Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej

Gosp.rynkowa-system złożony z wielu podmiotów;
Podmiot g.-okreslona forma organizacji, podejmująca samodzielne decyzje,kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem (np.gospodarstwo domowe,administracja państwowa itd.)Rynek-forma więzi między producentami,nimi a gosp. domowymi,między prod.i gosp. dom.a instytucjami finansowymi, między instyt.fin.a bankiem cenralnym i między wszystkimi wymienionymi a wł.centralnymi i wł.lokalnymi; urzeczywistniają się za pośrednictwem cen rynkowych, płac,kar pieniężnych.Zachowanie podmiotów gosp. wynika z występowania ograniczeń realnych(określone przez warunki przyrody,zasoby pieniężne, kapitałowe, kadrowe, wymagania technologiczne i popyt konsumpcyjny ludzi)i ograniczeń regulacyjnych (zwyczajowo lub prawnie ustalone normy postępowania)
Gospodarstwo domowe:
Def:dobrowolny związek ludzi wspólnie mieszkających i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania pieniędzy.Warunek istnienia g.d.-praca zarobkowa przynajmniej jednego członka lub inne źródło dochodów.Dochody członków rodzin są wydawane na bieżącą konsumpcję (ich część jest oszczędzana-np.lokowane w pap.wartościowych itd.).dochody rodziny ograniczone w stos.do jej potrzeb.(gdy skromne dochody i liczna rodzina-presja na dokonywanie racjonalnych zakupów,dla zaspokojenia najpilniejszych potrzeb).Wybory dokonywane pod wpływem czynników obiektywnych i subiekt.(zależne od woli rodziny).Wszystko to kształtuje w skali kraju lub lokalnego rynku rozmiar i strukturę podaży pracy i popytu na różne dobra.
Gospodarstwa rolne-łączy cech g.d i przeds.produkującego; część praodukcji przeznaczona na własne potrzeby(nadwyżka-sprzedawana,by mieć, za co spłacić zobowiązania wobec wł.lokalnych i centralnych,banku lub nabyć dobra konsumpc.itd.Produkcja o wyspecjalizowanym profilu-efektywniejsza;mają wpływ na podaż produktów rolnych, art.żywnościowch, popyt na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne;ważna rola w gromadzeniu oszczędności i kształotowaniuwpływów podatkowych do budżetu państwa.
Przedsiębiostwo-podm.gosp. prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia korzyści.Dyrekcja przeds.analizuje sytuację na rynku-im trafniejsza ocena,tym korzystniejsze decyzje i wiekszy zysk(nadwyżka dochodów nad kosztami)
Zysk-główny cel przeds; maxymalizowany przez podwyżkę cen przez przeds.lub przez obniżenie kosztów; strategia postępowania podporządkowana często motywom prestiżowym-nie znajduje odbicia w zysku;
Przeds-uzależnione od popytu ,możliwości uzyskania kredytu w banku komerc,wysokości podatków i innych płatności.Żadne przeds.nie może funkcjonować bez kredytu.
Spółki akcyjne-aby powstała: posiadanie kapitału założycielskiego(co umożliwia wpuszczenie akcji,których sprzedaż na rynku prowadzi do powiększania sumy kapitału założ);2rodz.akcji:1)uprzywilejowane-pakiet praw własnościowych do kapitału S.A,uprawniają do udziału w zyskach w postaci stałej dywidendy;zapewnia większy wpływ na decyzje;zwykle należą do założycieli;2)zwykłe-uprawniają do udziału w zyskach pozostałych po uregulowaniu innych zobowiązań;
S.A-spółka kapitałowa-akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania firmy do wysokości swoich akcji, a nie majątkiem; oddzielenie własności od zarządzania.Akcjonariusze na walnym zgromadzeniu wybierają radę nadzworczą-kontroluje zarząd;wielkie S.A(korporacje) zarządzane przez zespół wykształconych fachowców tzw.technostruktura korporacji (mózg reprezentujący interesy); korpor.opodatkowane 2krotnie: 1)jako dochód korpor.2)po wypłaceniu części akcjonariuszom.
KoniecXIXw.-fuzja kapitałów samodzielnych przedsięb.-korporacje podporządkowały sobie małe przeds.-powstały monopole (duża rola w tym procesie banków-udzielając kredytów,starały się kontrolować S.A)Powiązania kapitału przemysł. z bankowym-powstanie międzynarodowych korporacji. Rozwój S.A-powstanie holdingów(rodzaj S.A wielkich przedsiębiorstw lub bankó;celem-‘trzymanie’akcji innych przeds.by uzyskać kontrolę nad podległymi przeds.).Koncern-forma przeds; powst.z połączenia przeds.o odrębnej osobowości prawnej pod wspólnym zarządem przez wykup akcji innych przeds lub fuzji.
Sp.z.o.o-brak odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki; od S.A różni się niewielkim zasobem kapitału,ograniczoną liczbą udziałowców,większą trudnością sprzedaży udziałów (wymaga zgody wspólników).
Przeds.państwowe-w dziedzinach o znaczeniu ogólnopaństwowym;w formie S.A(kontrolowane przez skarb państwa);działalność skomercjalizowana;głównym decydentem-odpowiednia instytucja państwowa;
Przeds.komunalne-własność władz lokalnych;w dziedzinach użyteczności publicznej związanej m.in.z gosp.komunalną np.regionu;
Przeds.samorządowe-w celu ochrony interesów pracowniczych-mogę mieć formę akcjonariatu pracowniczego(powst.przez sprzedaż majątku przeds.zatrudnionym pracown.);samorząd pracown.-decydentem;przeds.sam.mniej efektywne niż przeds.prywatne (kładą nacisk na socjalne potrzeby pracowników)
Przeds.spółdzielcze-w produkcji rolniczej i handlu; władzą-walne zgromadzenie; członkami mogą być os.trzecie.
Gosp.mieszana-odpowiada potrzebom różnych grup i interesom ogólnokrajowym i lokalnym.
Bank-przeds.trudniące się zawodowo operacjami pieniężnymi. Rola: 1)gromadzenie środków pien. przedsiębiorstw i instytucji i oszczędności ludzi; 2)udzielanie kredytów na cele produkcyjne i konsumpcyjne. B.komercyjne-forma S.A;i b.centralne(państwowe); b.komerc.-organizują obrót bezgotówkowy za pomocą czeków i przelewów;środki własne b.-3-10%środków finansowych banku.Przy udzielaniu kredytu-bierze pod uwagę zdolność kredytową i odpowiedzialność majątkową klienta;lokują kasę w pap.wart.i dyskontują weksle (dok. prawne,w których wystawca zobowiązuje się do uregulowania należności); pobiera różnicę między wartością zdyskontowaną na dzień zakupu,a wart.nominalną.
Wykonują czynności pośredniczące(np.kupno akcji); są inwestorami na rynku kapitałowym i w sferze produkcyjnej;LIBOR-stopa oprocentowania krótkoterm. Kredytów udzielanych sobie wzajemnie przez banki-podstawowy element w wyznaczaniu poziomu oprocentowania średnio-i długoterm.kredyt.
Fundusze wspólnego inwestowania-forma inwestow kasy(inwestor powierza funduszowi kasę,a ten obraca nią tak,by dała klientowi najwyższy zysk.
Towarz.ubezpieczeniowe-zajmują się indywidualnym ubezp.(ubezp.społeczne,rzeczowe i majątkowe firm i os.prywantych
Giełda-instytucja tworzy specjalny rynek,na którym spotykają się sprzedający i kupujaąy pap.wart.,gdzie obowiązują reguły gry rynku kapitałowego.
Obligacja-pap.wart.o stałym oprocentowaniu,stanowiący formę kredytu udzielonego przez nabywcę jej emitentowi(skarbowi państwa, wł.lokalnym lub większym przeds. państwowym i prywatnym);jest przedmiotem obrotów na giełdzie za pośrednictwem banków i innych instyt,finansowych;są to aktywa pierwszego stopnia płynnosći(łatwo je spieniężyć);rosnącej stopie procentowej towarzyszy spadek kursu o.; akcje zdematerializowane-nie występują w postaci akcji,ale zapisów na kontach; Obroty na giełdzie poprzedzone tworzeniem rynku pierwotnego(S.A. sprzedaje akcje za pośrednictwem banków,jako prawo do udziału w kapitale i podziału zysku;nabyte akcje wchodzą do obrotu na rynku wtórnym-giełdzie).Ceduła-oficjalny wykaz kursów akcji z każdej sesji;kurs akcji-kształtowany przez: 1)zyskowność;2)stopień ryzyka; 3)płynność;4)oczekiwanej dywidendy; 5)aktualnej stopy procentowej od depozytów w banku;sposób porównywania kursów: C(cena):Z(zysk)-określa ile razy kurs giełdowy C akcji jest wyższy od przypadającego na nią zysku Z firmy(wskaźnik ten oblicza się mnożąc liczbę akcji przez cenę sprzedaży,potem iloczyn ten dzieli się przez zysk netto firmy)
Bank centralny-główna funkcją: regulowanie podaży pieniądza w obiegu i oddziaływanie na politykę kredytową banków komercyjnych, w celu hamowania wzrostu cen i wpływania na przebieg koniunktury gosp. kraju;ściśle współdziałają z rządem;po IIWŚ wiele upaństwowiono i stały się doradcami rządów w sprawach polityki pieniężnej i kredytowej;
Instytucje państwowe-w gosp. rynkowej państwo nie decyduje bezpośrednio w sferze produkcji i konsumpcji;jego funkcja ogranicza się do regulacji prawnej i ekonomicznej (ochrona interesów publicznych)
Zagrożenia stwarzane przez mechanizm rynkowy:1)konflikt między właścicielami kapitału a pracownikami najemnymi o warunki pracy i płacy; 2)pojawienie się masowego bezrobocia 3)groźba wysokiej inflacji;4)zatrucie naturalnego środowiska; 5)nierównomierny rozwój różnych regionów kraju;6)brak zainteresowania losem chorych,niezdolnych do pracy itd.