Sztuka Starożytnej Grecji.

Okres największego rozwoju
W tym czasie, pod władzą Peryklesa, Ateny przeżywają oszałamiający rozkwit. Umacnia się demokracja ateńska. Ateny korzystając z pieniędzy zgromadzonych w skarbcu Związku, rozbudowują się (Akropol, Pireus, “długie mury”). Działają najsławniejsi twórcy, jak Fidiasz, Ajschylos, Sofokles, Eurypides.
Wzbudza to zawiść innych krajów greckich a przede wszystkim Sparty. Rywalizacja między Atenami i Spartą doprowadza do wojny peloponeskiej (431 - 404 p.n.e.), z których Ateny wychodzą pokonane, zaś Sparta nie odnosi spodziewanych korzyści. Z wojny tej korzysta przede wszystkim Persja (zagarnięcie wolnych miast w Azji Mniejszej) i rosnąca w siłę Macedonia. Hegemonia Sparty staje się architektura, sztuka przywoływania, kreowania i tworzenia form, czyli materializowania wizji w realnych formach w celu zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb człowieka. Zadaniem architektury jest stworzenie człowiekowi optymalnych warunków do życia.
Ludzi zajmujących się taką działalnością nazywa się architektami. W swej pracy korzystają oni z wiedzy wielu innych dyscyplin, m.in. techniki, ekonomii, socjologii i innych. Wraz z rozwojem procesów technologicznych do architektury wprowadzane były nowe materiały

Hellenizm w sztuce greckiej
Okres hellenizmu (330 - 30 p.n.e.): sztukę tego okresu charakteryzowała forma i bogactwo tematyki. Rozkwit urbanistyki (miasta zakładane na planie Hippodamosa z Miletu, budowano monumentalne budowle publiczne i sakralne -ołtarz pergameński, pojawił się dom mieszkalny z perystylem, malowidłami i mozaiką). Powszechnie stosowano porządek joński i koryncki.
Rzeźba o wysokim poziomie łączyła umiejętności techniczne z kontrapostem, ruchem. Powstają szkoły rzeźbiarskie kopiujące słynne rzeźby, wiele z dzieł sztuki greckiej nie dotrwało do naszych czasów i znane jest jedynie z opisów starożytnych twórców (przede wszystkim malarstwo). Część możemy poznać za pomocą rzymskich kopii a malarstwo dzięki freskom (Pompeje i Herkulanum) i mozaikom.
Rzemiosło artystyczne, sztuka użytkowa, sztuka zdobnicza, dziedzina sztuk plastycznych obejmująca wytwarzanie przedmiotów użytkowych i dekoracyjnych o charakterze artystycznym.
Do głównych gałęzi rzemiosła artystycznego należą: złotnictwo, jubilerstwo, kowalstwo artystyczne, konwisarstwo, ludwisarstwo, meblarstwo, introligatorstwo, pasamonictwo, hafciarstwo, koronkarstwo, tkactwo, ceramika, szkło artystyczne.






Świątynia starożytnej Grecji, świątynie uważane były w starożytnej Grecji za mieszkania bóstwa, a nie dom modlitwy, jak w religii chrześcijańskiej. Typ ich ustalił się już około VII - VI w. p.n.e. Świątynie były budowane zgodnie ze stronami świata, przodem ku wschodowi.
Budowano je początkowo z drewna i gliny, potem z kamienia. Składały się z niewielkiego korytarza z płaskim stropem i przedsionkiem. Od VII w. p.n.e. otoczona była kolumnadą, która dźwigała belkowanie. Na nim spoczywał dwuspadowy dach. Trójkątną przestrzeń między dachem a belkowaniem wypełniał tympanon, zwykle z rzeźbami figuralnymi. Architraw (część belkowania) podzielony był na część z płaskorzeźbami i tryglify.
W stylu jońskim zamiast metop i tryglifów był rzeźbiony fryz. Detale były polichromowane. Różne rodzaje świątyni w zależności od układu kolumn.
Dwa różne środowiska rozwoju wpłynęły na wykształcenie się 2 podstawowych typów świątyń: w porządku doryckim (Grecja lądowa, Wielka Grecja - Italia) i w porządku jońskim (Azja Mniejsza). Budowle w stylu korynckim wykształciły się w późnym okresie klasycznym i występowały przede wszystkim w okresie hellenistycznym i rzymskim. Najlepiej zachowaną świątynią dorycką jest Hefajstejon w Atenach, a jońską - świątynia Nike na Akropolu ateńskim.
Najsławniejsze świątynie starożytności: Artemizion w Efezie, Herajon na Samos, Partenon i Erechtejon w Atenach oraz Olimpiejon w Olimpii.







Dorycki porządek architektoniczny, najstarszy z porządków architektonicznych greckich, ukształtowany w okresie archaizmu (VII w. p.n.e.) w związku z przejściem od architektury gliniano-drewnianej do kamiennej.
Kolumna (trzon wraz z głowicą) wsparta była bezpośrednio (bez bazy) na stylobacie. Trzon, zwężający się ku górze, posiadał w połowie lub 2/3 wybrzuszenie oraz był pokryty równoległymi żłobkami. Głowica przybierała kształt poduszki, w górnej części posiadała kwadratową płytę.
Na kolumnach spoczywało belkowanie (architraw i fryz składający się z tryglifów i metop). Dorycki porządek architektoniczny odznaczał się monumentalną prostotą.
Jest charakterystyczny przede wszystkim dla Peloponezu i greckich kolonii w Italii i na Sycylii. Stosowany przeważnie w monumentalnych budowlach sakralnych (np. Partenon w Atenach).

Koryncki porządek architektoniczny, jeden z trzech podstawowych porządków w architekturze starożytnej Grecji. Ukształtował się najpóźniej i różnił się od stylu jońskiego odmienną proporcją kolumny i dekoracją głowicy. Głowica koryncka (wg tradycji jej wynalazcą miał być rzeźbiarz Kallimachos - koniec V w. p.n.e.) składała się z trzonu okolonego dwoma rzędami liści akantu. O górną część trzonu opierały się 4 woluty, na których spoczywał abakus. Między dużymi wolutami znajdowały się mniejsze, a z nich wyrastała palmeta.
Najstarsze zachowane głowice korynckie są na pomniku Lizykratesa w Atenach (334 p.n.e.). W okresie hellenistycznym porządek koryncki był szczególnie ulubiony i często spotykany.
Joński porządek architektoniczny, jeden z trzech podstawowych porządków w architekturze starożytnej Grecji. Odznacza się lekkością i smukłością proporcji oraz dużą liczbą elementów zdobniczych. Kolumny mają profilowaną bazę, gęsto żłobkowany trzon oraz głowicę z kimationem i wolutami (ślimacznicami). Belkowanie, którego części oddziela kimation z estragalem, fryzu płaskorzeźbioną dekoracją i silnie wysuniętego gzymsu, pod którym znajduje się rząd ząbków.
Porządek joński mniej rygorystyczny od korynckiego dopuszczał pewne warianty.
Malarstwo czarnofiurowe, technika zdobienia waz greckich w VI w. p.n.e. wykorzystująca czarną farbę do malowanych sylwetek postaci ludzkich oraz zwierząt, retuszowanych kolorami czerwonym i białym. Kompozycja o charakterze pasmowym, nieraz podpisana przez malarza.
Literatura starożytnej Grecji, literatura powstała na terenie starożytnej Grecji i basenu Morza Śródziemnego od czasów najdawniejszych (ok. IX w. p.n.e.) do początku VI w. n.e. W jej rozwoju można wyróżnić 4 główne okresy: archaiczny, klasyczny (attycki), hellenistyczny (aleksandryjski) i rzymski.
Muzyka starożytnej Grecji, jedna z najstarszych kultur muzycznych. Badanie greckiej muzyki w starożytności uniemożliwia brak zabytków. Do dziś odnaleziono zapisy zaledwie kilku utworów muzycznych. Najwcześniejsze świadectwa na temat poety i muzyka Terpandra sięgają VII w. p.n.e.
Znajomość muzyki opiera się przede wszystkim na opisach autorów starożytnych (Platon, Arystoteles, Ptolemeusz, Plutarch, Polluks) i traktatach starożytnych teoretyków muzyki. Wykorzystuje się również źródła z epok późniejszych, które powołują się na nieistniejące już traktaty i opisy muzyki. Związana ściśle z poezją oraz z kultem religijnym.
Najstarsze jej formy to hymny i dziękczynne peany na cześć Apollina, dytyramby na cześć Dionizosa, ody, rapsodie i elegie, chóralne pieśni weselne - śpiewano je przy wtórze kitary, harfy i innych instrumentów. Odgrywała ogromną rolę w dramacie greckim (Chóry).
Podstawą systemu dźwiękowego, skodyfikowanego przez Arystoksenosa w IV w. p.n.e. były komórki 4-dźwiękowe o kierunku opadającym, zwane tetrachordami, których kombinacje składały się na skale (gatunki) oktawowe. Wyróżniano 3 skale główne o kierunku opadającym: dorycką.
Muzyka Grecji była jednogłosowa i jako sztuka odrębna zaczęła wydzielać się dopiero pod koniec okresu klasycznego. W muzyce greckiej można zauważyć też wpływy muzyki wschodniej. Wpływ muzyki greckiej na muzykę następnych epok był ogromny, stała się podwaliną muzyki europejskiej (wpływ na chorał gregoriański), zaś systemy greckie obowiązywały w muzyce do czasów baroku. Również do dziś używane są terminy muzyczne z czasów starożytnych.


Teatr starożytnej Grecji, powstał z uroczystości religijnych ku czci Dionizosa. W VI w. p.n.e. chór uczestniczący w obrzędach wyłonił z siebie koryfeusza, przewodnika chóru. Następnie pojawili się aktorzy.
W tym czasie ukształtowała się forma literacka zwana dramatem i powstały budowle zwane teatrem. Widowiska traciły stopniowo charakter kultowy, zachowały jednak cechy uroczystości powszechnych. W ciągu wieków teatr ulegał przeobrażeniom od teatru objazdowego (VI w. p.n.e.), przez klasyczny teatr z V w. p.n.e., teatr hellenistyczny (od IV w. p.n.e. na obszarach zhellenizowanych) po teatr grecko-rzymski.
Pierwotny grecki teatr składał się z kolistej przestrzeni z ołtarzem, leżący niedaleko świątyni, na stoku wzgórza sytuowano widownię. Z pojawieniem się aktora w widowisku powstał mały budynek sceniczny , wkrótce nieodzowne tło dla przedstawienia.
W V w. p.n.e. teatr grecki posiadał już okazałą skene (długa budowla ze ścianą frontową), do której przylegały dwa skrzydła boczne i pomost , gdzie występowali aktorzy. Orchestra (miejsce dla chóru) uległa zmniejszeniu. W ówczesnym teatrze używano maszynerii, umożliwiającej m.in. podnoszenie i opuszczanie bóstw oraz malowanych dekoracji.
Widowiska teatru klasycznego (VI - V w. p.n.e.) odbywały się dwa razy do roku w okresie świąt i były połączone z konkursem dramatycznym. Organizacją spektakli zajmowało się 3 choregów, a autor dramatu przygotowywał swój dramat do wystawienia, a nawet grał główną rolę. 5 sędziów typowało zwycięzcę.
Ajschylos wprowadził drugiego aktora, Sofokles trzeciego. Aktorzy ubierali na scenę szaty o symbolicznym (dla widza zrozumiałym) kolorze i kroju, na twarze zakładali maski (komiczne lub tragiczne), informujące widza o charakterze i wieku postaci, na głowy peruki. Aby ich można było lepiej widzieć, wkładali na nogi podwyższające obuwie (koturny). Recytacja była zbliżona do śpiewu.
Prócz klasycznego dramatu istniały w Grecji widowiska przedstawiane przez zespoły wędrowne o charakterze farsowym (mim). Teatr grecki stworzył konwencje i formy kontynuowane przez teatr europejski do chwili obecnej.