Geneza faszyzmu włoskiego

1. Geneza faszyzmu włoskiego

Społeczeństwo włoskie wyszło z I wojny światowej głęboko zawiedzione. Mimo że Włochy należały do państw zwycięskich musiały zadowolić się bardzo ograniczonymi zdobyczami terytorialnymi (zwłaszcza pod panowanie Włoch nie znalazły się ziemie nad Adriatykiem, na które tak liczono) więc zaczęto mówić o „kalekim zwycięstwie” lub „ukradzionym zwycięstwie”.
Już w pierwszych latach powojennych zaczęły pogłębiać się niepokoje wewnętrzne. Rozdrobnienie polityczne w parlamencie nie pozwalało na powołanie silnego i stabilnego rządu. W kraju trwał powojenny kryzys gospodarczy, mnożyła się liczba strajków zarówno w przemyśle jak i w rolnictwie. Robotnicy na północy Włoch próbowali nawet poszczególne fabryki. Niezadowolenie znacznej liczby kombatantów, którzy nie mogli sobie znaleźć miejsca w nowej rzeczywistości doprowadziło do powstawania wielu związków które propagowały rządy prowadzone na zasadzie „silnej ręki”, kombatanci wojenni wyrazili swoje niezadowolenie marszem około 2 tys żołnierzy i zajęciem miasta Fiume. W 1919 roku były dziennikarz Mussolini założył organizację skupiającą właśnie cześć weteranów z okresu wojny. Organizacja ta głosiła w momencie powstania budowę „Wielkich Włoch”, progresję podatków, a więc obciążenia większymi podatkami najbogatszych, oraz konfiskatę dóbr kościelnych. Program ten łączył hasła nacjonalistyczne z lewicowymi. Zaczęły powstawać bojówki młodzieżowe zwalczające socjaldemokratów. Przez całe Włochy przewinęła się fala starć między czarnymi koszulami (ubiór faszystów) a czerwonymi (komuniści). Potęgowało się wrażenie ogólnego bałaganu i słabości państwa. Rodzący się ruch faszystowski wykazywał cechy, które będą charakterystyczne dla wszelkich jego późniejszych odmian. Dla pracodawców stwarzał nadzieje na zabezpieczenie ich interesów przez zwalczanie wpływów lewicy i ruchu strajkowego, warstwom pracowników najemnych dawał obietnicę poprawy położenia materialnego, całemu społeczeństwu obiecywał porządek, a także zaspokojenie ich aspiracji narodowych, tak bardzo nadszarpniętych po skończeniu I wojny światowej. Takie „rewolucje porządku” jak określano ruchy faszystowskie, na tle rozłamu politycznego i zamętu powojennego budziły rzeczywiste nadzieje u wielu.
W 1921 r powstała we Włoszech Narodowa Partia Faszystowska, w tymże roku doszło do ostatecznego rozłamu wśród włoskich socjalistów.

2 Geneza hitleryzmu

Niemcy od 1919 roku nazywane były Republiką Weimarską. Narodzoną tejże republiki towarzyszyły trzy zjawiska. Klęska wojenna Niemiec, krwawa rozprawa z ruchem rewolucyjnej lewicy i kryzys gospodarczy. Podobnie jak we Włoszech powstaniu faszyzmu sprzyjała bardzo niekorzystna sytuacji ekonomiczna i polityczna, tak i również powstanie hitleryzmu (nazizmu) w Niemczech było spowodowane niestabilną sytuacją polityczną kraju. Niemiecki państwo stanęło przed dwoma wielkimi wyzwaniami, a mianowicie sprawą spłaty reparacji oraz hiperinflacją, której apogeum przyniósł rok 1923. uderzyła ona we wszystkie grupy społeczne, od drobnych inwestorów po kombatantów pobierających renty. W 1923 roku kurs dolara z kilkunastu tysięcy marek wzrósł do 4 bilionów!!! W tym samym roku Francja, wobec braku spłaty reparacji zdecydowała się na 0okupacjię Zagłębia Ruhry. W Bawarii skrajna grupa nacjonalistów pod wodzą Hitlera zorganizowała pucz przeciw rządowi centralnemu – pucz monachijski za który Hitler trafił do więzienia, które opuszcza w 1924.

Wielki kryzys który w 1929 dotknął Niemcy jak i wszystkie państwa kapitalistyczne przybrał jednak w Niemczech bardzo ostre formy i stał się podstawowym czynnikiem dojścia Hitlera do władzy i to drogą legalną. Powstała w roku Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników stała się przytułkiem wielkiej grupy bezrobotnych ludzi, których kryzys wyrzucił na bruk. W ruchu hitlerowskim znajdowali ujście dla swoich frustracji możliwości odwetu za swoje klęski życiowe a także stał się źródłem utrzymania. W 1932 r NSDAP zdobył w wyborach największą liczbę głosów a Hitler jako przywódca partii objął stanowisko kanclerza w 1933, a w 1934 po śmierci Hindenburga Hitler stał się prezydentem zachowując stanowiska kanclerza, a jego oficjalny tytuł brzmiał „wódz i kanclerz rzeszy)

Przyczyny II wojny światowej

Dojście do władzy A. Hitlera w 1933 nie zapowiadało na początku pogorszenia się stosunków polsko-niemieckich. Przeciwnie nawet, gdyż na początku wypowiedzi kanclerza sugerowały zrozumienie dla interesów naszego kraju, znacznie wyższym niż to z jakim do tej pory spotykali się polscy politycy ze strony urzędników „starej” Republiki Weimarskiej. Sytuacja ta była spowodowane klęską w I wojnie światowej i liczne ustępstwa powodowane traktatem wersalskim na rzecz słabszych od Niemiec państw, jak np. Polska. Polskie MSZ tłumaczyło to zachowanie Hitlera wobec polski tym że Hitler pochodzi a Austrii i nie jest obciążony historycznym zaopatrywaniem się na Polskę. Dowodem na poprawę stosunków miało być podpisanie w 1934 roku deklaracji o niestosowaniu przemocy w stosunkach wzajemnych w ciągu 10 lat. W tym okresie polscy dyplomaci wizytowali się nawzajem kilkakrotnie. W między czasie można było dostrzec niekorzystne dla polski łamania postanowień Traktatu Wersalskiego. Tak było m.in. z powtórnym wprowadzeniem powszechnej służby wojskowej w Niemczech, remilitaryzacja Nadrenii itp. Bierność świata wobec tych posunięć Hitlera zachęcał go do wysuwaniu coraz to nowych zuchwalszych postulatów, w tym i terytorialnych. Bez agresji, tylko za pomocą samego straszenie wojną Hitler spowodował aneksji Austri i Czechosłowacji. Polska była pierwszym państwem które zdecydowanie odrzuciło postulaty Hitlera dotyczące między innymi przekazanie Wolnego Miasta Gdańska, oraz budowy autostrady i linii kolejowych łączących Niemcy z Prusami Wschodnimi. W zamian Niemcy obiecywali nienaruszalność granicy polsko-niemieckiej. Oficjalne postulaty zostały przekazane polskiemu ambasadorowi w Niemczech Józefowi Lipskiemu w 24 X 1938 roku. Zdecydowana odmowa J. Becka spowodowała gwałtowne pogorszenie się stosunków polsko-niemieckich. W marcu 1939 Niemcy wkroczyli na tereny Słowackie i tym samym zostali prawie w całości otoczeniu ze wszystkich storn. W tym samym czasie w Londynie J.Beck odebrał gwarancję obrony niepodległości Polski ze strony Anglii. Mimo to Hitler przekonany był że Anglia nie udzieli wsparcia Polsce i przełożył jedynie dzień rozpoczęcia wojny z 26.XIII na 1 IX. w przeddzień ataku na Polskę jeszcze kilku żołnierzy niemieckich przebranych w mundury polskie zaatakowali leżącą na terenie Gliwic, które wówczas znajdowały się pod panowaniem niemieckim, radiostację niemiecką. Atak tan został nazwany prowokację gliwicką i miało to zasugerować że to Polacy rozpoczęli działanie wojenne.


Przebieg wojny obronnej – wrzesień 39


Obrona Westerplatte
“Fall Weiss”, niemiecki plan działań przeciwko Polsce, zakładał wojnę błyskawiczną “blietzkrieg”, w której zespolone działania zagonów pancernych i lotnictwa miały umożliwić szybkie okrążenie i zniszczenie wojsk polskich, a następnie zajęcie wszystkich ośrodków politycznych i gospodarczych. Realizację planu ułatwił Niemcom fakt otoczenia przez nich Polski z trzech stron.
Do ataku na Polskę przeznaczono następujące siły: Grupa Armii “Północ”, dowodzona przez gen. Fedora von Bocka, skierowała swój atak na Warszawę (3 Armia - gen. v. K
chler) i odcięcie Pomorza od Polski (4 Armia - gen. v. Kluge). Grupa Armii “Południe”, dowodzona przez gen. Gerda von Rundstedta, zaatakowała ze Śląska Warszawę (10 Armia - gen. v. Reichenau osłaniana przez 8 Armię - gen. Blaskowitz) i z terenów Moraw oraz Słowacji południowe obszary Polski (14 Armia - gen. List). Wsparcie lotnicze zapewniły 1 i 4 Flota Powietrzna. Niemcy skierowali do ataku na Polskę ok. 1850 tys. żołnierzy, 2500 czołgów i 2000 samolotów.
Obrona polska została skoncentrowana wzdłuż całej granicy według następującego porządku: Armia “Modlin” (gen. E. Przedrzymirski-Krukowicz) broniła Mazowsza, Armia “Pomorze” (gen. W. Bortnowski) – Pomorza, Armia “Poznań” (gen. T. Kutrzeba) – Wielkopolski, Armia “Łódź” (gen. J. Rómmel) - osłaniała kierunku na Warszawę, Armia “Kraków” (gen. A. Szylling) broniła południowo-zachodniej Polski, Armia “Karpaty” (gen. K. Fabrycy) - granicy ze Słowacją, SGO “Narew” (gen. Cz. Młot-Fijałkowski) - południowo-wschodnich obszarów Polski. W rezerwie pozostawała armia “Prusy” (gen. S. Dąb-Biernacki). Całość sił polskich obejmowała ok. 900 tys. żołnierzy, 400 samolotów i 475 czołgów. W planie polskim nie przewidziano wojny na dwa fronty, ale oczekiwano na spełnienie sojuszniczych zobowiązań przez Francję i Wielką Brytanię.

Niemiecka agresja na Polskę rozpoczęła się 1 września 1939 r. o godz. 4:45. Sygnałem był ostrzał artyleryjski polskiej placówki wojskowej na Westerplatte przez pancernik “Szlezwik-Holstein”. Jednocześnie lotnictwo niemieckie zaczęło naloty na lotniska, linie kolejowe i miasta polskie. Realizując założenia “Fall Weiss” niemieckie jednostki pancerne zaatakowały z Prus Wschodnich i Śląska. Kierowały się w kierunku Warszawy, chcąc ją jak najszybciej zająć i odciąć wojska polskie skoncentrowane na zachód od Wisły. Symbolem polskiej odwagi i patriotyzmu w czasie bitwy granicznej (1-6 IX) stało się Westerplatte, gdzie zaledwie 182 żołnierzy pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego powstrzymywało przez 7 dni ataki przeważających sił wroga. Podobny wymiar ma samotna obrona Polskiej Poczty w Gdańsku. Ułani polscy rozbili niemiecką jednostkę pod Krojantami (1 IX). Wołyńska Brygada Kawalerii przez cały dzień powstrzymywała natarcie niemieckie pod Mokrą (1-2 IX). Zniszczyli 150 czołgów i wozów pancernych. Mimo olbrzymiej przewagi niemieckiej, żołnierz polski walczył bohatersko i zadawał nieprzyjacielowi straty. Brak zdecydowanej reakcji sojuszników, którzy ograniczyli się jedynie do formalnego wypowiedzenia wojny Niemcom (3 IX) utrudnił polską obronę. Odcięcie Pomorza od reszty kraju zmusiło Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego do wydania rozkazu odwrotu na drugą linię obrony wzdłuż rzek: Narew - Wisła - San (6 IX). Stolicę opuściły władze cywilne (prezydent, rząd) i władze wojskowe (Naczelny Wódz). Jednak przegranie przez Polskę bitwy granicznej nie oznaczało jeszcze klęski w wojnie.

Rozpoczął się drugi etap wojny obronnej trwający od 7 do 17 września 1939 roku. W “polskich Termopilach” nad Wizną jeden batalion pod dowództwem kpt. Władysława Raginisa stawiał przez dwie doby opór niemieckiej dywizji pancernej (8-10 IX). Opóźniło to niemiecki marsz na Warszawę. Gen. Tadeusz Kutrzeba, po połączeniu Armii “Poznań” i Armii “Pomorze”, zdecydował się na atak skierowany przeciwko wojskom niemieckim zbliżającym się do Warszawy. W nocy z 9 na 10 września rozpoczęła się największa bitwa wojny obronnej, znana jako bitwa nad Bzurą. Sukcesy polskiego manewru zaczepnego zmusiły dowództwo niemieckie do zmiany planów i odstąpienia od bezpośredniego natarcia na stolicę Polski. Walki miały zaciekły przebieg, o czym świadczy bój o Piątek, który w ciągu jednego popołudnia przechodził pięciokrotnie z rąk do rąk i fakt, że zginęło w niej trzech polskich generałów (spośród pięciu, którzy zginęli w 1939 r.). Od 17 września jednostki polskie znalazły się w okrążeniu nad Bzurą i w Puszczy Kampinoskiej. Z okrążenia udało się wyrwać w małych grupach niespełna 40 tys. żołnierzy (na 200 tys.). Na Wybrzeżu nadal broniła się Kępa Oksywska i Hel. Na południu, pod Lwowem, Niemcy napotkali silny opór oddziałów polskich dowodzonych przez gen. Władysława Langnera. Wojska radzieckie realizując tajny protokół do paktu Ribbentrop - Mołotow przekroczyły 17 września polską granicę wschodnią. Oficjalne usprawiedliwienie agresji mówiło o “bankructwie państwa polskiego” i konieczności “wzięcia w opiekę ludności białoruskiej i ukraińskiej”. Milionowa armia agresora została podzielona na Front Białoruski, którego celem było zajęcie Grodna i Wilna oraz Front Ukraiński skierowany na Lwów. Zdezorientowane oddziały polskie (rozkaz Naczelnego Wodza mówił, żeby nie walczyć z Sowietami) podejmowały walkę z nowym wrogiem pod Wilnem, Grodnem, Kobryniem, Czortkowem, Szackiem i Wytycznem. Najazd radziecki postawił Polskę w beznadziejnej sytuacji militarnej i zmusił władze państwa do przekroczenia granicy z Rumunią (17/18 IX ), gdzie zostały internowane.

Ostatnia faza polskiej wojny obronnej trwała od 18 września do 2 października 1939 r. Pod Tomaszowem Lubelskim stoczono drugą co do wielkości bitwę polskiej wojny obronnej 1939 (17-26 IX). W jej wyniku większość jednostek polskich, przedzierających się na przedmoście rumuńskie, została przez Niemców zmuszona do kapitulacji. Broniły się jeszcze: Warszawa, Modlin i Hel. Po bohaterskiej obronie stolica Polski, dowodzona przez gen. Juliusza Rómmla i prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego, poddała się 28 września. Zgodnie ze słowami prezydenta Starzyńskiego, “[...]Warszawa broniąca honoru Polski jest u szczytu swej wielkości i chwały”, stała się stolica kolejnym tragicznym symbolem wojny obronnej. Później złożyła broń załoga twierdzy Modlin (29 IX) i poddał się garnizon helski (2 X). Ostatnia polska jednostka dowodzona przez gen. Franciszka Kleeberga skapitulowała po czterodniowej bitwie pod Kockiem (2-5 X). W ostatnim rozkazie dowódcy SGO “Polesie” znalazły się słowa otuchy: “Jeszcze Polska nie zginęła!” Niestety, był to ostatni akord trwającej 36 dni wojny obronnej Polski toczonej z Niemcami i Związkiem Radzieckim.

W walkach zginęło prawie 70 tys. polskich żołnierzy, a ponad 130 tys. odniosło rany. Do niewoli niemieckiej dostało się prawie 300 tys. żołnierzy, a radzieckiej ok. 240 tys. Do Rumunii, na Węgry, Litwę i Łotwę przedarło się prawie 100 tys. żołnierzy. Totalny charakter działań niemieckich spowodował śmierć prawie 300 tys. bezbronnej ludności cywilnej. Straty niemieckie w tej wojnie są oceniane na 90 tys. zabitych i 60 tys. rannych. W sprzęcie pancernym i lotniczym sięgały one 30% środków użytych w czasie działań przeciwko Polsce. Kampania polska nie była łatwym zwycięstwem niemieckim i stała się zapowiedzią długotrwałej wojny światowej.

Pojęcia
Faszyzm – totalitarna forma rządów wprowadzone we Włoszech przez Myssoliniego w 1922. jest do forma rządów dyktatorskich oparta na kulcie wodza (duce) o podporządkowaniu wszystkich sił politycznych.
Hitleryzm (nazizm) – nazwa nadana niemieckiemu faszyzmowi, była znacznie bardziej radykalną odmiana faszyzmu zakładającą rasizm i totalitaryzm i podobnie jak faszyzm głosząca kult wodza. Wprowadzone w Niemczech przez Hitlera stał się podwaliną wybuchu I wojny światowej. Zakładał antysemityzm i w ten sposób próbował uzasadnić prawa Niemców do podbijania innych narodów zwłaszcza Słowian.
Wojna obronna – w Polsce kojarzona była z kampania wrześniowa. Walka zbrojna przeciwko agresji hitlerowskich Niemiec. A od 17.IX także Armii Czerwonej [Cały poprzednie punkt mówi o tym ]
Wojna błyskawiczna (blitzkrieg) koncepcja wojny błyskawicznej zakładała nagły niespodziewaną napaść, szybkie natarcie wojsk pancernych i lotnictwa i szybki podporządkowanie sobie podbijanych terenów. Taka miała być wojna z Polską.
Generalne Gubernatorstwo – jednostka administracyjno – polityczna wprowadzona na części ziem, które znajdowały się pod okupacją Niemiec. Utworzona w X 1939 na ziemiach polskich nie włączonych do III Rzeszy.
Traktat Ribbentrop – Mołotow – było to tajne porozumienie ministrów spraw zagranicznych Niemiec i ZSRR na mocy którego oba państwa zobowiązywały się do powstrzymania wzajemnej agresji na siebie, pomoc militarną w razie ataku innych państw na jedną ze stron, oraz dołączony ściśle tajny protokół przewidujący podział stref interesów na wypadek ewentualnych zmian terytorialnych w Europie, dzielił również Polską na wpływy Niemieckie i Związku Radzieckiego. Granica przebiegać miała wzdłuż linii rzek Narwi Wisły i Sanu.


DATY:
1940 –
VII przyłączenie do ZSRR państw Bałtyckich (Litwy, Estonii, Łotwy Basarabii)
To 4 IV Zajęcie prze Niemcy Danii i Norwegii
14 VI – wkroczenie Niemców do Paryża
8 VIII – początek bitwy o Anglię
10 V złamanie obrony Belgii, Holandii i Luksemburgu
VI początek działań wojennych w Afryce

1941 –
7 XII atak Japończyków na Peral Harbor
22 VI wybuch wojny niemiecko-radzieckiej
14 VIII podpisanie Karty Atlantyckiej
30 VII – podpisanie układu Sikorski – Majski
12 lipiec podpisanie porozumienia radziecko-brytyjskiego