Rośliny nasienne

ROŚLINY NASIENNE
Spermatophyta,



Typ: Nagozalążkowe drobnolistne
(Pinophyta = Coniferophyta)
Gromada: Miłorzębowe (Ginkgopsida)
Gromada: Kordaitowe (tCordaitopsida)
Gromada: Szpilkowe (Pinopsida)
Typ: Nagozalążkowe wielkolistne
(Cycadophyta)
Gromada: Paprocie nasienne
(tPteridospermopsida, tLyginopteropsida)
Gromada: Sagowce (Cycadopsida)
Gromada: Benetyty (tBennettitopsida, tCycadeoidopsida)
Gromada: Gniotowe (Gnetopsida)
Typ: Okrytozalążkowe (Magnoliophyta)
Gromada: Dwuliścienne (Magnoliopsida)
Gromada: Jednoliścienne (Liliopsida)



Do roślin nasiennych zaliczamy około 225 000 gatunków. Pierwszymi nasiennymi roślinami były paprocie nasienne, które pojawiły się prawdopodobnie w górnym Dewonie W ewolucji świata roślinnego rośliny nasienne osiągnęły szczytowy etap rozwoju. Odznaczają się bardzo wysoką organizacją budowy wewnętrznej i zewnętrznej. W zachodzącej u nich przemianie pokoleń całkowicie dominuje sporofit. Osiąga on czasem ogromne rozmiary (niektóre drzewa dorastają 120 m wysokości), co jeszcze bardziej pogłębia dysproporcję między nim a gametofitem — drobnym, mikroskopijnie małym organizmem niezdolnym do samodzielnego życia. Tworem bardzo charakterystycznym dla nasiennych, służącym do rozprzestrzeniania się tych roślin, jest nasienie — organ przetrwalny, zawierający zawiązek rośliny (sporofitu), zwany zarodkiem, i tkankę z materiałami zapasowymi.

Do podgromady nagonasiennych zaliczamy około 800 gatunków. Nagonasienne są roślinami o łodygach zdrewniałych, których drewno zawiera prawie wyłącznie cewki. Nagozalążkowe są roślinami jedno- lub dwupiennymi, wiatropylnymi, o kwiatach wyłącznie jednopłciowych (rozdzielnopłciowość), pozbawionych okwiatu, kwiaty żeńskie są zwykle zebrane w szyszkowate kwiatostany. Wskutek działalności tkanki twórczej następuje przyrost łodygi na grubość. Liście są zwykle długotrwałe, zdolne do przetrwania kilku okresów wegetacyjnych. Często mają postać igieł lub łusek. Nagozalążkowe pojawiły się w dewonie (okres) i były dominującą grupą roślin w jurze i wczesnej kredzie, pod koniec kredy zostały wyparte przez okrytozalążkowe
Nagozalążkowe dzielimy:
drobnolistne (Pinophyta, inaczej Coniferophyta). wykazują one silny przyrost łodyg na grubość przez odkładanie kolejnych warstw drewna wtórnego o dość prymitywnej budowie, gdyż składa się ono z cewek podobnie jaku paprotników. Liście współczesnych przedstawicieli tych roślin są raczej niewielkie i pojedyncze. System korzeniowy jest typu polowego. Zaliczamy tu: miłorzębowe, kordaitowe oraz szpilkowe.
wielkolistne (Cycadophyta) to obecnie rośliny nieliczne i wymierające. Doliczono się tylko około 180 gatunków żyjących w klimatach tropikalnych. Zgodnie z nazwą ich liście są duże i najczęściej pierzaste podzielone. Mają stosunkowo słaby przyrost łodygi na grubość, a ich drewno zbudowane jest zazwyczaj z cewek, rzadko. Zaliczamy tu cztery grupy roślin, w tym wymarłe już paprocie nasienne, benetyty, sagowce oraz gniotowce

Do okrytonasiennych zaliczamy około 224 000 gatunków. Należą tu zarówno rośliny drzewiaste (drzewa i krzewy), jak i zielne (o łodygach. niezdrewniałych), przy czym przeważają te ostatnie. Budowa zewnętrzna i wewnętrzna wykazuje większe zróżnicowanie niż u nagonasiennych. Głównym elementem drewna są naczynia. Kwiat, bardzo obupłciowy, wykazuje ogromną różnorodność budowy. Owocolistki zrastają się i szczelną ścianą otaczają znajdujące się na nich zalążki (stąd używana bywa dla tej grupy również nazwa okrytozalążkowe). W porównaniu z nagonasiennymi gametofit okrytonasiennych uje jeszcze większy stopień redukcji.
Okrytozalążkowe dzielimy na dwie duże grupy (klasy):
dwuliścienne (Dicotyledoneae) mają zarodek o dwóch liścieniach (stąd i. grupy). Ich system korzeniowy składa się najczęściej z korzenia płodowego i korzeni bocznych. Wiązki przewodzące w łodydze (budowa pierwotna) ułożone są w postaci pierścienia. Są one otwarte, tzn. między częścią naczyniową a częścią sitową istnieje tkanka twórcza (miazga) powodująca odkładanie się elementów drewna i łyka, wskutek czego następuje przyrost łodygi na grubość. Liście, bardzo różnie wykształcone, zwykle z ogonkiem liściowym, niekiedy złożone, mają nerwację pierzastą lub dłoniastą. Kwiaty są zazwyczaj 5- lub 4-krotrtne, często z okwiatem zróżnicowanym na kielich i koronę. Wśród dwuliściennych spotykamy wielką różnorodność postaci. Należą tu zarówno drzewa i krzewy, jak i rośliny zielne. Do grupy tej zaliczamy wiele znanych nam roślin, jak: kaczeniec, podbiał, chaber, poziomka, kapusta, fasola, marchew, słonecznik, drzewa i krzewy owocowe, buk, klon, dąb, brzoza, wierzba itd.
jednoliścienne ( Monocotyledoneae) odznaczają się obecnością jednego liścienia w zarodku. Mają one wiązkowy system korzeniowy. Wiązki przewodzące w łodydze są rozproszone w całym jej przekroju poprzecznym. Jest to typ wiązek zamkniętych, tzn. między częścią naczyniową a sitową ma w nich tkanki twórczej (miazgi), wskutek czego nie mogą przyrastać na grubość. W związku z tym łodyga nie przyrasta wtórnie na grubość (z bardzo nielicznymi wyjątkami, np. u palm). Liście, często ogonkowe, są zazwyczaj pojedyncze, równowąskie lub eliptyczne, z równoległą nerwacją. Kwiaty są najczęściej 3-krotne, często o okwiecie niezróżnicowanym na kielich i koronę. Do jednoliściennych należą głównie rośliny zielne, jak np. trawy (wśród nich nasze zboża), cebula, lilia, aloes, tatarak; bardzo rzadkie są drzewa (np. palmy).

Porównanie nagonasiennych i okrytonasiennych
Nagonasienne w stosunku do okrytonasiennych odznaczają się bardziej prymitywną budową wewnętrzną (w drewnie mają cewki). Zalążki ich osadzone są wolno na owocolistkach i niczym nie okryte, wskutek czego dostępne są bezpośrednio dla ziaren pyłku. U okrytonasiennych natomiast zalążki zamknięte są w słupkach powstałych przez zrośnięcie się owocolistków i wskutek tego niedostępne bezpośrednio dla ziaren pyłku. Powstające nasiona znajdują się wewnątrz owoców uformowanych z przekształconych słupków. W zalążku nagonasiennych jeszcze przed zapłodnieniem istnieje tkanka odżywcza w postaci bielma pierwotnego, będąca przedroślem żeńskim i wykształcająca zwykle dość typowo zbudowane rodnie. U okrytonasiennych natomiast rodnia została maksymalnie zredukowana do aparatu jajowego, a tkanka odżywcza tworzy się dopiero po skomplikowanym procesie tzw. podwójnego zapłodnienia. Z dwóch gamet męskich doprowadzonych przez łagiewkę do woreczka zalążkowego jedna zapładnia komórkę jajową, druga zaś łączy się z diploidalnym wtórnym jądrem woreczka zalążkowego. Powstałe triploidalne jądro zygotyczne dzieli się wielokrotnie, co prowadzi do uformowania się tkanki odżywczej, zwanej bielmem wtórnym lub po prostu bielmem. Istnieją również różnice w budowie gametofitu męskiego. U roślin okrytonasiennych jest on jeszcze bardziej zredukowany niż u nagonasiennych.

Występowanie nasiennych; znaczenie ich w przyrodzie i w życiu człowieka.
Rośliny nasienne są bardzo rozpowszechnione na Ziemi. Są podstawowym elementem szaty roślinnej na naszej planecie i stanowią integralną część jej krajobrazu. Zasiedlają ogromne powierzchnie naszych lądów. Występują również w środowisku wodnym, głównie w wodach śródlądowych. Spotykamy je na bardzo różnych siedliskach.
Ich rola w przyrodzie i w życiu człowieka jest ogromna. One właśnie, dzięki zdolności przeprowadzania procesu fotosyntezy, są głównym producentem przeogromnej ilości substancji organicznej — stanowiąc bazę pokarmową dla zwierząt i człowieka. Stanowią również surowiec dla wielu dziedzin gospodarki ludzkiej. Są także źródłem cennych leków. Wiele gatunków uprawia się jako rośliny użytkowe. Liczne gatunki odgrywają dużą rolę w kształtowaniu i upiększaniu krajobrazu. Są elementem dekoracyjnym w najbliższym otoczeniu człowieka; nierzadko widzimy w nich symbole naszych uczuć i przeżyć, stanowią inspirację twórczości artystycznej. W Polsce ponad 200 gatunków roślin nasiennych podlega ochronie gatunkowej.