Rzymskie prawo - co zawdzięczamy starożytnym Rzymianom
Myśl prawnicza starożytnych Rzymian jest powszechnie uznawana za znawców przedmiotu za jedno z najdoskonalszych osiągnięć tego społeczeństwa . Niektórzy humaniści twierdzą nawet , iż obok filozofii greckiej oraz chrześcijaństwa prawo rzymskie jest tą dziedziną kultury antycznej , która wywarła największy wpływ na losy cywilizacji ludzkiej . Prawo rzymskie obowiązywało przez 22 wieki - od założenia Rzymu (753 p.n.e. ) do upadku cesarstwa bizantyjskiego (1453) . Źródłami tego prawa były (leges) i obyczaje (mores ) . Pod pojęciem leges kryje się całość prawa stanowionego . Terminem mores Rzymianie określali zwyczaje i obyczaje przyjęte i stosowane w państwie rzymskim . Oba te źródła prawa były równorzędne i ściśle ze sobą powiązane . Wielkim dziełem prawniczym , dzięki , któremu rzymska myśl prawnicza przeniknęła do różnych systemów prawniczych , były kodyfikacją prawa rzymskiego dokonana w latach 530-533 na rozkaz cesarza Justynian . Najważniejszą częścią owej kodyfikacji było sporządzenie systematycznego wyciągu z 2000 prac 40 największych prawników pod nazwą Digesta seu Pandecta .
WIELCY PRAWNICY RZYMSCY :
Tiberius Coruncanius
Publiusz Mucjusz Scewola
Kwintus Mucjusz Scewola
Marek Antistiusz Labeo
Emiliusz Papinian
Domicjusz Ulpianus
ZNACZENIE PRAWA RZYMSKIEGO DLA WSPÓŁCZESNOŚCI :
1). W ciągu wieków różnorodne terminy i pojęcia przeniknęły do teorii poszczególnych systemów prawnych . Myśl prawników rzymskich stała się podstawą wielu historycznych i współczesnych systemów prawnych . W ciągu wieków zbieżność pojęć występujących w odmiennych systemach a , wywodząca się właśnie z prawa rzymskiego , pozwalała prawu stać się podstawą naukowego porozumiewania uczonych zajmujących się kwestiami prawniczymi .
2). Rzymski system prawny pokazuje w sposób jasny i wyraźny ,iż nie można oddzielić prawa od etyki i moralności . W przekonaniu rzymskich prawników tylko prawo zgodne z powszechnym poczuciem słuszności i sprawiedliwości może uzyskać aprobatę społeczną . Nabiera to w dniu dzisiejszym szczególnego znaczenia , kiedy to systemy prawne oparte są wyłącznie na prawie stanowionym , które wymaga bezsprzecznej od wszystkich członków społeczeństwa niezależnie od ich społecznych przekonań .
3). W systemie nauczania prawa w dniu dzisiejszym prawo rzymskie traktuje się jako wstęp , który ma przygotować przyszłych prawników m.in. do precyzyjnego i racjonalnego myślenia . Prawo rzymskie jako przedmiot akademicki traktowane jest jako niezbędny element wykształcenia każdego pracownika , który poszerza jego kulturę prawną i wzbogaca osobliwość .
4) Odróżnienie własności od posiadania. (Rzymianie własność rozumieli jako prawo do wyłącznego rozporządzania rzeczą wraz z czerpaniem z niej pożytków, natomiast posiadanie jako stan faktyczny, w którym rzecz znajduje się we władztwie danej osoby. Rozróżnenie to było doskonale widoczne w rei vindicatio czyli powództwie nieposiadającego właściciela przeciw posiadającemu nie właścicielowi.)
5)Podział praw na względne i bezwzględne.
6)Podział odpowiedzialności odszkodowawczej na kontraktową i deliktową. (Przeciwnie niż w starożytnej Grecji, gdzie naruszenie kontraktu pociągało odpowiedzialność deliktową.)
7)Wykształcenie podstawowych kontraktów tj. sprzedaż, pożyczka, najem, zlecenie. (Główną zasługą jurysprudencji rzymskiej było tutaj określenie wzajemnych praw i obowiązków stron kontraktu, a także sfery w jakie strony mogą kształtować umowę. Kontrakty te oczywiście istniały przed cywilizacją rzymską, ale brakowało im precyzji i zasadności w określeniu wzajemnej odpowiedzialności stron.)