Porównanie wizerunku Matki Boskiej w "Lamencie Świętokrzyskim" i "Bogurodzicy".

W średniowiecznej literaturze ,w przedstawieniu osoby Matki Bożej mocno utrwaliły się dwa motywy: Deesis oraz Stabat Mater Dolorosa. Motyw Deesis to wyobrażenie Chrystusa na tronie, jako Zbawiciela i Sędziego, w otoczeniu przedstawionych w modlitewnych pozach postaciach Matki Bożej i św. Jana Chrzciciela, będących pośrednikami między Bogiem, a człowiekiem. Motyw Stabat Mater Dolorosa to wyobrażenie matki cierpiącej, stojącej pod krzyżem. Te dwa motywy odnajdujemy w polskiej liryce maryjnej; „Bogurodzicy” i „Posłuchajcie, bracia miła…”.Wiersz „Posłuchajcie, bracia miła…” jest znany również pod tytułem „Lament Świętokrzyski” lub „Żale Matki Boskiej pod krzyżem”. W oparciu o dostępne źródła można wnioskować, że ten utwór został napisany w XV wieku, przez anonimowego twórcę. Podmiotem lirycznym autor uczynił Matkę Bożą. Wiersz ma charakter monologu Maryi stojącej pod krzyżem, na którym wisi jej syn, Jezus. Całość ma charakter pieśni, która składa się z ośmiu zróżnicowanych pod względem długości i budowy zwrotek.Pierwsza część to dwie, czterowersowe i ośmiozgłoskowe strofy, w których osoba mówiąca zwraca się do wszystkich odbiorców. Forma rozkazująca wypowiedzi informuje nas o stanie uczuć Matki Boskiej. Towarzyszą jej bezsilność, osamotnienie z powodu śmierci jej jedynego syna. Zwrotki charakteryzuje rytmiczność i prostota wypowiedzi. W strofach pojawiają się określenia ekspresywne, które podkreślają tragizm przeżyć bohaterki. Użycie sprzecznego epitetu „krwawe gody” łączy ze sobą motyw śmierci i wesela, jego rolą jest ukazanie zbawczego celu Męki Pańskiej. W trzeciej strofie jest liryka pośrednia. Matka Boża opisuje scenę ostatnich chwil Jezusa. Wprowadza nas w atmosferę śmierci. Pojawiają się epitety obrazujące dramatyczność sytuacji („krwawa godzina”, „zamęt ciężki”), a zastosowane zdrobnienia i powtórzenia podkreślają macierzyńską miłość. Maryja mówi w czasie teraźniejszym, co uwydatnia ekspresję- czytelnik utworu staję wraz z nią pod krzyżem i łączy się w cierpieniu.Strofa czwarta i piąta zawiera apostrofy Matki do Syna. Ta część utworu zbudowana jest na zasadzie kontrastu narodzin i śmierci. Według mnie jest to najbardziej przejmujący fragment. Maryja zwraca się do Jezusa w sposób bardzo czuły, używając zdrobnień („synku”, „główka”) i delikatnych określeń. Chce dzielić cierpienie z Chrystusem oraz ulżyć mu w niedoli- wytrzeć krew na ciele, podeprzeć jego opadającą głowę. Liczne powtórzenia nadają tej części formę ciągłego zawodzenia.Ostatnie trzy strofy wiersza mają charakter rezygnacji i żałoby- panuje nastrój smutku i przygnębienia, który udziela się czytelnikom. Zwrotka szósta, to wyrzuty w stronę Archanioła Gabriela, bohaterka wspomina radosne chwile zwiastowania narodzin swojego syna, jednocześnie czuje rozgoryczenie, gdyż anioł zataił cierpienie Jezusa, mówił tylko o radości i szczęściu. Strofa siódma jest apelem Maryi do innych matek.Mówi, aby prosiły one Boga , by nigdy nie znalazły się w takiej sytuacji jak ona, żeby nie były zmuszone patrzeć na śmierć własnych dzieci. Utwór zamyka apostrofa do Chrystusa, podkreślająca wyjątkowość jego śmierci i jednocześnie dramatyzm wiersza. „Bogurodzica”, jest to najstarsza polska pieśń religijna i tekst poetycki . Według tradycji autorem utworu miał być św. Wojciech, zamordowany w czasie chrystianizacji Prus (X wiek), jest to mało prawdopodobne, gdyż ten biskup nie znał dobrze języka polskiego, a specjaliści szacują, że dzieło zostało napisane w połowie XIII wieku.„Bogurodzica” nazywana jest przez językoznawców arcydziełem. Pieśń ma charakter modlitewny, o czym świadczy refren zaczerpnięty bezpośrednio z modlitwy: „Kyrie eleison”. Jan Długosz stwierdził, że była to również pieśń bojowa, śpiewana podczas bitwy pod Grunwaldem.Pieśń stanowi zbiorową prośbę do Boga, co wpływa na podniosły i uroczysty nastrój hymnu. Matka Boska, uwielbiana przez Stwórcę jest pośredniczką między strefą ciała i ducha. W tekście występuje: Bóg, Chrystus i Jan Chrzciciel, tworzy to symboliczne odwołanie do cnót: sprawiedliwości, roztropności, umiarkowania i męstwa.Treścią pierwszej zwrotki jest litania, w której autor zwraca się do Maryi, aby zjednała nam, przychylność swojego syna, uzyskała u niego łaski i zesłała je ludziom na ziemię. W drugiej strofie podmiot zbiorowy bezpośredni kieruje prośbę do Chrystusa, z przywołaniem Jana Chrzciciela, mogącego wesprzeć ludzkie wołania. Błaga o obdarowanie najważniejszymi wówczas wartościami, pobożnością i zbawieniem po śmierci. Utwór mimo całej prostoty treści jest całością złożoną z niezwykle bogatych elementów. Należy zwrócić uwagę na precyzyjną i przemyślaną kompozycję; rozbudowane wersy, zawierające liczne formy zdań rozkazujących i podkreślających patos uczuciowy dzieła, a także zgromadzenie synonimów, które nadają prośbom efekt żarliwości i wzniosłości. Ważną rolę w utworze odgrywa przepych środków stylistycznych (archaizmów, paralelizmów, paradoksów i antytez), jak również bogactwo rymów (twego syna- gospodzina).Anonimowy autor pieśni wyraża myśli i pragnienia typowe dla człowieka średniowiecza, który pragnie żyć bogobojnie i szczęśliwie na ziemi, ale przede wszystkim chce zapewnić sobie zbawienie i wieczne życie w raju. Pieśń zachwyca kunsztowną budową, wysokim poziomem artystycznym tekstu literackiego i melodyjnością. Podstawową różnicę między dwoma utworami jest sytuacje liryczna . Podmiotem lirycznym „Bogurodzicy” jest społeczeństwo, a adresatem kolejno w strofach Maryja i Jezus za pośrednictwem Jana Chrzciciela. Obecność trzech odbiorców przypomina wzorzec ikonograficzny. Podmiotem lirycznym w „Lamencie Świętokrzyskim” jest Matka Boska, która w formie monologu zwraca się do różnych osób, w poszczególnych częściach utworu: najpierw do wszystkich czytelników, potem do syna, Gabriela oraz do innych matek. Treść utworu to opis dramatu, jaki przeżyła bohaterka. Oba utwory stanowią przykład liryki bezpośredniej i występują w . Różnica między podmiotami i odbiorcami dzieł wpływa na ich charakter: „Bogurodzica” to pieśń, modlitwa, z kolei „Posłuchajcie, bracia miła…”to plankt. Maryja z „Bogurodzicy” to postać bardziej boska niż ludzka- zostaje podkreślona jej czystość jako dziewicy i wybranie jej przez Boga na matkę mesjasza. Zajmuje szczególne miejsce w planie zbawienia i ma możliwość wpływania na przychylność Chrystusa wobec ludzi. Zupełnie inaczej przedstawiona jest Maryja w „Lamencie świętokrzyskim”, podkreślone są jej cechy jako człowieka. Utwór zawiera wiele informacji na temat emocji Matki Boskiej, przeżywającej swój dramat pod krzyżem. Maryja jest przede wszystkim matką, utożsamia się z innymi. Jest bezradna wobec cierpienia syna, nic nie może zrobić, przytłaczana przez żal, bunt i smutek. Obydwa utwory są zabytkami literatury polskiej.