Koncepcje psychologiczne człowieka - Kozielecki Józef
TRZY KONCEPCJE CZŁOWIEKA
TRZY FUNKCJE WIEDZY O CZŁOWIEKU
- wiedza jest niezbędna dla kształtowania środowiska fizycznego i społecznego, które otacza człowieka
- wiedza ma podstawowe znaczenie w procesie sterowania ludzkim zachowaniem. Dzięki niej można skuteczniej zmieniać zachowanie ludzi i przystosowywać je do wymagań cywilizacji
- wiedza może odegrać znaczną rolę w procesie samopoznania, samorozwoju, samorealizacji
WIEDZA GORĄCA - wiedza pochodząca bezpośrednio z życia. Poprzez codzienne kontakty z ludźmi zdobywa się pewne doświadczenie osobiste, wiedzę o zachowaniu człowieka, jego osobowości. Poglądy Gombrowicza: jednostka jest zależna od zewnętrznego środowiska, ukształtowana została przez pojedyńczego człowieka. Wiedza gorąca pełni istotną rolę społeczną. Na jej podstawie można formułować hipotezy naukowe. Jej ograniczenia to twierdzenia niepewne, wieloznaczne, nieuzasadnione.
WIEDZA ZIMNA- prowadzenie badań przez nauki społeczne, które pozwalają poznać człowieka. Gromadzenie systematycznej i uzasadnionej wiedzy o zachowaniu i osobowości ludzi. Wiedza ta pozwala przewidywać, wyjaśniać reakcje ludzi.
PSYCHOLOGIA - bada zachowania oraz czynniki środowiskowe i osobowościowe.
TRZY GŁÓWNE KONCEPCJE CZŁOWIEKA:
- są portretami psychologicznymi
- każda z nich składa się z dwóch rodzajów twierdzeń: o charakterze opisowym ( wskazuje na to, jak funkcjonuje człowiek ) i o charakterze projektującym ( próba odpowiedzi na pytanie jak zmienić człowieka )
Koncepcja behawiorystyczna
- człowiek to układ zewnątrzsterowny
- zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne
- system nagród i kar
Koncepcja psychodynamiczna
- zachowanie ludzi jest zależne od od wewnętrznych sił dynamicznych, zwanych popędami, potrzebami, dążeniami, które z reguły są nieświadome. Podstawową metodą zmian zachowania jest psychoterapia.
Koncepcja poznawcza
- człowiek to układ przetwarzający informację
- jego zachowanie zależy od informacji oraz od trwałej wiedzy
- człowiek to układ samodzielny
- podstawową metodą prowadzącą do zmian jest wychowanie
Psychologia humanistyczna
- to nowy kształtujący się kierunek badań
- twórcy: Maslow, Rogers,
- dążenie do samorealizacji
Teoria - system ogólnych i dobrze uzasadnionych praw, które pozwalają przewidzieć rzeczywiste zdarzenia.
Koncepcja - system hipotez i przypuszczeń, które nie są w pełni uzasadnione
Refleksje teoretyczne - luźne przypuszczenia i idee nie udokumentowane naukowo
KONCEPCJA BEHAWIORYSTYCZNA, CZYLI CZŁOWIEK ZEWNĄTRZSTEROWNY
ŚRODOWISKO A ZACHOWANIE
- PRZEDSTAWICIELE - PAWLOW, TOEMAN, SKINNER
- badacze z reguły lekceważą determinizm zjawisk, tworząc obraz człowieka autonomicznego, którego reakcje zależą od pewnych stanów wewnętrznych. Zachowanie człowieka jest zależne od wyposażenia genetycznego oraz środowiska fizycznego i społecznego
- środowisko to konfiguracja bodźców (S), które są reakcjami człowieka (R)
- koncepcja S - R - przyczyny zachowania znajdują się w wewnętrznym środowisku
- zachowanie człowieka wpływa na zmianę środowiska
- środowisko to w wysokim stopniu wytwór człowieka
- wewnętrzne stany człowieka nie wpływają na ludzkie reakcje. Stany wewnętrzne to dodatkowy produkt działania
- człowiek jest zewnątrzsterowny, a jego zachowanie jest zaprogramowane przez środowisko
- psychologia powinna być nauką obiektywną
STEROWANIE POZYTYWNE. WZMOCNIENIA
- Środowisko modeluje ludzkie zachowanie - człowiek jest ukształtowany przez świat, w którym żyje. Modyfikacja jest drogą prowadzącą do modernizacji człowieka - pogląd popularny w okresie wielkich przemian i ruchów społecznych
- wg Skinnera łatwiej jest wykryć jak człowiek kształtuje warunki życia. Jesteśmy bowiem przyzwyczajeni do obseracji środowiska. Nasze zachowanie prowadzi do określonych konsekwencji. Działanie ludzi i zwierząt nie jest bezinteresowne
- zachowanie instrumentalne / sprawcze - zachowanie jest narzędziem do osiągnięcia pewnych konsekwencji ( bodźców materialnych i moralnych ). Bodźce są elementami otoczenia.
- wzmocnienie - konsekwencje zachowania instrumentalnego:
pozytywne - konsekwencje zachowania, które są pożądane i korzystne, nazywane nagrodami;
negatywne - bodźce - przymus, zagrożenie, porażka. Są to szeroko rozumiane kary.
wzmocnienia pierwotne lub wrodzone - pokarm, podniety seksualne
sterowanie pozytywne - pobudzanie, utrwalanie i modyfikacja zachowania za pomocą wzmocnień pozytywnych. Dobór odpowiednich wzmocnień pozytywnych jest sprawą skomplikowaną.
manipulacja zachowaniem instrumentalnym - zależna od doboru właściwych wzmocnień pozytywnych oraz od procedury stosowania nagród. Procedura to system reguł, które decydują o tym za jakie zachowania badacz wzmacnia reakcje człowieka
- procedura stałych odstępów czasowych: regularne nagradzanie po upływie określonego czasu
- procedura stałych proporcji - człowiek otrzymuje bodźce materialne lub moralne po wykonaniu określonej pracy. Procedura ta z reguły pobudza aktywność i zwiększa tempo działania
- procedura zmiennych odstępów czasowych: nieregularne wzmocnienia, czas jaki upływa pomiędzy reakcją a nagrodą zmienia się losowo,
- procedura zmiennych proporcji - zmiana liczby reakcji,
Metody konstruowania reakcji człowieka:
- metoda kolejnych przybliżeń pozwala podejmować działania o najwyższym stopniu komplikacji
OPÓŹNIENIE WZMACNIANIA:
- odroczenie nagrody zmniejsza jej znaczenie, obniża poziom ludzkiego wysiłku
STEROWANIE NEGATYWNE. MIT KARY
STEROWANIE NEGATYWNE
- inaczej punitywne, awersyjne
- stosowanie wzmocnień ujemnych np kar pieniężnych, przymusu
- kara - niepożądany skutek działania, który został wprowadzony po to, by wyeliminować zachowania dewiacyjne i aspołeczne. Stanowi główne narzędzie zmiany zachowania
- wzmocnienie negatywne - inaczej kara, z reguły nie eliminuje zachowań aspołecznych tylko je zahamowuje na pewien okres
- warunki zwiększające skuteczność karania - kara spełni swoje zadanie, gdy zostanie włączona w całościowy program modyfikacji zachowania. Skuteczność sterowania negatywnego zależy od tego, czy jednostka potragi wskazać człowiekowi nowe alternatywy działania, które zawierają źródła wzmocnień pozytywnych
Zjawiska wywołane przez wzmocnienia negatywne:
- generalizacja hamowania - kara tłumi reakcje niepożądane oraz zachowania o dużej doniosłości społecznej
- zaburzenia emocjonalne - konsekwencja silnych kar, reakcje lękowe, gniew, agresja
- unikanie źródła karania - unikanie osób oraz instytucji, które wymierzają kary
- dostarczenie negatywnych wzorców zachowania - "sztuka karania" przechodzi z pokolenia na pokolenie
Pozbawienie ludzi nagród które otrzymywali
- usunięcie nagrody działa podobnie jak normalna kara
- zaintersowanie źródłem, które odbiera nagrody
- pozbawienie nagrody nie wywołuje silnych reakcji emocjonalnych
Aspekty etyczne sterowania negatywnego
- wg Skinnera stosowanie kar ma małą wartość instrumentalną i nie jest uzasadnione z punktu widzenia etyki.
POZA WOLNOŚCIĄ I GODNOŚCIĄ
Wolność i godność człowieka
- są cechami osoby
- są cechami zewnętrznego zachowania
- wiąże się z brakiem kontroli zewnętrznej
Behawiorystyczna koncepcja wolności
- wolność zależy od tego, czy w otoczeniu człowieka znajdują się nieporządane bodźce zewnętrzne tj. bodźce naturalne i wzmocnienia negatywne
- wolność wiąże się z brakiem w otoczeniu wzmocnień negatywnych
Behawiorystyczna koncepcja godności
- w środowisku zewnętrznym istnieje pewna kategoria wzmocnień pozytywnych ( bodźce moralne )
- godność to prawo do wzmocnień pozytywnych
- wielkość uznania społecznego, które potwierdza godność jest odwrotnie proporcjonalna do znajomości rzeczywistych przyczyn zachowania
- człowiek behawiorystyczny żyje poza wolnością i godnością
INŻYNIERIA SPOŁECZNA
Technologia kształcenia człowieka inaczej psychoinżynieria
- inżynieria behawiorystyczna - technologia zachowania, inżynieria pozytywna, celem jest zmiana stanów wewnętrznych
- terapia behawiorystyczna - cel to oduczenie reakcji patologicznych i dewiacyjnych
Technika modyfikacji zachowania
- desensibilizacja - Wolpe - oduczenie i wyeliminowanie niepożądanych reakcji, składa się z 3 etapów. Etap 1: poznanie bodźców lub sytuacji, ułożenie hierarchicznej listy bodźców. Etap 2: poszukiwanie określonych sytuacji, relaksjacja. Etap 3: zestawienie bodźców lękotwórczych z sytuacjami neutralizującymi
- terapia awersyjna - polega na jednoczesnym podawaniu wzmocnienia pozytywnego i negatywnego
UTOPIA NAUKOWA, CZYLI ZAPLANOWANE SZCZĘŚCIE
Skinner i "Walden Two"
- pierwsza próba zbudowania doskonałego społeczeństwa ( około 1000 osób )
- program: wszelkie problemy rozwiązywać stosując teorię wzmocnienia pozytywnego i inżynierię behawiorystyczną
- szczególną rolę odgrywali uczeni
- wychowanie kierowane przez specjalistów, zajęcia odbywały się w laboratorium
- kształcenie pernamentne - rozpoczęte w chwili urodzenia dziecka
- w okresie niemowlęcym nie ubierano dzieci
- kształtowanie umiejętności współpracy i kooperacji
PORTRET JEDNOWYMIAROWY
- stworzenie mechanicznego obrazu jednostki zewnątrzsterownej
- jedną z najważniejszych właściwości człowieka jest jego poziom aspiracji
- ludzkie zachowanie zależy od czynników wewnętrznych oraz od poczucia kontroli, spostrzegania
- brak świadomej aktywności człowieka
PAN COGITO W BEHAWIORYSTYCZNYM EKSPERYMENCIE
- formowanie człowieka kolektywnego, który dobro wspólne i interes ogólnospołeczny przekłada nad egoistyczne korzyści
- kształtowanie człowieka produktywnego - podporządkowanego władzy
- kształtowanie ludzi o poglądzie ateistycznym
- kształtowanie człowieka zewnętrznego
Przyczyny niepowodzenia eksperymentu:
- mierni uczniowie behawiorystów organizatorami
- zrodzenie mentalności desydenckiej - otwarta i publiczna krytyka socjalistycznej utopii
- ukształtowanie mentalności emigracyjnej
KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA, CZYLI CZŁOWIEK NIEDOSKONAŁY
DYNAMIKA OSOBOWOŚCI
Zarys portretu psychodynamicznego powstał w klinikach psychiatrycznych lub neurologicznych, w gabinetach psychoterapeutycznych.
Twórcy portretu: Honey, Sullivach, Fromm, May
Różnice pomiędzy portretami ( behawiorystycznym a psychodynamicznym )
- odmienna metodologia
- B: - człowiek reaktywny - środowisko zewnętrzne, człowiek racjonalny
- P: ludzkie działanie uwarunkowane przez wewnętrzne siły motywujące, istota niedoskonała
Charakterystyka koncepcji psychodynamicznej
- człowiek to mierny aktor, kierujący własnym losem
- zainteresowanie strukturą charakteru
- wypowiedzi, lęki jednostki to wyobrażenie o motywacji człowieka
- wewnętrzne siły motywacyjne są nieświadome
- określenie jak funkcjonuje człowiek
- wskazania jak zmieniać osobowość
- opracowanie zasad psychoterapii ( metody klinicznej, której celem jest pomaganie człowiekowi w rozwiązywaniu nieświadomych konfliktów )
Warianty koncepcji:
- psychoanaliza - sformułowanie zasad neopsychoanalizy ( psychoanalizy społecznej, kulturowej ) - podkreślenie warunków społecznych i kultury w ukształtowaniu osobowości i powstawaniu jej zaburzeń. Badania E. Eriksona: 8 faz rozwoju jednostki, fazy psychospołeczne, których przebieg zależy od warunków życia
- próby scalenia behawioryzmu i psychoanalizy - psychodynamiczne koncepcje zachowania: Dellard i Miller - mechanizm ludzkich działań można wyrazić za pomocą: popędów, wskazówek, reakcji, wzmocnień. Popędy to pobudki wewnętrzne lub zewnętrzne. Wskazówkami są sygnały.
- psychoanaliza współczesna: stworzona przez Freuda, zrewolucjunizowała nauki humanistyczne, teoria libido, kompleks Edypa, odkrycie nieświadomej motywacji, uważa się że pierwsze lata życia mają decydujący wpływ na ukształtowanie się osobowości człowieka dorosłego
Dlaczego koncepcja stała się popularna?
- formułowała poprawne odpowiedzi
- stawiała ważne pytania
POPĘDY I TYRANIA NIEŚWIADOMOŚCI
Działania człowieka są stymulowane i ukierunkowane przez wewnętrzne siły: popędy, potrzeby, dążenia. Większość popędów i potrzeb zostaje nabyte w procesie uspołecznienia
KLASY POPĘDÓW:
- pierwotne - siły wrodzone - dążenie do zdobycia pokarmu, popęd seksualny
- wtórne - powstają w wyniku socjalizacji - potrzeby bezpieczeństwa, społeczne, osobiste
Popędy są z reguły nieświadome - nieświadoma motywacja - fundamentalny termin psychoanalizy
SOCJALIZACJA CZŁOWIEKA proces kształtowania popędów dzięki oddziaływaniom warunków społecznych i kultury. Nabywanie podstawowych popędów wtórnych odbywa się głównie w środowisku rodzinnym w pierwszych latach życia. Alfred Alder - uznał, że ludzie posiadają potrzebę mocy - dążą do zdobycia sławy, władzy, dominacji. Rollo May - uważa, że wielu ludzi ma fałszywą świadomość swoich rzeczywistych pragnień. Na tej podstawie przyjęto, że motywacja człowieka jest z reguły nieświadoma. Jest to pewna funkcja psychiczna. Współczesna psychoanaliza bardzo małą wagę przypisuje motywacji świadomej.
WIELOŚĆ KONFLIKTÓW
Popędy są działaniem celowym. Najważniejszą przyczyną udaremniania ludzkich dążeń jest konflikt.
KLASY KONFLIKTÓW - PSYCHOANALITYCZNA TEORIA KONFLIKTÓW
1) konflikty wewnętrzne ( motywacyjne) - konflikty między popędami. Powstają, gdy w człowieku działają sprzeczne rozbieżne siły.
2) konflikty zewnętrzne - o charakterze interpersonalnym - powstają gdy istnieje sprzeczność pomiędzy dążeniami jednostki a celami inych ludzi
Ponadto: - konflikty pomiędzy potrzebą bezpieczeństwa a potrzebą wolności
- trudno jest zaspokoić poczucie tożsamości i integracji osobowości
JAK CZŁOWIEK ROZWIĄZUJE KONFLIKTY?
- teoria gier - każdy konflikt jest pewną grą, trzeba wybrać odpowiednią strategię, która da człowiekowi maxymalną satysfakcję
- spostrzeganie, że konflikt to problem, z którym trzeba się uporać
SZTUKA SAMOOBRONY
MECHANIZMY OBRONNE - występują w przypadku konfliktów, których nie potrafimy rozwiązać. Mechanizmy zostały wykryte przez Freuda. Jest to pewna nawykowa metoda radzenia sobie z konfliktami w wyniku procesu socjalizacji.
FUNKCJE MECHANIZMÓW - redukcja, obniżenie poziomu lęku, ochrona poczucia godności, utrzymanie wysokiej samooceny jednostki, złagodzenie objawów konfliktów
RODZAJE MECHANIZMÓW
- represja - ( Freud ), wyparcie, usuwanie ze świadomości myśli o konfliktach, popędach. Celem represji jest zmniejszenie lub zupełne wyeliminowanie lęku. Jest to wewnętrzna reakcja. Proces ten nie jest w pełni zbadany - chcąc ułatwić wyparcie lękotwórczych myśli człowiek wykonuje dodatkowe czynności np wybór hobby. Skutkiem represji jest zmniejszenie lęku na pewien okres
- stłumienie - umiejętność panowania nad swoimi dążeniami, które nie są akceptowane społecznie
- projekcja - nieświadomy mechanizm rzutowania swoich niepożądanych cech, wad na innych ludzi. Zmniejsza lęk i wpływa na wzrost samooceny. Projekcja ma charakter wybiórczy, potrafi zmienić zachowanie człowieka w stosunku do innych ludzi.Jest najbardziej powszechną formą samoobrony
- racjonalizacja - nieadekwatne wyjaśnienie przyczyn zachowania. Jest całkowicie błędnym przedstawieniem własnych motywów i dążeń
Rodzaje racjonalizacji
* kwaśne winogrona - gdy człowiek nie może osiągnąć ważnego celu uznaje go bezsensownym
* słodkie cytryny - człowiek wmawia sobie, że zdarzenia i sytuacje, których nie znosi są przyjemne
- substytucja - zastępowanie celów, których nie można osiągnąć przez cele łatwiejsze
Formy substytucji:
* kompensacja - mechanizm obronny przed lękiem np taniec. Dzięki niej ludzie osiągają wyniki w nauce i literaturze
* sublimacja - wyrażenie nieakceptowanych popędów i dążeń w formie, która zyskuje uznanie społeczne
ANATOMIA LĘKU
- 1926 - Freud - lęk to ważny sygnał wewnętrznego bezpieczeństwa i objaw zaburzeń neurotycznych
- lęk wraz ze wszystkimi jego konsekwencjami jest źródłem nieszczęść i dramatów człowieka
- STRACH - nieprzyjemny stan emocjonalny, który sygnalizuje zewnętrzne niebezpieczeństwo
- LĘK - sygnał niebezpieczeństwa wewnętrznego, jest zagrożeniem dla całej osobowości jednostki. Źródłem lęku są wewnętrzne konflikty i flustracje
RODZAJE EMOCJI / STANÓW LĘKOWYCH
- lęk normalny - reakcja proporcjonalna do rzeczywistego zagrożenia
- lęk neurotyczny - nieproporcjonalny do rzeczywistego zagrożenia - wymaga stosowania mechanizmów obronnych i blokady świadomości. jest konsekwencją nierozwiązywalnych konfliktów wewnętrznych
JAK POWSTAJE LĘK WTÓRNY?
Określony mechanizm obronny redukuje lęk pierowtny, jednocześnie rodząc lęk wtórny
- włączenie do systemu obronnego sprzecznych mechanizmów
PSYCHOTERAPIA - DROGA DO SAMOŚWIADOMOŚCI
PSYCHOTERAPIA - systematyczny i celowy sposób modyfikacji osobowości oraz leczenia zaburzeń emocjonalnych za pomocą środków psychologicznych
Różne formy psychoterapii:
* analityczna i Gestalt
* indywidualna i grupowa
PSYCHOTERAPIA ( PSYCHO ) ANALITYCZNA
- rodzaj terapii dynamicznej
- stworzona przez Freuda
- system reform i odnowy
- zastosowanie psychoterapii jako metody uzdrowienia ludzi, humanizacji świata
- cel to kształtowanie świadomości człowieka
- samoświadomość - świadomość "ja" ( zrozumienie wewnętrznej dynamiki ) oraz twórcza świadomość "ja" ( praca w nauce literaturze teatrze )
TECHNIKI PSYCHOTERAPII ( PSYCHO ) ANALITYCZNEJ
- technika swobodnych skojarzeń - nie jest łatwa, ponieważ u pacjentów może występować zjawisko oporów lub zjawisko przeniesienia emocji o charakterze pozytywnym lub negatywnym
- interpretacja snów - sen to rodzaj przeżyć psychicznych, to potężne źródło informacji o nieświadomych konfliktach. Ich interpretacja pozwala zrozumieć konflikty i dążenia pacjenta
PRZEMIANY W TERAPII ANALITYCZNEJ
- zmiana celu ( Freud ) poznanie i usunięcie zaburzeń emocjonalnych; ( psychoanalitycy ) - droga do świadomości człowieka o celu edukacyjnym
- zmiana treści ( F ) zapoznanie zaburzeń związanych z niezaspokojeniem popędu seksualnego; ( P ) wykrycie nieświadomych konfliktów, przywiązanie uwagi do aktualnych przeżyć
- współeczesna psychoterapia - metoda bardziej aktywna, elastyczna
HUMANIZACJA ŚWIATA U PROGU NOWEGO WIEKU
POGLĄDY PSYCHOANALITYKÓW NA TEMAT KONSUMPCJI I ROZWOJU POTRZEB KONSUMPCYJNCYH
- cel to maxymalizacja zysku
- konsumpcja to rodzaj mechanizmu obronnego
- wyróżnienie 2 potrzeb: konstruktywnych ( rozwijających ludzką osobowość ) i destruktywnych ( deformacja charakteru )
DEHUMANIZACJA INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH
- nastawienie na maxymalizację wydajności i zysku
- występuje niebezpieczne zjawisko autonomizacji instytucji
- zbiurokratyzowanie współczesnych systemów edukacyjnych
HUMANIZACJA TECHNOLOGII I INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH
- cel to rekonstrukcja środowiska
- przystosowanie świata do wewnętrznych potrzeb człowieka
PORTRET QUASI - KLINICZNY
OSIĄGNIĘCIA PSYCHOANALITYKÓW
- poznanie procesu socjalizacji i kulturyzacji
- wykazanie, że środowisko społeczne i kultura odgrywają fundamentalną rolę w rozwoju osobowości
- wykrycie nieświadomej motywacji
- prace poświęcone mechanizmom obronnym
- apel o humanizację wysoko uprzemysłowionego społeczeństwa
KRYTYCZNE OCENY
- stworzenie klinicznego portertu człowieka - sprawa konsumpcji, teoria mechanizmów obronnych
PSYCHOHISTORIA - nauka stworzona przez Freuda, Eriksona, Fromma - studiowanie wielkich postaci historycznych, interpretacja ich czynów za pomocą metod psychoanalizy
* kompleks Edypa - chłopiec pragnie posiąść seksualnie swoją matkę i usunąć ojca - rywala
* kompleks Elektry
PROCESY POZNAWCZE - jedne z ważniejszych regulatorów czynności. Człowiek jest pewnym układem poznawczym, który przetwarza informacje. Są to procesy przypadkowe
SŁABOŚCI METODOLOGICZNE PSYCHOANALIZY
- prace w dużym stopniu przypominają badania z dziedziny biologii i fizyki doświadczalnej
KONCEPCJA POZNAWCZA, CZYLI CZŁOWIEK SAMODZIELNY
ARCHITEKTURA UMYSŁU
- wybitni uczeni - Bruner, Simon, Miller, Neisser, Rumelhaft, Tomaszewski
KONCEPCJA POZNAWCZA:
- to portrety funkcjonowania człowieka
- człowiek to samodzielny podmiot, osoba, która decyduje o własnym losie
- człowiek za pomocą jezyka przekazuje informacje i nadaje im pewną wartość
- portret poznawczy wskazuje jak zmieniać myślenie i działanie człowieka
- podstawową metodą modyfikacji jest celowe wychowanie i autokreacja
- umysł to układ poznawczy, system reproduktywno generatywny
- nauka poznawcza - badanie systemów poznawczych
- ruchy umysłowe - kulturowe - system ogólnych ideii oraz wizji, które wychodzą poza granice nauki
STRUKTURY POZNAWCZE METABOLIZM INFORMACYJNY
ŹRÓDŁA INFORMACJI:
- SYSTEM INFORMACJI - system wiedzy, danych wewnętrznych utrwalonych w pamięci, inaczej są to STRUKTURY POZNAWCZE.
- środowisko zewnętrzne np rodzina szkoła
STRUKTURY POZNAWCZE: źródło informacji o otoczeniu. Treść informacji bywa różnorodna
- sądy o środowisku naturalnym
- posiadanie pewnej wiedzy o kulturze
- dane o sztuce, mitach, obyczajach, o świecie społecznym
- określona wiedza o sobie
RODZAJE WIEDZY JEDNOSTKI
- wiedza deklaratywna - narracyjna, dane o faktach, sądy, można ją przekazywać słownie
- wiedza proceduralna - operacyjna, sieć danych o metodach, strategiach, wymaga zademonstrowania umiejętności
CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU STRUKTUR POZNAWCZYCH
- z punktu widzenia treści
- z punktu widzenia cech formalnych: złożoność ( określone miejsca w skali ), abstrakcyjność ( konkretność ), system liniowy, system hierarchiczny
- z punktu widzenia otwartości i zamkniętości
- z punktu widzenia aktywności i bierności
DEPRYWACJA ZMYSŁOWA - zredukowanie dopływu informacji z otoczenia, środowiska naturalnego i społecznego. Pod wpływem izolacji występują zaburzenia w procesie percepcji, pojawiają się zaburzenia emocjonalne
NADMIAR INFORMACJI - stwarza rzeczywiste problemy psychologiczne i społeczne. Powstaje zjawisko przeciążenia informacyjnego. W takich warunkach występują:
- zjawiska selekcji - asymilacji danych
- filtr informacyjny - związany z koncentracją uwagi. Decyduje o tym jakie dane są przyjmowane a jakie blokowane
- tendencyjna selekcja informacji - niebezpieczne zjawisko. Ludzie poszukują danych, które są zgodne z ich oczekiwaniami i dążeniami
DEFICYT INFORMACJI - w środowisku brak waznych danych. W związku z tym ludzie wykonują czynności eksploracyjne - aktywnie poszukują istotnych wiadomości.
MYŚLENIE TWÓRCZE TYPU P I TYPU H. WKŁAD DO KULTURY
- człowiek to podmiot twórczy i innowacyjny, który formułuje nowe hipotezy i pomysły.
DWA RODZAJE TWÓRCZOŚCI I INNOWACJI:
- twórczość psychologiczna typu P - w umyśle osoby powstają pomysły, idee, hipotezy wzbogacające indywidualne doświadczenia
- twórczość psychologiczna typu H - prowadzi do odkryć i wynalazków technicznych, naukowych
MODELE:
- konfliktowy - flustracje, wewnętrzne sprzeczności. Rozwiązywanie konfliktów poprzez konstruowanie nowych form
- spełnienia - twórczość to metoda aktualizacji, rodzaj samospełnienia, zaspokojenie potrzeb poprzez twórczość i ekspresję
MOTYWACJA POZNAWCZA - zaspokojenie ciekawości świata, uruchamiana wtedy, gdy jednostka spotyka zdarzenie nowe
NIECIĄGŁOŚĆ PROCESU TWÓRCZEGO / ZJAWISKO OLŚNIENIA / - często po przerwaniu pracy nad danym problemem uczony nagle odkrywa nową formę
TEORIA ZEITGRESTU - odkrycia są zależne od fazy rozwoju społecznego i kulturalnego
TEORIA UZEWNĘTRZNIENIA OSOBOWOŚCI TWÓRCY: wybitne jednostki konstruują nowe formy, które rewolucjonizują naukę
BADANIA NAD KATEGORIAMI ZEWNĘTRZNYCH UWARUNKOWAŃ TWÓRCZOŚCI:
- zwracają uwagę na negatywną rolę zmiennych środowiska
- podkreślają zmienne jako stymulatory procesów rozwiązywania problemów
- negują rolę środowiska
HAMULCE ZEWNĘTRZNE - klasa zmiennych środowiskowych, które blokują i udaremniają osiągnięcia nowych celów
STYMULATOR TWÓRCZOŚCI - środowisko pełni rolę stymulatora. Istnieje zależność między stresem zewnętrznym a twórczością jednostki
SWOBODA ZEWNĘTRZNA - pobudza twórczość, rywalizacja idei, możliwość prowadzenia sporów i dyskusji
OSIOWA WŁASNOŚĆ UMYSŁU - wrodzone kompetencje twórcze, stymulowane lub hamowane przez wpływ środowiska
ŚWIAT INDYWIDUALNYCH WARTOŚCI
Człowiek gromadzi wiedzę o przyrodzie, kulturze, wartościuje rzeczy, opisuje świat, ocenia go. Osobowość to czynnik decydujący o ocenie wartości rzeczy, ważne zmienne odgrywa również środowisko.
RODZAJE WALENCJI:
- wartość pozytywna - zdarzenia do których dąży człowiek, które wywołują dodatnie stany emocjonalne
- wartość negatywna - bodźce awersyjne, których unika jednostka
- wartości utylitarne - niezbędne do utrzymania życia i zachowania gatunku
- symboliczne - intelektualne, estetyczne, moralne, duchowe
FUNKCJA POTĘGOWA - indywidualna wartość nie jest liniową funkcją ilości, jednakowym przyrostom środków finansowych odpowiada coraz wolniejszy wzrost ich indywidualnej wartości
ILUZJE WALENTNE - dotyczą wartości indywidualnej, złudzenia dotyczące własnej osoby
KATEGORIE LUDZI - HIERARCHIA WARTOŚCI
1. Djonizyjskie - człowiek najwyżej ocenia takie dobra jak konsumpcja, komfort, wygodne życie
2. Heraklesowe - człowiek dąży do dominacji nad innymi ludźmi.
3. Prometejskie - człowiek to cząstka wspólnoty, walka z cierpieniem
4. Appolińskie - najwyższe znaczenie ma twórczość, poznanie świata, rozwój nauki i sztuki
5. Sokratyczne - najwyższe dobra to poznanie i rozumienie samego siebie
WIEDZA JĘZYKOWA: LOGIKA DYSKURSU
KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA - zdolność ludzi do wyrażenia się, do mówienia do kogoś
DYSKURS W FORMIE DIALOGOWEJ - najbardziej powszechny, składa się z zasad: rzeczywistości i kooperacji Grive,a : maxymy ilości, jakości, odpowiedzialności, sposobu
DYNAMIKA DZIAŁANIA: MOTYWACJE I EMOCJE
POZNAWCZA KONTROLA - dominującą rolę odgrywa informacja ze środowiska, człowiek podejmuje CELOWE DZIAŁANIA ( przebieg regulowany przez wiedzę zakodowaną w umyśle i informacje płynące ze środowiska
DZIAŁANIA ZACHOWAWCZE - mają istotne znaczenie dla przetrwania jednostki, inaczej ochronne, wypełniają codzienność, na ogół są nawykowe, stereotypowe
DZIAŁANIA TRANSGRESYJNE - przełamywanie, celowe przekraczanie granic, dotychczasowych osiągnięć i doświadczeń
NAPIĘCIE ENERGETYCZNE - informacje zakodowane w strukturach poznawczych, ukierunkowują działanie
POZIOM ASPIRACJI - określona wartość pozytywna, która daje człowiekowi satysfakcję
NAPIĘCIE ENERGETYCZNE I MOTYWACYJNE pobudza do działania, do formułowania bardziej wartościowych rozwiązań
PROCESY EMOCJONALNE
- niepewność wywołuje ciekawość
- lęk, niepokój
- poczucie wstydu i winy
- satysfakcja
OD WYCHOWANIA SPRAWCY DO AUTOKREACJI
- cel wychowania to kształcenie osobowości
- ukształtowanie postawy badawczej i eksploracyjnej
- nabycie wiedzy o świecie i samym sobie
- kształcenie społeczne systemu wartości
- ukształtowanie sfery emocjonalnej
- człowiek to podmiot
PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA - celem jest rozwiązanie problemów osobistych, proces terapeutyczny to proces badawczy poszukujący rozwiązań problemów w naukowy sposób
SAMOWIEDZA JEDNOSTKI - struktura poznawczo - afektywna, obraz własnej osoby, ja realne, ja możliwe, proces autokreacji
SPOŁECZEŃSTWO KOGNITARIUSZY
- klasa kognitariuszy ( pracowników )
- zbiorowość pracowników zajmujących się usługami
- kognitariusze - wyróżnik to rodzaj wykonywanych czynności, wschodząca klasa liberalnego społeczeństwa, ludzie o wysokim stopniu indywidualizacji, ludzie o otwartym umyśle
KONCEPCJA HUMANISTYCZNA, CZYLI DĄŻENIE DO SAMOREALIZACJI
PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA: POSZUKIWANIE NOWEJ KONCEPCJI CZŁOWIEKA
- zwana psychologią "ja"
- powstała w latach 60 tych
- krytyka klasycznej psychoanalizy
- przedstawiciele: Maslow, Rogers, Heath
- człowiek to unikatowa całość
- osoba składa się z "ja" i z "organizmu"
- podstawową własnością natury ludzkiej jest rozwój
- człowiek dąży do samorealizacji
- dwa rodzaje miłości: typu D ( potrzeba, miłość egoistyczna )oraz typu B ( akt rozwoju jednostki, dwie osoby chcą dawać )
- człowiek z natury jest dobry
- zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość
- cel to badanie aktualnego doświadczenia i bezpośrednich przeżyć
- badanie Q - SORT - stwierdzenia, które trzeba upożądkować, technika ta pozwala określić autoportret osoby
- terapia skoncentrowana na pacjencie - pacjent samodzielnie określa własne potrzeby, problemy, cel to leczenie pacjentów
- grupy spotkaniowe - celem jest przyspieszenie osobistego rozwoju, poprawa komunikacji międzyludzkiej
HEATH - 5 GŁÓWNYCH ZASAD WYCHOWANIA HUMANISTYCZNEGO
1. dążenie do integracji
2. rozwój autonomii jednostki
3. kształtowanie postaw
4. rozszerzanie świadomości
5. formułowanie tożsamości
PRZEŁOM PSYCHOLOGII CZY WIĄZKA ORYGINALNYCH IDEI ?
KRYTYKA :
- istnieje tylko jedno centralne źródło energii organizmu
- główną rolę w życiu jednostki odgrywają aktualne doświadczenia
- wątpliwe metody poznawania człowieka
- niedocenienie roli środowiska
OSIĄGNIĘCIA:
- odkrycie nowych obszarów badawczych
- podkreślenie znaczeń emocji pozytywnych
- koncepcja religii ( zjawiska powszechnego )
DWA STANOWISKA WOBEC WIEDZY PSYCHOLOGICZNEJ
CHARAKTER ELEKTRYCZNY - każdy kierunek badań psychologicznych wniósł coś nowego
KLASYCYZM - określony portret człowieka stanie się dominującym