Moja Mała Ojczyzna

Historia Gminy Buczkowice

Podobnie jak okoliczne wsie, tak i miejscowości należące dziś do gminy Buczkowice, nie posiadają żadnego dokumentu lokacyjnego i trudno jest ustalić dokładniejszą datę ich założenia. Początki osadnictwa na tych terenach związane są z "państwem żywieckim" i przypadają na przełom XIII / XIV wieku.
Najstarsze źródła pisane dotyczące terenów dzisiejszej gminy Buczkowice, pochodzą z 1581 roku i dotyczą rolniczej wsi kmiecej - Rybarzowic. Ówczesne spisy skarbowe wymieniają "Rybarzowice" jako wieś należącą do "far" Radziechów powiatu śląskiego, woj. krakowskiego stanowiących własność Jana Spytka Komorowskiego, pana na Żywcu.
W XVI wieku na terenach dzisiejszej gminy Buczkowice rozpoczyna się proces osadnictwa koczujących pasterzy w wyniku, którego powstają w wieku XVII wsie zarębne, takie jak: Bu-czkowice, Godziszka, a potem Kalna.
W XV i XVI w do miejscowych mieszkańców dołączyła nowa ludność napływowa, m.in. uchodźcy z okolic rzeki Wisły uciekający przed "morowym powietrzem". Drugimi przybyszami, którzy wywarli wpływ na miejscową ludność byli Wołosi, lud pasterski uchodzący ze wschodniej Rumunii przed wojnami tureckimi.
Żywiecczyzna w początkach XVII wieku była własnością Mikołaja Komorowskiego, który to w 1618 roku sprzedał "dominum łodygowickie" za 60.000 zł swemu dworzaninowi Krzysztofowi Rorowskiemu. Rybarzowice liczyły wówczas 252 mieszkańców, Buczkowice 233, Godziszka 102 głowy. W dokumencie tym miejscowość Kalna jeszcze nie występuje. Ale już w "Księdze Małżeństw" parafii łodygowickiej za lata 1644-1714 odnotowano najstarszy spis ludności, który bezsprzecznie stwierdza istnienie przed 1630 rokiem m.in. wsi Waski. Waski to pierwotna nazwa wsi Kalna, wiążąca się etymologicznie
z Wołochami. Pod obecną nazwą Kalna występuje od 1644 roku. Etymologia tej nazwy wiąże się z łąkami.
Pochodzenie nazwy wsi Godziszka jest oczywiste. Tłumaczyć je można od porastającego te tereny głogu lub grodzenia przez właściciela dóbr osadzonego tu chłopa w celu zaludnienia tych terenów, a wreszcie od godzenia powaśnionych braci, których pojednanie miało dokonać się na terenie obecnej wsi. Na podstawie tego ostatniego przypuszczenia tłumaczyć można symbole herbu Godziszki – trzy serduszka.
Etymologia nazw Buczkowic i Rybarzowic wydaje się być bardziej jednoznaczna. Buczkowice są "jak notują stare kroniki", "od buczków niegdyś rośnięcych nazwane".
Rybarzowice zaś zawdzięczają swoją nazwę bogactwu ryb w stawach
i rzece Żylicy.
Od czasu powstania państwa łodygowickiego, tj. od XVII wieku, ziemie wchodzące w jego skład przechodziły różne koleje losu. Zmieniali się właściciele ziem, stosunki społeczne, stan rozwoju gospodarczego. W wyniku kolejnych sprzedaży dobra te z początkiem XIX wieku przechodzą w ręce księcia pszczyńskiego, od tego czasu gospodarzyli nimi i handlowali Prusacy, Niemcy, Austriacy.
Działo się tak przeszło 100 lat i dopiero po II wojnie światowej dobra te powróciły w polskie ręce.
W połowie XIX wieku na terenach dzisiejszej gminy Buczkowice zaczął rozwijać się przemysł. Swoją działalność rozpoczęły młyny, tartaki, fabryki związane z przemysłem włókienniczym, fabryki wyrobów drzewnych WECH i MUNDUS. Na bazie tej ostatniej powstała obecna buczkowicka Fabryka Mebli Giętych. Obecne miejscowości należące dziś do Gminy Buczkowice przekształciły się w region turystyczny, z dobrze rozwiniętą infrastrukturą gospodarczą.
Na terenie gminy istnieje znaczna liczba obiektów zabytkowych znajdujących się pod ochroną konserwatorską. Na uwagę zasługuje :
- najstarsza kapliczka w Buczkowicach wzniesiona w 1816 roku,
- liczne obiekty sakralne w tym zwłaszcza kościół z XIX wieku w Rybarzowicach,
- zespół kościoła kaplicy i plebani z XIX i XX wieku w Godziszce,
- XX- wieczny kościół w Buczkowicach,
- młyn i tartak w Rybarzowicach,
- budynek piekarni z XIX wieku w Rybarzowicach,
- kilkadziesiąt domów mieszkalnych murowanych z XIX w. i początku XX wieku w Buczkowicach, Rybarzowicach, Kalnej i Godziszce,
- kilkadziesiąt mieszkalnych domów drewnianych zrębowych z XIX wieku we wszystkich wsiach, itp.
Zabytkiem przyrody jest 600-letni dąb w Rybarzowicach.
Geografia Gminy Buczkowice

Gmina Buczkowice położona jest w południowej części województwa śląskiego. Gmina należy do powiatu bielskiego. Graniczy od wschodu z gminą Łodygowice, od zachodu z gminą Szczyrk, od południa z gminą Lipowa, a od północy z gminą Wilkowice. Powierzchnia gminy wynosi 19,3 km2, a w jej skład wchodzą 16 714 cztery sołectwa: Buczkowice, Rybarzowice, Godziszka i Kalna.
Pod względem ukształtowania geograficznego jest to część płaskowyżu Kotliny Żywieckiej obniżającego się stopniowo od podnóża Beskidu Żywieckiego w kierunku rzeki Soły i jeziora Żywieckiego. Położenie w granicach Beskidu Śląskiego i Małego oraz Kotliny Żywieckiej warunkuje kierunki rozwoju gminy. Od zachodu osłania Kotlinę Żywiecką pasmo górskie Beskidu Śląskiego, od północnego wschodu Beskidu Małego, a od południowego-wschodu Beskidu Żywieckiego. W kierunku północnym kotlina otwiera się doliną rzeki Białej. Warunki klimatyczne odpowiadają górskiej strefie klimatycznej. Średnie roczne sumy opadów są wysokie i wynoszą od 850 do 1400 mm. Gwałtowność występowania opadów powoduje wylewy na obszarze gminy, szczególnie dotyczy to Białej i Bruśnika oraz potoku Granicznego w jego środkowym i dolnym biegu. Wylewy Żylicy są rzadsze w rejonie Buczkowic natomiast zdarzają się w Rybarzowicach na obszarach łąkowych i zalesionych. Dość wyraźnie zaznacza się w ogólnym obrazie klimatycznym gminy obniżenie gór w kierunku zachodnim i wpływ mas powietrza z kierunku południowo-zachodniego. Ogólna liczba dni z temperaturą poniżej 0 0 C wynosi 80-100 dni w roku.
Teren gminy jest silnie pofałdowany z dużymi przewyższeniami i obniżeniami terenu - falisty, pagórkowaty. Występują charakterystycznie wcięte jamy rzek i pofałdowania powierzchni w kierunku równoleżnikowym.
Na obszarze gminy występują gleby wytworzone z glin lekkich i piasków gliniastych, kamieniste. Są to na ogół gleby klas IVb -V, sporadycznie występują gleby klasy IVa, głównie w sąsiedztwie potoku Granicznego, na wzniesieniu pomiędzy Nową Godziszką a Rybarzowicami oraz na północ od Białej. Uprawiane są przede wszystkim ziemniaki, buraki pastewne, trawy na siano oraz warzywa.
W szacie roślinnej zdecydowanie przeważają rośliny zielne oraz zioła i trawy na terenach wychodzących z użytkowania rolniczego. Duży procent udziału w tej warstwie roślinności mają: oset, nawłoć, dziurawiec, podagrycznik, a w miejscach wilgotnych zdecydowanie dominują turzyce i sity. Na obszarze gminy brak jest całkowicie lasów gospodarczych. Niewielkie ich fragmenty występują na wschodnich zboczach Magury i Skalitego. Są to lasy świerkowe z niewielką domieszką brzozy na siedliskach boru świeżego górskiego i boru mieszanego górskiego. Wszystkie lasy z udziałem świerka pochodzą z nasadzeń a ich stan sanitarny jest zły. Elementem kolorystycznym bardzo urozmaicającym krajobraz gminy są zadrzewienia nad rzekami i strumieniami. Wszystkie one stanowią naturalną ostoję zwierzyny łownej oraz umożliwiają jej migrację pomiędzy Beskidem Śląskim i Beskidem Małym. Na szczególną uwagę zasługują zadrzewienia Białej i Bruśnika. W składzie ich drzewostanu przeważa olsza czarna przetykana brzozą, osiką, jesionem, wierzbą i dębem. Inny jest skład zadrzewienia w jarach potoku Malinowego i Kolonki. Przeważają tu rośliny górskie, prawdopodobnie z rejonu Skrzycznego. W drzewostanie występuje olsza szara, wierzba krucha oraz iwa w formie drzewiastej, jak też jawor i jesion. Na wszystkich obszarach powszechnym gatunkiem jest owocująca jeżyna i malina
Obszar gminy jest dość licznie zasiedlony przez zwierzynę łowną. W zadrzewieniach otaczających doliny Białej i Bruśnika napotykano na sarny, jastrzębie, kanie i sowy. Wg danych koła łowieckiego „Klimczok” na terenach łownych występują kuropatwy, bażanty, zające, dziki i jelenie. Na łąkach otaczających zadrzewione doliny Białej i Bruśnika występują owady typowe dla obszarów śródleśnych; biegacze, strangolia plamista, paź królowej, cytrynek, rusałka pawik, czerwończyk i kraśnik.


Kim jesteśmy, czyli kto zamieszkuje Gminę Buczkowice

Początki osadnictwa na terenie gminy związane są z " państwem żywieckim", a następnie z " państwem łodygowskim" i przypadają na XIII i XVI wiek. Pierwsze źródła pisane pochodzą z 1581 roku i dotyczą Rybarzowic - typowo rolniczej wsi kmiecej.
Gminę Buczkowice zamieszkuje 10 428 mieszkańców. Udział procentowy w grupie wiekowej 0-7 lat waha się pomiędzy 8,85 w sołectwie Rybarzowice, a 9,38 w sołectwie Kalna. W grupie 7-15 lat zdecydowanie wyróżnia się sołectwo Godziszka (14,4%) wśród pozostałych sołectw (11-12%). W grupie 15-35 lat najmniejszy udział procentowy występuje w sołectwie Kalna (21,44%), w pozostałych sołectwach jest na poziomie 30%. W grupie wiekowej 35-65 lat największy udział występuje w sołectwie Kalna (49%), pozostałe sołectwa charakteryzują się udziałem procentowym na poziomie 36%. W grupie ludności powyżej 65 lat największy udział procentowy występuje w sołectwie Buczkowice, a najmniejszy w sołectwie Kalna. Z przedstawionych danych wynika, iż w strukturze wiekowej ludności do 35 lat najwięcej ludności zamieszkuje w sołectwie Godziszka a najmniej w sołectwie Kalna.

Czym się zajmujemy w Gminie Buczkowice

Warunki do prowadzenia działalności rolniczej są trudne (w części zachodniej gminy) i bardzo trudne (w części południowej-górzystej). Okres wegetacji roślin jest krótki od 100 do 157 dni. Występują tutaj głównie gleby brunatne kwaśne klasy IV b i niższe. W dolinach rzek ciągną się pasy mad. Degradacja gleb jest bardzo silna, spowodowana głównie erozją będącą wynikiem ukształtowania terenu i warunków wodnych. Powierzchnia gminy wynosi 1933 ha, w tym użytki rolne zajmują 600 ha (40%), łąki 670 ha (44%), pastwiska 203 (13%), sady 32 (2%) oraz lasy 73 (5%). Występuje duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Średnio na jedno gospodarstwo przypada od kilku do kilkunastu pól. Średnia wielkość gospodarstwa wynosi około 3,5 ha przy średniej w powiecie bielskim 2,8 ha.
Na terenie gminy, w 1999 roku zarejestrowano 839 podmiotów gospodarczych, co stanowi wzrost o 84% w stosunku do 1995 roku. Świadczy to o dużej przedsiębiorczości mieszkańców gminy. Wśród podmiotów gospodarczych największy udział mają handel i naprawy oraz działalność przemysłowa i budownictwo.

„W zdrowym ciele, zdrowy duch”, czyli turystyka, sport oraz rekreacja w Gminie Buczkowice

Buczkowice są atrakcyjne dla turystów nie tylko ze względu na swoje położenie. Ważnym atutem jest to, że mogą stanowić doskonałą bazę wypadową na szlaki turystyczne znajdujące się w Szczyrku. Jest to istotne z powodu konkurencyjnych (w stosunku do Szczyrku) cen noclegów i wyżywienia. Bezpośrednio z Buczkowic wychodzi jeden szlak turystyczny. Jest to czerwony szlak rozpoczynający się koło Urzędu Gminy a biegnący przez Siodło Pod Skalitem na Skrzyczne. Przebycie tej trasy zajmuje ok. 3 godzin. Pozostałe szlaki biegnące na Skrzyczne, Magórkę bądź Klimczok rozpoczynają się niedaleko Buczkowic albo łatwo dotrzeć do nich PKS-em, czy pieszo. Należy wspomnieć również o rzece Żylicy, która płynie przez środek miejscowości. Jej otoczenie pozwala na czynny wypoczynek, czy letnie plażowanie. Bliskość Jeziora Żywieckiego jest alternatywą dla osób, które nie chcą latem korzystać z basenu.
Kalendarz Imprez sportowych i rekreacyjnych Gminnego Ośrodka Kultury Sportu i Rekreacji w Buczkowicach:
- Ferie z GOKSiR-em - styczeń
- Gry i zabawy na śniegu, kulig, konkurs narciarski-Godziszka /współpraca z Radą Sołecką w Godziszce/
- Gminny Slalom Gigant - styczeń/luty
- Indywidualny Turniej Szachowy /zasięg powiatowy/ - kwiecień
- Gminny Turniej K oszykówki - kwiecień
- Rajd górski " Zielenią się buki" /impreza cykliczna o zasięgu powiatowym/ - 1 maja
- Święto latawca - Kalna / współpraca z Radą Sołecką oraz szkołą/ impreza rekreacyjna na boisku sportowym - maj
- Gminny Turniej Szachowy - czerwiec
- Gminny Turniej Sołectw w Piłce Nożnej / współpraca z klubami sportowymi/ - lipiec
- Plenerowe, wakacyjne turnieje sportowe: piłka siatkowa, uliczna koszykówka, tenis stołowy - lipiec/sierpień
- Rodzinny Rajd Rowerowy / cykliczna impreza plenerowa w ramach Dni Buczkowic: gry i zabawy sportowe dla dzieci, promowanie zdrowego stylu życia/ - wrzesień
- Gminny Turniej Piłki Siatkowej - październik
- Świąteczny Turniej Szachowy - grudzień


Rozwijamy się kulturalnie w Gminie Buczkowice

Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Buczkowicach jest organizatorem wielu imprez kulturalnych i rekreacyjnych na terenie Buczkowic oraz pozostałych miejscowości gminy. Oprócz typowych festynów, koncertów czy wystaw organizuje takie przedsięwzięcia jak Bliskie Spotkania z Teatrem czy Jesienne Dni Książki. Imprezą mającą wymiar wojewódzki jest Dziecięca Scena Miniatur Teatralnych-przegląd spektakli amatorskich zespołów teatralnych i monodramów połączony z warsztatami teatralnymi dla dzieci i młodzieży oraz instruktorów.
Ośrodek prowadzi też zajęcia zespołów artystycznych i kół zainteresowań. Działa tu także świetlica środowiskowa i Punkt Informacji Obywatelskiej. Dużym zainteresowaniem dzieci i młodzieży cieszą się również zajęcia pracowni ceramicznej ośrodka. GOKSiR jest również wydawcą pisma " Gazeta Gminna".
W strukturach GOKSiR działa Biblioteka Publiczna w Buczkowicach wraz z filiami w Rybarzowicach, Godziszce i Kalnej. Biblioteka jest skomputeryzowana. Jej czytelnicy mają możliwość korzystania z czytelni internetowej. Placówka jest również organizatorem wielu przedsięwzięć promujących czytelnictwo.
Od 1989 roku w Buczkowicach działa Towarzystwo Społeczno-Kulturalne ZAGRODA. Jego celem jest upowszechnianie dawnej i najnowszej historii wsi oraz gminy. Towarzystwo prowadzi w ograniczonym zakresie prace badawcze związane z dziejami miejscowości i regionu. ZAGRODA chroni materialne i niematerialne dobra składające się na dziedzictwo kulturowe środowiska. Wydaje kwartalnik " Zapiski z dziejów...". Zgromadzoną wiedzą dzieli się z dziećmi i młodzieżą podczas zajęć wychowania regionalnego w placówkach oświatowych. Towarzystwo realizuje zadania publiczne z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego, turystyki, sportu oraz zapobiegania patologiom społecznym.
Stowarzyszenie " NASZE ZDROWIE" w Buczkowicach działa od 2000 roku. Prowadzi działalność z zakresu promocji zdrowia. Stowarzyszenie realizuje projekty upowszechniające zasady prowadzenia zdrowego trybu życia, zapobiegające patologiom społecznym i integrujące ludzi o zmniejszonych możliwościach fizycznych.
W miejscowości aktywnie działa kultujące regionalne tradycje Koło Gospodyń Wiejskich oraz Koło Emerytów, Rencistów i Inwalidów, integrujące starszych mieszkańców poprzez organizację wycieczek i spotkań okolicznościowych
Koło Polskiego Związku Wędkarskiego " Żylica" istnieje od 1986 roku. Zrzesza wędkarzy z gminy Buczkowice i miasta Szczyrk. Koło propaguje wędkarstwo oraz prowadzi działania w zakresie ochrony wód Żylicy. Dba o czystość rzeki i o przestrzeganie przepisów o wędkowaniu. Prowadzi też akcję zarybiania Żylicy. Jest również organizatorem zawodów wędkarskich.
Buczkowicka Ochotnicza Straż Pożarna jest przygotowana do udziału w działaniach ratowniczych. Posiada grupę operacyjno-techniczną. W strukturach OSP działają drużyny młodzieżowe dziewcząt i chłopców. Straż dysponuje nowoczesnym sprzętem, w tym dwoma samochodami gaśniczymi. Strażacy pomagają podczas gaszenia pożarów oraz klęsk żywiołowych. Zabezpieczają też wiele imprez o charakterze gminnym i powiatowym. Jednostka dąży do tego, by znaleźć się w Krajowym Systemie Ratownictwa Technicznego.


"Gdzie usłyszysz śpiew, tam wstąp.
Tam dobre serca mają,
Źli ludzie, - wierzaj mi,
Ci nigdy nie śpiewają"/J.W.Goethe/


Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Rybarzowice" istnieje od 1965 roku. Inspiratorem powstania był ówczesny przewodniczący Powiatowej Rady Narodowej w Bielsku - Białej mgr Antoni Kobiela. Kolejne patronaty to: Spółdzielnia Pracy w Bielsku - Białej, Wojewódzka Spółdzielnia Mleczarska oddział w Skoczowie, Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury w Szczyrku i obecnie Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Rybarzowice.
O zespole często mówi się, że są niepodobni do innych zespołów Podbeskidzia. Kostiumy wykonano według autentycznych wzorów ubrań noszonych na tym terenie przed ponad stu laty, a także na podstawie archiwalnych fotografii i ustnych przekazów najstarszych mieszkańców wsi. Dziadkowie opowiadali jak to kiedyś przed laty obchodzono na tym terenie święta, a kiedy trzeba było, wykonywali pieśni towarzyszące tradycyjnym obrzędom. Zebrany materiał przynoszono na próby i wspólnie opracowywano.
Takie były początki Zespołu Regionalnego. Regionalnego nie tylko z nazwy, gdyż wszystko, co zespół obecnie reprezentuje na scenie, nierozerwalnie wiąże się z własnym regionem.
Jest to mimo sąsiedztwa Szczyrku, teren o odrębnym od góralskiego folklorze. Różnice widać nie tylko w strojach. W Rybarzowicach oraz pobliskich Buczkowicach, Godziszce i Mesznej przed stu laty bawiono się, tańczono i śpiewano inaczej, bo też inny charakter miało tutaj życie. Zespół wskrzesza przeszłość własnego regionu, a właściwie ukazuje tą bardziej odświętną i radosną część czasu minionego. Ale i z tego fragmentarycznego obrazu dowiedzieć się można wiele o życiu, pracy i mentalności dawnych mieszkańców.
Osoby zawodowo zajmujące się badaniem kultury ludowej mówią, że grupa z Rybarzowic jest folklorystyczną ciekawostką i potrafi ich zaintrygować. O działalności zespołu nie decyduje jednak tylko pasja etnograficzna. Ważniejsze jest przywiązanie do rodzinnej ziemi i przekazywania swojej wiedzy następnym pokoleniom.

Trochę wizualnej refleksji na temat mojej „małej ojczyzny”

O Gminie Buczkowice, w której mieszkam od urodzenia można by jeszcze dużo napisać. Warto dzielić się, bowiem własnym dziedzictwem kulturowym, historią i tym, że przecież miejsce, w którym mieszkamy jest naszą „małą ojczyzną” a zarazem najpiękniejszym zakątkiem świata na ziemi.
Na zakończenie dołączam zdjęcia wykonane przeze mnie oraz wiersz Kazimierza Przerwy Tetmajera, który w piękny sposób opisuje zachwyt jaki w każdym z nas powinno wzbudzać miejsce, w którym mieszkamy.
„Taki tam spokój... Na gór zbocza
światła się zlewa mgła przezrocza,
na senną zieleń gór.
Szumiący z dala wśród kamieni
w słońcu się potok skrzy i mieni
w srebrnotęczowy sznur.
Ciemnozielony w mgle złocistej
wśród ciszy drzemie uroczystej
głuchy smrekowy las.(...)”

1) Kilka zdjęć z lotu ptakaJ