Ocena postaci Mickiewiczowskich

Bohaterowie Adama Mickiewicza: tragiczni romantycy, heroiczni wojownicy… Mój sąd o postaciach mickiewiczowskich.

Czasy, w których żyli bohaterowie Adama Mickiewicza były bardzo trudne. Polska była wtedy pod zaborami Rosji, Austrii i Prus, przez co nowe ideały i wartości cieżko doświadczały ludzi romantyzmu. Okres zaborów i powstań miał więc szerokie odbicie w literaturze, czyli zarazem w bohaterach romantycznych: ich celach, sposobach życia, wartościach. Właśnie bohater jest najważniejszą osobą w utworze, gdyż to przez niego odgadujemy co twórca chciał nam przekazać. Mickiewicz stworzył własnych bohaterów, których cechy się zmianiały w zależności od zaistniałej sytuacji lub podejścia do świata naszego wieszcza narodowego.

“Dziady cz. IV”, napisane przez Adama Mickiewciza w 1823r., to poemat o miłości i cierpieniu. Obrazem tragedii nieszczęśliwej miłości romantycznej jest monolog głównego bohatera, Gustawa. Gustaw jest wzorcowym romantycznym modelem zakochanego człowieka, który przybywa do domu księdza (swego dawnego nauczyciela) jako duch w celu rozpaczliwego nawiązaniu kontaktu z drugim człowiekiem, liczy na zrozumienie powodów jego samobójczej śmierci. Gustaw jest nieszczęśliwym kochankiem, człowiekiem pełnym wewnętrznego niepokoju, zbuntowanym wobec otaczającej go rzeczywistości, tajemniczym, obłąkanym, samotnym, emocjonalnym, nadwrażliwym. Maryla, jego niespełniona miłość, porzuciła go z powodu nierówności społecznej i różnicy majątkowej. Ukochana pogodziła się z wolą rodziców, co spowodowało cierpienie do granic obłąkania u Gustawa i skłoniło go to do radykalnego czynu, jakim było popełnienie samobójstwa. Nie szukał ukojenia za życia, wolał zadać sobie ból i cierpienie. Przestał istnieć dla świata, nie mógł się pogodzić z dalszym bytem jako odrzucony kochanek, życie nie miało już dla niego sensu więc zdecydował się je sobie odebrać, gdyż miłość była dla niego najważniejszą wartością. Z cierpienia i rozpaczy jakie przeżył, duch Konrada wypowiada słowa świadczące o drwieniu z obiektu uczuć: „Kobieto! Puchu marny! Ty wietrzna istoto!”. W monologu z księdzem, który trwał 3 godziny (godzina miłości, rozpaczy i przestrogi) stwierdza, iż miłość tak naprawdę prowadzi do nieszczęścia. Twierdzi, że istotą miłości jest to, że dusze kochanków są przeznaczone przez Boga i połączone na wieki oraz poucza, iż niełatwo jest człowiekowi osiągnąć zbawienie wówczas, gdy za życia zazna on szczęścia ziemskiego.

Gustaw, tragiczny romantyk, jest przykładem buntu przeciwko przyjętym zasadom i stosunkom panującymi wśród ludzi, którzy jedynie w zdobyciu bogactwa upatrują szczęście. Mickiewicz ukazał tutaj, iż nawet najpiękniejsza miłość nie może doprowadzić do szczęścia z powodu różnic społecznych: Gustaw padł ofiarą niespełnionej miłości do kobiety tak samo jak jego twórca.

Zupełnym przeciwieństwem Gustawa jest inny bohater Adama Mickiewicza, Konrad Wallenrod. Wallenrod jest tytułowym bohaterem powieści poetyckiej napisanej przez wieszcza w 1828r. Jest on bohaterem niezwykłym, tajemniczym, szlachetnym, dumnym, niezłomnym, pysznym. Jest rozdarty wewnętrznie, ponieważ musi dokonać wyboru między miłością do kobiety (Aldony) a miłością do ojczyzny. Widząc jak Litwa podupada, postanawia rzucić życie rodzinne i wyjeżdża walczyć o swój naród. Dla dobra ojczyzny poświęca zarówno szczęście własne, jak i honor. Ma wybór między postępowaniem zgodnie z etyką rycerską a walką przez podstęp, zdradę, kłamstwo i zdrodnię, niezgodną z etosem rycerskim i chrześcijańską moralnością. Wybiera to drugie, gdyż wie, iż to jest jedyna droga do zwycięstwa. Zostaje Wielkim Mistrzem krzyżackim i celowo wybiera złe taktyki walki, aby doprowadzić Zakon do ostatecznej klęski w celu ocalenia Litwy. Walczy z wysokich pobudek patriotycznych dla dobra całego narodu, a nie dla siebie. Przeklina swój wybór wiedząc, że postępuje niemoralnie, jednak nie widzi innego sposobu pokonania Krzyżaków, którzy wciąż napadali na jego kraj. Tą zemstę przygotowuje latami, nie poddaje się, lecz w dalszym ciągu rozbudza u siebie zaufanie Krzyżaków po to, by w końcu ocalić swoją ojczyznę. Konrad jest samotnym bojownikiem o dobro swojego narodu; ma świadomość swojej wyższości nad innymi i obowiązku jaki ma do spełnienia wobec ojczyzny. Wciąż walczy ze sobą wewnętrznie, musi pokonać skrupuły moralne spowodowane jego haniebnym postępowaniem, którego jest świadom. Nie może zaznać spokoju. W końcu dopełnia swego celu: ratuje swoją ojczyznę przed zagładą. Zdaje sobie sprawę, że już nie będzie mógł psychicznie powrócić do normalnego życia, nawet jeśli uniknie fizycznej zemsty wobec niego ze storny Krzyżaków. Nie może się pogodzić z tym, co zrobił mimo, iż ocalił Litwę. Ma ciągłe wyrzuty sumienia, przegrywa własne życie. Poprzez swój czyn niszczy siebie jako męża, jako człowieka, jako rycerza. Postanawia więc popełnić samobójstwo, gdyż trudne wybory okazały się być dla niego destrukcyjne. Pragnie nie dopuścić do profanacji swojego honoru poprzez ewentualną zemstę z rąk wroga, a także chce się uwolnić od męczarni i rozterek życia.

Konrad udrzuca pobudki i ideały, którymi kierował się Gustaw z IV części „Dziadów”. W „Konradzie Wallenrodzie” nie ma już samolubnej miłości do kobiety, lecz miłość do ojczyzny i postępowanie dla dobra ogółu. Konrada można więc śmiało określić jako jednego z heroicznych wojowników w twórczości Mickiewicza.

„Pan Tadeusz”, którego pisanie Mickiewicz skończył w 1834r., ma dwóch głównych bohaterów. Wbrew pozorom żadnym z nich nie jest tytułowy Tadeusz, lecz Jacek Soplica i Ksiądz Robak. Młody Jacek Soplica jest człowiekiem niezależnym, butnym, bezwzględnym, samotnym, samolubnym, wrażliwym, odważnym, o porywczym temperamencie. Odrzucenie go przez rodziców Ewy, swojej upragionej kobiety, powoduje u niego żal i złość i popycha go do zabójstwa Stolnika Horeszki, ojca Ewy. Działa motywowany wysokimi pobudkami wskutek wielkiej, romantycznej czyli nieszczęśliwej miłości, w której mu się nie powiodło. Po tym straszliwym czynie Jacek przeżywa wewnętrzne konflikty, nie może odzyskać spokoju wewnętrznego, ma ciągłe wyrzuty sumienia. Podobnie jak Gustaw z IV części „Dziadów” jest zbuntowany przeciwko światu, niesprawiedliwości, przesądom stanowym. Będąc dodatkowo uważany za zdrajcę, Jacek ucieka z kraju. Ksiądz Robak z kolei, wydaje się być przeciwieństwem Jacka Soplicy; okazuje się jednak, że to jedna i ta sama postać po wewnętrznej przemianie, a także po zmianie imienia. Ksiądz Robak próbuje odkupić swoje winy z przeszłości, cechują go pokuta i pokora. Jest tajemniczy, samotny, lecz przestaje działać w pojedynkę, gdyż teraz służy wielkiej idei odzyskania przez Polskę niepodległości jako anonimowy emisarjusz. Przestaje brać na siebie całkowity obowiązek dokonania czegoś wielkiego, staje się jednym z działaczy politycznych, zaczęca szlachtę i chłopów do wspólnej walki o wolność. Jest cichym, skromnym, pokornym, rozważnym patriotą. Decydując się na wewnętrzną metamorfozę, Jacek Soplica dokonał wielkiego poświęcenia: sprawił, iż jego własny syn Tadeusz musiał wychowywać się nie znając własnego ojca. Świadczy to o determinacji i zaangażowaniu głównego bohatera w odpokutowaniu straszliwego grzechu, jaki uczynił. Postanowił, że się zmieni wewnętrznie, poświęci swoje życie jedynie ojczyźnie, ucieknie od przeszłości, co wiązało się z opuszczeniem potomka. Tak też uczynił.

Będąc bohaterem dynamicznym, sądzę, iż Jacek Soplica może być uważany jednocześnie za tragicznego romantyka, jak i heroicznego wojownika. Postać ta ewaluowała, przeżywała wewnętrzny przełom w miarę rozwoju akcji utworu „Pan Tadeusz”. Jacek Soplica nie walczył równie zdecydowanie i bezwzględnie o ojczyznę jak Konrad Wallenrod, jednak była ona głównym sensem jego późniejszego życia. Kochał i zawiódł się na miłości podobnie jak Gustaw z „Dziadów cz.IV”. Osobiście uważam Jacka Soplicę za podobieństwo obu postaw bohaterów Mickiewiczowskich: i kochanka, i wojownika, a te dwie postawy rozdzieliła jedynie przemiana wewnętrzna głównego bohatera „Pana Tadeusza”.

Moim zdaniem bohaterowie w twórczości Adama Mickiewicza charakteryzują się nieprzeciętną determinacją w dążeniu do celu, któremu poświęcają całe swoje życie i je od od tego celu uzależniają. Symbolizują mękę, cierpienie. Mnie najbardziej zaintrygowała postać Jacka Soplicy. Jestem pełen podziwu dla jego zachowania. Niestety nie mógł powstrzymać emocji i zamordował Stolnika Horeszko czego nie popieram, lecz jestem pod wrażeniem jego zaangażowania w późniejszą wewnętrzną przemianę i poświęcenie dla dobra ojczyzny. Jacek Soplica zrozumiał swój błąd i starał się zrehabilitować, mimo, iż kosztowało go to opuszczenie syna. To zachowanie jest dowodem jak bardzo winny się czuł, świadczy o zamiarze poprawy i o trosce wobec przyszłości własnego narodu. Bohaterem mickiewiczowskim, którego zachowanie z kolei potępiam jest Konrad Wallerod. Rozumiem jego miłość do ojczyzny, lecz nie popieram działania poprzez zdradę, kłamstwo, zbrodnię i podstęp. Według mnie nie ma satysfakcji bez uczciwej walki. Jedynie sprawiedliwe dążenie do zwycięstwa daje dumę i radość z odniesienia prawdziwego, zasłużonego sukcesu. Jeżeli chodzi o romantyczną miłość, to także nie rozumiem zachowania Gustawa („Dziady cz.IV”). Człowiek żyje jedynie raz i stanowczo potępiam odebranie sobie życia, którym każdy powinien się cieszyć. Są wzloty i upadki, dobre i złe dni. Nawet gdy się człowiekowi nie powodzi, powinien wykazać się wytrwałością i silną wolą, żeby przetrwać te złe chwile i żyć dalej.

Zachowanie postaci mickiewiczowskich jest zdecydowanie inne od zachowania bohaterów obecnych utworów literackich. W różnych epokach kształtują się różne podejścia do życia, różne ideały i wartości. Dlatego też wątpię, żeby postępowanie postaci z utworów Mickiewicza przyjęło się w dzisiejszych czasach. Mimo wszystko, utwory naszego wieszcza narodowego są nadal z chęcią czytane w XXI wieku, gdyż w dalszym ciągu budzą zachwyt i podziw wśród czytelników. Dzieje się to przede wszystkim za sprawą fascynujących, różniących się od siebie, o różnych pobudkach i celach, bohaterów.