Architektura średniowieczna.
Na koniec pierwszego tysiąclecia utworzyło się nowe cesarstwo Rzymskie. Ten okres nazywamy średniowieczem właściwym. W X wieku krążyły pogłoski, że w 1000 roku nastąpi koniec świata. Nie stało się tak, wprost przeciwnie w Europie zaczęło przybywać ludzi. Przybywały nowe wsie i parafie. Od XI wieku budynki starano się budować z niełatwo palnego i trwałego materiału (drewno zastąpiono kamieniem). W Średniowieczu panowały dwa główne style architektury: Romanizm i Gotyk. Romanizm dzieli się na Praromanizm i okres właściwy. Gotyk zaś na okres niedojrzały, dojrzały i późny.
Romanizm powstał na przełomie IX i X wieku. Narodził się on w południowej Francji i północnych Włoszech, gdzie krzyżowały się wpływy bizantyjskie z rzymskimi. To tam władcy miast - państewek konkurowali ze sobą między innymi w dziedzinie wznoszenia piękniejszych, większych i wspanialszych świątyń. Z czasem styl romański rozprzestrzenił się na resztę Francji i Włoch, Hiszpanię, Niemcy, Anglię i kraje Słowiańskie, skąd wypierał poprzednie - bezstylowe porządki architektoniczne.
Plan kościoła Romańskiego
Kościoły wznoszone miały od trzech do pięciu naw. Najczęściej miały też nawy poprzeczne, tak, że całość miała kształt krzyża. Budowla od wewnątrz była przyozdabiana bardzo skromnie, a w krajach słowiańskich nie była prawie wcale przyozdabiana. W mniejszych kościołach wieża wznosiła się nad głównym wejściem. Większe miały zazwyczaj dwie wieże, ustawione po dwóch stronach wejścia głównego. Prawdziwe olbrzymy prawie zawsze miały trzy portale wejściowe (wgłębienia w ścianie frontowej), z jednym wyraźnie większym od pozostałych. W stylu romańskim włoskim często wieże były niepołączone z samym kościołem. Już wtedy ukształtowała się klasyczna forma bazyliki, czyli dużego kościoła, otoczonego przez wieniec kaplic. Okna umieszczone były nad kaplicami, w części nawowej, wyższej od reszty.
Perłą polskiej romańskiej architektury jest kolegiata w Tumie pod Łęczycą. Jest to najlepiej zachowana budowla tego typu w naszym kraju. Wyraźnie można rozpoznać w niej formę bazyliki. Niewielka wysokość wież, w porównaniu z nawą główną, również była charakterystyczna dla stylu romańskiego, a także na półokrągłe prezbiterium - kolejna cecha charakterystyczna. Wnętrza kościołów były raczej ciemne, a to z powodu małych okien i skromnie przyozdobionych. Nowością są sklepienia krzyżowo-żebrowe, które się wtedy pojawiły. Powstały one w skutek połączenia pod kątem prostym dwóch, przecinających się łuków. Ciężar stropu rozkłada się wtedy na cztery różne miejsca, co pozwala na podtrzymanie wiekszej części dachu.