Muzea Narodowe w Polsce

MUZEA NARODOWE W POLSCE

Misja
Misją Muzeum jest świadczenie wartości narodowych i ogólnoludzkich poprzez upowszechnianie sztuki światowej i polskiej, zwłaszcza ośrodka krakowskiego, oraz poprzez działania muzealne obejmujące kolekcje i dzieła o wartości naukowej, historycznej i artystycznej, powstałe jako rezultat przekonań tych, których łączy poczucie przynależności lub uznanie dla kultury polskiej - bez względu na miejsce zamieszkania, narodowość czy wyznanie.

Muzeum Narodowe w Warszawie

Muzeum Narodowe w Warszawie
dyrektor: Ferdynand Ruszczyc
Aleje Jerozolimskie 3, 00-495 Warszawa
tel. (+48 22) 621 10 31, 629 30 93
fax (+48 22) 622 85 59
www.mnw.art.pl
Siedzibą muzeum jest modernistyczny gmach wzniesiony w latach 1927-1938 wg projektu Tadeusza Tołwińskiego z przeznaczeniem na muzeum. Początki Muzeum Narodowego sięgają 1862 r., kiedy to ustawą o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim powołano w Warszawie Muzeum Sztuk Pięknych, przekształcone w 1916 r. w Muzeum Narodowe. W 1938 r. zostało uroczyście otwarte w obecnej siedzibie. W działaniach wojennych w 1939 r., na skutek bombardowań, budynek muzeum uległ poważnym uszkodzeniom i został zamknięty dla publiczności przez władze okupacyjne. Profesor Stanisław Lorentz, dyrektor muzeum w od 1935 r. wraz z niewielką grupą pracowników, prowadził w czasie okupacji nielegalną akcję ratowania i ochrony dzieł sztuki Muzeum Narodowego oraz zwiezionych do muzeum innych zbiorów publicznych i kolekcji prywatnych. Po kapitulacji Powstania Warszawskiego prof. S. Lorentz kierował bezprecedensową akcją zabezpieczania dóbr kultury pozostałych w opustoszałej i niszczonej Warszawie. Wpłynęło to na wywiezienie wielu cennych dzieł sztuki i ocalenie, przeznaczonego do wysadzenia, gmachu muzeum. Muzeum Narodowe jako jedna z pierwszych warszawskich instytucji użyteczności publicznej, rozpoczęło działalność po wojnie, już w maju 1945 r. wystawą "Warszawa oskarża".
Zaczątkiem zbiorów Muzeum Narodowego była kolekcja obrazów i rycin Biblioteki Rządowej i Szkoły Sztuk Pięknych przekazana muzeum w 1864 r. oraz rzeźby i odlewy gipsowe z kolekcji króla Stanisława Augusta i Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, powiększana przez zakupy i liczne dary.
Obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego znajdują się arcydzieła polskiego i obcego malarstwa, rzeźby, rzemiosła artystycznego i numizmatyki pochodzące od czasów starożytności po współczesność gromadzone w odrębnych działach i eksponowane w następujących galeriach:
Galeria Sztuki Starożytnej - największy zbiór sztuki starożytnej w Polsce obejmujący: sztukę egipską - zabytki z polsko-francuskich wykopalisk w Edfu i Deir el Medina m.in. stele z Edfu z II Okresu Przejściowego, eksponaty będące depozytami z Luwru m.in. posąg Sahmet i Amona, zbiór pieczęci mezopotamskich oraz największa w Europie Wschodniej kolekcja waz greckich - słynne wazy gołuchowskie ze zbiorów Czartoryskich m.in. VI-wieczna waza z najstarszym przedstawieniem poetki Safony i amfora dekorowana przez malarza Euthymidesa. Ponadto ze starożytnej Grecji i Rzymu zespół terakot greckich i naczyń cypryjskich, a z obszarów starożytnego Wschodu niezwykle interesujące trzy płaskorzeźby asyryjskie i wyroby lurystańskie z brązu.
Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego - zespół zabytków przywieziony z Sudanu przez polską misję archeologiczną uczestniczącą w latach 1960-1964 w zorganizowanej przez UNESCO międzynarodowej akcji ratowania zabytków Nubii. Galeria prezentuje unikatowe w skali światowej (obok Chartumu) zbiory malarstwa ściennego, datowanego na okres od VIII do XIV w., pochodzącego z katedry w Faras w Sudanie, przedstawiającego osoby boskie i świętych oraz nubijskich dostojników, duchownych i świeckich, a także detale architektoniczne katedry, inskrypcje, zespół glinianych naczyń z Faras i Starej Dongoli oraz zbiór tkanin i krzyży z Etiopii i rejonu Karpat.
Galeria Sztuki Średniowiecznej im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Polski - zabytki z epoki gotyku pochodzące ze wszystkich ziem historycznych Polski. Na szczególną uwagę zasługują: poliptyk ZAŚNIĘCIE i koronacja Marii (ok. 1390) z kaplicy zamkowej w Grudziądzu, PITA Z LUBIĄŻA (ok. 1370), wrocławski poliptyk św. Barbary (ok. 1447), rzeźba PIĘKNA MADONNA z Wrocławia (1410), wybitny obraz PITA Z TUBĄDZINA (1450), ołtarz ŚWIĘTYCH DZIEWIC Z NYSY (po 1510), czy już w pełni renesansowy tryptyk LEGENDA ŚWIĘTEGO STANISŁAWA (1515).
Galeria Malarstwa Obcego - jedna z najliczniejszych i najbardziej jednorodnych kolekcji sztuki europejskiej w Polsce prezentująca główne kierunki i szkoły w ich rozwoju stylistycznym. Obejmuje: malarstwo włoskie i francuskie od XIV do XVIII w., w tym m.in. MADONNA Z DZIECIĄTKIEM, ŚW. JANEM I ANIOŁEM Sandra Botticellego, malarstwo weneckie z takimi arcydziełami, jak PORTRET ADMIRAŁA Jacopa Tintoretta, barokowe malarstwo mitologiczne i biblijne, portrety, dekoracyjną martwą naturę i pejzaż wraz ze specyficznym weneckim odłamem widoków miejskich (wedut) oraz XVIII-wieczne malarstwo francuskie z dziełami m.in. Watteau: malarstwo niderlandzkie i niemieckie XV-XVI w. oraz holenderskie i flamandzkie XVII w., m.in. kilka obrazów Cranacha, cenny obraz CZYNY MIŁOSIERDZIA CHRZEŚCIJAŃSKIEGO Pietera Aertsena, portret M. Soolmansa sygnowany przez Rembrandta oraz zespół malowideł uczniów Rembrandta z ważnym dziełem Fabritiusa WSKRZESZENIE ŁAZARZA, MADONNA Z DZIECIĄTKIEM z warsztatu Rubensa, ŚWIĘTA RODZINA ZE ŚW. JANEM, JEGO RODZICAMI I ANIOŁAMI Jacoba Jordaensa; wszystkie rodzaje portretów - dworskie, mieszczańskie i zbiorowe, malarstwo architektury, martwa natura, pejzaże, np. Salomona Ruysdaela, czy obrazy rodzajowe Jana Steena. Spośród malarstwa XIX w. na szczególną uwagę zasługuje kolekcja obrazów Paula Srusiera zakupiona od Gabrieli Zapolskiej.
Galeria Malarstwa Polskiego prezentuje jego przemiany stylistyczne od XVI w. do I wojny światowej z wyraźną przewagą dzieł powstałych w XIX w.: anonimowe malarstwo staropolskie od XVI do 1 poł. XVIII w. z reprezentacyjnymi portretami pochodzącymi z dawnych rodowych galerii przodków, z zespołem sarmackich portretów trumiennych i przykładami malarstwa portretowego z dworu Wazów; malarstwo batalistyczne m.in. unikatowe dzieło BITWA POD ORSZĄ z XVI w.; malarstwo oświecenia - dzieła powstałe w kręgu mecenatu Stanisława Augusta i arystokracji polskiej - m.in. wizerunki króla i osobistości dworskich M. Bacciarellego i J. C. Lampiego, malowidła dekoracyjne J. P. Norblina, weduty Bernarda Bellotta zw. Canalettem; malarstwo epoki klasycyzmu z dziełami Antoniego Brodowskiego; malarstwo miniaturowe powstałe na przełomie XVIII i XIX w.; malarstwo epoki romantyzmu m.in. portrety i sceny batalistyczne Piotra Michałowskiego, dzieła Januarego Suchodolskiego oraz sceny historyczne i rodzajowe Artura Grottgera, dzieła Józefa Simmlera m.in. słynny obraz ŚMIERĆ BARBARY RADZIWIŁŁÓWNY, portrety Henryka Rodakowskiego; malarstwo realizmu - weduty i wnętrza Marcina Zaleskiego, sceny rodzajowe Franciszka Kostrzewskiego, czy pozostające w kręgu tradycji malarstwa francuskiego obrazy Józefa Szermentowskiego; malarstwo historyczne - monumentalne dzieła Jana Matejki, m.in. BITWA POD GRUNWALDEM, i obrazy Wojciecha Gersona; malarstwo polskich "monachijczyków" m.in. Józefa Brandta, Maksymiliana Gierymskiego, Adama Chmielowskiego, Juliana Fałata, Józefa Chełmońskiego i Aleksandra Gierymskiego; malarstwo polskiego impresjonizmu z dziełami Władysława Podkowińskiego, Józefa Pankiewicza, Leona Wyczółkowskiego oraz symboliczne dzieła tych artystów; malarstwo Młodej Polski - m.in. secesyjne projekty witraży i obrazy Józefa Mehoffera, np. DZIWNY OGRÓD, impresjonistyczno-symboliczne krajobrazy Jana Stanisławskiego, malarstwo jedynego polskiego przedstawiciela francuskiej szkoły z Pont-Aven Władysława Ślewińskiego oraz kolekcja symbolicznych obrazów Jacka Malczewskiego; malarstwo przełomu XIX i XX w. artystów niepodlegających jednoznacznym definicjom, wybitnych osobowości twórczych, takich jak: Stanisław Wyspiański, Olga Boznańska i Witold Wojtkiewicz.
Galeria Sztuki Polskiej XX wieku - dzieła powstałe od początku wieku do roku 1949 stanowiące przegląd wszystkich podstawowych prądów i tendencji w sztuce tego okresu: malarstwo formistów - m.in. A. i Z. Pronaszko, T. Niesiołowski, R. K. Witkowski, St. I. Witkiewicz, L. Chwistek, T. Czyżewski; malarstwo awangardy lat międzywojennych (abstrakcja geometryczna i konstruktywizm): K. Kobro, W. Strzemiński, H. Berlewi. H. Stażewski, M. Szczuka; obrazy tzw. kapistów: J. Cybis, J. Czapski, A. Nacht-Samborski, P. Potworowski, Z. Waliszewski; surrealistyczna twórczość lwowskiej grupy "artes": M. Włodarski, J. Janisch; prace artystów wywodzących się ze środowiska wileńskiego - L. Sleńdziński i warszawskiego - T. Pruszkowski, B. Cybis, J. Gotard, B. Linke czerpiących z różnych tradycji nurtów figuratywnych, oraz dzieła Grupy Krakowskiej i jej powojennych kontynuatorów: T. Brzozowski, T. Kantor, J. Nowosielski, M. Jarema, J. Stern; malarstwo Polaków działających we Francji związanych z cole de Paris: M. Kisling, E. Zak, R. Kramsztyk, T. Łempicka, Z. Menkes; oraz indywidualistów: T. Makowski, H. Kuna, J. Szczepkowski, Z. Stryjeńska, S. Szukalski.
W zbiorach Muzeum Narodowego, w Dziale Grafiki i Rysunku Polskiego znajduje się zbiór dzieł od XVI do pocz.XX w., w tym m.in. kolekcja portretu królewskiego (R. de Hooghe, E. Sadeler, W. Hondius, J. Falck), portret osobistości polskich (M. Fajans, J. F. Piwarski), widoki miejscowości polskich, a także duże zespoły rysunków J. P. Norblina, Płońskiego, D. Chodowieckiego, S. Czechowicza, J. B. Plerscha, A. Orłowskiego, Z. Fogla, M. Bacciarellego, B. Bellotto-Canaletta, W. Wojtkiewicza i S. Wyspiańskiego, kolekcja albumów i szkicowników Gersona, Malczewskiego, Michałowskiego oraz reprezentatywny zbiór akwarel P. Michałowskiego, J. Kossaka, J. Fałata, A. Kędzierskiego, S. Masłowskiego i S. Noakowskiego; także zbiór projektów i rysunków architektonicznych od XVIII do XX wieku. W Dziale Grafiki i Rysunku Polskiego XX w. gromadzone są zespoły dzieł m.in. W. Strzemińskiego, S. I. Witkiewicza, B. W. Linkego, K. Hillera, F. Themerson i H. Stażewskiego.
Grafika i rysunek obcy reprezentowany jest m.in. przez zbiór rycin m.in. niemieckich (A. Drer), niderlandzkich (P. Bruegel St.), flamandzkich (P. P. Rubens), holenderskich (Rembrandt), francuskich (F. Boucher, P. Cezanne, H. Matisse), włoskich (Piranesi), hiszpańskich (Goya), a także współczesne dzieła m.in. A. Archipenki, M. Chagalla, P. Klee, F. Legera, J. Miro, A. Modiglianiego, P. Picassa.
Galeria Polskiej Sztuki Zdobniczej - najcenniejsze dzieła od XVI do pocz. XX w. - obok złotnictwa gdańskiego, warszawskiego i innych ośrodków na ekspozycji znajdują się hafty, tapiserie, pasy kontuszowe i ubiory, szkła XVIII-wieczne z hut nalibockiej, urzeckiej i lubaczowskiej, fajanse z manufaktury belwederskiej, wytwórni porcelany w Korcu i Baranówce, ceramika artystyczna z końca XIX i pocz. XX w., zegary a także meble np. stół platerowany Frageta z 1840 roku.
Gabinet Sreber im. Leopolda Kronenberga stworzony dla upamiętnienia tego wybitnego działacza gospodarczego i politycznego - głównie srebra stołowe najlepszych stołecznych złotników, takich jak Karol Malcz, Ludwik I i Ludwik II Nast, Karol Lilpop, Jan Maciej Schwartz, Tomasz Klimaszewski, Emil Radtke, Józef Fraget. Znalazły się tu także przykłady sreber innych ośrodków z terenu dawnej Rzeczypospolitej: Krakowa, Kielc, Lublina, Wilna, Grodna, Kalisza, a także z mało znanych warsztatów innych miejscowości, jak Łomża, czy Chęciny oraz judaica.
Galeria Europejskiej Sztuki Złotniczej - dzieła od średniowiecza do XIX w., m.in. przykłady średniowiecznych emalii limuzyńskich, majoliki włoskiej, kamionki nadreńskiej, XVI-wiecznej emalii malarskiej, złotnictwa niemieckiego z takich ośrodków, jak Augsburg czy Norymberga, dzieła XVII- i XVIII-wiecznego zegarmistrzostwa, porcelany z najważniejszych i najbardziej twórczych manufaktur - miśnieńskiej, berlińskiej, wiedeńskiej i Sevres, szkła czeskie, śląskie, drezdeńskie i poczdamskie oraz meble.
Muzeum Narodowe w Warszawie gromadzi także sztukę krajów Azji - m.in. reprezentatywna kolekcja porcelany chińskiej, błękitno-białej epoki Yuing, Ming, Qung, porcelana chińska seladony, drzeworyty japońskie od XVII do XIX w., japońskie rzemiosło artystyczne, tkaniny bliskowschodnie, rękopisy muzułmańskie i hinduskie, brązy hinduskie i lamajskie od XIX wieku.
Obiekty wzornictwa nowoczesnego to unikatowy zbiór sztuki użytkowej lat 40. - m.in. szkło i meble (J. Kurzątkowski), tkaniny (S. i A. Milwiczowie, K. Szczepanowska, W. Strzemiński), ceramika (A. Kenar i jego uczniowie), biżuteria (H. Grunwald, Zaremscy), wiklina (W. Wołkowski)
Gabinet Numizmatyczny - największe i najbardziej reprezentatywne zbiory w Polsce m.in. elektronowe monety greckie, kolekcja greckich monet nadczarnomorskich, zbiór rzymskich monet wczesnorepublikańskich, kolekcja monet piastowskich i monet nowożytnych.
Dokumentacja ikonograficzna - zbiory z zakresu kultury i sztuki polskiej i obcej i rękopisy m.in. "Libri Prophetarum" - rękopis na pergaminie z XIV w., nobilitacje Jana Januszowskiego (1588) i Marcello Bacciarellego (1771), listy S. Wyspiańskiego (1890-1896), fotografie K. Beyera (1818-1877) i J. Bułhaka (1876-1950).

Muzeum Narodowe w Krakowie
Muzeum Narodowe w Krakowie to najstarsze muzeum narodowe w Polsce. Zgromadzono w nim bogaty zbiór dzieł sztuki polskiej, europejskiej i pozaeuropejskiej, co stawia je w rzędzie najważniejszych - i najciekawszych zarazem - kolekcji nie tylko w Polsce, ale i w Europie.
Muzeum założono 7 października 1879 roku uchwałą Rady Miasta Krakowa, która przekazała na ten cel dwie ówcześnie wyremontowane sale, na pierwszym piętrze Sukiennic.
Kolekcja muzealna, składająca się w swych początkach z kilkunastu obrazów, nieustannie powiększana licznymi donacjami, zapisami i darami, rozwijała się w olbrzymim tempie; należało bowiem do dobrego zwyczaju, rozumianego jako patriotyczny obowiązek, przekazywanie do Muzeum własnych, gromadzonych nieraz latami zbiorów malarstwa, rzeźby, dzieł rzemiosła artystycznego, grafik, numizmatów, starodruków, rękopisów i pamiątek rodowych. Dzięki tej hojności Polaków w kraju i poza nim, krakowskie Muzeum Narodowe stało się wkrótce posiadaczem najcenniejszej kolekcji dzieł sztuki i rzemiosła w Polsce. Wraz z jej rozwojem Muzeum otrzymywało od miasta, bądź prywatnych fundatorów, budynki z przeznaczeniem na cele wystawiennicze, dzięki czemu dzisiejsza struktura Muzeum opiera się nie tylko na Gmachu Głównym, lecz także na ośmiu oddziałach, mieszczących się w historycznych budynkach w centrum Krakowa.
Bogate i wspaniałe kolekcje tworzą dzieła sztuki i rzemiosła z różnych czasów i z różnych rejonów świata, jednak podstawą zbiorów Muzeum są dzieła sztuki polskiej lub z Polską związane. Specyfiką krakowskiego Muzeum jest istnienie w jego strukturze organizacyjnej muzeów biograficznych, upamiętniających najwybitniejszych, wybranych artystów Krakowa: Jana Matejkę, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera, a także kompozytora - Karola Szymanowskiego.
Muzeum sprawuje zarząd i opiekę nad Muzeum i Biblioteką Czartoryskich, które są własnością Fundacji Książąt Czartoryskich przy Muzeum Narodowym w Krakowie.
Zbiory, nad którymi pieczę sprawuje Muzeum Narodowe w Krakowie liczą blisko 780 tysięcy eksponatów. Z liczby tej ponad 300 tysięcy stanowi kolekcja Muzeum i Biblioteki Książąt Czartoryskich, zarządzana przez MNK.
Kolekcja Muzeum obejmuje przedmioty ze wszystkich epok. Najstarsze eksponaty Muzeum pochodzą z czasów przedhistorycznych, jest ich jednak niewiele, gdyż zasadniczo nie gromadzi się zabytków archeologicznych,
z wyjątkiem archeologii klasycznej. Muzeum posiada za to odrębny zbiór sztuki starożytnej. Najnowsze eksponaty to dzieła nabywane od artystów tworzących współcześnie. Ponadto w
Muzeum znajdują się kolekcje sztuki średniowiecznej, nowożytnej, z wieku XIX i XX.
Zasadniczym trzonem zbioru jest sztuka polska (malarstwo, rzeźba, rysunek, rzemiosło artystyczne). Muzeum posiada jednakże sporo eksponatów zachodnioeuropejskich oraz kolekcję sztuki cerkiewnej. Ponadto w Muzeum znajduje się bardzo cenny zbiór sztuki Dalekiego Wschodu, głównie japońskiej. Prócz dzieł sztuki Muzeum gromadzi zbiory biblioteczne (wśród nich stare druki, rękopisy i kartografię), numizmatyi dawną fotografię. Szczególnym działem jest Pracownia Ikonografii Krakowa, gdzie gromadzone są dawne widoki i zdjęcia Krakowa.
Większa część zbiorów pochodzi z darowizn dokonywanych głównie w okresie zaborów i dwudziestolecia międzywojennego. Muzeum otrzymało w darze m.in. kolekcje Feliksa Jasieńskiego, Emeryka hr. Hutten-Czapskiego, Erazma Barącza, Stanisława Ursyn-Rusieckiego, Wiktora Wittyga, Edwarda Goldsteina, Helany z Dąbczańskich Budzynowskiej i Stanisław August Poniatowski i wielu innych.
Zbiory Muzeum rozdzielone są pomiędzy dwadzieścia jeden działów, z których każdy opiekuje się eksponatami o jednorodnym charakterze (np. Gabinet Numizmatyczny). Kolekcje udostępnia się szerokiej publiczności poprzez ekspozycje stałe i wystawy czasowe. Ponadto do celów badań naukowych możliwe jest zapoznanie się z przedmiotami przechowywanymi na co dzień w muzealnych magazynach.


Muzeum Narodowe we Wrocławiu
W czasie II wojny światowej budynki dawnych muzeów wrocławskich zostały całkowicie lub w dużym stopniu zniszczone. Na siedzibę powołanego 1 stycznia 1947 r. muzeum wybrano więc gmach, którego uszkodzenia były stosunkowo małe – budynek dawnej Rejencji, czyli Zarządu Prowincji Śląskiej, wzniesiony w latach 1883-1886 jako pierwszy gmach rządowy w Niemczech zaprojektowany w stylu neorenesansu niderlandzkiego. Autorem projektu był berliński architekt Ministerstwa Robót Publicznych Zjednoczonych Niemiec – Karl Friedrich Endell (1843-1891). Otwarte dla publiczności w lipcu 1948 muzeum działało początkowo jako „Państwowe”, od roku 1950 „Śląskie”, a w 1970 otrzymało nazwę „Narodowego”. Obecnie do Muzeum Narodowego we Wrocławiu należą dwa Oddziały: Panorama Racławicka i Muzeum Etnograficzne.
W budynku głównym (przy pl. Powstańców Warszawy 5) prezentowanych jest kilka wystaw stałych. Sztuce średniowiecznej poświęcone są dwie ekspozycje – Śląska Rzeźba Kamienna XII-XVI w. (parter) i Sztuka Śląska XIV-XVI w. (I piętro). Późniejsze dokonania artystów z tego regionu pokazano na wystawie: Sztuka Śląska XVI-XIX w. (I piętro). Wystawę Sztuki Polskiej XVII-XIX w. oraz Polskiej Sztuki Współczesnej można oglądać na II piętrze. Dzieje poszczególnych obiektów składających się na kolekcję Sztuki Śląskiej XII-XVI w. i XVI-XIX w. oraz historia jej gromadzenia i udostępniania są równie zagmatwane i burzliwe jak losy samego regionu. Śląsk rządzony był kolejno przez Piastów, królów czeskich, Habsburgów, później znalazł się w granicach Prus, od 1871 – zjednoczonych Niemiec, by po II wojnie światowej stać się częścią państwa polskiego. Do przełomu XVIII i XIX w. dzieła mistrzów śląskich były wyłącznie w miejscach, dla których powstały, czyli w świątyniach, klasztorach, przykościelnych gimnazjach i bibliotekach, oraz zdobiły wnętrza pałaców i bogate domy wrocławskiego patrycjatu.
W 1810 państwo pruskie przejęło majątek większości śląskich klasztorów. Zabytki odebrane zakonom w znacznej części stały się własnością utworzonego w 1815 we Wrocławiu Królewskiego Muzeum Sztuki i Starożytności (Knigliches Museum fr Kunst und Altertmer). Na siedzibę tej pierwszej placówki muzealnej wybrano klasztor poaugustiański na Wyspie Piaskowej. Od końca XIX do lat trzydziestych XX w. największą rolę w propagowaniu dzieł rodzimych twórców odegrały dwa najważniejsze muzea Wrocławia, powstałe w roku 1880 Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych (Schlesisches Museum der bildenden Knste) oraz Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności (Schlesisches Museum fr Kunstgewerbe und Altertmer) utworzone w 1899 (dziś żadne już nie istnieje). W gmachu pierwszego z nich założono Mistrzowskie Pracownie Malarstwa Krajobrazowego i Rzeźby i zorganizowano wystawę sztuki współczesnej. Właśnie ze zbiorów Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych pochodzą malowidła wybitnego malarza śląskiego baroku Michaela Willmanna, niektóre rzeźby barokowe, a także dziewiętnastowieczne malarstwo niemieckie, będące teraz własnością Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Natomiast Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności wytrwale gromadziło dawną sztukę użytkową i wspierało miejscowy przemysł artystyczny, organizując m.in. konkursy i wystawy wzorcowych wyrobów. Zabytki pochodzące z tego muzeum są trzonem dzisiejszej kolekcji rzemiosła artystycznego i śląskiej sztuki średniowiecznej. Podczas wojny z muzeów i kościołów wrocławskich wywieziono i zabezpieczono cenniejsze kolekcje. Akcja ta, zapoczątkowana w 1942 przez ówczesnego Konserwatora Zabytków Dolnego Śląska Gnthera Grundmanna (1892-1976), uchroniła m.in. wiele obrazów Willmanna, a także liczne epitafia. Rozlokowano je wówczas w składnicach muzealnych na terenie całego Śląska. Znaczna jednak część wielokulturowego dziedzictwa tych ziem uległa zagładzie. Najprawdopodobniej Niemcom udało się wywieźć niektóre zabytki na Zachód, inne podczas działań wojennych uległy dewastacji i rozproszeniu. Dzieła zniszczenia dopełniły wojska radzieckie i szabrownicy.
W 1945 Śląsk znalazł się w granicach Polski. Powołany we Wrocławiu, już w maju tego roku, Referat Muzeów i Ochrony Zabytków zajął się m.in. zabezpieczeniem pozostałości dawnych zbiorów muzealnych. Ówczesne władze dążyły do zatarcia śladów niemieckich na Śląsku. Duże fragmenty kolekcji sztuki śląskiej, uratowane z pożogi wojennej, decyzją administracyjną trafiły do muzeów Warszawy, Krakowa i Poznania. Z czasem jednak, zwłaszcza po roku 1989, coraz liczniejsze zespoły zabytków zaczęły wracać na Śląsk.
Dzieje kolekcji Sztuki Polskiej XVII-XIX w. natomiast wiążą się z przekazaniem do Wrocławia w 1946 grupy dzieł ze zbiorów muzealnych Lwowa i Kijowa. Otwarcie w roku 1948 w nowo powstałym Muzeum Państwowym Galerii Malarstwa Polskiego, jako jednej z pierwszych, miało w ówczesnej rzeczywistości społeczno-politycznej ymboliczne znaczenie. Dla powojennych mieszkańców miasta, zwłaszcza dla wysiedlonych z dawnych kresów Rzeczpospolitej, wystawa była swoistym zadośćuczynieniem, namiastką utraconej „małej ojczyzny”.
Muzeum Narodowe we Wrocławiu ma jedną z największych kolekcji sztuki nowoczesnej w kraju. Stała Wystawa Polskiej Sztuki Współczesnej jest prezentacją dzieł twórców, którzy odegrali istotną rolę w rozwoju plastyki XX wieku. Wrocławskie Muzeum promuje polską sztukę współczesną, urządzając wystawy nie tylko w swojej siedzibie, ale także za granicą (m.in. na festiwalach mię-dzynarodowych w Cagnes-sur-Mer, São Paulo, New Delhi, w Faenzie).
Warto także wspomnieć o obrazach, rzeźbach, wyrobach rzemiosła artystów włoskich, francuskich, niderlandzkich, a także twórców działających w Austrii i krajach skandynawskich (dzieła te udostępniane są publiczności na wystawach czasowych). Kolekcja obejmuje prace powstałe od XV do początku XX wieku. Wśród najcenniejszych należy wymienić m.in. obraz Madonna z Jezusem i św. Janem manierysty włoskiego Angelo Bronzino, Pejzaż zimowy z łyżwami i pułapką na ptaki z pracowni Pietera Brueghela Młodszego oraz rokokowy Portret chłopca, przypisywany Jeanowi Chardinowi. Dzieła dwóch czołowych przedstawicieli europejskiej sztuki nowoczesnej: obraz Wieczorem Wassily’ego Kandinsky’ego i dadaistyczny kolaż Kurta Schwittersa są dopełnieniem kolekcji malarstwa obcego. Zabytki ze zbiorów wrocławskiego Muzeum Narodowego można podziwiać także poza jego siedzibą. I tak np. w dawnej rezydencji książęcej, dzisiejszym Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, prezentowana jest stała wystawa – Sztuka Śląska XV-XVIII wieku. Pokazane tam dzieła pochodzą głównie ze zbiorów wrocławskich, a sama ekspozycja jest uzupełnieniem wystawy śląskiej sztuki średniowiecznej i nowożytnej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Ponadto istotna część naszej kolekcji (w tym meble i portrety rajców miejskich) składa się na wyposażenie starego ratusza, gdzie mieści się obecnie Muzeum Sztuki Mieszczańskiej – oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia.

Muzeum Narodowe w Poznaniu
Historia obecnego wieloodziałowego Muzeum Narodowego w Poznaniu rozpoczęła się w roku 1857. Wtedy właśnie powstało Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim, założone przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
W latach 70. XIX dołączono spuściznę Seweryna Mielżyńskiego. Mielżyński gromadząc kolekcję, w roku 1870 zakupił zbiory Edwarda Rastawieckiego a rok później przekazał kolekcję miłosławską. Na terenie zakupionym przez S. Mielżyńskiego dla Towarzystwa wybudowano nową siedzibę - pierwsze w Poznaniu muzeum, które zostało uroczyście otwarte w 1882 roku. Wyeksponowano w nim zgromadzone zbiory. W roku 1881 Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk nadało mu imię Mielżyńskich.
W 1894 roku władze pruskie powołały do życia pierwsze muzeum niemieckie - Provinzial Museum in Posen (Poznańskie Muzeum Prowincji), od roku 1902 noszące imię Cesarza Fryderyka III (Kaiser Friedrich Museum). W roku 1904 otwarto reprezentacyjną siedzibę, nowoczesny budynek muzealny. Okazały eklektyczny gmach, przeznaczony specjalnie na jego zbiory, zaprojektowany został przez znanego architekta Karla Hinckeldeyna. Do dzisiaj budynek ten, mieszczący obecnie Galerię Malarstwa i Rzeźby, stanowi jeden z ciekawszych przykładów monumentalnej architektury wystawienniczej, z centralnie usytuowanym holem i otaczającymi go salami ekspozycyjnymi.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości po zaborach przemianowano je w 1919 roku na Muzeum Wielkopolskie - pierwsze w niepodległej Polsce muzeum publiczne.
W okresie międzywojennym, we wyniku komasacji zbiorów niemieckich i Muzeum im. Mielżyńskich oraz intensywnej polityki zakupów zbudowano nowoczesną ekspozycję malarstwa i rzeźby, jedną z najbogatszych w II Rzeczpospolitej. Utworzono jednocześnie dwa autonomiczne oddziały: Muzeum Archeologiczne z siedzibą w gmachu PTPN i Muzeum Przyrodnicze przy Ogrodzie Zoologicznym.
W latach II wojny światowej, władze niemieckie ponownie utworzyły Kaiser Friedrich Museum Posen. W wyniku działań wojennych jak i okupanta niemieckiego uległo zniszczeniu wiele bezcennych eksponatów i zbiorów muzealnych, m. in. kolekcje przyrodnicze i etnograficzne.
Po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej, już w 1945, staraniem poznańskich historyków sztuki rozpoczęto odbudowę zbiorów Muzeum Wielkopolskiego.
W 1950 roku Muzeum Wielkopolskie w Poznaniu zostało podniesione do rangi Muzeum Narodowego. W kolejnych latach Muzeum wzbogacało się o nowe oddziały. Kolejno powstały: w 1949 - Muzeum w Rogalinie, w 1949 Dział Kultury i Sztuki Ludowej (obecnie Muzeum Etnograficzne), w 1952 Muzeum Instrumentów Muzycznych, w 1954 Muzeum Historii Miasta Poznania, w 1962 Muzeum w Gołuchowie, w 1963 Wielkopolskie Muzeum Wojskowe, w 1965 Muzeum Rzemiosł Artystycznych (obecnie Muzeum Sztuk Użytkowych) oraz Muzeum im. Adama Mickiewicza w Śmiełowie.
Poza tym w roku 1975 przy Galerii Malarstwa i Rzeźby utworzono Dział Plakatu i Designu, poszerzony w roku 1982 o zbiory wzornictwa. W roku 1992 do Galerii Sztuki Współczesnej dołączono Dział Fotografii, Filmu i Video. W roku 1990 przy Muzeum Narodowym w Poznaniu powstała Funacja im. Raczyńskich /www.fir.mnp.art.pl/, którą powołał w Londynie Edward hr. Raczyński w setną rocznicę swoich urodzin. Do Fundacji należą obecnie wspaniałe zbiory malarstwa z Galerii Rogalińskiej oraz inne elementy przedwojennego majątku rodziny Raczyńskich w Rogalinie.
W 2001 roku udostępnione zostało nowe skrzydło muzeum zaprojektowane na przełomie lat 60./70. XX wieku przez architekta Mariana Trzaskę z Warszawy i adaptowane w latach 90. przez architekta wnętrz Witolda Guyrkovicha. Muzeum Narodowe w Poznaniu jest jedną z czołowych placówek muzealnych w Polsce. Obecnie posiada w swoich zbiorach 309.569 obiektów, umieszczonych w 203.304 pozycjach inwentarzowych oraz 4.119 depozytów.
Zbiory sztuki poznańskiego muzeum tworzą dzieła powstałe na przestrzeni wieków, od starożytności do współczesności.


Muzeum Narodowe w Kielcach
Muzeum powstało w 1908 r. jako placówka Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, kiedy Oddział Kielecki PTK "postanowił zająć się gromadzeniem zbiorów muzealnych, które mogłyby służyć jako zalążek przyszłego muzeum krajoznawczego ziemi kieleckiej". Organizatorem sekcji muzealnej PTK, jednym z głównych założycieli muzeum i jego pierwszym kustoszem był Szymon Tadeusz Włoszek.
Po jego śmierci w 1933 r. kierownictwo przejął Sylwester Kowalczewski - geograf i krajoznawca.
Po reorganizacji zbiorów w 1934 roku muzeum przyjmuje nazwę "Muzeum Świętokrzyskie", którą posługuje się do 1975 r., do momentu nadania rangi Muzeum Narodowego.
W 1936 roku zorganizowano w Warszawie Wystawę Świetokrzyską (czynna 7-29 marca 1936 r.), którą następnie eksponowano w Kielcach od 9 maja do 30 czerwca. Po jej zamknięciu, prezentowane zbiory zostały przkazane do muzeum kieleckigo. Odtąd posługiwało się również nazwą Muzeum Świętokrzyskie PTK im. Stefana Żeromskiego. W ramach PTK muzeum działało do 1939 r.
Po wojnie reaktywowane muzeum otrzymało nową siedzibę w kamienicy przy Rynku. Na stanowisko dyrektora powołano Juliusza Nowaka-Dłużewskiego - historyka literatury, w 1947 r. zastąpił go Edmund Massalski - przyrodnik i krajoznawca. Na pierwszej powojennej wystawie "Wiek XVI i XVII" prezentowano podworskie dzieła sztuki.
Z dniem 1 stycznia 1950 r. muzeum zostało upaństwowione.
W roku 1958 rozpoczęto prace nad organizacją Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku - oddziałem MNKi.
Drugi oddział Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego powstał w 1965 r.
W 1961 r. dyrektorem muzeum został Alojzy Oborny - historyk sztuki, który pełnił tę funkcję do 2002 roku (z krótką przerwą w latach 1987-90, kiedy placówką kierował Krzysztof Urbański). Od 2003 roku ponownie stanowisko dyrektora objął prof. Krzysztof Urbański.
W 1971 r. muzeum otrzymało XVII-wieczny pałac na cele ekspozycyjne i jeszcze w tym samym roku udostępniło go zwiedzającym. Urządzono tu stałą ekspozycję wnętrz zabytkowych XVII-XVIII w. i galerię malarstwa polskiego. Znalazło tu też miejsce "Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego" - zniszczone w czasie II wojny - zrekonstruowane i otwarte w 1990 r.
Zespół pałacowy (dawna rezydencja biskupów krakowskich) na Wzgórzu Zamkowym jest główną siedzibą muzeum. Składa się z XVII-wiecznego korpusu głównego, skrzydeł bocznych i ogrodu. Pałac wzniesiony został w latach 1637-1644 staraniem biskupa Jakuba Zadzika. Jest on świetnie zachowanym unikatowym dziełem architektury i sztuki epoki Wazów.
Za zasługi w rozwoju nauki i kultury polskiej, w 1975 Muzeum Świętokrzyskie otrzymało rangę Muzeum Narodowego, wówczas jako ósme w kraju.
3 czerwca 1991 r. gościł w pałacu Ojciec Święty Jan Paweł II. W drugą rocznicę tej wizyty odbyła się uroczystość odsłonięcia, na frontonie korpusu głównego tablicy upamiętniającej pobyt papieża w pałacu.
W ramach obchodów 90-lecia Muzeum Narodowego w Kielcach w skrzydle północnym otwarto Galerię malarstwa polskiego i sztuki zdobniczej w nowej aranżacji, jedną z największych i najcenniejszych w Polsce.
14 i 15 czerwca 2003 r. udostępniono zwiedzającym odrestaurowany ogród włoski przy pałacu na Wzgórzu Zamkowym.


- Muzeum Narodowe w Gdańsku