Socjologia wychowania

1. specyfika socjologicznego myślenia o wychowaniu ?????
całokształt wpływów i oddziaływań środowiska społecznego oraz przyrodniczego na człowieka, kształtujących jego rozwój i osobowość oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. We współczesnej pedagogice używa się terminu wychowanie w węższym znaczeniu tego słowa - jako świadome, zamierzone i specyficzne działania osób (wychowawców), których celem jest osiągnięcie względnie trwałych zmian w osobowości jednostki (wychowanka). Zmiany te obejmują zarówno sferę poznawczo-instrumentalną, pozwalającą na poznanie i przekształcanie rzeczywistości, jak i stronę aksjologiczną, kształtującą stosunek człowieka do świata i ludzi, jego przekonania, system wartości itp. W pedagogice używa się pojęcia wychowanie w trzech znaczeniach:
1) jako proces - rodzaj działalności ludzkiej, polegającej na wywoływaniu zmian w osobowości człowieka, 2) jako stan - ogół zjawisk określających przebieg, cele, metody, środki i warunki wychowania, 3) jako wynik - suma następstw wyrażająca się w zmianie osobowości człowieka i w stopniu przygotowania go do życia społecznego.
Rozróżnia się wychowanie: umysłowe, moralne, społeczne, estetyczne i fizyczne, a także samowychowanie. WYCHOWANIE- jest pojęciem zakresowo węższym w stosunku do socjalizacji i oznacza ono działania i czynności poprzez, które pewne jednostki usiłują wpłynąć na rozwój osobowości innych jednostek kształtując je zgodnie z określonymi wartościami. Sposób wychowania jest refleksyjny i zaplanowany. (media, kościół, szkoła, domy dziecka)

2. znaczenie kultury w życiu człowieka i społeczeństwa
pod pojęciem kultury socjologowie rozumieją wyznaczone a nie dziedziczne aspekty społ. Ludzkich, są to wspólne dla wszystkich członków danej grupy elementy kultury dzięki którym mogą oni współpracować i porozumiewać się. Kultura ma zarówno aspekty niematerialne tj. idee, wierzenia, przekonania, symbole, zwyczaje, obyczaje, taby czy normy oraz materialne czyli np. wszelkie odkrycia archeologiczne, wytwory i wynalazki. Idee określają to co uchodzi za ważne i wartościowe, te idee czyli wartości dają człowiekowi poczucie sensu, są dla niego drogowskazem w interakcjach ze światem. Normy natomiast są regułami zachowań, które odzwierciedlają i zawierają w sobie wartości danej grupy. Wartości i normy wspólnie charakteryzują i kształtują sposoby zachowań uczestników danej kultury. Kultura jest systemem symboli, które dana populacja tworzy i wykorzystuje do organizowania się, do ułatwienia interakcji oraz do kierowania zachowaniami. W każdej populacji istnieje wiele symboli, najważniejsze należące do nich to: system językowy, technologii, wartości, przekonań, norm, zasad wiedzy. Kultura wpływa na życie społeczne, socjalizując, a więc ucząc człowieka umiejętności dostosowania się do niej. Kultura stara się ustanowić kryteria wartości, jakimi powinni kierować się ludzie, uczy jak reagować na określone sytuacje, tworzy też typy instytucji społecznych.

3. specyfika socjologicznej koncepcji człowieka, procesualny charakter nabywania tożsamości
człowiek jako animal social, czyli istota społeczna. Wg. Durkheima człowiek ? homo dyplex, czyli człowiek rozwojowy tj. ciało ( potrzeby i popędy), dusza (kultura, to co zbiorowe, społeczne normy). Człowiek w procesie socjalizacji uczy się, wchodzi w świat kultury, zaczyna rozumieć innych, rozumie świat symboli, internalizuje normy obowiązujące w społeczeństwie. Tożsamość, jest częścią osobowości, nabywana jest w procesie socjalizacji, jej nabywanie, kształtowanie trwa całe życie, jest procesem. W procesie resocjalizacji tożsamość może ulec całkowitej zmianie.

4. stadia socjalizacji ? socjalizacja pierwotna i wtórna
socjalizacja jest tymi interakcjami które kształtują człowieka w podstawowe składniki jego osobowości, umożliwiające mu uczestnictwo w społeczeństwie. 3 mechanizmy socjalizacji: wzmocnienie, naśladowanie i przekaz symboliczny . socjalizacja dzieli się na socjalizację wtórną i pierwotną. Socjalizacja pierwotna- głównie w rodzinie, jest to wprowadzanie w role społeczne niezbędne do życia, to okres dzieciństwa, kiedy uczymy się elementarnych wzorów zachowań, ról społecznych, języka, kształtuje się struktura osobowości. Proces ten przebiega w atmosferze nasycenia uczuciowego o bardzo mocnym zabarwieniu emocjonalnym, pojawia się silna więź miedzy dzieckiem a rodzicami, dziecko przyjmuje świat, wartości i postawy rodziców. Proces ten kończy się w momencie pojawienia się ?uogólnionego innego?. Socjologia wtórna ? przebiega na bazie socjalizacji pierwotnej, uczymy się na tym etapie innych ról społecznych, proces ten nie jest już zbudowany w oparciu o ładunek emocjonalny, treści przyjmowane na tym etapie są nietrwałe, człowiek sam decyduje kto jest dla niego ?znaczącym innym.?

5. socjalizacja do ról płciowych
identyfikacja płciowa jest definiowana jako identyfikacja, w wyniku której kształtuje się psychiczne poczucie przynależności do jednej z płci i następuje podjęcie określonej roli płciowej ? żeńskiej lub męskiej. Identyfikacja płciowa zależy zarówno od czynników biologicznych jak i społecznych. Identyfikacja ta wyrażana jest przez sposób przeżywania, odczuwania, realizowania się na co dzień do roli płciowej. Pod pojęciem roli płciowej kryje się wszystko to co dana osoba mówi lub robi, aby pokazać sobie oraz innym w jakim stopniu jest mężczyzną lub kobietą. Pojęcie roli płciowej jako rodzaju roli społecznej odnosi się do jednego z czynników organizacji życia społecznego, wykształcenie się ról społecznych łączonych z przynależnością do płci męskiej albo żeńskiej w znacznym stopniu związane było ze specyficznymi odmiennościami natury biologicznej. Przedtem podział obowiązków społecznych wynikał logicznie z czysto fizycznych zróżnicowań. Istnieje określony kulturowo wzór kobiety i mężczyzny a podczas socjalizacji pojawiać się on może jako model tego co dziecko powinno robić i jakie powinno być, by stać się pełnowartościowym mężczyzną lub kobietą. Podstawowymi ośrodkami do ról płciowych jest: rodzina ? w której dzieci po raz pierwszy wchodzą w sferę aktywności odrębnej dla obu płci, zabawki ? rodzice dając dziecku zabawkę określają jednocześnie jaką rolę chcieliby by ono przyjęło, szkoła ? może wzmacniać wpływy środowiska rodzinnego lub kształtuje dziecko odmienne, wpływ szkoły na proces typizacji płciowej to wpływ zachowań nauczycieli oraz oddziaływanie treści podręczników.

6. problematyka ról społecznych ?????
role społeczne 1) system oczekiwań dotyczących przewidywanych zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje on określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza wówczas zespół reguł, norm i wzorów postępowania. 2) system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów społecznych. W różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich jest ważnym czynnikiem regulującym zachowanie jednostki i kształtującym jej postawy.

7. Gemeinschaft a Gesellschaft
Gemeinschaft ? wspólnota ? powołuje ją do życia wola organiczna, tendencja do emocjonalnych, autotelicznych, spontanicznych relacji z innymi, co wyraża się w stosunkach rodzinnych, w pokrewieństwie, w przyjaźni oraz w stosunkach sąsiedzkich. Takie stosunki mają charakter osobisty, intymny, realizują wspólne wartości, zwyczaje i obyczaje. Gesellschaft ? stowarzyszenie ? powołuje je do życia wola arbitralna, jej wyrazem są stosunki handlowe, transakcje, kontrakty a także anonimowe relacje mieszkańców wielkich miast. Takie stosunki mają charakter instrumentalny, bezosobowy, wyrażają egoizm, cynizm a nawet brutalność partnerów. Relacje międzyludzkie odrywają się od przestrzeni lokalnej i odbywają się w coraz szerszym wymiarze globalnym

8. rodzina i jej funkcje, znaczenie rodziny w życiu społecznym, przemiany rodziny
rodzina jest pojęciem bliskim każdemu człowiekowi, decydują o tym zarówno względy emocjonalne, historyczne i społeczne. Jest to najstarsza i najpowszechniejsza forma życia społecznego. Jest to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim Funkcje rodziny: prokreacyjna ? zaspokajanie emocjonalno rodzicielski potrzeb współmałżonków, seksualna ? jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego, ekonomiczna ? zaspokojenie potrzeb materialnych, opiekuńczo-zabezpieczająca ? polega na zapewnienie środków niezbędnych do życia oraz opieka nad innymi członkami rodziny, socjalizacyjna ? przygotowanie dzieci do życia samodzielnego i dostosowanie zachowań i cech, stratyfikacyjna ? nadawanie przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom, rekreacyjna ? zaspokajanie potrzeb odpoczynku czy relaksu, kulturowa ? przekazywanie dziedzictwa kulturowego.

9. znaczenie grup rówieśniczych oraz sąsiedztwa w procesie socjalizacji i wychowania
grupa rówieśnicza odgrywa w życiu młodego człowieka obok rodziny najważniejszą rolę, w okresie rozwojowym przypadającym na lata gimnazjum młodzież zaczyna przekładać środowisko rówieśnicze nad rodzinę. To rówieśnicy stają się wzorami do naśladowania. W tym okresie młodzież poszukuje swojego miejsca w otoczeniu, w społeczeństwie, próbuje odnaleźć rodzaje i tereny aktywności, w których jednostka mogłaby być szczególnie użyteczna, ze względu na swoje indywidualne możliwości np. uzdolnienia. Dla dorastającej młodzieży grupa rówieśnicza jest pewnym oparciem, często to nie jednostka sama o sobie decyduje bo robi to za nią otoczenie ? jednostka ulega wpływom grupy. Grupy pełnią ważne funkcje w procesie uspołeczniania, wprowadzają w świat dorosłości. Typy grup rówieśniczych: 1. wiek ? homogeniczne (w 1 wieku), heterogeniczne (w różnym wieku), 2. płeć ? jednorodne, mieszane, 3.stopień spoistości ? zwarte (częste spotkania), luźne, 4. funkcjonowanie ? celowe (działalność oparta na regułach), spontaniczne (niesformalizowane) 5. typy więzi ? formalne, nieformalne. Obecnie można zaobserwować kryzys sąsiedztwa ? ludzie chcą być anonimowy, chcą ukrywać swoją prywatność, nie chcą nawiązywać kontaktów z członkami najbliższego otoczenia, sąsiadów nie łączą już przyjacielskie więzi tylko te bardziej oficjalne,

10. Kultura (z łac. colere = "uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie") ? termin wieloznaczny, pochodzący początkowo od łac. cultus agri ("uprawa ziemi"), interpretowany w różny sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).

Istnieje mnóstwo definicji kultury, często rozbieżnych, a nawet wzajemnie sprzecznych. Znaczące są więc słowa niemieckiego filozofa Johanna Herdera, który już w XVIII wieku napisał w przedmowie do Myśli o filozofii dziejów:
"Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura."
Jakby na przekór tej opinii badacze kultury tworzyli coraz to nowe definicje, za każdym razem uwzględniając jakiś wycinkowy, konkretny punkt widzenia na kulturę.
Słynny antropolog kultury, Ralph Linton, tak podsumował te starania:
"Istotą wszelkiej definicji kultury jest bowiem to, że wybiera pewne aspekty całego pojęcia oznaczanego owym terminem i kładzie nacisk na nie kosztem innych aspektów. Nacisk ten, a w konsekwencji także wartość definicji, będą zależały od tego, jaki szczególny cel definiujący miał na uwadze. Istnieje wiele możliwości definiowania kultury, a każda jest użyteczna w powiązaniu z dociekaniami określonego rodzaju."

On sam definiuje ją w ten sposób: "Kultura to konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa".
Różne sposoby definiowania kultury zaprezentowali Alfred Kroeber i Clyde Kluckhohn, którzy w rozprawie Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions zebrali 168 jej określeń i podzielili je na sześć typów:

opisowo-wyliczający (nominalistyczny)
Zamieszczone tutaj zostały definicje prezentujące klasyczną postać wczesnych definicji etnologicznych. Najbardziej znaną z nich, jest wciąż popularna i użyteczna, definicja Edwarda Tylora:
"Kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa."
Można zauważyć, że Tylor traktował zamiennie pojęcia "kultura" i "cywilizacja". Inni badacze kultury (szczególnie archeologowie, etnografowie i antropologowie kultury) chętnie się odwoływali do jego definicji kultury, bądź ją modyfikowali. Ruth Benedict określiła ją jako:
"Kultura jest to złożona całość zawierająca nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa."
Wśród definicji z tego typu warto również przytoczyć definicję wybitnego polskiego antropologa Bronisława Malinowskiego:
"Kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów."

historyczny
Definicje tu umieszczone kładą nacisk na czynnik tradycji jako mechanizmu przekazywania dziedzictwa kulturowego.
Stefan Czarnowski stworzył definicję, znakomicie ilustrującą ten typ:
"Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń (...) Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie."

normatywny
Definicje normatywne akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorom, wartościom i modelom.
Temu typowi definicji odpowiada ujęcie kultury zaproponowane przez Alfreda Kroebera i Talcotta Parsonsa:
"Kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania."
Również w tym duchu kulturę definiuje wspomniany Ralph Linton:
konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa"

psychologiczny
Definicje psychologiczne skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury. Analizują one mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, internalizacji norm obowiązujących w danej zbiorowości i wartości uznawanych przez tą zbiorowość, jak również wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek. Główny nacisk położony jest na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury.
Definicje tego typu sformułował Stanisław Ossowski:
"Kultura jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich."

strukturalny
Definicje tu zebrane interesują się głównie strukturą konkretnej kultury, a więc jej zasadniczymi elementami oraz ich wewnętrznymi powiązaniami. Wyróżnia się cztery kategorie elementów kultury:
materialno-techniczne,
społeczne,
ideologiczne,
psychiczne (dotyczące uczuć i postaw).

genetyczny
Definicje te skupiają uwagę na problemie genezy kultury, próbują wyjaśnić jej pochodzenie. Definicje te można podzielić na dwie grupy:
dotyczące wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się jednych (wyższych) jej form z form innych wcześniejszych (uważanych za niższe),
dotyczące problemu wyłaniania się kultury z natury oraz związkami, różnicami i przeciwieństwami między nimi.

11.
BEHAWIORYZM
Zakłada, że zachowanie jednostki stanowi bodziec pobudzający dla drugiej osoby. Jednocześnie działanie człowieka opiera się na wzorach (m.in. wzorach ról społecznych) czerpanych z kultury. Własna osobowość jawi się często jako wiązka ról społecznych. Kontaktujemy się właśnie poprzez te role - dowodzi tego eksperyment Filipa Zimbarda ?Więzienie?. Nieporozumienie pochodzi z przekraczania schematu roli społecznej (zdarza się to rzadzko, ale czasami wykraczamy w interakcjach poza role społeczne) a także z różnego przyjmowania i interpretowania tych ról. Natomiast Proces socjalizacji uspołecznia człowieka, ma nas przystosować do życia społecznego, prowadzi do kształtowania osobowości człowieka.
Socjalizacja może nas uczyć jakie potrzeby zaspakajać i kiedy. Jesteśmy socjalizowani przez całe życie.

Psychoanaliza to zbiór teorii dotyczących struktury psychiki człowieka, jego rozwoju i funkcjonowania, próbujących wyjaśniać powstawanie różnych aktów psychicznych. Tworzenie psychoanalizy rozpoczął Zygmunt Freud w latach dziewięćdziesiątych XIX w.

Interakcjonizm symboliczny - teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Teoria ta wywodzi się z amerykańskiego pragmatyzmu filozoficznego.