Droga Polski do UE

Od samego początku przewidywano, że obok pierwszych sześciu państw członkowskich także inne kraje europejskie będą kolejno wstępowały do Wspólnoty Europejskiej. W artykule 237 Traktatu Rzymskiego stwierdzono: „Każde państwo europejskie może ubiegać się o członk ostwo we Wspólnocie”. To ogólne zaproszenie zostało sprecyzowane w preambule Traktatu, która odnosiła się do pierwszych sześciu państw członkowskich, gdzie czytamy, że państwa członkowskie są zdecydowane zachować i umacniać pokój i wolność oraz wzywają „inne narody Europy, które podzielają ich ideały, do połączenia się w wysiłkach”. Później stało się jasne, że wezwanie to jest skierowane do krajów z demokratyczną formą rządów, gdyż tylko takie kraje mogą przyłączyć się do Wspólnoty. Dalsze warunki dotyczyły gospodarek tych państw. Powinny one być dostatecznie rozwinięte, aby mogły wypełnić wszystkie obowiązki związane z członkostwem, a także, aby były w stanie skutecznie konkurować z innymi gospodarkami w ramach wolnego rynku.
W ten sposób w struktury UE weszły Dania. Irlandia, Wielka Brytania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, NRD, Austria, Finlandia, Szwecja i 1 maja 2004 roku Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia, Węgry i Polska oraz 1 stycznia 2007 r. Bułgaria i Rumunia.

Rok 1988

Polska i Europejska Wspólnota Gospodarcza EWG nawiązały stosunki gospodarcze, rozpoczęły się negocjacje w sprawie umowy o handlu i współpracy gospodarczej.

Rok 1989

W lipcu ministrowie rolnictwa zorganizowali pomoc żywnościową dla Polski, w odpowiedzi na apel zachodniego szczytu gospodarczego, odbywającego się w Paryżu, skierowany do Komisji Europejskiej, aby koordynować dostarczenie pomocy nadzwyczajnej dla Polski i Węgier. Pierwotnymi motywami pomocy było zachęcenie tych krajów do dalszych przemian, które mogłyby je zbliżyć do państw demokratycznych. Następnie wdrożono bardziej wszechstronny program oferujący pomoc w rozwoju krajom Europy Wschodniej, kierowany przez Wspólnotę Europejską, w imieniu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), skupiającej 24 kraje, pod nazwą program PHARE (Poland, Hungary – Assistance for Restructuring of their Economies).
19 września podpisano w Warszawie Umowy między Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie handlu oraz współpracy gospodarczej.

Rok 1990

26 lutego został powołany ambasador Polski przy WE, był to Jan Kułakowski
25 maja Polska złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji w sprawie umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi, czego skutkiem było we wrześniu utworzenie Przedstawicielstwa Komisji Wspólnot Europejskich w Polsce, natomiast 22 grudnia Komisja WE otrzymała od Rady Ministrów mandat do prowadzenia oficjalnych rokowań w polskim rządem na temat układu stowarzyszeniowego.

Rok 1991

26 stycznia ambasador Polski przy WE Jan Kułakowski został powołany przez Radę Ministrów RP do pełnienia funkcji Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej.
16 grudnia zakończyły się negocjacje w sprawie stowarzyszenia Polski ze WE. Podpisano Układ Europejski, ustanawiający stowarzyszenie między RP a WE i ich państwami członkowskimi. Układ wszedł w życie dopiero w 1994 roku, a do tego czasu obowiązywała jednocześnie podpisana Umowa Przejściowa, regulująca stosunki handlowe między stronami.

Rok 1992

Podpisana w grudniu Umowa Przejściowa weszła z życie 1 marca.
4 lipca nastąpiła ratyfikacja Układu Europejskiego przez Sejm RP. Układ Europejski była to umowa o stowarzyszeniu ze WE, mająca umożliwić państwom uczestnictwo w procesie integracji europejskiej. Umowa ta przewidywała m.in. utworzenie strefy wolnego handlu dla produktów przemysłowych w okresie 10 lat, usuwała ograniczenia w wymianie towarowej szybciej ze strony WE niż krajów partnerskich, tworzyła podstawy pomocy finansowej i technicznej w ramach programu PHARE. Oprócz Polski układ taki zawarły Węgry, a późniejszym czasie także Bułgaria, Rumunia, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia oraz Słowenia. Podpisanie takiego układu stanowiło wstępny krok do złożenia wniosków o pełne członkostwo przez dany kraj. Następnie Układ Europejski został przyjęty przez Parlament Europejski 16 września, a 20 października przez prezydenta RP Lecha Wałęsę.

Rok 1993

9 maja Polska uzyskała status partnera stowarzyszonego Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).
W dniach 21-22 czerwca Rada Europejska podjęła w Kopenhadze decyzję o możliwości przystąpienia do Unii Europejskiej państw z Europy Środkowej i Wschodniej po spełnieniu przez nie warunków politycznych i ekonomicznych wymaganych do uzyskania członkostwa, tzw. kryteria kopenhaskie:
 państwo musi osiągnąć stabilności instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, respektowanie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę praw mniejszości narodowych.
 musi posiadać sprawną gospodarkę rynkową, jak również zdolność przeciwstawienia się presji konkurencji oraz siłom rynkowym działającym wewnątrz Unii.
 musi być zdolne do wywiązywania się ze zobowiązań i ponoszenia kosztów wynikających z członkostwa, szczególnie z unii gospodarczo - walutowej.
 musi posiadać zdolność sprostania unii politycznej.
13 grudnia nastąpiło oficjalne zakończenie procedury ratyfikacyjnej Układu Europejskiego po stronie Unii Europejskiej.

Rok 1994

Ostatecznie 1 lutego wszedł w życie Układ Europejski, który potwierdził stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Rada Ministrów RP podjęła Uchwałę w sprawie wejścia w życie Układu Europejskiego i zaakceptowała pierwszy raport z wykonania programu działań dostosowujących polską gospodarkę oraz system prawny do wymagań Układu Europejskiego, przedstawiony przez Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej.
Dzień 8 kwietnia był kluczowy w działaniach integracyjnych podjętych przez Polskę. W Atenach, w czasie greckiej prezydentury, Minister Spraw Zagranicznych Andrzej Olechowski złożył oficjalny wniosek o członkostwo Polski w UE.
Na szczycie w Essen (8-10.12.) Rada Europejska przyjęła postanowienia dotyczące strategii przedakcesyjnej dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej.

Rok 1995

3 maja Komisja Europejska opublikowała Białą Księgę. Dokument ten został opracowany przez ekspertów UE w latach 1993-96, a w dniach 26-27 czerwca podczas spotkania Rady Europejskiej w Cannes wszedł w życie. Biała Księga określała stan przygotowań i dopasowania polskich aktów prawnych do standardów UE, a przede wszystkim dostosowań do rynku wewnętrznego. Przedstawiała również roczne programy dostosowawcze przyjmowane przez polski rząd i określała jednocześnie ramy oraz perspektywy stosunków między Polską a UE.
17 lipca podpisano Protokół dodatkowy do Układu Europejskiego w sprawie otwarcia programów wspólnotowych.

Rok 1996

8 sierpnia polski Parlament powołał Komitet Integracji Europejskiej (KIE), odpowiedzialny za proces integracji europejskiej. Do jego zadań należeć miało: koordynowanie polityki integracji Polski z Unią Europejską oraz programowanie działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich. Później został on przekształcony w Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, który rozpoczął swoją działalność 3 października.

Rok 1997

28 stycznia Rada Ministrów RP przyjęła Narodową Strategię Integracji. Był to dokument rządowy, zarysowujący strategiczne kierunki działania polskiego rządu i wszystkich innych zaangażowanych uczestników procesu integracji. We wstępie pojawiła się deklaracja gotowości Polski do konsekwentnego dążenia do członkostwa w Unii Europejskiej. Podstawowym celem strategii było wypracowanie najbardziej korzystnych dla Polski warunków członkostwa. Narodowa Strategia Integracji usystematyzowała wcześniejsze przedsięwzięcia integracyjne, sprecyzowała priorytety, kluczowe elementy procesów dostosowawczych, zebrała zalecenia co do podstawowych kierunków działań. Problematyka poruszana w NSI odpowiadała dziedzinom wskazanym w kryteriach kopenhaskich Rady Europejskiej. Dokument ten był pierwszą próbą całościowego przedstawienia problemów i zadań związanych z integracją i choć spotkał się z zarzutami nadmiernej szczegółowości i ogólnikowości.
W dniach 16-17 czerwca w Amsterdamie odbył się szczyt UE, na którym parafowano nowy traktat (nazwany później Traktatem Amsterdamskim). Tym samym zakończona została Konferencja Międzyrządowa państw członkowskich Unii Europejskiej, co otworzyło drogę do rozszerzenia Unii.
16 lipca Komisja Europejska przedstawiła na forum Parlamentu Europejskiego swe opinie (Avis) na temat wniosków o członkostwo w Unii Europejskiej, złożonych przez stowarzyszone kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Potwierdziła rozpoczęcie negocjacji z sześcioma kandydatami: pięcioma krajami Europy Środkowej i Wschodniej (Czechami, Estonią, Polską, Słowenią i Węgrami) oraz z Cyprem.
Natomiast 13 grudnia rozpoczął się proces akcesyjny do UE Polski oraz Bułgarii, Cypru, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Rumunii, Słowenii, Słowacji i Węgier. To wydarzenie było nazwane „drugą edycją programy PHARE”.

Rok 1998

Miesiąc marzec był bardzo bogaty w ważne wydarzenia. 9 Komisja Europejska przedstawiła harmonogram harmonogram działań dostosowujących Polskę do poszczególnych sektorów Jednolitego Rynku (Road Map).
12 odbyła się Konferencja Europejska w Londynie z udziałem szefów państw i rządów piętnastu państw członkowskich UE i jedenastu państw stowarzyszonych, która zajęła się problematyką zorganizowanej przestępczości ponadnarodowej, ochrony środowiska, polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, konkurencyjności gospodarek europejskich i współpracy regionalnej.
18 marca Rada UE wydała rozporządzenie w sprawie pomocy udzielanej państwom kandydującym w ramach strategii przedczłonkowskiej, a w szczególności w sprawie ustanowienia Partnerstwa dla Członkostwa (Accession Partnership).
W końcu marca został powołany Zespół Zadaniowy w Komisji Europejskiej ds. negocjacji akcesyjnych. Szefem tego Zespołu, w randze Dyrektora, zostaje Nicolaus van der Pas, a odpowiedzialną za przebieg negocjacji z Polską jest Francoise Gaudenzi.
23 czerwca Rada Ministrów RP przyjął Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej, dokument wyznaczający kierunek działań dostosowawczych Polski oraz określający harmonogram ich realizacji w latach 1998-2002, natomiast w lipcu Komisja Europejska opracowała dokument programowy p.t. "Nowa Orientacja Phare". Pomoc UE dla krajów kandydackich miała być ściśle związana z procesem ich przygotowań do członkostwa w Unii, a w szczególności z realizacją narodowych programów przygotowania do członkostwa oraz Partnerstwem dla Członkostwa.
W okresie od listopada do grudnia rząd polski złożył na ręce prezydencji austriackiej 12 stanowisk negocjacyjnych, siedem 1 września: nauka i badania; edukacja i kształcenie; polityka przemysłowa; małe i średnie przedsiębiorstwa; wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa; telekomunikacja i technologie informacyjne; kultura i polityka audiowizualna, a kolejne pięć 11 grudnia: statystyka; unia celna; stosunki zewnętrzne; ochrona konsumentów i zdrowia; prawo spółek.

Rok 1999

W pierwszej połowie roku, podczas prezydencji niemieckiej Polska złożyła na ich ręce dalsze sześć stanowisk negocjacyjnych: w obszarze swobodnego przepływu towarów, Unii Gospodarczej i Walutowej oraz polityki konkurencji (28 stycznia); w dziedzinie rybołówstwa (2 lutego) i w obszarze energii oraz polityki społecznej i zatrudnienia (31 maja). Na posiedzeniu dwustronnej Konferencji Międzyrządowej, 19 maja, rozpoczynały się negocjacje akcesyjne w czterech obszarach: unia celna, prawo spółek, stosunki zewnętrzne, polityka konkurencji, a na posiedzeniach 19 maja i 22 czerwca tymczasowo zamknięto kolejne cztery obszary: statystyka, polityka przemysłowa, telekomunikacja i technologie informacyjne oraz ochrona konsumentów i zdrowia.
Ostatecznie w dniach 24-25 marca podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Berlinie osiągnięto kompleksową zgodę w sprawie Agendy 2000, w tym finansów Unii Europejskiej na lata 2000-2006, reformy Wspólnej Polityki Rolnej oraz funduszy strukturalnych.
W drugiej połowie roku Rząd Polski złożył w Brukseli na ręce Prezydencji fińskiej 11 stanowisk negocjacyjnych: swobodny przepływ usług, swobodny przepływ kapitału oraz polityka transportowa (15 lipca), swobodny przepływ osób (30 lipca), kontrola finansowa (6 sierpnia), ochrona środowiska, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne (8 października), podatki (22 października), polityka regionalna oraz finanse i budżet (30 listopada), rolnictwo (16 grudnia). Do końca 1999 roku Polska złożyła łącznie 29 stanowisk negocjacyjnych. Na posiedzeniach Konferencji Międzyrządowej UE - RP otwarto negocjacje w ośmiu obszarach: swobodny przepływ kapitału, polityka społeczna i zatrudnienie, unia gospodarcza i walutowa (30 września), energia, polityka transportowa, swobodny przepływ usług (12 listopada), ochrona środowiska i podatki (7 grudnia). Tymczasowo zamknięto negocjacje w dwóch obszarach: stosunki zewnętrzne (12 listopada), unia gospodarcza i walutowa (7 grudnia). Tym samym liczba tymczasowo zamkniętych obszarów negocjacyjnych doszła do dziewięciu.

Rok 2000

W pierwszej połowie roku prezydencji portugalskiej na posiedzeniach dwustronnej Konferencji Międzyrządowej UE - RP otwarto negocjacje w sześciu obszarach: kontrola finansowa, polityka regionalna (6 kwietnia), swobodny przepływ osób, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, finanse i budżet (26 maja), rolnictwo (14 czerwca). Tym samym dobiegł końca proces otwierania obszarów negocjacyjnych. Tymczasowo zamknięto negocjacje w dwóch obszarach: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (6 kwietnia) i kontrola finansowa (14 czerwca).
8 listopada opublikowano raport Komisji Europejskiej o postępach Polski i innych państw członkowskich w drodze do UE. Polska wraz z Węgrami i Estonią znalazła się wśród państw najbliższych spełnienia ekonomicznych kryteriów członkostwa. Raport podkreślił „dostateczną stabilność makroekonomiczną” i „imponującą” stopę wzrostu (trzecią w regionie po Słowenii i Węgrach), ale - jak wynika z raportu - przejawami „nierównowagi” są wysoka inflacja i deficyt w rachunku bieżącym.
Natomiast podczas prezydencji francuskiej na posiedzeniach dwustronnej Konferencji Międzyrządowej UE - RP zamknięto tymczasowo negocjacje w dwóch obszarach: swobodny przepływ usług (14 listopada) oraz kultura i polityka audiowizualna (4 grudnia). Liczba zamkniętych tymczasowo rozdziałów negocjacyjnych wzrosła tym samym do trzynastu.
W dniach 10-11 grudnia W Nicei uzgodniony zostaje przez szefów państw i rządów Traktat Nicejski, będący rezultatem toczącej się od 14 lutego 2000 r. Konferencji Międzyrządowej UE, poświęconej reformie instytucjonalnej. Traktat otwiera drogę do rozszerzenia Unii Europejskiej. Zakłada się, że ratyfikacja traktatu zostanie przeprowadzona przed końcem 2002 r., co umożliwi Unii Europejskiej uzyskanie stanu gotowości do powitania nowych członków z początkiem 2003 r.

Rok 2001

25 stycznia Polska i UE podpisały porozumienie w sprawie programu SAPARD. Jest to unijny program finansowego wspierania programów dostosowywania rolnictwa do gospodarki rynkowej w krajach stowarzyszonych, oczekujących na członkostwo w Unii Europejskiej. Powstał w celu udzielenia pomocy krajom kandydującym w przygotowaniach do wzięcia udziału we Wspólnej Polityce Rolnej. Program SAPARD był skierowany na drugi co do wielkości obszar problemowy związany z integracją z UE – rolnictwem i rozwojem obszarów wiejskich.
W dniach 15-16 czerwca, podczas szczytu Unii Europejskiej w Goeteborgu szefowie państw członkowskich zobowiązali się, że „kandydaci, którzy będą gotowi”, mogą zakończyć negocjacje członkowskie przed końcem 2002 roku i przystąpić do Unii w 2004 roku. „Proces poszerzenia jest nieodwracalny. Pod warunkiem, że postępy na drodze do spełnienia kryteriów członkostwa będą kontynuowane w niezmienionym tempie, mapa drogowa (harmonogram rokowań - PAP) powinna umożliwić zakończenie negocjacji do końca 2002 roku w wypadku tych krajów kandydujących, które będą gotowe” - oświadczyli przywódcy Piętnastki w dokumencie końcowym szczytu.Zapowiedziano, że celem jest, aby państwa kandydujące mogły już jako członkowie uczestniczyć w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku.
13 listopada został wydany czwarty Raport Komisji, który ocenił polskie postępy na ogół pozytywnie, dając wyraźnie do zrozumienia, że Polska ma szanse zakończyć negocjacje do końca 2002 roku i przystąpić do UE w 2004. Komisja chwali zwłaszcza Polskę za „intensywną pracę” w przyjmowaniu nowych ustaw dostosowanych do UE.
Oprócz tych pozytywów w raporcie znalazła się także krytyka przygotowania Polski. Komisja zaleciła zintensyfikowanie reform gospodarki i usprawnienie administracji, żeby skuteczniej egzekwować dostosowane prawo. Raport krytykuje rozbieżności między polityką władz pieniężnych i fiskalnych, co nie znaczy, że zaleca podporządkowanie NBP rządowi. Oczekuje wręcz umocnienia niezależności banku centralnego. Jedną z największych słabości wytkniętych Polsce było też niezreformowane rolnictwo, nieprzygotowane do korzystania z dobrodziejstw wspólnej polityki rolnej UE. Komisja dostrzegła natomiast pewien postęp w uchwalaniu ustaw dostosowujących tę dziedzinę do UE, w tym nowej ustawy weterynaryjnej, ale ubolewa nad opóźnieniami w przygotowaniu do odbioru i podziału przyszłych unijnych dotacji dla polskiego rolnictwa.
Szczyt Unii Europejskiej (14-15 grudzień) w Laeken pod Brukselą zamieścił w dokumencie końcowym listę 10 krajów kandydujących do UE, w tym Polskę, które mają szansę na członkostwo w 2004 roku. „Rada Europejska (zgromadzenie przywódców Piętnastki) zgadza się z Komisją Europejską, która uważa, że jeżeli obecne tempo negocjacji i reform w państwach kandydujących zostaną utrzymane, Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry mogłyby być gotowe” - czytamy w przyjętym dokumencie. Zdanie następuje po zapewnieniu, że „UE jest zdeterminowana, żeby do końca 2002 roku doprowadzić do pomyślnego końca negocjacje członkowskie z krajami kandydującymi, które są gotowe, tak żeby te kraje mogły wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku jako członkowie”.

Rok 2002

30 stycznia Komisja Europejska zaproponowała państwom członkowskim Unii Europejskiej, żeby przeznaczyć w budżecie unijnym na lata 2004-2006 nieco ponad 40 mld Euro dla 10 nowych członków, w tym dla Polski. Komisja Europejska nie podała dokładnie, ile należałoby się pojedynczym państwom, ale według jej ekspertów należy zakładać, że mniej więcej połowa tej sumy - 20 mld Euro - przypadałaby na Polskę. Ostateczną ofertę dla kandydatów muszą uzgodnić państwa członkowskie. Można się jej spodziewać najwcześniej w połowie roku. Przedstawiciele Komisji ostrzegają, żeby nie liczyć na wiele więcej. Z propozycji finansowych Komisji niezadowolone są państwa kandydujące.
Polska zadeklarowała na barcelońskim szczycie (15-16.03.) poparcie dla ambitnego programu modernizacji unijnej gospodarki, ale przyznała, że może mieć trudności z jego realizacją w tych samych terminach co obecni członkowie Unii. Wystąpienie podczas szczytu premiera Leszka Millera, wypowiedzi członków towarzyszącej mu delegacji i przedstawione przez nich dokumenty wyrażały pełne poparcie polityczne dla strategii z Lizbony, ale z zastrzeżeniem, że Polska będzie ją wdrażała „w takim stopniu, w jakim jest to możliwe na obecnym etapie”.
W dniach 21-22 czerwiec odbył się szczyt Unii Europejskiej w Sewilli, który potwierdził zamiar Piętnastki poszerzenia jej w 2004 roku o 10 krajów, w tym o Polskę. Szczyt nie sprecyzował miesiąca, w którym to nastąpi. Wbrew wcześniejszym zapowiedziom Hiszpania nie zdecydowała się jednak na forsowanie w Sewilli uściślenia kalendarza. Premier Leszek Miller, którzy wraz z przywódcami pozostałych 12 krajów kandydujących został zaproszony przez szefów państw i rządów Piętnastki na obiad wieńczący szczyt w Sewilli zadeklarował natomiast gotowość do przystąpienia do UE 1 stycznia 2004 roku. Szczyt nie rozwiązał kwestii warunków finansowych członkostwa Polski i innych kandydatów. Jedyną nową decyzją, w tej sprawie było wyznaczenie na „pierwsze dni listopada” terminu podjęcia przez UE decyzji o „wszystkich brakujących elementach” oferty finansowej dla kandydatów, w tym o dopłatach bezpośrednich dla rolników. Kanclerz Schroeder od razu podważył to zobowiązanie, pod którym sam się podpisał, i powiedział prasie, że decyzje finansowe mogą zapaść nawet dopiero w grudniu. Według dokumentu końcowego sewilskiego spotkania kolejnym etapem na drodze do rozszerzenia ma być podpisanie „wiosną 2003 roku” traktatu o przystąpieniu nowych członków i jego ratyfikacja przez parlamenty na tyle wcześnie, żeby mogli oni wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego, planowanych na czerwiec 2004 roku. Z myślą m.in. o poszerzeniu szczyt wydał bezprecedensową deklarację, która potwierdza opublikowane równocześnie oświadczenie rządu irlandzkiego, że Traktat z Nicei „nie stanowi zagrożenia dla tradycyjnej polityki neutralności wojskowej Irlandii”. Ma to przekonać Irlandczyków, żeby zaaprobowali traktat w ponownym referendum. W ubiegłorocznym odrzucili go, co zagroziło zwłoką w poszerzeniu.
9 października Przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi uroczyście ogłosił w wystąpieniu na sesji Parlamentu Europejskiego listę krajów rekomendowanych przez Komisję do członkostwa Unii Europejskiej w 2004 roku. „Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry przestrzegają kryteriów politycznych. Biorąc pod uwagę postępy poczynione przez te kraje, zapis drogi przebytej we wdrażaniu zobowiązań, które podjęły, i wszystko to, co zostało zrobione w ramach przygotowań, Komisja uważa, że te kraje wypełnią kryteria ekonomiczne i dorobek prawno-instytucjonalny Unii i będą gotowe do członkostwa od 2004 roku” - powiedział Romano Prodi.
Podczas szczytu UE (24-25.10) w Brukseli przywódcy „15” zatwierdzili ponawiane od stycznia propozycje Komisji, żeby zacząć obejmować nowych członków dopłatami dla rolników od 25 proc. teoretycznie należnych dopłat w 2004 roku, a następnie zwiększać je do 30, 35, 40, 50, 60, 70, 80 i 90 w kolejnych latach aż do 100 proc. w 2013 roku.
Szczyt przejął w znacznej mierze dwustronne czwartkowe uzgodnienia prezydenta Francji Jacquesa Chiraca i kanclerza Niemiec Gerharda Schroedera, żeby zamrozić wydatki rolne Unii w latach 2007-2013 na poziomie z 2006 roku.
Przywódcy zaoferowali 10 kandydatom na lata 2004-2006 łącznie 23 mld Euro z funduszy dla uboższych krajów i regionów, o 2,6 mld Euro mniej niż proponowała Komisja Europejska. Polska mogłaby wykorzystać z tego do 12,4 mld Euro, czyli o 1,4 mld mniej niż chciała Komisja.
Polska na Szczycie UE w Kopenhadze (13-14.12.) zakończyła negocjacje akcesyjne. Negocjacje trwały do ostatniego momentu. Ostatecznie Polska wynegocjowała m.in., że w latach 2004-2006 bezpośrednio do budżetu wpłynie 6 mld złotych, czyli 1,5 mld Euro. Dopłaty bezpośrednie dla rolników w całości w pierwszym roku wyniosą 55 proc., w drugim - 60 proc., a w trzecim - 65 proc. Polska uzyskała też zgodę na utrzymanie 7-procentowej stawki VAT w budownictwie mieszkaniowym oraz zwiększenie kwoty hurtowej sprzedaży mleka o 1,5 mln ton. Na ochronę granicy wschodniej, do przyznanych wcześniej 172 mln Euro, uzyskaliśmy dodatkową kwotę w wysokości 100 mln Euro.

Rok 2003

9 i 14 kwietnia kolejno Parlament Europejski i Rada UE wyrazili zgodę na przyjęcie do UE 10 nowych członków, w tym Polski.
16 kwietnia w Atenach podpisano traktat akcesyjny, który wraz z załączonymi dokumentami liczy ponad 5000 stron, co czyni z niego prawdopodobnie najobszerniejszą umowę międzynarodową w historii. Jednak sam traktat składa się jedynie z preambuły i trzech artykułów. Zawierają one następujące stwierdzenia:
 10 państw kandydujących staje się od 1 maja 2004 r. członkami Unii i stronami traktatów stanowiących jej podstawę;
 traktat wejdzie w życie, jeśli do 30 czerwca 2004 r. rządowi włoskiemu zostaną złożone dokumenty ratyfikacyjne przez wszystkie państwa członkowskie UE i co najmniej jedno państwo kandydujące; w razie nieratyfikowania traktatu przez jedno lub kilka państw kandydackich wszystkie odniesienia do tych państw zostaną z traktatu usunięte, a do UE przystąpią tylko pozostałe kraje;
 traktat jest sporządzony w 11 dotychczasowych językach oficjalnych UE i 9 językach oficjalnych państw przystępujących, wszystkie wersje językowe są na równi autentyczne.
Traktat nie zawiera klauzuli dotyczącej jego wypowiedzenia. Oznacza to, że może zostać wypowiedziany zgodnie z normalnymi procedurami prawa międzynarodowego. Jednak ze względu na charakter członkostwa w UE wystąpienie z tej organizacji wiązałoby się z koniecznością wielu dostosowań zarówno ze strony Unii, jak i państwa występującego.
Integralną część traktatu stanowi Akt przystąpienia, zawierający szczegółowe warunki akcesji. Składa się on z 62 artykułów, dołączono do niego też 18 załączników, 9 protokołów oraz teksty traktatu rzymskiego (TWE) i traktatu z Maastricht (TUE) w językach oficjalnych państw przystępujących. Właśnie te załączone dokumenty stanowią najobszerniejszą część traktatu. Ważniejszymi postanowieniami aktu są:
 nowe państwa członkowskie przyjmują całość dorobku prawnego UE, dorobku Schengen (nie oznacza to jednak natychmiastowego zniesienia kontroli na granicach) i, z chwilą spełnienia wymagań, przystąpią do Unii Gospodarczo-Walutowej;
 nowe państwa członkowskie od dnia przystąpienia otrzymają miejsca w instytucjach wspólnotowych proporcjonalnie do ich liczby ludności; np. Polsce przysługiwać będzie oddelegowanie 54 deputowanych do Parlamentu Europejskiego, osiem głosów przy głosowaniu ważonym w Radzie UE i mianowanie jednego komisarza;
przystąpienie zbiega się z reformą organów wspólnotowych - liczby miejsc i głosów w głównych instytucjach ulegną zmianie wkrótce po akcesji (dla Parlamentu od nowej kadencji w 2004 r., dla Rady UE i Komisji od 1 listopada 2004 r.);
 w roku 2004 nowe państwa członkowskie zapłacą 3/4 przypadającej na nie rocznej składki do budżetu Unii;
 w latach 2004-2006 nowe państwa członkowskie będą otrzymywać z budżetu Unii środki na poprawę płynności budżetowej; dodatkowo Cypr, Czechy, Malta i Słowenia dostaną w tym okresie tymczasowe rekompensaty budżetowe;
 od dnia przystąpienia do końca roku 2006 nowe państwa członkowskie będą otrzymywać pomoc finansową na wprowadzanie prawa wspólnotowego; specjalne środki (instrument finansowy Schengen) w tym okresie zostaną też przekazane na poprawę kontroli granicznej na nowych granicach zewnętrznych UE (nie dotyczy to Cypru, Czech i Malty);
 w przypadku wystąpienia poważnych trudności w jakimkolwiek sektorze gospodarki w nowym państwie członkowskim, państwo to może zwrócić się o zezwolenie na podjęcie środków ochronnych w celu naprawienia sytuacji w tym sektorze; również dotychczasowe państwa członkowskie będące w takiej sytuacji będą mogły się zwrócić o zezwolenie na podjęcie środków ochronnych względem nowych państw członkowskich; prawa te obowiązują do 3 lat po rozszerzeniu.
Sporo kontrowersji w Polsce wywołał artykuł 23 aktu. Niektórzy twierdzili, że pozwala on Unii przed dniem przystąpienia jednostronnie zmienić na niekorzyść Polski przepisy w sferze wspólnej polityki rolnej. Przepis ten (obecny zresztą we wszystkich poprzednich aktach akcesyjnych) jednak ma na celu umożliwienie włączenia krajów przystępujących do nowych instrumentów dofinansowywania rolnictwa wprowadzonych między podpisaniem traktatu a dniem przystąpienia. Zmiany w akcie mogą być dokonane jedynie w wypadku zmiany przepisów wspólnotowych.
Załączniki do aktu odpowiadają poszczególnym obszarom negocjacji oraz państwom kandydackim. Zawierają one przede wszystkim okresy przejściowe, podczas których nowych państw członkowskich nie będą obowiązywały niektóre przepisy prawa wspólnotowego. Polska wynegocjowała 46 takich okresów - najwięcej z wszystkich państw kandydackich.
Niektóre kraje uzyskały też kilka derogacji, czyli trwałych odstępstw od wprowadzenia prawa wspólnotowego. Polska nie wynegocjowała żadnej derogacji.
Natomiast kraje Unii Europejskiej wynegocjowały 2 okresy przejściowe dotyczące Polski:
 państwa członkowskie mogą wprowadzić najwyżej 7-letni okres, podczas którego polskim obywatelom nie będzie przysługiwała pełna swoboda podejmowania pracy w danym kraju; jednak już wiadomo, że żadnych takich ograniczeń nie wprowadzą Holandia, Irlandia, Wielką Brytanią, Szwecja i Dania - Polacy będą tam mogli być zatrudniani na takich samych zasadach jak wszyscy obywatele UE od razu po akcesji;
 odstępstwa od wspólnej polityki rolnej - dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej dla nowych państw członkowskich z budżetu Unii będą wynosiły 25% pełnego poziomu w 2004 r., 30% w 2005 r., 35% w 2006 r., 40% w 2007 r. a w kolejnych latach będą wzrastać o 10%. Ponadto Polska wystąpiła o przesunięcie części środków przeznaczonych na rozwój wsi na dopłaty bezpośrednie. Łącznie dopłaty bezpośrednie, uwzględniając ewentualne dopłaty z polskiego budżetu, będą mogły wynosić w roku 2004 - 55%, w roku 2005 - 60%, a w roku 2006 - 65% poziomu dopłat w obecnych państwach członkowskich.
Spośród dziewięciu protokołów Polski dotyczy Protokół nr 8 w sprawie restrukturyzacji polskiego hutnictwa żelaza i stali. Pomoc państwa polskiego dla celów restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali uznana została za zgodną ze wspólnym rynkiem, pod kilkoma warunkami.
W dniach 7-8 czerwca odbyło się referendum akcesyjne w sprawie wstąpienia Polski do UE i ratyfikacji traktatu ateńskiego. Według oficjalnych wyników PKW do urn poszło 58,85% uprawnionych do głosowania (tj. 17 586 215 osób) spośród 29 868 474 uprawnionych, 77,45% z nich (tj. 13 516 612) odpowiedziało tak na postawione pytanie. 22,55% z nich (tj. 3 936 012) odpowiedziało nie. Oddano również 126 194 głosów nieważnych.

Rok 2004

1 maja 2004 roku wchodzi w życie Traktat o Przystąpieniu. Unia Europejska zostaje rozszerzona o 10 nowych państw w tym Polskę.


Warunki, na jakich została przyjęta Polska do Ue:
 Banki i fundusze emerytalne: Integracja z Unią w tej dziedzinie jest już bardzo zaawansowana. 1 Października można zakładać konta w krajach 15 i przeprowadzać operacje krótko terminowe (zakładanie lokat). Do 2008 roku polskie banki spółdzielcze dostosują się do unijnej minimalnej wielkości kapitałów własnych, a polskie biura maklerskie będą zobowiązane wypłacić każdemu klientowi jego pieniądze, nie więcej niż 20 tyś. Ero, jeżeli zbankrutują. Wkrótce zostaną liberalizowane zasady inwestowania w UE przez działające w Polsce fundusze emerytalne.
 Bezpieczeństwo towarów: Od 1 stycznia 2003 roku Polska przyjęła normy towarowe. W ogromnej większości (wyjątki to m.in. urządzenia mechaniczne, farmaceutyczne, chemikalia, kosmetyki, szkło, obuwie, pojemniki ciśnieniowe) przestaną obowiązywać szczegółowe parametry techniczne, zastąpią je ogólne. Jednocześnie producenci przejęli odpowiedzialność karną i finansową za stwierdzone przez konsumentów wady w ich wyrobach. Eksporterzy nie będą musieli się już starać o zgodę na wprowadzanie unijnych towarów. Nasze produkty też zyskają swobodny dostęp do rynków krajów członkowskich.
 Budżet: Polska będzie wnosiła do budżetu Unii składkę stanowiącą około 1,1% naszego dochodu narodowego, czyli około 2.4 Miliarda ero. W latach 2004-2006 transfery Brukseli będą o 6,4 miliarda ero wyższe niż nasza składka. Żeby poprawić sytuację budżetu w pierwszych trzech latach członkostwa otrzymujemy około 1 miliarda ero z Unii Europejskiej.
 Cła: Z dniem integracji zniknęły wszelkie cła między Polską a Unią Europejską. Teraz na zasadzie wzajemności obowiązuje ona już tylko w handlu rolnym z Unią. Polska przyjęła 04-2006 także zewnętrzną taryfę celną Unii, co umożliwiało na trzykrotne obniżenie ceł. Przystąpimy też do porozumień o wolnym handlu, jakie Bruksela podpisała z wieloma krajami świata 1 od Turcji i Stanów Zjednoczonych po Amerykę Łacińską i Afrykę.
 Edukacja: Polska zapewniła nauczanie w ojczystym języku dzieciom obywateli Unii Europejskiej przebywającym w naszym kraju. Na podobne traktowanie będziemy mogli liczyć my, jeżeli zamieszkamy w którymś kraju członkowskim.
 Euro w Polsce: Pod koniec 2004 roku kurs złotego do ero został wspólnie ustalony i może się wahać tylko o 15%. Przejdziemy na ero, jeżeli przez dwa lata utrzymamy ten kurs, a dodatkowo nasz deficyt budżetowy spadnie poniżej 3% PKB, dług państwa nie wzrośnie powyżej 60% PKB, a inflacja i stopy procentowe nie przekroczą więcej niż 15% średniej eurolandu.
 Fundusze strukturalne: Fundusze strukturalne stanowią największą część pomocy Unii dla Polski. Jedna trzecia pójdzie na tzw. Fundusz spójności, z którego finansowane są (do 85% wartości) duże inwestycje:- drogi, mosty, oczyszczalnie ścieków, itp. Pozostałe dwie trzecie przeznaczono na sześć programów strukturalnych: konkurencyjność przedsiębiorstw, bezrobocie, rolnictwo, rybołówstwo, ochrona środowiska w zakresie lokalnym, ochrona środowiska i rozwój regionalny.
 Gaz: Od 1 stycznia 2003 roku Polska dostosowała się do unijnych reguł liberalizacji rynku gazu. Ci, którzy zużyją przynajmniej 25 milionów metrów sześciennych gazu rocznie (chodzi głównie o elektrownie), mogła wybierać swobodnie dostawcę. Od 10 sierpnia 2003 roku limit zużycia zostanie obniżony do 15 milionów metrów sześciennych.
 Granica wschodnia: Polska jest odpowiedzialna za kontrole najdłuższego (ok. 1100 km) odcinka zewnętrznej granicy Unii: z Rosją (obwód kaliningracki), Białorusią i Ukrainą. 1 Lipca 2003 roku wprowadziliśmy, więc wizy dla obywateli tych państw. Granica wschodnia i północna została uszczelniona wedle unijnych standardów.
 Leczenie za granicą: Wraz z przystąpieniem do Unii koszty leczenia Polaków za granicą w krajach UE są na zasadzie wzajemności zwracane przez kasy chorych. Dotyczy to jednak tylko nagłych wypadków i szczególnych zabiegów.
 Górnictwo i hutnictwo granicą: Hutnictwo przechodzi zasadniczą przemianę. W zamian za ok. 3.3 miliarda złotych z Brukseli na pomoc publiczną polskie huty zmniejszą moce produkcyjne o około 10% i ograniczą zatrudnienie. Zmieni się także profil produkcji, koncentrując się na tzw. wyrobach płaskich.
 Praca i BHP: Do 1 stycznia 2006 roku muszą zniknęły wszystkie maszyny, które nie spełniają unijnych norm bezpieczeństwa. Pozostałe unijne normy BHP przyjmiemy już od pierwszego dnia członkostwa.
 Prawa konsumentów: Operatorzy telekomunikacji czy pocztowi, oferują tzw. Usługi powszechne, czyli dostęp do telefonu nawet w oddalonych miejscowościach oraz możliwość wysłania taniego listu w kraju. Zasada ostrożności, nie pozwala na wprowadzanie na rynek żywności genetycznie modyfikowanej, dopóki nie będzie dowodów, że jest w pełni bezpieczna.
 Radio i telewizja: Od 2004 roku zniknely ograniczenia w przejmowaniu przez unijny kapitał spółek nadających programy telewizyjne i radiowe.
 Rezerwy ropy: Do 2009 roku Polska zgromadzi strategiczne rezerwy ropy odpowiadające 90 dniom zużycia w całym kraju. Koszty zostaną w dużej części przerzucone na konsumentów.
 Rolnictwo: Produkcja części kluczowych artykułów rolnych takich jak: mleko, zboża, rośliny oleiste, cukier, tytoń, skrobia ziemniaczana, izoglukoza, a także hodowla bydła są limitowane. W zamian rolnicy dostali dopłaty bezpośrednie do ich produkcji, które z każdym rokiem będą rosły (począwszy od 45% w 2004 roku) aż do osiągnięcia najpóźniej w 2013 roku poziomu obowiązującego w krajach 15.
 Rybołówstwo: Łowiska przybrzeżne zostały 1 maja 2004 roku otwarte dla kutrów unijnych krajów leżących nad Bałtykiem, choć łowić im będzie wolno w ramach ustalonych limitów. Podobne prawa otrzymają nasi rybacy na łowiskach krajów bałtyckich Unii Europejskiej. Unia przejmie większość kosztów restrukturyzacji naszej floty.
 Telekomunikacja: 1 stycznia 2003 nastąpiła pełna liberalizacja usług telekomunikacyjnych. Spowodowało to najprawdopodobniej spadek cen połączeń międzynarodowych, szczególnie z krajami Unii Europejskiej.
 Wybory: Obywatele Unii Europejskiej przebywający w Polsce dłużej niż pięć lat będą mogli głosować i kandydować w wyborach samorządowych. Podobnie Polacy mieszkający w innych krajach UE.
 Transport: Międzynarodowy transport drogowy został otwarty miedzy Polską i UE od 2004 roku, jednak przewozy wewnątrz każdego państwa (tzw. kabotaż) dopiero pięć lat później. Polska wywalczyła, aby sieć dróg była otwierana dla najcięższych (ważących ponad 44 tony) unijnych ciężarówek stopniowo i za odpłatą. O trzy lata odłożono także wprowadzenie do polski konkurencji dla PKP
 Zakłady mięsne: Tylko 90 polskich zakładów mięsnych ma prawo eksportować do krajów Unii. Od dnia wstąpienia do UE będzie to mogło robić kolejnych 1863, jeśli spełnią unijne normy sanitarne. Następne 332 otrzymały na dostosowanie się czas do 2006 roku. Jednak blisko połowę zakładów mięsnych będziemy musieli zamknąć, kiedy zintegrujemy się z Unią Europejską.
 Ziemia: Przez 12 lat od przystąpienia do Unii Europejskiej obywatele krajów członkowskich nie będą mogli swobodnie kupować w Polsce ziemi, będą musieli uzyskać pozwolenie MAWIA. Dopiero od 2016 roku kupią bez ograniczeń ziemie rolną i lasy. Wynegocjowaliśmy pięć lat okresu przejściowego na zakup tzw. drugich domów, (czyli nieruchomości rekreacyjnych, w których obywatele UE nie będą mieszkać na stałe).