„Dlaczego się buntują? Refleksje o młodych bohaterach buntownikach, wybranych utworów literackich”

„Dlaczego się buntują? Refleksje o młodych bohaterach buntownikach, wybranych utworów literackich”

I. WSTĘP
a) Wyjaśnienie definicji buntu:
Bunt – sprzeciw, protest, spontaniczne wystąpienie. Wyróżniamy bunt jednostki i społeczeństwa. Bunt jest wpisany w naturę człowieka. Bunt prowadzi do wszelkich działań. Bunt zmusza do aktywności. Człowiek, buntuje się przeciw wszystkiemu.

b) Nie ma człowieka, który przystawałby na wszystko, co oferują bądź nakazują mu inni, dlatego śmiało można stwierdzić, iż każdy na swój sposób się buntuje. Ziemię zamieszkują różne osoby, a wszystkim dogodzić jest bardzo trudno, dlatego rozpowszechnił się bunt miedzy innymi, przeciw: Bogu, ideałom, społeczeństwu, ojczyźnie, rodzinie, miłości…. Ludzie mają w życiu cele, do których dążą, które pragną zrealizować. Unowocześnianiem świata i dążeniem do „lepszego jutra” zajmują się wybitne jednostki, które nie obawiają się wyjść z tłumu i otwarcie najpierw wypowiedzieć, a następnie zrealizować swoje poglądy. Bunt bierze się z potrzeby ulepszenia - siebie i świata. Najczęściej wymaga to wiele wysiłku i trudu, dlatego pytam czy warto? Czy rzeczywiście, by zaistnieć należy się buntować?

II. ROZWINIĘCIE
Przykłady buntu w literaturze różnych epok:

1. Bunt przeciw Bogu bohaterów biblijnych.

* Bunt Adama i Ewy. Ewa dała się skusić wężowi i zerwała z drzewa zakazany owoc, po czym skusiła do zjedzenia jabłka także Adama. Zostali wygnani z Raju, a Bóg odebrał ludziom nieśmiertelność. Kierowała nimi ciekawość, która została przedstawiona za pomocą węża-kusiciela, wysłannika Szatana. Dzięki pierwszym rodzicom i ich chęci poznania cieszymy się szczęściem i odpoczynkiem. Bunt pierwszych ludzi przeciw Bogu i jego zasadom, nauczył nas pokory i docenienia tego, co gdyby było powszechne, nie byłoby dostrzegane.

* Kain i Abel. To synowie pierwszych rodziców: Ewy i Adama. Kain był rolnikiem, Abel pasterzem, oboje musieli składać Bogu ofiary; Pierwszy z tego co dawała mu ziemia, a drugi ze zwierząt. Bogu bardziej podobały się ofiary Abla, co wprowadzało Kaina w zazdrość i zawiść do brata, i doprowadziło do zamordowania go. Ten rodzaj buntu przeciw Bogu wynika z zazdrości, chęci bycia choć raz tym lepszym.

2. Bunt przeciw Bogu w imię dobra ludzkości.

* Prometeusz. Człowiek stworzony przez Prometeusza był słaby, nie potrafił się bronić, był bezsilny wobec otaczającego go świata. Prometeusz chcąc pomóc człowiekowi zakradł się do spichlerza ognia niebieskiego i przyniósł na ziemie pierwszy płomień, ukrywany przez Boga. Jego czyn nie spodobał się Zeusowi, który ukarał tytana. Bunt przeciw zasadom Boga oraz jego ograniczeniom przyniósł korzyść ludziom, którzy po dziś dzień korzystają z ognia.

* W " Wielkiej Improwizacji " III cz. „Dziadów”, na wpół przytomny, oszalały Konrad występuje przeciw Bogu, bluźni, żąda „rządu dusz” i władzy nad ludźmi. Buntuje się przeciw istnieniu zła. Wierzy, że jest w stanie poprowadzić naród ku wolności, dać mu szczęście.

* „Hymny” Kasprowicza. Bóg dopuszcza, by ludzie cierpieli, świat zmierzał do katastrofy a sam zajmuje się utrzymaniem ładu i porządku świata.
* Leśmian „Dusiołek” Bóg oprócz dobra stworzył zło. Kłótnia z Bogiem brzmi humorystycznie lecz posiada głębszy sens, to Bóg staje się odpowiedzialny za zło i cierpienie człowieka, bo je stworzył.


3. Bunt przeciw ograniczeniom ludzkiej natury.


* Bunt Ikara jest jednocześnie chęcią poznania, pragnienia wolności i swobody. Pomimo wielu ostrzeżeń i próśb ojca, by nie leciał zbyt blisko słońca i nie roztopił wosku sklejającego skrzydła, szalony młodzieniec postąpił po swojemu. Pochłonięty entuzjazmem młodzieńczym z zapałem podleciał zbyt wysoko niszcząc skrzydła. Buntownik Ikar sprzeciwił się spokojowi, opanowaniu, doświadczeniu, ojcu, który dla młodego człowieka jest uosobieniem ograniczeń jego praw, zasad i poglądów. Jako młody chłopak chce szaleć i poznawać nieznane

* Cezary Baryka, bohater „Przedwiośnia”, gdy wybucha wojna i ojciec wyrusza na front, czuje się wolny, nieskrępowany przez obowiązki. Matka nie jest dla niego autorytetem, nie słucha jej i żyje tak jak mu to odpowiada. Buntuje się przeciwko ogólnemu porządkowi i ładowi. Cezary włóczy się z kolegami, opuszcza lekcje, co w efekcie powoduje jego wydalenie z gimnazjum. Bezpośrednim powodem był jego spór z dyrektorem szkoły, kiedy to na oczach tłumu Cezary zaatakował wykładowcę.
Jest tak zafascynowany wolnością, że gdy w Baku wybucha rewolucja komunistyczna, przyłącza się do niej. Patrząc na świat młodymi oczyma odbiera te wydarzenia z entuzjazmem i ulega fascynacji hasłami rewolucji. Znów buntuje się, tym razem przeciw wszystkim i wszystkiemu. Jest niedojrzały, naiwny. Jest uczestnikiem wieców, mityngów ślepo wierząc w słuszność głoszonych idei - "wszystko co wykrzykiwali mówcy wiecowi, trafiało mu do przekonania".

4. Bunt przeciw krzywdzie społecznej.

* Bunt Tomasza Judyma z „Ludzi bezdomnych” przeciw niesprawiedliwości społecznej. Tomasz pragnie naprawić świat, polepszyć warunki życia najuboższych. Czuje, ze ma do spłacenia dług, za szansę, którą dostał od losu. Zmuszony jest wybierać pomiędzy dwoma racjami. Staje się rozdarty wewnętrznie i nie umie poradzić sobie z takim wyborem. Nie umie pójść na kompromis. Może poślubić Joannę i założyć rodzinę, jednak nie zrealizowałby wówczas swoich planów, co nie godziłoby się z jego sumieniem.

* Zenon z „Granicy”, buntuje się przeciw zachowaniu ojca w stosunku do pracujących chłopów. Pragnie żyć uczciwie, zrobić coś dla innych ale w imię kariery rezygnuje i staje się taki jak ludzie, którzy go wychowali i otaczali.



5. Bunt przeciw konwenansom i niesprawiedliwym układom świata

* Werter, bohater „Cierpień młodego Wertera” wrażliwy, wykształcony młody człowiek nie może się pogodzić z beznadziejnością otaczającego go świata. Jest indywidualistą zakochanym w Lotcie. Ogromnie cierpi, ponieważ dziewczyna jest narzeczoną innego mężczyzny. Werter jest wolnym człowiekiem, który sprzeciwia się wszystkiemu, co może go ograniczać, zwłaszcza przeciw niespełnionej miłości.

* „Giaur”, niewolnica Leila nie może decydować o swoim losie. Mimo że kocha Giaura nie może być razem z nim. Za zdradę Hassana została utopiona. Wyrazem buntu Giaura jest zabicie baszy, ale nie przynosi mu to ulgi w cierpieniu. Poniósł klęskę, gnębiony poczuciem winy zmarł.

6. Bunt przeciw zniewoleniu człowieka

* Antygona- antyczna buntowniczka przeciw władcy i jego nakazom. Pochowała swego brata Polinejkesa, choć wiedziała, iż czeka ją za to śmierć. Zignorowała zakaz króla Kreona, który zabronił pochowania ciała. Polinejkes zdradził kraj i brak pochówku miał być karą dla duszy, która niepochowana nie miała zaznać spokoju.

* W „Procesie” Kafki, jest bunt aresztowanego urzędnika, próbującego wydostać się z niewoli prawa. Prawo zniewala, ogranicza Józefa K. próbuje walczyć, nie chce się zgodzić z absurdalną sytuacją, nie może się bronić, buntuje się, próbuje dostać się do sądu, walczyć o siebie, udowodnić swoją niewinność. Działanie Józefa K. w celu udowodnienia swojej niewinności niczego nie zmieniło. W systemie totalitarnym zostało z góry założone, iż jest winny i nic nie mogło tego zmienić. Józef K. był bezbronny wobec sytuacji, w której się znalazł. Jednostka w totalitaryzmie jest bezradna, zależna, nie ma znaczenia, próbuje się buntować, choć z góry jej działania są skazane na niepowodzenie, nie jest w stanie zmienić systemu, który jest zbyt silny, a ona niestety zbyt słaba. Bunt przynosi niepokój, poczucie bezsilności, samotności i w końcu prowadzi do śmierci

* Inny Świat np. Kosylew, więzień łagru, wsadza rękę do ognia by nie pracować dla Rosjan nawet za cenę cierpienia i zdrowia.

* Zdążyć przed Panem Bogiem” Powstanie w getcie wyrazem buntu przeciw chęci odebrania Żydom prawa do godności i wyboru śmierci, przeciw chęci zniszczenia ich solidarności, sprowadzenia do pozycji „Żyda na beczce”.

III. ZAKOŃCZENIE
Podsumowanie spostrzeżeń na temat buntu.

Bunt wynika z natury ludzkiej, chęci odrzucenia wielu zakazów krępujących możliwość działania i osiągnięcia szczęścia, jest również wyrazem marzeń o idealnym świecie. Każdy młody człowiek ma swoją wizję świata i stąd jego buntownicza postawa. Bunt w imię słusznej sprawy, dobra innych jest pozytywny, przyspiesza rozwój ludzkości, jest elementem postępu. Natomiast bunt dla samego buntu może zniszczyć wszystko. Motyw buntu w literaturze, to temat niekończący się- temat rzeka, na który można pisać i pisać nie zbliżając się do końca. Z powyżej przytoczonych przykładów, postaw wnioskuję, iż człowiek buntował się od zawsze. Sprzeciwiał się, gdyż świat, w którym żył nie wydawał mu się wystarczająco dobry, doskonały a prawa, według, których winien postępować, nie zadowalały go. Prawdopodobnie człowiek zawsze będzie się buntował, ponieważ nie jest łatwo dogodzić każdemu, zawsze znajdzie się, coś, przeciw czemu można wystąpić i zaprotestować. Albert Camus stwierdził, że: „Aby istnieć, człowiek musi się buntować” i jest to właśnie jedna z największych prawd kierująca człowiekiem.

Motyw buntu. Konspekt pracy na temat: motyw buntu powinien literaturze. Motyw buntu przeciw Bogu


W świetle definicji słownikowej bunt jest sprzeciwem, protestem, oporem, niezgodą, podburzaniem. Jest również zorganizowaną akcją protestacyjną wobec władcy danego kraju. Buntem można określać także rozmaite formy zbrojnego spisku, rewolucji, przewrotu politycznego BIBLIA - STARY TESTAMENT* Pierwszymi buntownikami w historii ludzkości byli bez wątpienia Adam i Ewa. Biblijna para wbrew woli Stwórcy sięgnęła po owoce z zakazanego drzewa. Poprzez konsumpcję owoców z drzewa wiadomości dobrego i złego pierwsi rodzice zdobyli wiedzę, dzięki której mogli odróżnić dobro od zła. Niestety za brak posłuszeństwa Bogu zostali wypędzeni z raju. Od tego momentu bramy raju zamknęły się przed człowiekiem. Ewa musiała więc wielkich bólach wydawać na świat swoje potomstwo, natomiast Adam musiał ciężko pracować, by zapewnić byt rodzinie (Ks. Rodzaju 3,16-29). Nastały ciężkie czasy dla rodzaju ludzkiego.* Przyczyną buntu Kaina było to, iż Bóg odrzucił złożoną przez niego ofiarę, a przyjął ofiarę jego brata Abla (pasterza). Kain poczuł się odtrącony przez Najwyższego i w porywie gniewu oraz złości zamordował swojego brata. Był to wyraz jego buntu przeciwko rzekomemu faworyzowaniu przez Boga Abla. Kain za swój haniebny czyn poniósł karę. Został naznaczony piętnem przez Stwórcę i wyruszył na wieczną tułaczkę. I ,,zamieszkał w kraju Nod, na wschód od Edenu" (Księga Rodzaju, 4, 16).* Buntownikami można również nazwać konstruktorów monstrualnej budowli, jaką była wieża Babel. Oni to bowiem postanowili wybudować tak wysoką wieżę, która mogłaby dosięgnąć nieba. Karą za ich pragnienia oraz zazdrość potęgi Stwórcy było pomieszanie języków (Księga Rodzaju, 11, 1-10)* Podczas wędrówki do Ziemi Obiecanej, naród wybrany wypowiedział posłuszeństwo jedynemu Bogu. I gdy Mojżesz rozmawiał sam na sam z Jahwe na górze Synaj, Izraelici zażądali od brata jego, Aarona nowego boga. Obiektem kultu buntowników stał się złoty cielec, któremu naród składał całopalną ofiarę. Za brak posłuszeństwa Bóg mógł zgładzić niewiernych Izraelitów, jednak postawił ich oszczędzić. Mimo to, z wyroku Mojżesza i ku przestrodze na przyszłość, zamordowano blisko trzy tysiące zbuntowanych mężczyzn (Księga Wyjścia 32, 27-28). * Buntownikiem bez wątpienia jest upadły Anioł, Lucyfer. On to bowiem wspólnie z podporządkowanym sobie zastępem wypowiedział Bogu posłuszeństwo. Za sprzeciw woli boskiej zostali oni strąceni do wiecznych czeluści (Księga Izajasza 14,12-15; Apokalipsa świętego Jana 12,9).



BIBLIA - NOWY TESTAMENT

* O buncie młodego pokolenia przeciwko staremu czytamy w ,,Przypowieści o synu marnotrawnym". Młodszy syn nie chciał zaakceptować ustalonego już z góry scenariusza swojego życia. Postanowił samodzielnie zasmakować uroków ziemskiej egzystencji i dlatego też zażądał od ojca swojej części rodzinnego majątku. Zabezpieczony finansowo, ruszył w świat. Po latach syn marnotrawny z wielką skruchą wrócił na ojcowskie łono. Musiał doświadczyć wiele upokorzeń, aby w końcu zrozumieć popełniony w młodości błąd. (Ewangelia według świętego Łukasza 15,11-32).

MITOLOGIA GRECKA

Powszechnie znanym buntownikiem bez wątpienia jest Prometeusz. Bohater ów wielokrotnie wyrażał swój sprzeciw wobec woli wszechwładnego władcy Olimpu, Zeusa:

- zaprotestował w czasie składania ofiar w Mekone. Z przebiegłością podzielił ofiarne zwierzę na połowy. Ta część wołu, którą wybierze Zeus miała być już na wieki składana bóstwom. Władca Olimpu pokusił się na tę połowę, w której znajdowało się mnóstwo tłuszczu, licząc, iż jest to część największa. Tymczasem tłuszcz sprytnie przykrywał stertę kości.

- Prometeusz skradł ogień z siedziby bogów na Olimpie wbrew ich zakazom. Bohater pragnął tylko polepszyć nędzną dolę biednych śmiertelników na ziemi.

- odkrył nieuczciwe intencje wszechmocnego Zeusa i dlatego też starał się go przechytrzyć. Ostrzegał swojego brata, Epimeteusza, aby pod żadnym pozorem nie otwierał puszki, którą bogowie podarowali jego żnie, Pandorze. Prometeusz za pomoc ludzkości, a przede wszystkim za bunt wobec woli Zeusa został przykuty do skalistego Kaukazu. Tam nad jego ciałem pastwiło się drapieżne ptaszysko, które wyjadało mu wciąż regenerującą się wątrobę. Od imienia bohatera i opiekuna ludzkości pochodzi nazwa prometeizm, która określa postawę buntu wobec nakazów i zakazów boga oraz zastanej rzeczywistości, pełnej bólu i cierpienia rodzaju ludzkiego.

* woli Zeusa sprzeciwił się również Hefajstos. Nie mógł on bezradnie patrzeć na cierpienie matki Hery, którą władca Olimpu skrępował łańcuchem ze złota, a następnie zawiesił na szczycie góry. Za swoją buntowniczą postawę Hefajstos poniósł ciężką karę. Okrutny Zeus strącił go z Olimpu. Bezbronna ofiara spadła na wyspę Lemnos - to było przyczyną jego kalectwa.

HOMER - ,,ILLIADA" Motyw buntu, jaki pojawia się na kartach eposu związany jest z postacią Achillesa. Podczas trojańskiej wojny, Agamemnon w rezultacie konfliktu z Achillesem zabiera mu jego brankę Bryzeidę. Obrażony Achilles skrył się w swoim obozowym namiocie, odmawiając dalszej walki z Trojanami. Będąc pod wpływem własnej rodzicielki, Tetydy postanowił pozostać w stanie całkowitego spoczynku, aż do momentu, gdy nacierający nieprzyjaciel pojawi się na terenie jego obozowiska. Miał to być wyraz jego sprzeciwu wobec rzekomo krzywdzącej i niesprawiedliwej decyzji Agamemnona. Do dalszej walki z Trojanami skłoniła go dopiero śmierć podczas bitwy przyjaciela Patroklosa, który walczył w jego w uzbrojeniu Achillesa.

SOFOKLES - ,,ANTYGONA"

Interesującą postacią o postawie buntowniczej jest Antygony, która jako jedyna odważnie sprzeciwiła się autokracie - Kreonowi. Wbrew jego woli pochowała ciało swojego brata Polinejkesa, uznanego przez innych za zdrajcę. Czuła, iż musi tak właśnie postąpić, by pozostać w harmonii z wyznawanymi przez siebie zasadami moralnymi. Oddała własne życie za boskie prawa, bowiem ona były dla niej istotniejsze niż reguły stworzone tylko przez śmiertelnego człowieka. Za tę decyzję przyszło jej drogo zapłacić, gdyż Kreon skazał buntowniczkę nieposłuszną na śmierć….

Franciszek VILLON - ,,WIELKI TESTAMENT" Obok portretu typowego oszusta, łotra oraz żebraka, autor zaprezentował również wizerunek zbuntowanej istoty ludzkiej, usytuowanej na przełomie wieków. Ów bohater obserwuje otaczający go świat, który pełen jest niesprawiedliwości i niegodziwości. Widzi bowiem ludzi, którym świetnie się powodzi i nie muszą się martwić o to, co włożyć do garnka, ale dostrzega również nędznych i wciąż głodnych synów ziemi. Na niesprawiedliwość i niedoskonałość ziemskiego świata postanawia więc w formie buntu żyć jak hedonista.


JAN KOCHANOWSKI - ,TRENY"

Buntownicza postawa poety jest widoczna przede wszystkim w trenach IX-XI, które można traktować jako świadectwo kryzysu światopoglądowego.

Na podstawie treści ,,Trenu" X można zdiagnozować kondycję psychiczną poety. Słowa: ,,gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest" są dowodem przeżywanego załamania wiary w życie pozagrobowe, w istnienie świata wiecznego.

,,Tren XI" - w przekonaniu poety światem i losem istot żywych rządzi siła, a właściwie nikomu nie znany wróg. On to bowiem komplikuje ludzkie sprawy, wprowadza chaos w znormalizowane życie człowieka. Tak naprawdę owa siła nie ma ani dobrych, ani złych pobudek. Z obserwacji podmiotu lirycznego wynika, iż w otaczającej nas rzeczywistości nie ma żadnych taryf ulgowych dal tych, którzy żyli w zgodzie z zasadami moralnymi i religijnymi (,,kogo kiedy pobożność jego ratowała ? Kogo dobroć przypadku złego uchowała").

,,Treny" można właściwie uznać za formę protestu poety przeciwko założeniom stoickiej myśli filozoficznej. Poeta miał niegdyś nadzieję, iż założenia tej szkoły będą chronić człowieka przed złem panoszącym się w świecie. Tymczasem myśl stoicka okazała się być nieludzka, skoro nawołuje człowieka do zachowania spokoju w sytuacjach pełnych cierpienia i bólu. A przecież ,, mając zranioną duszę, rad i nierad płakać muszę"( ,,Tren XVII").


WILLIAM SZEKSPIR - ,,MAKBET"

Tytułowy bohater, mordując Dunkana, złamał średniowieczne prawo gościnności oraz ochrony swojego seniora.

Makbet porwał się na życie panującego władcy, który cieszył się opinią dobrego, mądrego, szlachetnego władcy. Morderstwu nie przyświecały jakieś szlachetne pobudki, nie pragnął dobra dla innych, natomiast zabił króla, gdyż sam chciał objąć rządy w królestwie. Makbet zbuntował się przeciwko obowiązującym prawom moralnym, jednak jego czyn został ukarany. Właściwie całe jego życie, pełne zła, kłamstwa, nieszczerości było karą.

W chwili głębokiej refleksji, stwierdził: ,,życie jest tylko przechodnim półcieniem, nędznym aktorem (...), powieścią idioty".


WILLIAM SZEKSPIR - ,, HENRYK IV"

Bardzo czytelny jest tutaj bunt pokoleń, bo oto przyszły król, książę Henryk zbuntował się wobec woli osoby swojego ojca, a zarazem króla Henryka IV. Przyszły Henryk V opuścił dwór królewski i zamieszkał w środowisku tworzonym przez osoby ze światka przestępczego. Powiernikiem i przyjacielem młodego księcia został sir John Falstaff, który cieszył się opinią starego opoja i blagiera. To właśnie pod jego hultajskim okiem przebiegała edukacja Henryka.


FRYDERYK SCHILLER - ,,ZBÓJCY"

* Karol Moor postanawia zbuntować się przeciwko zastanej rzeczywistości, pełnej zła, fałszu, nieprawości oraz niesprawiedliwym relacjom międzyludzkim. Wysyła więc swoją zbójecką bandę, aby rozprawiła się z przekupnymi stróżami prawa - sędziami, bogatymi kupcami i ze wszystkimi, którzy znacznie wpływają na kształt okrutnego świata. Tymczasem bunt Karola nie przyniósł żadnych pozytywnych efektów, a wręcz przeciwnie, sprowadził na dom jemu najbliższych osób - ojca i Amalii, cierpienie, ból. Zrozumiawszy swoją bezsilność, Karol stwierdził: ,,jakiż głupiec ze mnie, którym sądził, że świat cały okropnymi czynami upiększę, a prawa umocnię bezprawiem".

* Franciszek Moor zbuntował się wobec woli i zasadom Boga. Wbrew przykazaniom miłości, skazał swojego ojca na karę śmierci głodowej. W wyniku zaś jego intryg stary Moor odrzucił uczucia Karola. Franciszek sprzeciwił się prawom miłości synowskiej i braterskiej. Jednak taka droga nie poprowadziła go daleko. Opuszczony przez wszystkich, odebrał sobie życie podczas natarcia zbójców Karola na zamek.


JÓZEF WYBICKI - ,,PIESŃ LEGIONÓW POLSKICH WE WŁOSZECH"

To zapowiedź doli polskiego społeczeństwa, któremu odebrano niepodległą i suwerenną ojczyznę. Brak niepodległego bytu - w przekonaniu Wybickiego- stanie się motorem odwetowej walki dla Polaków. Z nutą zemsty będzie więc naród śpiewał: ,,co nam obca moc wydarta, szablą odbijemy".


JOHAN WOLFGANG GOETHE - ,,FAUST"

Tytułowy bohater zawarł pakt z Mefistofelesem, a tym samym zaprzedał siłom nieczystym swoją duszę, Faust zdecydował się na diabelską współpracę, ponieważ ani oświeceniowa wiedza, ani różne podejmowane przez niego przedsięwzięcia, nie dawały mu możliwości poznania i dogłębnego zrozumienia świata. Zawierając pakt z diabłem , bohater zbuntował się przeciwko woli Boga. Kara za to jednak była ogromna. Dusza Fausta za sprzeciw Najwyższemu miała już na wieki pokutować w diabelskich czeluściach. Bohater jednak uniknął piekła, gdyż jego szczęście nie było tożsame z pragnieniem zaspakajania wyłącznie własnych pragnień, lecz uszczęśliwiania innych.




GEORGE GORDON BYRON - ,,GIAUR"

Tytułowa postać to człowiek zbuntowany przeciwko nudnemu i schematycznemu stylowi życia. Liczył na to, iż może w Grecji, ogarniętej wojną z okrutnymi Turkami, odnajdzie swoje miejsce na ziemi. Nie potrafił zaakceptować obyczajów panujących w tym państwie i dlatego uprowadził brankę należącą do z haremu Hassana. Buntował się nie tylko przeciwko woli ludzkiej, ale i boskiej, bowiem nie wierzył w moc wiary i modlitwy, skoro wypowiedział takie słowa: ,, nie mów pacierzy, w skutek ich nie wierzę". Już od dawna Bóg nie gościł w jego życiu, ponieważ : ,,ani się kłania przed Bogurodzicą (...), przed Pańskim chlebem i winem nie klęka.


ADAM MICKIEWICZ - ,,ODA DO MŁODOŚCI"


Wiersz jest przykładem apoteozy młodości, która potrafi ,,bryle świata pchnąć nowymi tory". Nowa rzeczywistość może powstać tylko dzięki harmonicznej współpracy, mocnej wierze w sukces i zwycięstwo. Człowiek nie powinien biernie zgadzać się na świat pełen niesprawiedliwości, zła, cierpienia, na ,,obszar gnuśności zalany odmętem". Młodym buntownikom niech przyświeca przykład mitologicznego bohatera - Heraklesa, który już jako dziecko odważnie walczył z wszelkimi przeciwnościami (,,dzieckiem w kolebce, kto łeb urwał Hydrze"). Hasłem do przyjęcia postawy buntowniczej są słowa: ,,gwałt niech się gwałtem odciska".



ADAM MICKIEWICZ - ,,DZIADY CZĘŚĆ IV"

Rozczarowany, odtrącony i zawiedziony miłością Gustaw obwinia swojego nauczyciela, przyjaciela, a zarazem księdza o to, iż winę za jego nieszczęśliwe życie ponoszą lektury przez niego podsuwane. Cierpiący młodzieniec sprzeciwia się wobec popularnym ówcześnie przykładom literackim , takim jak: "Cierpienia młodego Wertera" czy też "Nowa Heloiza". Buntuje się nie tylko przeciwko książkowym wzorcom, lecz również stosunkom społecznym. Nie potrafił zaakceptować faktu, iż o szczęściu danej jednostki może decydować przede wszystkim posiadany przez nią majątek. Odgrażał się, iż ,,błyskotkę niosę dla jasnych panów". Gustaw buntował się nie tylko przeciwko bliskim mu osobom, dla których jego ukochana była tylko kobietą, a nie ucieleśnieniem anioła, lecz również wobec kochanki, będącej tylko ,,wietrzną istotą".



ADAM MICKIEWICZ - ,,GRAŻYNA"

Tytułowa postać z miłości do ukochanego kraju zbuntowała się nie tylko wobec woli męża, ale i panującej głowy państwa - Litawora. Król zdecydował bowiem nie podejmować walki z nacierającymi żołnierzami krzyżackimi. Grażyna nie mogła biernie patrzeć na grabież i hańbę ukochanej ojczyzny. Dlatego też założywszy zbroję swojego męża, dzielnie ruszyła do walki przeciwko Krzyżakom. Za swój bunt zapłaciła wysoką cenę, oddała własne życie na chwałę ojczyzny. Umierając, błagała męża jedynie o przebaczenie za swoje nieposłuszeństwo.




ADAM MICKIEWICZ - ,,KONRAD WALLENROD"

Z miłości do ukochanej, rodzinnej ziemi również Konrad Wallenrod sprzeciwił się obowiązującemu kodeksowi postępowania. Z premedytacją złamał reguły średniowiecznej etyki rycerskiej, bowiem walczył podstępem, zdradził swoich podwładnych - Krzyżaków, przywdziewając maskę przyjaciela. Będąc chrześcijaninem nie powinien zabijać innych, a później pragnąc się na własne życie. Skazał również na cierpienie ukochaną Aldonę. A wszystko to robił z myślą o ojczyźnie… Konrad Wallenrod jest przykładem bohatera o naturze byronicznej, pełny sprzeczności. Z wielką siłą zbuntował się wobec zastanej rzeczywistości. Nie do przyjęcia były dla niego jakiekolwiek kompromisy z wrogiem. To osobowość niepokorna, którą nawet ,,Halban często z trudem jego moc bezrozumną na uwięzi trzyma".



ADAM MICKIEWICZ - ,,DROGA NAD PRZEPAŚCIĄ W CZUFUT-KALE"

O buntowniczej postawie wędrującego bohatera świadczy relacja podmiotu lirycznego z jego przeprawy przez przepaść. Po egzotycznej krainie oprowadzał wędrowca Mirza, który był człowiekiem Wschodu i znawcą wszelkich jego tajemnic. Ostrzegał on pielgrzyma przed groźnym pięknem otaczających go gór, chciał wzbudzić w nim postawę pełną pokory i czołobitności wobec majestatu przyrody. Mówił Mirza: ,,zmów pacierz, opuść wodze, odwróć na bok lica (...). Tam nie patrz!". Początkowo pielgrzym zastosował uwagi przewodnika, lecz z ciekawości i zakorzenionej głęboko niepokornej natury zbuntował się przeciwko radom Mirzy. Wyznał bowiem: ,, a ja spojrzałem".


ADAM MICKIEWICZ - ,,DZIADY CZĘŚĆ III"

* Z tyrańską polityką cara nie zgadzało się wielu młodych spiskowców i tych Polaków, których postawy buntowniczej ,,i sto lat nie wyziębi". Oni to bowiem gotowi byli w każdej chwili zorganizować zbrojne powstanie przeciwko okrutnemu zaborcy, które już z góry nie miało szans na zwycięstwo. O odwadze i determinacji Polaków świadczy między innymi scena Balu u Senatora, kiedy to Justyn Pol pragnął zamordować znienawidzonego przez wszystkich Nowosilcowa nawet własnym scyzorykiem.

2) Z grona młodych konspiratorów, więzionych w celach klasztoru ojców bazylianów wyróżniał się Konrad - typ romantycznego Prometeusza. On to, widząc cierpienie, ból współrodaków, postanowił zbuntować się przeciwko woli Boga. Wyzywał Stwórcę na pojedynek, ponieważ On biernie spogląda na cierpiący naród. Konrad pragnął przejąć od Boga władzę nad ,,rządami dusz", ludzkością, ponieważ tylko wówczas świat mógłby być nareszcie szczęśliwy - ,,większe niż ty zrobiłbym dziwo, zanuciłbym pieśń szczęśliwą". Jednak ów metafizyczny bunt nie odniósł sukcesu. Starcie Konrada z Najwyższym okazało się być daremne, gdyż poświęcenie jednostki nie jest właściwą drogą do wyzwolenia ciemiężonego narodu.



ADAM MICKIEWICZ - ,,PAN TADEUSZ"

W młodzieńczych latach Jacek Soplica był przykładem typowego zawadiaki, hardego, pyszałkowatego sobiepana, który przed nikim i niczym nie drżał ze strachu. Nie potrafił zaakceptować decyzji stolnika, który nie chciał niepokornemu Soplicy oddać ręki swojej córki. Śmierć Horeszki stała się więc czytelnym znakiem niezgody na sprzeciw szlachcica w sprawie miłości jego córki i Soplicy. Buntownicze usposobienie Jacka nie potrafiło przyjąć jakiegokolwiek przymusu.



JULISZ SŁOWACKI - ,,KORDIAN"

Tytułowa postać jest typem samotnego indywidualisty, a zarazem buntownika. Przez długi czas nie mógł odnaleźć celu swojej egzystencji. W końcu dobro ojczyzny stało się najważniejszą ideą jego życia, dla której gotów był poświecić wszystko, nawet własne życie. Niestety nie wszyscy podzielali entuzjazmu Kordiana, a jego pomysł likwidacji cara nie został zaakceptowany przez innych spiskowców podczas narady w podziemiach katedry. Bohater, odrzucając poglądy Prezesa, sam ruszył pod drzwi sypialni cara, aby go zabić. Nie potrafił bowiem biernie patrzeć na cierpienia swoich współrodaków, na ich mordęgę w kopalniach. Za swoją buntowniczą postawę przyszyło mu zapłacić wysoką cenę. Najpierw przebywał w szpitalu dla umysłowo chorych ludzi, a następnie został postawiony przed plutonem egzekucyjnym.


ZYGMUNR KRASIŃSKI - ,,NIE-BOSKA KOMEDIA"

* Dla romantycznego poety, jakim był hrabia Henryk nie do przyjęcia była codzienna i nudna egzystencja, wypełniona prozaicznymi sprawami oraz miłością zwykłej śmiertelniczki. On potrzebował czegoś więcej. Jeszcze przed ślubem z Marią myślał, iż ich małżeńskie życie będzie niezwykle interesujące. Tymczasem żona nie spełniała jego wyimaginowanych oczekiwań, dlatego poddał się urokowi Dziewicy, będącej zakamuflowanym Szatanem. Hrabia Henryk usiłował zbuntować się przeciwko, w jego przekonaniu, banalnej i szarej egzystencji. Poszukując nieosiągalnego ideału, znalazł się nad przepaścią.

* Młodzi rewolucjoniści postanowili położyć kres wykorzystywaniu biednych, niewykształconych i nisko urodzonych obywateli przez arystokrację, warstwę zgrzybiałą, robaczywą. Buntownicy upominali się tylko o przysługujące im prawa. Pragnęli tylko chleba, pracy, opału na zimę, czasu wolnego na odpoczynek.


EMILE BRONTE - ,,WICHROWE WZGÓRZA"

Heathcliff jako byroniczny buntownik o mrocznej, hardej i nieodgadnionej naturze. Od najmłodszych lat, będąc dzieckiem - znajdą w rodzinie Katarzyny, z wielkim oporem akceptował postawione przed nim nakazy, reguły, z którymi się nie zgadzał. Wówczas nie mógł jawnie oponować postanowień głowy przyszywanej rodziny, jednak wszystko się zmieniło z biegiem czasu. Swoją walkę ze światem, który tak bardzo go zranił, rozpoczął tuż po powrocie z tajemniczej wyprawy. Każdego z członków rodziny i bliskich znajomych Katarzyny dosięgnął miecz zemsty Heathcliffa. To była właśnie jego forma buntu wobec ludzi, rzeczywistości, którzy niegdyś bardzo go skrzywdzili.


HONORIUSZ BALZAC - ,,OJCIEC GORIOT"

Rastignac będąc młodym mężczyzną, który z prowincjonalnej miejscowości przyjechał do stolicy Francji, aby poznawać tajniki nauk prawniczych, pragnął zrobić wielką karierą naukową oraz uczciwie zdobyć spory majątek. Jednak wkrótce się przekonał, iż w ówczesnym świecie nie ma miejsca dla uczciwych ludzi. Dzięki Vautrin oraz pani de Beauseant dowiedział się, iż aby być posiadaczem wielkiego kapitału i należeć do elity społecznej trzeba oszukiwać, kłamać, żyć wbrew moralnym regułom. Karierę można bowiem szybko zrobić wchodząc w bardzo intymne relacje z paniami z towarzystwa, zaś wielkie pieniądze można osiągnąć choćby... dzięki zaplanowanemu morderstwu. Rastignac zrozumiał, iż w stolicy Francji zapomniano o jakichkolwiek wyższych uczuciach (córki ojca Goriota). Dopiero z chwilą śmierci ojca Goriot, młodzieniec postanowił walczyć o uczciwe życie. Spoglądając na Paryż, buntowniczo krzyknął: ,,teraz się spróbujemy!".


FIODOR DOSTOJEWSKI - ,,ZBRODNIA I KARA"

Dla Raskolnikowa zastana rzeczywistość była nie do przyjęcia. Nie potrafił zaakceptować niesprawiedliwości otaczającego świata, tego, iż jedni posiadają ogromną ilość pieniędzy, inni z braku środków do życia upadają na moralne dno ( prostytucja Sonii). Nie mógł zrozumieć, że wielu ludzi wykorzystuje nędzę innych, aby się tylko dodatkowo wzbogacić (lichwiarka Alona ). Zdesperowany postanowił zbuntować się nie tylko przeciwko ludzkiej rzeczywistości, ale również i wobec Boga. Raskolnikow podjął próbę budowy świata pozbawionego ręki boskiej, w którym wszelkie reguły stwarza sam człowiek. Był on przekonany o niezwykłej mocy jednostki ludzkiej, gdyż ,,wszystko jest w rękach człowieka, a on pozwala sobie zdmuchnąć wszystko sprzed nosa". W jego umyśle powstała matematycznie ścisła koncepcja, w myśl której jeden człowiek może dać szczęście wielu innym jednostkom. W swojej teorii zapomniał jedynie o… człowieku i jego ludzkich wyrzutach sumienia. Natura buntownicza Rodiona Romanowicza Raskolnikowa została pokonana cichym, ale jakże pięknym uczuciem Sonii oraz jej pokorną i gorącą wiarą w Boga Jedynego.


BOLESŁAW PRUS - ,,LALKA"

Buntowniczką jest w pewnym stopniu pani Wąsoska, która postanawia walczyć z obowiązującymi konwenansami obyczajowymi. Była to piękna, bogata, prowokująca mężczyzn kobieta, która, jak to sama podczas rozmowy ze Stanisławem Wokulskim stwierdziła, samodzielnie wybiera sobie potencjalnych partnerów miłosnych. Nie miała żadnych hamulców, aby zaproponować Stanisławowi romansowy układ. Nie zgadzała się na rolę potulnej, zastraszonej myszki, która czeka na swojego rycerza.


ELIZA ORZESZKOWA - ,,NAD NIEMNEM"

* W powieści jest mowa między innymi o konflikcie pokoleniowym. Reprezentantem młodych, przesiąkniętych ideologią pozytywistyczną był Witold Korczyński, który nie potrafił znaleźć wspólnego języka z ojcem - Benedyktem. Dla syna nie do przyjęcia był stosunek rodzica względem chłopów. Wyrzuca mu, iż przyjął zachowawczą postawę wobec minionych dziejów (wydarzenia związane z powstaniem styczniowym) oraz czapkowanie Darzeckim.

* Z obyczajowymi i towarzyskimi konwenansami postanowiła walczyć Justyna Orzelska. Bo oto poślubiła schłopianego Janka Bohatyrowicza, z ochotą pracowała w polu i prowadziła gospodarstwo. Niestety odwagi na tego typu działania rewolucyjne zabrakło jej ciotce Marcie.


HENRYK SIENKIEWICZ - ,,POTOP"

Typem bohatera - buntownika (analogicznym do postaci Jacka Soplicy), gotowego na walkę nawet z całym światem był Andrzej Kmicic. Dla niego nie było rzeczy niemożliwych i nieosiągalnych, bowiem sam wielokrotnie sięgał po coś, co było zakazane. Miał naturę niepokorną, zawadiacką. Był typowym watażką kresowym, który zawsze wydawał innym rozkazy, a sam nigdy nikogo biernie nie słuchał. Nikt nie potrafił go sobie podporządkować, z wyjątkiem miłości ego życia Oleńki.


JAN KASPROWICZ - ,,DIES IRAE"

W utworze bardzo czytelny jest nastrój dekadencki, charakterystyczny dla kończącej się epoki. To wówczas bardzo żywo odezwały się głosy, mówiące o nadchodzącym kresie ludzkiej cywilizacji i kryzysie obowiązujących wartości. Wiele jednostek doświadczyło kryzysu wiary i poddało w wątpliwość boską opiekę nad ludzkością. Dla podmiotu lirycznego wielką trudnością jest akceptacja faktu, iż Bóg będąc stworzycielem świata i ludzkości, stworzył również grzech, ból, cierpienie, zło trawiące człowieka. Pojawia się więc bunt jednostki ludzkiej, który zaczyna się od oskarżenia: ,, przez grzech Twój, Boże..., ginę, ginę, ginę".


GABRIELA ZAPOLSKA - ,,MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ"

Próbę buntu przeciwko tyrańskim regułom Dulskiej podjął Zbyszko. Usiłował on zdystansować się wobec kołtuńskiego trybu życia matki. Dlatego też, wbrew matce, często odwiedzał kawiarnie, późną nocą wracał do domu, posługiwał się prowokacyjnym słownictwem, stawiał zaczepne pytania np. :,,czy jest kawa w tym zakładzie? Pragnął za wszelką cenę wyzwolić się od destrukcyjnego wpływu Dulskiej. Nawet zdobył się na to, by oznajmić matce, iż zamierza ożenić się ze służącą Hanką. Zabrakło mu jednak siły, aby stać dzielnie na pozycji buntowniczej. Po krótkotrwałej walce z kołtuństwem matki, zaakceptował wizję swojej przyszłości, w której niczym Felicjan będzie inkasował zaległe czynsze, będzie ojcem kolejnych Dulskich. Nic się nie zmieni, bo ,,się urodził po kołtuńsku, a całej warstwy kołtuńskiej nic wyplenić nie zdoła".


STEFAN ŻEROMSKI - ,,DOKTOR PIOTR"

Tytułowy bohater odkrył, iż jego rodzic zarabiał na oszustwie ciężko pracujących robotników. Podczas ich kłótni, wyzwał ojca -Dominika od złodziei, oszustów. Piotr postanowił porzucić ojca, aby za granicą zarobić pieniądze na spłatę tak haniebnego dla niego długu. Buntując się przeciwko postępowaniu Dominika, syn odrzucił motywację ojca, który tylko dla dobra swojego dziecka oszukiwał. Piotr opuścił załamanego iż zrozpaczonego ojca, który dla niego poświęcił wszystko. Syn nie potrafił bez buntu przyjąć do wiadomości, iż tak naprawdę wykształcił się za pieniądze nieświadomych wyzysku chłopów.




STEFAN ŻEROMSKI - ,,ECHA LEŚNE"

Opowiadanie przybliża dzieje dwóch Rozłuckich. Młodszy z nich, Janek jest typem romantyka. Tak, jak jego stryj, niegdyś służył w szeregach armii carskiej. Jednak z chwilą wybuchu styczniowego zrywu powstańczego porzucił rosyjskie wojsko i z oddał się do dyspozycji powstańczych dowódców. Za dezercję z armii carskiej skazano go na śmierć. Jego ostatnie chwile przypominają zgon romantycznego bohatera - buntownika (porównaj obraz Goi zatytułowany "Rozstrzelanie powstańców madryckich";):. Janek aż do śmierci wierzył w swoje ideały i w trafność podjętej przez siebie decyzji. Podczas egzekucji nie chciał umierać z opaską na oczach (porównaj utwór Władysława Broniewskiego ,,Na śmierć rewolucjonisty").



STEFAN ŻEROMSKI - ,,LUDZIE BEZDOMNI"


Doktor Judym nie potrafił pogodzić się z postawą wielu ówczesnych lekarzy, którzy pomagali tylko ludziom bogatym i leczyli jednie choroby, nie przeciwdziałając ich przyczynom. Bohater pochodził z najniższej warstwy społecznej i dlatego czuł, iż ma wobec ubogiej ludności dług do spłacenia. Swój jawny bunt ze środowiskiem lekarskim rozpoczął wraz z prezentacją swoich poglądów na spotkaniu w mieszkaniu doktora Czernisza. Judym nie chciał być takim samym lekarzem, jak wielu innych, którzy biednym wypisywali tylko recepty, natomiast ludźmi bogatymi zajmowali się rzetelnie (,,umieją pilnie tępić mikroby w sypialni bogaczy"). Apogeum jego buntu miało miejsce podczas jego ostrej wymiany słów z Węglichowskim i Krzywosądem. Judym nie potrafił opanować emocji, jakie nim wówczas zawładnęły.


STEFAN ŻEROMSKI - ,,PRZEDWIOSNIE"

* Wyrazem buntu bez wątpienia było rewolucyjne powstanie w Baku, pełne krwawych i apokaliptycznych scen. Powieściopisarz nie oszczędził czytelnikom okrutnych i makabrycznych scen samosądów, podczas których bezlitośnie zabijano więzionych białogwardzistów. Bunt w Baku ma negatywny wymiar, gdyż niesie ze sobą cierpienie wielu niewinnych i bezbronnych osób.

* Protestujących robotników z Woli i Powiela można nazwać buntownikami. Oni to bowiem prowadzeni przez komunistów maszerowali przez Nowy Świat, Plac Trzech Krzyży, aż do Belwederu, aby zamanifestować władzom państwowym swoje niezadowolenie z sytuacji w kraju.


WŁADYSŁAW REYMONT - ,,CHŁOPI"

* Naturę buntownika bez wątpienia posiadał Antek. Nie potrafił pogodzić się z ogólnie przyjętym prawem: ,,ojca grunt, to i jego wola". Z zazdrością spoglądał nie tylko na majątek ojca i jego morgi, ale również i Jagnę, zresztą o jej względy rywalizował z ojcem. Hardości i uporu Antka nie złamała nawet bieda, której doznał pod dachem teścia - Bylicy. Młody Boryna za wszelką cenę starał się udowodnić, iż jest lepszy od ojca.

* Bunt przeciwko woli matki. Wbrew rodzinie Szymek Dominikowej poślubił Nastusię. Bez finansowego wsparcia ze strony matki, własnymi rękoma zbudował chatę dla siebie i swojej rodziny.


JULIAN TUWIM - ,,DO PROSTEGO CZŁOWIEKA"


- Adresatem poetyckiego utworu jest prosty człowiek, którego niewiedzę wiele jednostek wykorzystuje. Tuwim starał się pokazać, w jaki sposób ludzie żerują na bezradności drugiego człowieka. Szermują wielkimi słowami związanymi z miłością do ojczyzny, prawdą historyczną, a w gruncie rzeczy zależy im nade wszystko na obronie własnych interesów - ,,bo im gdzieś nafta z ziemi sikła i obrodziła dolarami. […] że gdzieś zwęszyli kasy pełne". Utwór demaskuje wartość haseł, jakie pojawiają się na murach ulicznych, w gazetach. Jest także wyrazem buntu wobec procederu biernego wykorzystywania ,,nieuczonych przyjaciół" przez rzekomo życzliwych przedsiębiorców. Poeta nawołuje: ,, rżnij karabinem w bruk ulicy! Twoja jest krew, a ich jest nafta [...] zawołaj broniąc swej krwawicy: "bujać - to my, panowie szlachta!".


Reprezentanci kolejnych pokoleń literackich również buntowali się wobec zastanej rzeczywistości, poglądów swoich poprzedników. Starali się manifestować na rozmaite sposoby swoją niezależność. Warto przypomnieć w tym miejscu futurystów, często zwanych ,,niesfornymi dziećmi dwudziestolecia". Oni to bowiem wytrwale protestowali przede wszystkim wobec ograniczającej ich działania tradycji. W podnoszonych przez futurystów hasłach pojawiały się takie oto postulaty: ,,przekreślmy historię i potomność!"; ,,cywilizacja i kultura z ich chorobliwością - na śmietnik!"; ,,wybieramy prostotę, ordynarność i śmiech!". Słynęli z organizacji często kontrowersyjnych, poetyckich mityngów, podczas których starali się zgorszyć i sprowokować zebranych widzów. Pisząc swoje manifesty, żądali likwidacji tradycji ortograficznej pisowni, gdyż ona ogranicza człowieka.

Porównaj takie utwory jak : "Hymn do maszyny mego ciała"; "XX wiek", "Mechaniczny ogród"; "But w butonierce", "Rzygające posągi".


BOLESŁAW LEŚMIAN - ,,TRUPIĘGI"

- Utwór jest świadectwem protestu poety na taką rzeczywistość, w której ubogim ludziom brakuje pieniędzy nawet na pochówek nieboszczyka. Stosunek podmiotu lirycznego do Stwórcy wyraża czasownik ,,wystroić" (,,gdy go już wystroi w te zbytki żebracze") o ironicznym brzmieniu. Co to za Bóg, skoro pozwalana to, aby bezbronni ,,i żebrak, i jego rodzina" doświadczali cierpienia, nędzy. Znakiem ubóstwa są w wierszu ,,trupięgi", czyli buty wykonane z łyka. ,,Ja - poeta" snuje przypuszczenia, iż ,,tam w zaświatach mam swoje trupięgi", a więc i na drugim świecie nadal będzie istniał podział na biednych i bogatych. Podmiot liryczny postanowił protestować wobec rzeczywistości nie tylko ziemskiej, ale i wiecznej, o czym świadczą poniższe słowa: ,,A jeśli Bóg, cudaczną urażony pychą,/Wzgardzi mną, jak nicością, obutą zbyt licho,/ Ja - gniewny, nim się duch mój z prochem utożsami,/ będę tupał na Niego tymi trupięgami!"



BOLESŁAW LEŚMIAN - ,,DUSIOŁEK"


Wiersz ma formę polemiki poety ze Stwórcą, który ,,zmajstrował" nie tylko dobro, ale i zło na ziemskim padole.

Ta historia o wędrującym Bajdale po świecie tak naprawdę jest tylko pretekstem. Poeta bowiem chciał podzielić się z odbiorcą pewną prawdą o otaczającej go ludzkiej rzeczywistości. Stwierdził, iż to, co jest brzydkie i dalekie od doskonałości można nazwać złem i nie jest ono dziełem rąk ludzkich. Już od wieków zło istnieje w świecie. W finalnych wersach ballady poeta zadaje pytanie Bogu: ,,Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka, jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka ?".



BOLESŁAW LEŚMIAN - ,,DZIEWCZYNA"

W wierszu bardzo czytelne jest niepokorne i pełne wyrzutów pytanie podmiotu lirycznego do Boga: ,,takiż to świat! Niedobry świat! Czemuż innego nie ma świata?" W tej ziemskiej rzeczywistości każdy człowiek musi dążyć do jakiegoś celu. Jednak nie jest mu dane to, aby mógł zrealizować swoje ideały, marzenia. Podczas ziemskiej wędrówki człowiek często ulega nieprawdziwym wyobrażeniom, których celem jest narażanie jednostki na dodatkowy trud.


WŁADYSŁAW BRONIEWSKI

W wielu jego utworach pojawia się motyw buntu i potrzeba walki o lepszą przyszłość człowieka i kraju, w którym żyje.

* "Poezja" jest wykładnią jego programu poetyckiego: ,, nam te słowa ciche nie starczą (...) Ty masz werbel nam zagrać do marszu, bądź jak sztandar rozwiany wśród walki".

* "Na śmierć rewolucjonisty" jest wyraźnym wezwaniem do heroicznej postawy wobec grożącego niebezpieczeństwa. ,,I, żyć warto i umrzeć warto". Śmierć w imię idei jest moralnym zwycięstwem. Bo ,, trzeba umieć umierać pięknie, patrzeć w lufy wzniesione śmiało".

*"Do towarzyszy broni" - jest wezwaniem do czynu zbrojnego w imię wolności tych rodaków, których ,,płynie krew, płynie krew majowa na ulicach, w szarżach policji".

*"Zagłębie Dąbrowskie" - o nadciągającym widmie groźnej walki mogą świadczyć tylko milczące kopalnie. Protest przeciwko niskim płacom robotników, a przecież ,,węgiel dobywa Zagłębie, Zagłębie dobywa śmierć/ Po gniew, moja pieśń najgłębiej / w serce ziemi się wwierć"

*"Bagnet na broń" jest poetyckim apelem o wspólną walkę obronną. W chwili zagrożenia ojczyzny, rodacy powinni na bok odrzucić polityczne swary i prężnie stawić nieprzyjacielowi czoła. Walcząc, trzeba pamiętać, iż ,, za tę dłoń podniesioną nad Polską - kula w łeb!".

* "Monte Cassino" wiersz jest zapowiedzią zbrojnego czynu, który zakończy się pełnym zwycięstwem: ,,gniewnie idziemy, krwawo idziemy, nasze granice w Monte Cassino".

* "Żołnierz polski" - wiersz kontrastowy do pozostałego. Żołnierz już nie wierzy w sukces swojej armii, wraca ,,ze spuszczoną głową powoli". Już nie oddaje cios za cios, ,,on nie ma broni, on się nie mści...".



ZOFIA NAŁKOWSKA - ,,GRANICA"

Ciężkie warunki egzystencji (np. Gołąbscy) oraz powolna likwidacja huty Hettnera były przyczyną wielu ulicznych demonstracji na przedmieściach ( to wówczas aresztowano Mariana Chąśbę). Z czasem niewinny protest przybrał na sile, a strajkujący dotarli aż do ratusza. Ni stąd ni zowąd zaczęto strzelać. Pojawiły się śmiertelne ofiary. Winą za krwawy przebieg demonstracji obarczono Ziembiewicza. Powtarzano, iż ktoś na pewno stał za pacyfikacją protestujących, osoba, której nie na rękę było wystąpienie zbuntowanych obywateli.



WŁADYSŁAW GOMBROWICZ - ,,FERDYDURKE"

To utwór, opowiadający o próbie buntu wobec wszechpanującej i wszechobecnej formie w życiu człowieka. Główny bohater stara się za wszelką cenę uwolnić od powszechnie panujących zasad, reguł, konwenansów. Chce być nareszcie wolnym człowiekiem. W środowisku szkolnym próbował uciec od skostniałej gęby i upupienia uczniów. Będąc gościem w mieszczańskim domu, skompromitował rzekomo walczących z tradycją Młodziaków. Zaś w ziemiańskim dworku zbuntował się przeciwko panującym tam od stuleci zasadom, w myśl których ,, pan dawał w mordę, a cham brał w mordę". Podejmowane przez Józia próby ucieczki (buntu) ponosiły fiasko, bowiem ,,nie ma ucieczki przed gębą, jak tylko w inną gębę". Zresztą sama powieść jest formą buntu przeciwko tradycyjnym schematom powieściowym (porównaj fragmenty autotematyczne, kompozycję, narrację powieściową).


STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ - ,,SZEWCY"

Rewolucja jest konsekwencją ogólnego niezadowolenia i żądzy panowania nad resztą społeczeństwa. Szewcom przecież nie odpowiadał fakt, iż panująca klasa - arystokraci i inteligencja- żyją na zupełnie innej niż oni stopie, ba konsumują inne potrawy niż zwykli rzemieślnicy (kompleks langusty), a nawet prostytutek posiadają więcej. Szansą na zdobycie tych przywilejów jest właśnie dla szewców rewolucyjny przewrót.


MICHAIŁ BUŁHAKOW - ,,MISTRZ I MAŁGORZATA"

Totalitarna władza bezwzględnie niszczy jakiekolwiek przejawy swobody, wolności, gdyż są one zagrożeniem dla trwałości jej systemu. Buntownikiem w powieści Bułhakowa bez wątpienia był Mistrz, który sprzeciwiał się polityce realnego socjalizmu. Miał on w sobie tyle odwagi, aby patrzeć na świat w zupełnie innej perspektywie niż nakazywała to radziecka władza. Nie tylko myślał, ale i pisał inaczej, wbrew obowiązującej ideologii. Po rewolucji w Rosji władzę przejęli komuniści, którzy wykreowali rzeczywistość pozbawioną Boga, sił nadprzyrodzonych, nawet Szatana.


SIGIRD UNDEST - "Krystyna, córka Lavransa"

Dla kochanej osoby człowiek potrafi zrobić wszystko, o tym przekonują losy tytułowej bohaterki. Zakochana Krystyna z miłości do Erlenda złamała obowiązujące w epoce średniowiecza rygorystyczne normy obyczajowe, które stały na drodze do jej szczęścia. W wielkiej tajemnicy wymykała się z zabudowań klasztornych, aby tylko spotkać się z ukochanym mężczyzną. Nie przeszkadzało jej to, iż miejscem schadzek były jakieś przydrożne szopy, leśne zagajniki. Najważniejsze było to, iż była w ramionach Erlenda. Nie zraziła jej nawet perspektywa dalszych spotkań z kochankiem pod dachem gospody Brynhildy Flugi, która to nie cieszyła się dobrą sławą. Krystyna była na ówczesne czasy wielką buntowniczką, walczącą odważnie z przyjętymi zasadami, konwenansami. Bez wątpienia była kontrastową postacią w porównaniu z innymi średniowiecznymi bohaterkami. Krystyna do końca swoich dni pozostała buntowniczką. I gdy na świat przyszedł jej ostatni potomek, postanowiła nazwać go imieniem żyjącego ojca. Było to wbrew przyjętym przez społeczeństwo regułom. Natury buntowniczej jednak nie da się zgładzić w człowieku, zawsze może przyjść moment, kiedy na nowo się ona obudzi.





„Aby istnieć, człowiek musi się buntować (Albert Camus).” Zastanów się nad źródłami i sensem buntu bohaterów literackich i oceń ich postawy.
Buntuje się więc jestem. Sprzeciw, niezgoda, protest, opór towarzyszył człowiekowi od zawsze, ponieważ został wpsiany w naszą naturę.
Historia ludzkości zna wielu buntowników, którzy z różnych powodów sprzeciwiali się, aby wyrazić swoją niegzodę wobec rzeczywistości w której przyszło im żyć.

Za pierwszych buntowników uznaje się Adama i Ewę, którzy nie byli posłuszni wobec Boga i zjedli owoc z drzewa wiadomości dobrego i złego, zdobywając tym samym umiejętność ..... dobra i zła, za co zostali wygnani z raju. Ewa za karę miałą rodzić dzieci w bólach, a Adam często pracować, aby utrzymać rodzinnę. Źródłem buntu naszych pierwszych rodziców byłą ciekawość i brak szacunku wobec woli Boga, dlatego też ponieśli karę.

Zbuntował się również biblijny bohater z przypowieści o syny marnotrawnym, ponieważ zapragnął majątku od swojego ojca. Sprzeciwił się ustalonemu porządkowi rodzica i wziął swoją część bogactwa i odszedł z domu, by wrócić później jako skromny syn marnotrawny. Źródłem jego buntu była pycha i chęć zakosztowania wolności. Efektem tej niezgody na odwieczny porządek rodzinny było zaznanie największego upokorzenia, kiedy stracił wszystkie majętności. Syn marnotrawny zrozumiał swój błąd i dlatego powrócił do domu, aby przeprosić swojego ojca.

W mitologii greckiej największym buntownikiem jest Prometeusz, który wielokrotnie sprzeciwiał się wszechwładności Zeusa. Jako tytan, a nie człowiek, potrafił przechytrzyć Zeusa, podczas ofiary w Mekorze, jak również wykradł ogień z Olimpu o podarował go ludziom, aby poprawić ich nędzne bytowanie na ziemi. Jego bunt wynikał z faktu, iż nie uważał, że ogień należy się tylko bogom. Za swoje postępki został skazany na przykucie do skał Kaukazu, gdzie drapieżny sęp wyjadał mu odrastającą stale wątrobę. Od jego imienia, określamy postawę buntowniczą bohaterów, którzy sprzeciwili się wobec Boga, niezgadzając się na kształt świata w którym stwórca zgadza się na istnienie cierpienia.

Bunt wtedy ma sens, jeżeli wyrażany jest w imię prawdziwych wartości, ideałów, kiedy zaś jest wyrazem egoizmu, ... czy też .... duchowego nie ma uzasadnienia, nie wyraża sensu. Bo czy bunt przeciwko uczęszczaniu do szkoły, czy też lekceważenie obowiązków życiowych, może mieć jakiś sens.

Z powyższych rozważań wynika, że bunt musi mieć charakter twórczy, a z jego postawy musi wynikać jakiś sens.
W literaturze na uznanie zasługuje Antygona, bohaterka dramatu Sofoklesa, która twierdziła, że obowiązkiem jej jest pochować brata. Uważała, że prawa boskie są ważniejsze od praw człowieka i dlatego odważyła się zbuntować, przeciwko autokratycznemu władcy Kreonowi. Źródłęm jej buntu była wierność zasadom wynikającym z religii: miłość do brata i bogów. Zapisała się w pamięci potomnych jako jedyna, która odważyła się się sprzeciwić władzy i która mimi surowej kary, pozostała wierna własnym zasadom.

Bunt może wynikać z bardzo osobistych przeżyć. Świadectwem kryzysu są treny Jana Kochanowskiego. Rozgoryczony poeta w obliczu śmierci utalentowanej Urszulki wyznaje bluźniercze słowa: „gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest”, które są wyrazem nie wiary w istnienie życia pozagrobowego. W trenach poeta również wyraził sprzeciw wobec filozofii ..., która nie okazała się .... przeciw złu tego świata, a więc stała się bezwartościową, nieludzką wobec śmierci.

O ile Kochanowski buntuje się przeciw Bogu i filozofii, o tyle Giaur, bohater Byrona, wyraża sprzeciw wobec obyczajowości i stylu życia w Grecji, gdzie toczy się walka przeciwko narzuconej przez Turków niewoli. Śmierć Leilii, branki z haremu Hasana jest przyczyną jego buntu, a następnie zbrodni. Po latach podczas spowiedzi w klasztorze, Giaur swój bunt zamienia na obojętność wobec Boga i wszelkiej wiary oraz modlitwy. Źródłem buntu staje się niespełniona miłość; zabicie ukochanej kobiety- sprzeciw wobec takich praw społecznych w ktorych mężczyzna ma prawo dla wielu kobiet, a drugi ani do jednej.

Buntownicza naturę mieli również bohaterowie literatury polskiej. Adam Mickiewicz w III części „Dziadów” ukazuje bunt młodych polskich spiskowców, przeciwko tyrańskiemu carowi. Młodzi Filomaci i Filareci, gotowi są porwać się do walki z góry skazanej ma przegraną. Jednym z młodych spiskowców przetrzymywanych w klasztorze Ojców Bazylianów, jest Konrad- współczesny Prometeusz- który widząc wszystkie cierpienia swegp narodu, wydaje Bogu bitwę „krwawszą niźli szatan”. Wyzywa Boga na pojedynek, dlatego, że ten rządzi światem bez miłości, ze spokojem patrzy na ból i poniżenie ludzi. Metafizyczny bunt Konrada ma mu zapewnić władzę nad ludzkimi uczuciami, by bluźnierczy poeta, mógł uczynić ten świat już szczęsliwym. Pojedynek z Bogiem został jednak przegrany. Bunt bohatera był daremny, bowiem nie w pomówieniu i bluźnierstwie jednostki, należy upatrywać drogę do wzyzwolenia narodu.

Buntowniczą naturę posiadał również bohater „Pana Tadeusza”- Jacek Soplica. Nie pogodził się z decyzją Stolnika, który podał mu czarną polewkę, co oznaczało odmowę ręki Ewy. Zabicie Horeszki było wyrazem niezgody na ingerowanie magnata w sprawę miłości jego córki i Soplicy. Jego uparta natura nie mogła pogodzić się z .... w żadnej formie i dlatego zabił.

Nie zaakceptował świata w którym jedni mają pieniądze, inni muszą się przystosować, Raskolnikow bohater „Zbrodni i kary” Fiodora Dostojewski. Rodion buntuje się przeciwko Bogu, próbując stworzyć świat bez Boga, gdzie wszystkie prawa ustanawia człowiek. Student III roku twierdzi: „Wszystko jest w rękach człowieka, a on pozwala sobie ... wszystko spod nosa”. W swojej matematycznie ścisłej teorii dotyczącej uszczęsliwiania ludzi, Raskolnikow nie umieścił właśnie człowieka, który posiada sumienie. Buntownik Rodion został pokonany miłością Soni i pokorną wiarą.

Bunt wpisany jest również w następujące po sobie pokolenia. Przed laty buntowali się rodzice Artura, bohatera „Tanga” Sławomira Mrożka, który rzucał wyzwanie tradycji. Swoją wyzwoloną miłością Eleonora i Stomil burzyli formy. Traktowali to jako skok w nowoczesność, wyzwolenie się z więzów starego życia i starej sztuki. Ich syn Artur jak przystało na reprezentanta młodego pokolenia, też się buntuje, ale przeciwko temu, że w domu panuje bezwład, anarchia, bałagan, że nie ma żadnej tradycji. Otwarcie ogłasza swój bunt przeciwko braku tradycji i dlatego rząda ceremonialnego śłubu z Alą i dziwi się, że ojcu nie przekadza w domu kochanek matki. Nie chce jako młody człowiek wchodzić w świat, który wypadł z pewnych zasad, norm, w którym nic nie jest możliwe, ale niestety jego bunt jest tragiczny, ponieważ Edek zabija Artura, aby objąć władzę w jego domu.

Źródłem buntu Artura była chęć powrotu do świata wartość, odwiecznego porządku, tradycji. Bunt Edka wynikał z instynktu samozachowawczego i siły fizycznej, która pozwalała mu zdobyć pozycję w rodzinie, w państwie, w myśl zasady, że każdego można wziąść siłą. Z powyższych rozważań wynika, że każdy bunt jest przejawem twórczej postawy człowieka, ale sens ma tylko taki sprzeciw czy opór, który służy nie tylko jednostce, jak w tym wypadku Edkowi, ale uniwersalnym ideałom w myśl których, narażali się zarówno Prometeusz, Konrad, Antygona czy Filomaci i Filareci. Buntownicy tej maści co Adam i Ewa, Raskolnikow czy Edek realizują własne egoistyczne potrzeby, wynikające z faktu zaspokojenia ambicji, sprawdzenia siebie w czynie, czy też siły, która jest jedynym motorem działania bohatera. Bunt ma sens tylko wtedy, kiedy staramy się wyrazić własną postawą niezgodę na zło, niesprawiedliwość, krzywdę innych ludzi, w imię miłości, dobra i odwiecznego porządku ustalonego przez Stwórcę.