Notatka z lektury Józef Kozielecki „ Koncepcje psychologiczne człowieka”

Autor opisuje 4 koncepcje psychologiczne człowieka. Opisuje ich różnice, podobieństwa i zastosowanie ich w szkolnictwie.

Pierwszą opisaną przez Kozieleckiego koncepcją jest koncepcja behawiorystyczna. Najważniejszym zagadnieniem w tej koncepcji jest fakt, że na człowieka oddziałuje środowisko, jego zachowanie jest przez nie całkowicie kontrolowane i zależne, jest zewnątrzsterowny. Struktura zachowania człowieka jest w dużym stopniu kopią struktury środowiska. Głównym terminem wprowadzonym w tej koncepcji jest wzmocnienie, czyli jak pisze autor „ konsekwencje zachowania instrumentalnego, które są ważne dla człowieka, które sterują jego działaniem”. Prostym zdaniem mówiąc dzięki wzmocnieniu można modyfikować zachowania. Kozielecki wyróżnia dwa rodzaje wzmocnień:
 pozytywne
 negatywne,
zaznaczając jednocześnie, iż oba odgrywają główną rolę w sterowaniu zachowaniami. Autor operuje również innymi terminami, które wiążą się z terminem wiodącym jakim jest wzmocnienie np.:
 wolność- brak w otoczeniu zewnętrznym wzmocnień negatywnych
 godność- wiąże się z istnieniem w środowisku zewnętrznym wzmocnień pozytywnych, które są bodźcami moralnymi.
Autor zwraca również uwagę czytelnika na fakt, że w psychologii stosuje się tzw. inżynierię behawiorystyczną, która zajmuje się tworzeniem systemów, metod i technologii modyfikacji zachowań. Przytacza również projekt „Walden Tu”, który był pierwszą próbą zbudowania doskonałego państwa na podstawie osiągnięć nauk behawioralnych. Sam Kozielecki również próbował stworzyć taki ustrój w powojennej Polsce, czemu poświęca jeden z rozdziałów.

Kolejną opisywaną przez autora koncepcją jest koncepcja psychodynamiczna. Zakłada ona, że ludzkie zachowanie, jego działanie jest ukierunkowane przez nieświadome siły wewnętrzne, którymi są:
 popędy
 potrzeby
 dążenia
Między tymi siłami mogą występować konflikty, których człowiek nie może samodzielne rozwiązać. Autor podaje metody radzenia sobie z nimi:
 represja
 projekcja
 racjonalizacja
 substytucja
Kozielewski opisuje także problem lęku i podaje sposoby radzenia sobie z nim.
Zaznacza, że podstawowym sposobem na modyfikowanie zachowań jest psychoterapia, która dzięki swojej systematyczności i celowości spełnia również funkcję przy leczeniu zaburzeń emocjonalnych.
Kozielewski wypowiada również swoje zdanie jeżeli chodzi o szkolnictwo. Twierdzi, że istnieje znaczna przewaga doświadczenia intelektualnego nad emocjonalnym . Rozwój emocjonalny uczniów jest zaniedbany, gdyż szkoły są zbiurokratyzowane, osobiste kontakty między nauczycielami, a uczniami zostały wyeliminowane.

Następna koncepcja to koncepcja poznawcza. Według jej założeń człowiek to samodzielny podmiot, który w dużej mierze decyduje o własnym losie, który działa świadomie i celowo. Jego zachowanie zależy od informacji płynących ze środowiska zewnętrznego i ze struktur poznawczych. Struktura poznawcza jest to zakodowana w pamięci wiedza zdobyta w toku uczenia się i myślenia. Zauważa też, że dzięki wiedzy deklaratywnej i proceduralnej zakodowanej w strukturach poznawczych oraz dzięki metabolizmowi informacyjnemu człowiek może lepiej zrozumieć świat i rozsądniej w nim działać. Najważniejszą umiejętnością jednostki jest generowanie wiedzy, a podstawową metodą prowadzącą do zmiany zachowania jest:
 celowe wychowanie
 autokreacja- formowanie siebie według własnego projektu
Kozielecki uważa, że naczelnym zadaniem szkoły jest ukształtowanie sprawcy, który będzie zdolny do podejmowania czynności, przystosowania się do środowiska, jak również do zmiany siebie samego.

Ostatnią omawianą przez autora koncepcją jest koncepcja humanistyczna. Próbuje ona odkryć wszystkie mocne strony człowieka. Twierdzi, że o jego działaniu decyduje dążenie do samorealizacji i aktualizacja jego potencjalnych szans. W skład szans wchodzą np.:
 przeżycia twórcze
 altruizm
 miłość
 rozwój własnego „ja”
Autor twierdzi, że człowiek jest „ unikatową całością, której nie można sprowadzić do elementów”.
Psychologia wśród metod modyfikacji zachowań stosuje samoopis i samoocenę, zakładając, że człowiek najlepiej zna swoje doświadczenia.
Kozielecki zwraca uwagę, że podejmowane są próby wprowadzenia do szkół systemu wychowawczego humanistycznego. Celem jest ukształtowanie osoby dojrzałej, umiejącej aktualizować swoje potrzeby.