony przyrody jest żubr. Obecnie stado wolnościowe w polskiej części Puszczy liczy około 250 sztuk.
Narwiański Park Narodowy został utworzony na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1996 roku. Jest położony w województwie podlaskim w powiatach: wysokomazowieckim "gminy Sokoły i Kobylin Borzymy i białostockim" gminy: Łapy, Turośń Kościelna, Suraż, Tykocin i Choroszcz. Powierzchnia parku wynosi 6 810 ha, powierzchnia otuliny 15 408 ha. Park obejmuje swoim zasięgiem bagienną dolinę Górnej Narwi na odcinku Suraż - Rzędziany. Najważniejszym walorem przyrodniczym jest unikatowy charakter rzeki, która została zakwalifikowana do systemu rzek anastomozujących. Narew w granicach Parku płynie wieloma korytami, które rozdzielając się i łącząc tworzą nieregularną, skomplikowaną sieć. Wielkim bogactwem Parku i skraju doliny jest awifauna. Stwierdzono tu występowanie 203 gatunków ptaków, wśród nich 28 zagrożonych w skali światowej lub europejskiej. Symbolem parku jest sylwetka błotniaka stawowego
Wigierski Park Narodowy znajduje się w północno-wschodniej Polsce, na terenie województwa podlaskiego, w krainie Mazursko-Podlaskiej, w północno-wschodniej części dzielnicy Pojezierza Mazurskiego i północnej dzielnicy Puszczy Augustowskiej.
Park utworzony został 1 stycznia 1989 roku na obszarze 14956 ha..Na terenie parku stwierdzono prawie 1000 gatunków roślin naczyniowych, w tym około 60 podlegających ochronie ścisłej i 14 podlegających ochronie częściowej, ponad 200 gatunków mchów i wątrobowców oraz prawie 300 gatunków porostów. Najbardziej charakterystycznym gatunkiem występującym w parku jest bóbr europejski, licznie zasiedlający brzegi rzek i jezior. na szczególną uwagę zasługują gatunki drapieżne: bielik, myszołów, orlik krzykliwy, kanie czarna i ruda oraz błotniak stawowy. Z wykazanych z terenu parku gatunków zwierząt 289 gatunków objętych jest ochroną prawną, m.in.: 4 gatunki ważek, 10 gatunków chrząszczy, 4 gatunki motyli, 22 gatunki błonkówek, 5 gatunków ryb, 12 gatunków płazów i 185 gatunków ptaków. W faunie parku występuje 128 gatunków, które umieszczone zostały w "Czerwonej Księdze Zwierząt" lub na "Czerwonych Listach Gatunków Zagrożonych w Polsce".
Biebrzański Park Narodowy został utworzony w 1993 roku. Położony jest w północno-wschodniej Polsce w województwie podlaskim. Jest to największy park narodowy w Polsce o powierzchni 59 223 ha. Sprzyjające warunki rozwoju znajdują tu rośliny pochodzenia północnego i relikty glacjalne, reprezentowane przez 17 gatunków roślin naczyniowych m.in.: brzozę niską, wierzbę lapońską, wełnianeczkę alpejską, gnidosza królewskiego, skalnicę torfowiskową, turzycę strunową i 8 gatunków mszaków. Dotychczas w dolinie Biebrzy stwierdzono występowanie ponad 920 gatunków roślin naczyniowych, z których 67 jest objętych prawną ochroną gatunkową w Polsce, zaś 45 znalazło się na "Czerwonej Liście Roślin Naczyniowych Zagrożonych w Polsce" jako gatunki ginące bądź zagrożone wyginięciem (m.in. kosaciec bezlistny, szachownica kostkowata, fiołek torfowy, wełnianeczka alpejska i wierzba borówkolistna). Spośród 56 gatunków uznanych w Polsce za ginące lub zagrożone wyginięciem 17 gnieździ się w parku, np.: dubelt, wodniczka, rybitwa czarna, rybitwa małoskrzydła, orlik grubodzioby.
Ojcowski Park Narodowy jest położony w południowej części kraju, w województwie małopolskim, w odległości 16 km na północ od Krakowa, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Park obejmuje doliny dwu niewielkich rzek - Prądnika i Sąspówki oraz przyległe fragmenty wierzchowiny jurajskiej. Do najciekawszych gatunków roslin zaliczają się: storczyk - obuwik pospolity, subalpejski chaber miękkowłosy, stepowa trawa - ostnica Jana oraz rosnąca na jedynym w Polsce stanowisku macierzanka wczesna. Spośród ssaków występują takie jak: borsuk, orzesznica, gronostaj oraz introdukowany w 1985 roku bóbr. Do najciekawszych ssaków należą nietoperze, z których wiele zimuje w tutejszych jaskiniach
Swiętokrzyski Park Narodowy położony jest w centralnej części gór Świętokrzyskich i obejmuje: pasmo łysogór (z najwyższym szczytem Łysicą - 611 m n.p.m. i Łysią górą 593 m n.p.m.), część pasma Klonowskiego (z górami Psarką i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także dwie enklawy i Górę hełmową Las Serwis. Flora parku reprezentowana jest przez 129 gatunków porostów, 190 gatunków mszaków i 670 gat. roślin naczyniowych, z których 49 podlega prawnej ochronie gatunkowej. Do najbardziej cennych roślin parku należą: kosaciec syberyjski, pełnik europejski, pióropusznik strusi oraz narecznica szerokolistna. Na terenie parku 674 drzewa uznano za pomniki przyrody. Do osobliwości parku należy m.in. endemiczny świętokrzyski bór jodłowy Abietetum polonicum oraz stanowiska modrzewia polskiego na Chełmowej Górze. Fauna parku reprezentowana jest przez ponad 4000 gatunków bezkręgowców oraz 210 gatunków kręgowców - w tym 187 objętych ochroną prawną. Z terenu parku opisano 8 nowych dla nauki gatunków bezkręgowców. Za najważniejszy walor fauny uważa się obecność gatunków górskich i północno-górskich


Główne cele ochrony przyrody:
· utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów;
· zachowanie różnorodności gatunkowej organizmów;
· zachowanie dziedzictwa geologicznego;
· zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ekosystemów, w szczególności zagrożonych;
· kształtowanie proekologicznych postaw człowieka wobec przyrody;
· przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody.
Pierwszą ideą świadomej ochrony przyrody jest konserwatorska ochrona przyrody, która obejmuje ochronę indywidualną, gatunkową oraz rezerwatową (obszarową).
W Polsce istnieją następujące formy indywidualnej ochrony przyrody:

Rezerwat przyrody jest obszarem obejmującym zachowanie w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych" (art. 23 ustawy). Rezerwatów jest w Polsce 1307 o łącznej pow. około 150 tys. ha, co stanowi 0,5% powierzchni kraju.

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi się wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych i obcych, źródła, wodospady, wywietrzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie" (art. 28 ustawy). W 1998r. uznano za pomniki przyrody w Polsce ogółem 33231 tworów przyrody. Gwałtownie zwiększająca się liczba pomników przyrody nastąpiła po przyznaniu samorządom lokalnym prawa do wprowadzania tej formy ochrony.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Art. 40. 1. Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.