Wiek średni, średnia dorosłość, kryzys wieku średniego.

Średnia dorosłośc - wiek średni przypad na lata 35, 40-55 ,60 .

Wiek średni przypada na lata 35, 40 - 55, 60.Na wiek średni można spojrzeć pesymistycznie i optymistycznie . Z punktu widzenia optymistycznego może to być wiek szczytowych możliwosci, największych sukcesów i osiągnięć, okresem powodzenia ekonomicznego i stabilizacji, okresem rosnącego autorytetu i wpływów w dziedzinie zawodowej i społecznej, na ogół dobrego zdrowia i satysfakcji z życia, autonomii i poczucia bezpieczeństwa, twórczej inicjatywy i skuteczności w radzeniu sobie z rozmaitymi trudami i przeciwnościami.

Patrząc pesymistycznie jest to okres maxymalnego nasilenia stresu związanego z pracą zawodową i sytuacją rodzinną , czas trudnych przemian wewnętrznych , konfrontacji z problemem starości i skończoności życia, jest to czas gdy człowiek będąc jeszcze w pełni sił spostrzega już pierwsze oznaki starzenia się mniejszej energii, czy gasnącej urody.


Środkowy okres dorosłości 30 do 55 obiety i mężczyźni są najbardziej produktywni i wnoszą najwiekszy wkład w życie społeczne. Na ten okres życia przypada :
1. Osiągnięcie pełnej odpowiedzialności społecznej i cywilnej.
2. Uzyskanie odpowiedniego ekonmicznego standardu życia.
3. Pomoc nastoletnim dzieciom w stawaniu się odpowiedzialnymi osobami dorosłymi
4. Nauczenie się typowego dla osoby dorosłej sposobu spędzania wolnego czas.
5. Budowanie więzi małżeńskiej.
6.Akceptacja zmian fizjologicznych typowych dla wieku średniego

ZMIANY FIZYCZNE I FIZJOLOGICZNE:
Przez dość długi czas przebiegają niezauważalne aby w konsekwencji objawić się zaburzeniami funkcji czuciowych (wzrok, słuch i smak) np.
- pogorszeniem wzroku , obniżeniem się jego ostrości, zmniejszeniem tolerancji na słabe oswietlenie, pojawienie się dalekowzroczności, konieczność noszenia okularów.
- Następuje systematyczne obniżanie się wydolności słuchowej. Następuje spadek zdolności słyszenia dzwięków o wysokiej czestotliwości .
- około 50 roku życia zaczyna obniżać się wrażliwość smakowa.

Inne zaburzenia dotyczą funkcji psychomotorycznych:
W trzeciej dekadzie życia następuje 10% spadek siły mięśni oraz koordynacji ruchowej , który w następnych latach pogłębia się jeszcze bardziej. Należałoby w tm czasie dbać o kulturę fizyczną aby utrzymać sprawność fizyczną na odpowiednim poziomie. Ludzie w wieku średnim kompensują deficyty sprawnościowe odwolując się do większego doświadczenia oraz stosując efektywniejsze strategie działania.

OGÓLNY STAN ZDROWIA:
Stan zdrowia w wieku średnim jest przeciętnie zadowalający ale obserwuje się niekożystne zmiany fizyzne takie jak : spadek pompowanej przez serce krwi, obniżona sprawność nerek , zmniejszone wydzielanie hormonów i enzymów trawiących słabsza przepona , w przypadku mężczyzn przerost prostaty i spadek aktywności seksualnej. Typowymi chorobami tego wieku są :
- Choroby układu krążenia, układu oddechowego, układu trawiennego, choroby psychiczne, artretyzm i reumatyzm, zaburzenia słuchu i wzroku (Choroby te dotyczą zarówno kobiet jak i meżczyzn)
- Wyniki badań wskazują istotny związek chorób z płcią.
Kobiety ze względu na swoją fizjologię łatwiej i szybciej dostrzegają u siebie symptomy choroby częściej kozystając z usług służby zdrowia. Kobiety pracujące są mniej zaapsorbowane problemami własnego zdrowia , żadziej krzystają pomocy lekarzy.
Każda kobieta około 50 r.ż. przechodzi przekwitanie. Proces ten jest związany z zapzestaniem funkcji prokreacyjnych. Okres poprzedzający przekwitanie (menopauzę) od mniej więcej 2 do 5 lat, w którym organizm kobiety podlega rozmaitym zmianom fizjologiczno- biologicznym, określa sie mianem klimakterium. Do typowych objawów klimakterium należą m.in.niespodziewane fale gorąca przebiegające ciało , dysfunkcje układu moczowego, zmniejszone wydzielanie śluzu w pochwie utrudniające współżycie płciowe. Na skutek zmniejszonej produkcji żeńskiego hormonu płciowego - estrogenu , wzrasta prawdopodobieństwo pojawienia sie osteoporozy ( choroby układu kostnego) ,która sprawia że kości staja sie ciensze i slabsze, bardziej narazone na zlamania i innego rodzaju urazy. Mezczyzni zaś w drugiej polowie wieku średniego wykazuja zmniejszona aktywnosc seksualna, wzrasta tez prawdopodobienstwo pojawienia sie impotencji

PRACA ZAWODOWA W WIEKU ŚREDNIM:
Pozycja zawodowa w wieku średnim jest zazwyczaj optymalna wyraża sie w osiągniętym statusie materialnym, w sytuacji finansowej , w zakresie sprawowanej władzy, autorytecie i satysfakcji z wykonywanej pracy. Na ten wiek przypadają największe osiągnięcia zawodowe. Czestymi przyczynami baku satysfakcji z pracy a tym samym źródłem stresu są niska płaca, brak awansu, zbytnie przeciążenie pracą , brak istotnego wpływu na charakter wykonywanej pracy, małe urozmaicenie wykonywanych w pracy działań, oraz syndrom wypalenia zawodowego. Cechuje go wyczerpanie emocjonalne oraz poczucie utraty możliwości wykonywania zawodu w sposób efektywny i zaangażowany. Badania C. Maslach pokazuja ,że największy stres doytyka udzi wykonującuch zawody : nauczyciela, wychowawcy, lekarzy, pielęgniarek , pracowników spolecznych, służb wieziennych, psychologow i prawnikow. Badania pokazały ,że długotrwaly stres powoduje zmęczenie, bezsenność, bóle głowy, brzucha, nadużywanie alkoholu.

UTRATA PRACY
Jednym z najważniejszych czynników wywołujących stres w wieku średnim jest utrata pracy, powoduje ona zaburzenia zachowania, problemy zdrowotne, dysfunkcję w rodzinie bezrobotnego, utrate środków do życia, ponadto powoduje zaniżenie samooceny i niskie poczucie własnej wartości bezrobotnego.zbadano,ze ludzi ,ktorzy stracili prace a posiadaja dodatkowe zrodlo urzymania lepiej radza sobie ze stresem.Dobrze dziala wsparcie ze strony rodziny i przyjciół. W radzeniu sobie z bezrobociem równie ważna jest indywidualna interpretacja tej sytuacji. Niektórzy ludzie w bezrobociu dopatrują się zmiany zainteresowań, wzbogacenia swego życia o nowe treści, zdobycia nowych doświadczeń.

ZMIANA PRACY
Skutkiem pogorszenia się kondycji psychicznej i fizycznej ludzi wieku średniego jest konieczność zmiany pracy. Jeśli sytuacja ta dotyczy pracowników i robotników niewykwalifikowanych zostają oni często zwalniani przez pracodawców. Natomiast jeśli zmiana dotyczy osób z wykształceniem ma on charakter pozytywny.

RODZINA
W wieku średnim ulega zmianie aktywność w społecznych rolach rodzinnych jakie rodzice podejmuja wobec dorastających dzieci a także w stosunkach z własnymi starzejacymi się rodzicami. Wielu rodziców w wieku średnim nieprzewartościowuje koncepcji własnych roli wobec dorastąjacych dzieci co najczęściej staje się podstawowym źródłem kryzysu. Rodzice wchodząc w kryzys wieku średniego powinni zaakceptować zwiększoną potrzebę autonomi, eksplorowania świata i niezależności dorastajacych dzieci. Jest to budowanie stosunków z dorastającymi dziećmi na nowych zasadach. Innym czynnikiem kryzysu wieku średniego jest faza "opuszczonego gniazda". Odejście dzieci z domu powoduje uczucie pustki i smutku i trudność w pogodzeniu się z tą nieuniknioną sytuacją.



KRYZYS WIEKU ŚREDNIEGO:
Kryzys wieku średniego dotyczy również problemu opieki nad starzejącymi się rodzicami. Czasami też dochodzi do koliizji miedzy interesami i potrzebami wymagajacych opieki rodziców oraz wspołmałżonka i będacych na progu dorosłości dzieci.
--------------------------------
KRYZYSUJACY-grupa 36 osob charakteryzuje sie wysokimi wynikami w skali Nasilenia Kryzysu Polowy Zycia i obnizonymi wynikami w skali Dojrzalosci Psycholgicznej.W sklad tej grupy weszli mezczyzni "kryzysujacy",posiadaja oni podniesione nasilenie symptomow kryzysu oraz obnizona akceptacje faktu skonczonosci zycia,natomiast stopien psychologicznej dojrzalosci jest w tej grupie przecietny.Jest to 25% badanej probki.
Grupa tych mezczyzn przezywajacych intensywniej osiagniecie polmetka zycie charakteryzuje sie
-odczuwaniem silnej presji czasu,co swiadczy o koncentracji na biezacych sprawach i zadaniach
-obecnosc silnych konfliktow i problemow dotyczacych uporzadkowania systemu osobistych wartosci oraz ich realizacji w zyciu.
- stosowanie emocjonalnie zorientowanej strategii radzenia sobie ze stresem, w tym sklonnosc do biernego oczekiwania i unikania stresowej konfrontacji oraz do niezadowolenia z siebie i autoagresji,zamiast mobilizacji do dzialania i opanowania emocji w sytuacji stresowej
-tendencja do formulowania obrazu siebie i obnizone przystosowanie osobiste
-zaleznosc emocjonalna od otoczenia,potrzeba aprobaty i wsparcia ze strony innych ludzi
Ten zespol cech i wlasciwosci typowych dla kryzysujacych mezczyzn laczy sie zarowno z predyspozyjami do ostrzejszego przechodzenia rozwojowych kryzysow,jak i z samym funkcjonowaniem psychologicznym w okresie przelomu.

WIECZNI CHLOPCY-24 badanych.w skali Nasilenia Kryzysu Zycia i Akceptacji Losu oraz Smierci wyniki zblizone do przecietnych natomiast w skali Dojrzalosci Psychologicznej jest niski.Stanowia oni 17% probki ,nie angazuja sie w dzialania zmierzajace do wypracowania postawy kreatywnej a rownoczesnie zaprzeczaja objawom kryzysu.Usiluja kontynuowac styl zycia wczesnego wieku doroslego stad nazwa wieczni chlopcy.
wieczni chlopcy posiadaja sklonnosc do improwizowania wlasnego zycia ,slabo planuja przyszlosc,mala tendencja do wyznaczenia sobie dalekosieznych celow,mala zdolnosc do ich wytrwalej realizacji.,brak integracji postaw wartosciujacych,trudnosci w wyborze i realizacji wartosci.Rzadkie stosowanie problemowo zorientowanej strategii radzenia sobie ze stresem,brak tendencji do mobilizacji czy opanowania sytuacji stresowej,brak sklonnosci do refleksji nad jej osobistym znaczeniem.Obnizona sklonnosc do dzialan zmierzajacych w kierunku redukowania przykrych emocji (niedocenianie problemow lub przecenianie wlasnych mozliwosci)
Samoopis w kategoriach bardziej negatywnych niz pozytywnych.Tendncja do podejmowania dzialan przywodczych,potrzeba znaczenia i aprobaty ze strony innych ludzi.
Przywiazywanie malej wagi do norm,konwencji,zasad,jesli stanowia one ograniczenie dla pomyslowosci i aktywnosci,sa zmienni i nie zawsze mozna na nich polegac.Niska sumiennosc,mala zdolnosc do wytrwalej realizacji zadan wymagajacych wysilku lub samoograniczenia.
To mlodzienczy sposob funkcjonowania,skuteczny w konkretnych sytuacjach, ale nie sprzyja stabilizacji zyciowej i realizacji dazen wymagajacych planowania i dlugotrwalego wysilku.

Wprowadzenie w problematykę badań
Zaczęto badać strategie i sposoby radzenia sobie ze stresem i traktowac je w kategoriach cech otrzymawszy od badanych osób uogolnioną ocenę tego jak postępują w sytuacji stresowej. Postawiono pytanie: z jakimi właściwościami psychologicznego funkcjonowania łączy się wystepowanie i nasilenie kryzysu połowy życia? Hipoteza pierwsza : wystpienie i nasilenie kryzysu połowy życia koreluje pozytywnie z orientacją temporalną skoncentrowaną na przeszłości lub teraźniejszości a negatywnie - z orientacją temporalną skoncentrowaną na pzyszłości. Orientacja temporalna ku przeszłości i teaźniejszości skłania do "opłakiwania" młodości i robienia bilansu lub wiąże się z tendencją do zaangażowaia w aktualne zadania, co z kolei nie sprzyja wprowadzeniu w życiu zmian i przygotowaniu sie do wieku sredniego.Natomiast orientacja ku przyszlosci oznacza planowanie , formulowanie dażen oraz wychodzenie na przeciw nowym wyzwaniom stad pomaga we wprowadzeniu stopniowych zmian w zyciu. Hipoteza 2: wystapienie i nasilenie kryzysu w okresie polowy zycia laczy sie z trudnosciami w hierarchizacji systemu wartosci i integracji postaw wartosciujacych przy znaczacym udziale orientacji wartosciujacej typu "mieć". wyjasnienie: ma tu znaczenie rodzaj akceptowanch wartosci, orientacja typu "byc" czyli ukierunkowanie ku wartosciom duchowym, spolecznym, estetycznym, interpersonalnym, wspolgra z procesem poglebiania refleksyjnosci i jest mniej ryzykowna. Orientacja typu "mieć" czyli ukierunkowanie ku wartosciom materialnym, prestiżowym, utrudnia konfrontacje z problemem skończoności życia gdyż jest wiele do stracenia i dlatego sprzyja kryzysowym formom przelomu. Hipoteza trzecia : wystapienie i nasilenie kryzysu polowy zycia koreluje pozytywnie ze stosowaniem emocjonalnie zorientowanych strategii radzenia sobie ze stresem a negatywnie ze stosowaniem strategi zorientowanych problemowo. Stosowanie strategi zorientowanych emocjonalnie w okresie nasilenia stresu odsowa problemy a w konsekwencji zaostrza je i zwieksza ryzyko kryzysu. Stosowanie zaś strategi zorientowanych problemowo pozwala świadomie radzic sobie z problemami zanim osiagna oziom krytuczny. Hipoteza czwarta: przechodzenie okresu przelomu polowy zycia w formie kryzysu laczy sie z predyspozycjami osobowosciowymi : tendencją do introwersji (skłonność do zamykania się w sobie, wyłącznego interesowania się własnymi myślami i uczuciami, lubowania się w nich, z czym łączy się często rozluźnienie kontaktu z otoczeniem.)
przy małym zrównoważeniu emocjonalnym ; tendencja do obnizonej samooceny oraz sfrustracja potrzeb zwiazanych z realizacja celow zyciowych i z kontaktami interpersonalnymi. Weryfikacja powyższych hipotez miala prowadzic do odpowiedzi na pytanie : od jakich właściwości w zakresie psychologicznego funkcjonowania zależy wystapienie i nasilenie kryzysu połowy życia. Do badań autor (Oleś) zastosował kwestionariusz Kryzysu Połowy Życia ( KKPŻ). Kwestionariusz składa się z 76 twierdzeń z pięcioma możliwościami odpowiedzi : od ( zdecydowanie prawdziwe) do (zdecydowanie nieprawdziwe). Wyodrebniono 3 skale: pierwsza : SKALA NASILENIA KRYZYSU POŁOWY ŻYCIA mierzy ona zmiany fizyczne i psychologiczne, przeglad zycia , przewartosciowania, poczucie dezintegracji, potrzebe zmian i trudnosc okreslenia planow na druga polowe zycia.Występuje 7 podskal : a)problem wieku , b) zmiany fizyczne, c) negatywna samoocena, d) dezintegracja, e) poczucie niespełnienia, f) poczucie zmiany ,g) brak wizji przyszłości. 2 skala : SKALA DOJRZAŁOŚCI PSYCHOLOGICZNEJ mierzy komponenty postawy kreatywnej , w tym zaangażowanie w realizację wartościowych celów i dązeń, troskę o właściwe wykożystanie czasu , motywację do przekazywania innym nabytej mądrości i doświadczenia. skala 3 : SKALA AKCEPTACJI LOSU I ŚMIERCI: mierzy stopiń , do jakiego osoba podejmuje refleksje nad przemijaniem i skończonością życia i gotowa jest zaakceptować te fakty czyli przyjmuje filozoficzną postawę względem życia i śmierci.
SKALA ORIENTACJI TEMPORALNEJ-metoda sluzy do diagnozy postaw wzgledem czasu i orientacji temporalnej :ku przeszlosci,terazniejszosci i przyszlosci.sklada se z 82 twierdzen zgrupowanych w szesciu skalach.
KWESTIONARIUSZ KRYZYSU W WARTOSCIOWANIU-bada stan zaburzen w procesie watrosciowania charakteryzujacy sie napieciem,niepokojem i dezintegracja psychiczna,ktore towarzysza takim objawom jaktrudnosci uporzadkowania indywidualnego systemu wartosci w hierarchie ,znaczace przewartosciowania.
SKALE OCENY WARTOSCI-skale te obejmuja rozne sfery zycia i badaja jakie wartosci zyciowe maja dla badanych najwieksze znaczenie,za pomoca tej skali ocenia sie stopien akceptacji wartosci,ktorym badani przypisuja najwieksze znaczenie w okresie polowy zycia oraz ocene poczucia ich realizacji,mierzonego za posrednictwem stopnia osiagnietej satysfakcji.
SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM-Strategia Zorientowana Problemowo radzenie sobie za pomoca mobilizacji do dzialania,poszukiwania rozwiazan i samokontroli,czyli opanowania emocji.Strategia Zorientowana Emocjonalnie badanie redukowania przykrych emocji,obejmuje poszukiwanie informacji i wsparcia,rezygnacje i biernosc,samoobwinianie,tendencje do unikania i ucieczki od trudnej sytuacji,bagatelizowanie jej i kompensowanie sobie przykrosci.
TEST PRZYMIOTNIKOWY- bada przystosowanie osobiste i interpersonalne.Mamy do dyspozycji 300 przymitnikow ktorymi badany okresla siebie.