Liryka i jej podział
LIRYKA
Osoba mówiąca w wierszu w liryce to podmiot liryczny, czyli osoba fikcyjna wypowiadająca swoje przeżycia I doznania.
Odmiany liryki
1. Ze względu na stosunek autora do podmiotu lirycznego:
a) LIRYKA OSOBISTA – odsyła wprost do doświadczeń duchowych poety. Podmiot liryczny jest ściśle związany z jego osobą.
b) LIRYKA ROLI – podmiot liryczny jest osobą zdecydowanie różną od autora. Wypowiedź podmiotu lirycznego ma udowadniać wypowiedź wybranej postaci.
c) LIRYKA MASKI – podmiot liryczny kryje się za maską wypowiedzi czyjejś postaci. Nie można utożsamić podmiotu lirycznego z autorem, ale wyrażenie treści myśli można przypisać autorowi.
2. Ze względu na stopień wyeksponowania podmiotu lirycznego:
a) LIRYKA BEZPOŚREDNIA – rozpoznajemy ja po formie 1 osoby liczby pojedynczej – ja. Monolog staje się lirycznym wyznaniem.
b) LIRYKA POŚREDNIA – podmiot liryczny nie ujawnia się wprost, pozostaje ukryty za przedstawionym światem. Monolog liryczny może być powiązany z dialogiem.
• LIRYKA OPISOWA – podmiot liryczny ukrywa się w opisie przedmiotów, przyrody, krajobrazów.
• LIRYKA SYTUACJI – podmiot liryczny opowiada o jakimś zdarzeniu, mogą wystąpić elementy dialogu, pytań.
• LIRYKA ZWROTU DO ADRESATA – obejmuje utwory, których wyznanie podmiotu lirycznego skierowane jest do „ty” lirycznego.
- LIRYKA WYZNANIA DO „TY” – pojawia się bezpośredni zwrot do określonego adresata.
- LIRYKA APELU – obejmuje utwory będące wezwaniem, manifestem, apelem.
3. Ze względu na rodzaj podmiotu lirycznego:
a) LIRYKA PODMIOTU INDYWIDUALNEGO – wypowiada się podmiot w swoim imieniu, w 1 osobie liczby pojedynczej.
b) LIRYKA PODMIOTU ZBIOROWEGO – podmiot liryczny występuje w 1 osobie liczby mnogiej – „my” liryczne. Przeżycia i wyznania osoby mówiącej stają się przeżyciami zbiorowości, ogółu.
4. Ze względu na podejmowany temat:
a) LIRYKA PATRIOTYCZNA – związana jest z losami narodu, przywołuje znane wydarzenia, postacie historyczne, symbole narodowe.
b) LIRYKA RELIGIJNA – dotyczy życia Kościoła, obrzędów religijnych, może mieć charakter pochwalny, błagalny lub dziękczynny.
c) LIRYKA REFLEKSYJNO-FILOZOFICZNA – porusza problemy dotyczące ludzkiej egzystencji. Odwołuje się do nurtów filozoficznych.
d) LIRYKA MIŁOSNA – związana jest z przeżyciami miłosnymi, erotyką, ukochaną osobą.
e) LIRYKA O POEZJI I POETACH AUTOTEMATYCZNA – jej tematem jest proces twórczy, rola poety i istota poezji.