Węgiel kamienny w Polsce
Górnictwo węgla kamiennego w Polsce przeżywa poważny kryzys. W praktyce można powiedzieć, że jest to już katastrofa górnicza, która będzie miała ogromny wpływ na kondycję całej gospodarki narodowej. Wpływ górnictwa węglowego na gospodarkę wynika z faktu, że węgiel kamienny jest surowcem wyjściowym do produkcji energii elektrycznej, energii cieplnej, koksu, a także jest niezbędnym paliwem stosowanym w innych przemysłach, jak : cementowanie i zakłady przemysłu materiałów budowlanych; cukrownie i zakłady przemysłu rolno-spożywczego; hutnictwo i zakłady przemysłu metalowego; ciepłownie zakładowe, komunalne, osiedlowe itp.
W 1997 roku w kraju wydobyto 137.13 mln ton węgla kamiennego, w tym 110.42 mln ton węgla energetycznego i 28.71 ton węgla koksowego. Przewżająca ilość węgla zużykowywana jest w kraju. Na eksport wysłano 17.64 mln ton węgla energetycznego i 12.66 węgla koksowego.
Prognozy zapotrzebowaniana węgiel w dłuższym horyzoncie czasowym, np. do 2020 roku są niejasne. Podawane są różne wielkości: węgiel energetyczny na potrzeby krajowe od 92.4 do 127.4 mln ton; węgiel koksowy na potrzeby krajowe od 9.4 do 11.4 mln ton. Przeprowadzona przez PARG WK S.A. ankietyacja odbiorców węgla dała jeszcze inne wyniki. W roku 2015 przewidziano zapotrzebowanie na węgiel energetyczny w wysokoci 71.04 mln ton, a na węgiel koksowy 12.73 mln ton. Te rozbieżności są wynikiem braku rzetelnie przeprowadzonego bilansu paliwowo-energetycznego.
ZASOBY WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE
Węgiel kamienny występuje w utworach górnokarbońskich w trzech regionach Polski. Są to Zagłębia: Górnośląskie, Dolnośląskie, Lubelskie. Największe znaczenie ma Górnośląskie Zagłębie Węglowe. Zasoby dzielone są na bilansowe i pozabilansowe. Największy udział w całości węgla kamiennego mają węgle energetyczne typu 31-33.
GÓRNOŚLĄSKIE ZAGŁĘBIE WĘGLOWE jest największym ośrodkiem górnictwa węglowego w kraju. W granicach zakładów górniczych znajdują sie najbardziej węglozasobne i wydajne złoża węgla kamiennego. W wyniku prowadonej ponad 300-letniej działalności górniczej wyeksploatowano już w znacznej mierze pokłady węgla o najdogodniejszych grubościach. GZW obejmuje obszar krakowski i górnośląski oraz tworzy jednorodną całość z obszarem ostrawsko-karwińskim. Powierzchnia zajęta przez utwory produktywne wynosi około 5.4 tys. km2. Z tego obszaru do Polski należy około 4.45 tys km2. W serii produktywnej wystepują ogółem 232 pokłady węgla o miąszości najcześciej 1-1.5 m.
Warunki eksploatacji wahają się od niezbyt trudnych do bardzo trudnych. Przeciętne warunki w GZW: duże zrożnicowanie miąszości pokładow, stosunkowo prosta tektonika, małe zawodnienie, duże zagrożenia naturalne: gazowe i tąpaniami, duża głębokość występowania maksimum zasobow, średnie zróżnicowanie typów węgla, trudne warunki geotermiczne, podrzędne występowanie kopalin towarzyszących.
Węgle eksploatowane w GZW są zróżnicowane pod względem stopnia uwęglenia. Największą część zaobów tworzą węgle energetyczne (typy 31-32), węgli koksujących jest znacznie mniej (typy 34-36), znane są również węgle chude i antracytowe ( typy 38 i 41) oraz antracyty ( typ 42),. Srednia zawartośc popiołu w węglu waha się od paru do trzydziestu kilku procent.
Wartość opałowa węgla z poszczególnych pokładów bilansowych waha się w znacznym stopniu. Zróżnicowanie jest ogromne nawet w obrębie poszczegolnych grup pokładów i waha się w poszczególnych warstwach w przedziałach:
· libiąskich 21.1-23.9 MJ/kg
· łziskich 17.0-25.6 MJ/kg
· orzeskich 17.6-32.3 MJ/kg
· rudzkich 18.9-34.4 MJ/kg
· siodłowych 17.7-34.3 MJ/kg
· porębskich 19.6-32.3 MJ/kg
· gruszowskich 23.7-33.2 MJ/kg
DOLNOŚLĄSKIE ZAGŁĘBIE WĘGLOWE.Utwory produktywne tworzą niesymetrycznie zabudowaną nieckę wydłużoną w kierunku N-W ---S-E. Długość zagłębi wynosi maksymalnie około 60 km, szerokość około 30 km. N-W i N-E część należy do Polski ( ok.530 km2) , natomiast S-W część do Republiki Czeskiej. W granicach Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego stwierdzono maksymalnie 50 pokładów , z których 10 bywa rozszczepionych na kilka pokładów każdy. Warstwy zaclerskie obejmują maks. 35 udokumentowanych pokładów , w warstwach wałbrzyskich stwierdzono 15 pokładów . Tylko kilka pokładów przekracza średnią miąszość 2 m , przeważająca większośc to pokłady ood kilkdziesięciu cm do około 1.5 m. Węgiel eksploatowany był w 4 kopalniach. Zw względu na b.trudne warunki eksploatacji i związane z tym wysokie koszty pozyskania węgla , zaniechano w ostatnich latach eksploatacji węgla DZW. Obecnie wydobywa sie tylko niewielkie ilośc antracytu.
LUBELSKIE ZAGŁĘBIE WĘGLOWE. Basen Karboński LZW jest wydłużony w kierunku NW-SE. Długość wynosi około 180 km, szerokośc okolo 20-40 km, powierzchnia zagłębia wynosi 4>63 tys.km2, a obszar występowania utworów karbńskich około 14 tys.km2. Miąszość nakładu nie przekracza 750m. Podstawową serią produktywną są warstwy lubelskie o miąszości do 450 m zawierające kilkanaście bilansowych pokładów węgla i do 4 pokładów pozabilansowych. Pokłady bilansowe mają miąszość od 0.8-2.5 m. W udokumentowanych złożach występują zarówno węgle energetyczne jak i węgle koksujące typu 34. Zawartość popiołu zmienia się od 9 do 30 %. Zawartość siarki waha się od 0.8-3.7%. Średnia wartość opałowa węgla z poszczególnych złoż waha się od 25.6 MJ/kg do28.4 MJ/kg.Węgiel w LZW należy uznać za węgiel dość dobrej jakości.
PROBLEM JAKOŚCI WĘGLA KAMIENNEGO
Jak wiadomo, węgle kamienne dzielą się na wegle energetyczne i węgle koksujące w zalwżności od stopnia uwęglenia. Węgle typu 31,32 i 33 uważa się za węgle energetyczne, węgle typu 34,35 i37 są węglami koksowymi.
Poszczegolni użytkownicy węgla kamiennego zainteresowani są rożnymi gatunkami węgla. Przez gatunek naeży rozumieć węgle zagregowane w wąskie przedzialy parametrow jakościowych. Węgle energetyczne dzieli sie na tzw. klasy zbytu. Obecnie wydziela się poszczegolne klasy agregując węgle według wartości opałowej co 1 MJ/kg, zawartości popiołu co 1%, zawartości siarki co 0.2%. Węgle koksowe dzieki sie na typy według stopnia uwęglenia. Według typów komponuje się mieszanki wsadowe do procentu koksowania. Węgle koksowe dzieli sie też według wąskich przedziałów parametrów jakościowych co 0.1% zawarości popiołu i siarki i co 1% zawartości wilgoci. Poszczególne parametrt jakościowe mają okerślony wpływ na wartość użytkowa węgla. Węgle energetyczne mogą być użytkowane w bardzo dużym przedziale jakosciowym. Do jakości węgla dostosowywane są urządzenia przygotowujące wegiel do spalania, jak również dobierane są kotły. Jest sprawą oczywistą , że takie poszczegolne parametry jakościowe wplywają na wartość użytkową węgla.
Polska Akademia Nauk "Gospodarka surowcami mineralnymi"
W.BLASCHKE "Węgiel kamienny w Polsce na tle górnictw w świecie"
Kwartalnik Tom 15 - zeszyt 3; Krakow 1999; Wydawnictwo UGSMiE PAN.