Rośliny nasienne

ROŚLINY NASIENNE, Spermatophyta to gromada roślin wytwarzających nasiona, do których zalicza się nagozalążkowe i okrytozalążkowe.

Pierwszymi nasiennymi roślinami były paprocie nasienne, które pojawiły się prawdopodobnie w górnym dewonie.

U nasiennych roślin słabo zaznaczona jest przemiana pokoleń — pokolenie płciowe (gametofit) jest zredukowane do woreczka zalążkowego oraz kiełkującego ziarna pyłku i rozwija się na pokoleniu bezpłciowym (sporoficie), będącym samodzielną rośliną.

Obecnie żyjące rośliny nasienne (zwł. okrytonasienne) nazywa się także roślinami kwiatowymi lub jawnopłciowymi.

OKRYTOZALĄŻKOWE, okrytonasienne, Magnoliophyta (Angiospermae) to gromada roślin nasiennych, u których zalążki zamknięte są w zalążni słupka, a ich zapłodnienie odbywa się za pośrednictwem łagiewki pyłkowej, która przenosi do woreczka zalążkowego męskie komórki płciowe, po czym zalążek przekształca się w nasienie, a zalążnia w owoc.

Okrytozalążkowe wykazują większą sprawność czynności życiowych i większą zdolność przystosowawczą niż nagozalążkowe.

W ich wiązkach przewodzących występują naczynia, które przewodzą wodę szybciej niż cewki nagozalążkowych, a dzięki temu okrytozalążkowe już od kredy górnej przeważają we wszystkich siedliskach lądowych całej kuli ziemskiej. Ich przodkami były najprawdopodobniej paprocie nasienne.

Obecnie są najliczniejszą grupą (ponad 250 tys. gat.)którą dzieli się na 2 klasy:
- dwuliścienne
- jednoliścienne.

NAGOZALĄŻKOWE, nagonasienne, Gymnospermatophyta (Gymnospermae) to gromada roślin nasiennych, do której należy ok. 750 gat. na całej kuli ziemskiej, z reguły rośliny drzewiaste, jedno- lub dwupienne, często o kwiatach rozdzielnopłciowych, wiatropylnych i bez okwiatu.

Zalążki (a po ich zapłodnieniu nasiona) rozwijają się na powierzchni wolnych owocolistków, niczym nie osłonięte (stąd nazwa gromady). Owoce nie tworzą się, gdyż owocolistki nie są zrośnięte w zalążnię. Niekiedy łupina nasienna mięśnieje (np. u miłorzębowych) albo obrasta nasienie mięsistą warstwą (np. u cisowatych, jałowców). Owocolistki są zwykle zebrane w kwiatostany szyszki, a pręciki w kwiaty szyszkokształtne, kłosokształtne lub kotkowate. W drewnie występują cewki. Nagozalążkowe pochodzą od pierwotnych paprotników, z którymi łączą je paprocie nasienne. Pojawiły się w górnym dewonie i panowały wśród roślinności mezozoicznej.

KORZEŃ, zwykle podziemny organ roślin wyższych (paprotników, nagonasiennych i okrytonasiennych), spełniający liczne funkcje: przytwierdza roślinę do podłoża, pobiera z gleby wodę z solami mineralnymi, a dodatkowo często magazynuje materiały zapasowe (np. korzenie spichrzowe u ziemniaka i buraka).

Służy do rozmnażania wegetatywnego, może być przystosowany do wymiany gazowej (np. korzenie oddechowe u namorzynów), może być organem chłonącym wodę (np. korzenie powietrzne u nadrzewnych epifitów), czepnym (np. korzenie czepne u bluszczu), podporowym (np. korzenie podporowe u figowców) i inne.

Zespół korzeni zwany systemem korzeniowym, może być palowy (korzeń główny znacznie grubszy niż korzenie boczne) lub wiązkowy (występuje wiele korzeni równej grubości i długości). Często rośliny wytwarzają korzenie przybyszowe na łodygach płożących się lub podziemnych.

W korzeniu rozróżnia się tzw. stożek wzrostu, zbudowany z dzielących się komórek twórczych (merystematycznych), strefę wydłużania, strefę włośnikową, pokrytą włośnikami (powierzchnia chłonąca). W wyniku podziałów komórek merystematycznych stożka wzrostu korzenia tworzy się: skórka, kora (pierwotna) oraz walec osiowy z wiązkami przewodzącymi naczyniowymi i sitowymi (tzw. budowa pierwotna korzenia), u niektórych roślin w korzeniu zachodzi wtórny przyrost na grubość w wyniku działalności miazgi twórczej (budowa wtórna korzenia).
Korzenie wielu roślin współżyją z grzybami (mikoryza) lub bakteriami (bakterioryza).

ŁODYGA, gł. organ osiowców, zwykle nadziemny, wytwarzający liście, które wraz z łodygą tworzą pęd. Rośnie wierzchołkowo, tylko u niektórych roślin występuje także wzrost międzywęzłowy; składa się z węzłów (z których wyrastają liście) oraz z międzywęźli.

Podstawowymi funkcjami łodygi są:
- jak najdogodniejsze ustawienie na roślinie innych organów, np. asymilujących liści,
- narządów rozmnażania,
- przewodzenie substancji pokarmowych i wody między korzeniami a liśćmi
- magazynowanie substancji zapasowych
- młode łodygi są organem asymilującym

Łodygi mogą być zielone (u roślin zielnych) lub zdrewniałe (u krzewów i drzew, u których są zw. pniami), jednoroczne lub wieloletnie.

Tkanki łodyg powstają z dzielących się komórek stożka wzrostu, są to: skórka, kora pierwotna oraz walec osiowy z wiązkami przewodzącymi obokleżnymi, tzn. naczyniowo-sitowymi (budowa pierwotna), u starszych (z wyjątkiem większości jednoliściennych) w wyniku działalności miazgi zachodzi wtórny przyrost na grubość (budowa wtórna).

Łodyga może ulegać różnym modyfikacjom, np. w wąsy, ciernie, gałęziaki, spłaszczona stanowi gł. organ fotosyntezy (np. u opuncji); wiele roślin tworzy łodygi podziemne, np. kłącza, cebule, bulwy, rozłogi; szczególnymi łodygami nadziemnymi są wici, także niektóre rozłogi; przez łodygi nad- i podziemne rośliny mogą rozmnażać się wegetatywnie.

LIŚĆ, organ roślin naczyniowych o ograniczonym wzroście szczytowym (z wyjątkiem liści paproci), stanowiący część składową pędu.

Głównymi funkcjami liścia są: fotosynteza, transpiracja i wymiana gazowa pomiędzy atmosferą a rośliną.

Liść powstaje z zawiązków bocznych w stożku pędu, jest pokryty skórką (na której często występuje kutykula lub włoski) z aparatami szparkowymi.

W środku liścia znajduje się miękisz zieleniowy z chlorofilem (tzw. mezofil) oraz wiązki przewodzące w tzw. nerwacjach liściowych. Typowy liść roślin dwuliściennych składa się z części nasadowej (często z przylistkami) i z części górnej zbud. z ogonka liściowego (z wyjątkiem liści siedzących) oraz z blaszki liściowej. Liście pojedyncze mają pojedynczą blaszkę liściową, całobrzegą lub wcinaną, za to liście złożone składają się z oddzielnych listków osadzonych pierzasto lub dłoniasto na wspólnej osadce. Nerwacja liści jest równol. (u jednoliściennych), siateczkowata (u dwuliściennych) lub widełkowata (u paproci, miłorzębu).

Na roślinie zwykle występuje kilka rodzajów liści: liścienie, liście łuskowate, właściwe, przykwiatowe; liście mogą być też przekształcone w wąsy, ciernie, liściaki, łuski, aparaty chwytne oraz listki kwiatowe tworzące kwiat.

U większości paproci i roślin okrytonasiennych zielnych liście obumierają wraz z rośliną, u nagonasiennych i drzewiastych dwuliściennych — opadają przed obumarciem rośliny albo w roku powstania i prawie jednocześnie, np. drzewa liściaste klimatu umiarkowanego, albo w latach następnych i stopniowo — rośliny wiecznie zielone, np. większość drzew iglastych i liczne liściaste w klimacie tropik., lub tzw. rośliny zimozielone, np. większość drzew iglastych i niektóre liściaste w klimacie umiarkowanym.