Skrypt z historii filozofii średniowiecznej

Historia Filozofii Średniowiecznej

Szukanie połączenia wiary i rozumu! Na podstawie filozofii starożytnej

Medium evas – średniowiecze (wiek między antykiem a renesansem)
Media etas – pośredni wiek
Serum musculum – wiek ciemny (uważano, że był to wiek bez wiedzy i rozumu)

Kartezjusz napisał: „Całe średniowiecze trzeba odrzucić, bo nic ono nie wnosi”.
Hegel (zmarł 1830): „W średniowieczu nie było ani filozofii ani nauki”
Filozofia marksistowska potwierdziła opinie Hegla.

Średniowiecze badano w XIX w. Odkryciu tego okresu przyczynił się papież Leon XIII i kard F. Ehrle – otworzył bibliotekę i archiwum watykańskie.

Podział Średniowiecza:
430 r. – zmarł św. Augustyn
529 r. – (symbol upadku kultury antycznej) – zamknięcie szkół filozoficznych
1. Okres przedscholastyczny (lub przygotowawczy) od IV/V wieku
do IX wieku.
2. Okres karoliński (od cesarza Karola Wielkiego) od IX wieku
do końca XII wieku. Wczesna scholastyka – spory chrześcijańskie.
3. Okres wieku uniwersytetów – XII i XIV wiek, to rozkwit myślenia średniowiecznego – szczególnie rozwija się na zachodzie Europy, Francji, Włoch – Oxford, Niemcy i Kraków
4. Okres schyłku średniowiecza - od XIV wieku
do drugiej połowy XV wieku – upadek średniowiecza.
Innego podziału nie można przyjąć! Jest jeszcze możliwy podział, zgodny z ewolucją myślenia ( na znajomość przeszłości antycznej, – co zostało przyjęte):
1.do XII w. – Znano kulturą grecką – w niewielkim stopniu
2.od XII w. do 2 poł. XII w. – poznanie logiki Arystotelesa
W XIII wieku rządziła fizyka, w XIV wieku metafizyka a u końcu XV/XVI wieku mistrzem stała się etyka.
Platoński nurt dalej obecny w chrześcijańskim wydaniu („ochrzczonego” przez św. Augustyna)

A.Okres przedscholastyczny (przygotowawczy)

Scholastyka od łac. schole, schola – szkołą – filozofia i teologia uprawiana w szkołach rozumiana dwojako:
- zbiór zagadnień traktowanych w określony sposób np. szkoła prawnicza – omawianie materiału (kanonu) w jakiś sposób i co przekazujemy w szkole
- zespół ludzi zgromadzonych w jednym miejscu np. Akademia Platońska

Wiek V:
- nie było możliwości uprawiana nauki: wojny w Europie, wędrówki ludzi np. w Rawennie byli Goci (królem Teodory)

BOECJUSZ: nazwany „Ostatnim Rzymianinem” i „Pierwszym Scholastykiem”. Był Major Domusem – kanclerzem cesarstwa: „Państwem może rządzić tylko mądry”. Zorganizował szkołę – miał już program oparty na 7 sztukach wyzwolonych (Trójdrożne – językowe i czwórdroże – matematyczne).
Napisał podręczniki tych sztuk wyzwolonych, których nie było pod ręką (nie było podręczników do retoryki – logiki), przetłumaczył pisma logiczne Arystotelesa:
- „Kategorie” z greckiego na łacinę
- „Wprowadzenie”
Napisał:
- 2 komentarze do nauki Arystotelesa i 1 komentarz do nauki Porfiriusza
- napisał kilka traktatów o sylogizmach prawdziwościowych – nazwano to „logica vetu”, czyli „logika stara” – do XII wieku było to podręcznikiem logiki. Skazano go na śmierć. Przed śmiercią rok spędził w więzieniu – gdzie napisał „O pocieszeniu, jakie daje filozofia” (Kto rządzi światem, historią świata, ludźmi?)
- zostały po nim traktaty teologiczne:
„De trinitare” – „O trójcy świętej” – Bóg jest Bogiem, Syn jest Bogiem, Duch jest Bogiem – są trzy Osoby Boskie, ale to jeden Bóg!
„De hebdogamnibus” – o podstawowych zachowaniach.
„O dwóch naturach w Jezusie Chrystusie”
Boecjusz był przyjacielem Teodoryka (arian), uważał, że trzy osoby Trójcy Świętej nie są równe, co do natury. Boecjusz to katolik. Wykazywał, że jest jeden Bóg. Wprowadził nową terminologię filozoficzno-teologiczną w języku łacińskim (obecna była w grece).
Pierwsza zasługa doktrynalna: Nowa terminologia filozoficzno-teologiczna, np. Monstra hominum – człowiek Kształtopodobny (człekopodobny)

Przypomnienie:
- „Pewne, bo niemożliwe” – antyczny świat – Tertulian
- „Wiarę i rozum połączyć” – średniowiecze – Boecjusz
Próba poznania Boga!



Kategorie – orzeczniki, dzięki którym opisuje się świat / każdą rzecz.
Arystoteles: Każdą rzecz można opisać przy pomocy 9 (10) orzecznikach (kategorii). Można to zrobić na dwa sposoby nazwane: sposobem pozytywnym i negatywnym.
Boga pojmowano po platońsku tzn. poprzez stopniowanie przymiotnika: najdoskonalszy, niezmienny, najwspanialszy.
Sposób POZYTYWNY: byt działający, jest aktem czystym – nie ma możności. Może posiadać świat, mimo, że jest poza światem –
ma z nim relacje.
BOECJUSZ: można przypisać Bogu cechy jakości (mądry, dobry, sprawiedliwy itd.), ale nie tak jak przypisuje się to nam ludziom. Bóg jest dobrocią, mądrością, sprawiedliwością. Stawiamy równość między naturą Boga a Jego jednością. Można o Bogu orzekać, ale nie możemy wyobrażać sobie Boga, bo będzie to obraz nieprawdziwy. Nie możemy wyobrazić Boga, który by nie był dobrocią, sprawiedliwością. Taki sposób orzekania Boecjusz nazwał Teologią POZYTYWNĄ – mówimy o Bogu tak jak o świecie. Oparta na podobieństwach człowieka i Boga.

Ilość, czasu, przestrzeń – to kategorie. Można te kategorie przypisywać Bogu, ale stawiając znaki negacji rzeczy:
Byty ograniczony – Bóg nieskończony
Byty skończone – Bóg nieskończony
Byty są gdzieś – Bóg nieskończony
To nazwano teologią NEGATYWNĄ. Im więcej wiem o człowieku to tym bardziej poznaje Boga. Tak samo dotyczy poznania świata. Nie ma wiedzy o Bogu bez poznania świata. W Średniowieczu Bóg był w centrum poznania, ale przez poznania świata. Scholastycy nie byli obojętni na poznanie świata.

524/5 r. – śmierć Boecjusz

BENEDYKT Z NURSJI – święty - dał wzór życia mnichów, zgromadził ludzi, którzy szukają – poważny, stateczny.
529 r. – Założenie pierwszego zgromadzenia mnichów na Monte Cassino. Obowiązywały tam: Ora et Labora (Módl się i pracuj), uczyli się tam czytać i pisać. Byli przywiązani do stałości miejsca – nie przenosi się do dziś dzień.
MONACHUS = doctus – uczony. Nie było głupich mnichów.

KASJODOR – benedyktyn, uniósł księgi święte i z zakresu nauki. Nauka europejska weszła do klasztoru. Od tego czasu benedyktyni kształcili Europę. Św. Benedyktyn to patron Europy z Monte Cassino rozeszli się osoby niosące naukę.
Od 604 r. papież Grzegorz Wielki (benedyktyn) wysłał misjonarzy benedyktynów na wyspy Brytyjskie, aby głosili Ewangelię. Pojechali tam z księgami. Na wyspach spokojnie uprawiali naukę.

BEDA BENERABIS – mnich celtycki – pisał po celtycki, był t nowy język. Autor podręcznika encyklopedycznego.

B.Okres karoliński

Przełom VIII i IX wieku cesarz Karol Wielki chciał uporządkować Europę – religię, politykę itd.

KAROL WIELKI zaprosił mnichów z Irlandii na kontynent europejski. W Akwizgranie założono SHOLA PALATINA (Szkołę pałacową). Nauczycielami byli mnisi, a uczniami większość ludności z cesarzem na czele.
Karol Wielki nakazał założenie nowych szkół – tzw. szkoły katedralne i przy większych skupiskach ludności tzw. szkoły kolegialne (parafialne)
- Szkoły klasztorne – dostępne dla wszystkich; kandydatów do zakonu i ludzi świeckich.
- Szkoły katedralne – powstawała konkurencja między nimi, dlatego poziom w nich bardzo się podnosił co pozytywnie wpływało na studentów.

Mnisi iroszkoccy: Alkwin, Jan Szkot, Erjugena.

ERJUGENA – studenci zabili go rysikami (pisakami) – był bardzo wymagający. On przedstawił 3 zakresy działalności:
1.Dyskusja NT. przeznaczenia
2.Tłumaczenie na łacinę Pseudodionizego
3.Napisał dzieło w 4 cz.: „De devisione naturae” –
„O wizji natury” – posądzono go o herezje.
Erjugena przetłumaczył na łacinę z greckiego:
„O hierarchii niebieskiej” – o aniołach i niebie.
„O hierarchii ziemskiej” – ziemia odbiciem nieba.
„O teologii mistycznej” – zrobiła szaloną karierę.
Przetłumaczył kilka litów i to zostało umieszczone w „O imionach Boga”

Szkot Erjugena – jedno pojęcie, które charakteryzowałoby wszystko – muszą być podstawowe terminy. Znalazł jedno pojęcie: NATURA.
„De devisione naturae” – o podziale natury. Podzielono na 4 części:
- natura od czasownika nascor, nasci natusum – rodzić się
- natura – pewna struktura: zbiór cech właściwości, które uzdalniają do pewnego, określonego działania.
- natura źródłem działania bytu
- natura (wg. Erjugeny) to wszystko, co jest rzeczywiste, ale rozważane jako zbiór właściwości, w których to działanie jest przypisywane.

Natura = Działanie
Co może być źródłem działania? Zwrócił uwagę na działania pewnych podmiotów (oparte na wizji neoplatończyków – dwóch dróg wstępowania i zstępowania) Podzielono na 4 drogi ze względu na działanie:
1.Naturae noncreata – (nietworząca) Pater Creator celi et terra – Pierwsza natura tworząca
2.Naturae creata et creans – (stworzona i tworząca) druga postać natury – słowo
3.Naturae creata et noncreans – (stworzona i nietworząca) trzecia postać natury – byt materialny
4.Naturae noncreata et noncreans – (niestworzona i nietworząca) – wszystko wraca do Boga i nic już nie powstanie – świat po Sądzie Ostatecznym.

PANTEIZM – pewna filozofia – wizja świata posiadająca 2 możliwości:
- Muszę mieć matkę i ojca
- Muszę być ojcem i matką
Panteizm – akceptacja konieczności związku Boga ze światem – nie da się pomyśleć o Bogu bez świata. Bóg w relacji do świata jest konieczny – świat musi mieć stwórcę.
Klasyczny PLOTYN: Bóg musi tworzyć! Świat konieczny emanat natury Bożej.

PELAGIALIZM – Pelagiusz (żeglarz) Morgan z Anglii: wykształcony teolog, wysuną problem wolnej woli, odrzucił pojęcie grzechu pierworodnego. Potępiono ten rodzaj myślenia. Uważali, że Bóg nie pomaga zejść z drogi potępienia. Bóg, jako pierwsza przyczyna wszystkiego, jako Wszechwiedzący jest również autorem ludzkich błędów.

DIONIZY AEROPAGITA – biskup, ponoć pierwszy uczeń apostoła. Przesłał królowi Franków traktaty ucznia apostoła.

System – filozofowie je tworzyli. Filozofowie chcą mówić o wszystkim. Mogą to robić. Świat ukazuje się jako całość – cały kosmos. Poznanie to odbicie całego kosmosu. Całość rzeczywistości: Bóg, człowiek, kosmos – Wszechświat.

C.Okres wczesnej scholastyki

GERBERT Z AUNLEAC (papież Sylwester II) – papież zjazdu gnieźnieńskiego. Bywał na terenach Hiszpanii – wysłany przez biskupa, aby zapoznał się z kulturą arabską – nauczył się matematyki arabskiej (to oni sformułowali wartość 0 – zero) Zainteresowany astrologią zbudował zegar słoneczny. Rozmiłował się w naukach świeckich. Za jego czasów zaczęto obchodzić sylwestra bardzo uroczyście – wesoło. Każda data okrągła przynosi „coś” ludzie tak wierzyli. W roku 999 obawiano się, że diabły z lochów watykańskich wyjdą i będą panować na Watykanie. W momencie wybicia północy Rzym był przerażony, kiedy okazało się, że nic nie było, ludzie wyszli na ulice i hucznie obchodzili nowy rok. („Północ przyjdzie – diabeł przyjdzie”) – tak oto ludzie obeszli pierwszy sylwester.

(Papież Sylwester I panował za czasów Konstantyna Wielkiego – to on ochrzcił go. Za jego sprawą wprowadzono chrześcijaństwo)

OTTON II – cesarz niemiecki – powstaje spór między cesarzem a papieżem, kto jest ważniejszy?
I problem: Dyskusja o wolności ludzkiej i łasce. Spory władzy papieża i cesarza.
Dwa spory filozoficzne:

1.O wartość logiki w refleksji filozoficzno-teologicznej.
Porfiriusz postawił pytania, czym są gatunki i rodzaje? Są to pojęcia logiczne. To jest wiedza z pogranicza logiki i metafizyki. Zwłaszcza jeden dział: substancji i przypadłości Arystotelesa. „Logika to nie tylko narzędzie, ale również kryterium prawdziwości, tego, w co my wierzymy”, tzn., że jeżeli któraś z prawd wiary katolickiej nie poddała się pod logikę, tzn., że to, w co my wierzymy nie jest prawdziwe – to trzeba odrzucić!

BENERGARD Z TUURS – wystąpił przeciwko temu, aby logika była kryterium prawdy.

Św. PIOTR DAMIANI – Logikę wymyślił diabeł. Diabeł nauczył odmiany rzeczowników – słowo Bóg odmienić można w liczbie mnogiej. Diabeł do Ewy: „Będziecie jak Bogowie!”. Retoryka – to sztuka wymowy, również diabeł się ją posługiwał: „Zobacz, jakie te jabłka są smaczne i takie piękne!”

„Filozofia ancille teologia” – Filozofia służebnicą/niewolnicą teologii.
Teologia robi tylko nieporządek – musi przyjść służąca Filozofia i wszystko to uporządkować. Filozofia ma uporządkować zdania teologiczne z Pisma Świętego. Musi je klasyfikować według podmiotu tych zdań.
Florilegium – bukiet kwiatów – należących do tego samego rodzaju – libri sentenciorum – to są sentencje na dany temat.

LOMBARD – biskup Paryża – „Cateria Aurelia”, „Florilegium”, „Libri sentenciale” – tu na myśli mamy Piotra Damianiego.

Autor – z łaciny ktoś, kto tworzy coś, dzięki swoim zdolnościom.
W kościele, tworzy ten, kto mówi od siebie, czyli najważniejszym autorytetem w Kościele jest Bóg – najważniejsze dzieło to Pismo Święte.
Autorytety: UNK (Urząd Nauczycielski Kościoła) – mówi od siebie, postanowienia soborowe i synodalne,
- Ojcowie Kościoła
- Pisarze kościelni i teologowie – niższy stopień autora.

Spór o wartość logiki: W czym tkwi błąd? Wcześniej ten błąd popełniano.
Co jest podstawą uzasadnienia zdania za prawdziwe?
Czy prawdy wiary można uzasadnić naukowo, skutecznie i poprawnie? NIE. Trzeba przyjąć granicę ludzkiego poznania. Jeżeli coś jest niezrozumiałe czy niepewne – czy to znaczy, że jest to niepewne. Filozofię odrzucano, jako naukę uzasadniającą teologię – zaczęto jednak dostrzegać jej wartość! Filozofia daje narzędzia, dzięki którym możemy dać jakieś wytłumaczenie.

Św. ANZELM Z CANTERBURY (+109) – żył w niespokojnych czasach dla Kościoła. Chciano oddzielić Anglię od Rzymu. Anzelm przez króla miał zakaz kontaktowania się z papieżem. Człowiek wykształcony, ojciec scholastyki. Jego hasło: „Fides qveriers intelectum” – „Wiara poszukująca zrozumienia”. Jeżeli rozum należy do człowieczeństwa (nie jedyny jak mówił Sokrates, ale istotny) – Czy Bóg, w którego wierzę istnieje? Jego tłumaczenie w tej sprawie nazwano:
ONTYCZNYM DOWODEM NA ISTNIENIE BOGA – analiza pojęć Boga, jako najdoskonalszej istoty.
ONS (ON) – istniejący – coś, co istnieje.
LOGOS – myśl, pojęcie, wiedza – to wyrażenie ma wiele znaczeń.
ONTOLOGIA – wiedza o bycie; tłumaczenie – pewien kierunek myślenia, który rozpoczyna się od myśli, pojęcia, jakieś idei.
Jaka jest pojęcia Boga? Przytoczenie łacińskiego powiedzenia (mniej więcej): „Inmente egsist concepit Dei, entis perfectiamu akvomjas logitare ekvis” – „Mam pojęcie Boga, buty najdoskonalszego, ponad którego nie można znaleźć bytu doskonalszego”. Kluczowa jest treść pojęcia „bytu najdoskonalszego”.
Kim ten byt, być musi? Sposoby istnienia czegoś:
- Pierwszy sposób istnienia czegoś: Nazwanie czegoś w myśli – znalezienie pojęcia.
- Drugi sposób istnienia czegoś: doskonałe istnienie to suma połączenia poznania (pojęcia) w umyśle i poza nim.

2. Co w ogóle istnieje?
Porfiriusz (uczeń Platona): Czy są gatunki? Czy one jako rzeczy istnieją?
Arystoteles: Są tylko byty przygodne.
Platon: Istnieją byty doskonałe!
W średniowieczu echem odbijało się to, co było w antyku.
Natura Boska: Studiując gatunki i kategorie doszli do wniosku, że nie ma prawdziwego człowieka!



WILHELM Z CHAMPEAUX (czyt. „Szampo”) Wstąpił do klasztoru, został biskupem i spotkał się z cystersem Bernardem.
ISTNIEJĄ RZECZY JEDNOSTKOWE I OGÓLNE DESYGNATY POJĘĆ OGÓLNYCH.
Czy istnieje idee człowieka w innym świecie idealnym? Wilhelm odpowie, że TAK istnieją! Gatunek, rodzaj jest taką samą rzeczą jak jednostka – różnią się tylko ogólnością. Pojęcia ogólne są tylko nomina – status vocis – dźwięk głosu, który zastępuje nazwę jednostkową – potem nazwano ją nominalizmem (nomen – nazwa).
Konceptualizm – pojęcia i treść pojęcia. Ta sama natura w Bogu, Ojcu i Duchu Świętym. Ta sama treść oznacza jednostkę w konkretnej rzeczy.
Realiści: istnieją rzeczy jednostkowe i byty ogólne.
Antyrealiści: Istnieją tylko rzeczy jednostkowe.
Konceptualiści próbują ratować możliwość uprawiania nauki – ten spór odżył w wieku XIII i XIV.

PIOTR ABELARD – Miejsce: Paryż – Góra św. Czas: XII w.
Miał nowatorskie myślenie:
Wspaniały logik, wybitny metodolog nauk, jego metoda odnalazła miejsce w wykładach scholastycznych – wiedzy nie można opierać na autorytetach. Napisał dzieł: „Sic et Non” – „Tak i nie” – jeżeli autorytety nic nie rozwiązują, to trzeba myśleć autonomicznie – stwierdzenie było szokujące!
Autorytet – autoritas z łac. od czasownika augero, -ere – powiększać
Dla przypomnienia autorytetami byli: 1. Ten, który mówi od siebie – Bóg, 2. Przemawiający od siebie, ale jako ten, który otrzymał władzę – Kościół, papież, UNK, 3. Ojcowie Kościoła – w obronie świętości, 4. Teolodzy wcześnie żyjący, 5. Filozofowie greccy, rzymscy i pogańscy (np.
św. Justyn). Abelard obalał autorytety – burzył legendy – nie lubiano go za to.

Urodził się w 1079 roku, uczeń Wilhelma z Champeaux (Kiedy pozbawiono go możliwości nauczania, wstąpił do Kanoników Regularnych). Zmarł 21 kwietnia 1142 roku. Napisał: „Teologia Chrześcijańska” i „Wstęp do teologii”, pisma logiczne i metodologiczne: „Dialektyka”, „Sic et Non”. Odrzucił istnienie desygnatów pojęć ogólnych. Opierał się na Arystotelesie (głownie na dialektyce)

Schemat wykładów scholastycznych (długo to trwało):
1.Przytoczyć autorytety obalające tezę.
2.Przytoczyć autorytety potwierdzających tezę.
3.Lectio magistralis – osobista odpowiedź scholastyka – uzasadnić, udowodnić moje stwierdzenie.
Dowód naukowy – poszukiwanie przesłanek dla dowodzenia zdania.
Myślenie autonomiczne – niezależne od autorytetu – to przyczyniło się do rozwoju teologii. „Dowód na podstawie autorytetu nie jest żadnym dowodem!”. Teolog musi szukać przesłanek dla tego, w co wierzy!

HELOJZA – była ukochaną Abelarda. Niezwykle piękna, bardzo wykształcona. Znała język grecki i łacinę. Czytała poetów rzymskich i greckich. Rozprawiała na tematy prawne i teologiczne. Odrzuciła oświadczyny Abelarda (choć była z nim w ciąży). Z miłości do niego nie chciała, aby porzucał pracy.

Na czym polega błąd tych, którzy mieli przeciwne zdania:
I.Aby być scholastykiem, trzeba:
- być dobrym eurydykiem historycznym – Scholastycy szukają, co na dany temat inni napisali,
- jasność wywodów scholastycznych – nieznany termin musi zostać zdefiniowany,
- autonomia w myśleniu,
- w razie nowych zagadnień zostawić do rozwiązania.


II.Metody wykładu scholastycznego:
- Naturalizm średniowieczny (poglądy św. Augustyna) – musimy nauczyć się przyglądać naszej duszy, aby odkryć coś.

Doktryna Piotra Abelarda: Zło czynu ludzkiego pochodzi z nastawienia umysłu, zamiaru, jaki człowiek ma wtedy, gdy chce uczynić coś złego lub dobrego. Sama chęć popełnienia zła, już jest złem (chcę okraść sklep, ale policjant tam jest). Zło moralne dokonuje się we władzach, w wolności rozumu – to była nowatorska myśl. Uznano go za heretyka i skazano na milczenie.

Abelard był nauczycielem Heloizy (ona zaszła z nim w ciążę). Został przez jej rodzinę wykastrowany. Studiował teologię – skończył życie w klasztorze.

1121 r. – Synod przeciwko nauczania Abelarda. Był tam biskup Iwon (Ordynariusz Chartres – 80 km od Paryża). W mieście jest gotycka katedra z pięknymi witrażami – znajduje się tam również wytwórnia browaru. Istniały tam również: szkoły katedralne. FULBERT otrzymał nazwę – „Nasz Sokrates” – ta szkoła dzięki niemu wiodła prym. Wypracowano tam:

Wzorzec uczonego (Bernard i Teodoryk)
1.Poznać filozofię Platona – mamy wiele jego tłumaczeń np. dzieło „Timajos” – jak powstawał świat.
Ważnym elementem była Kosmologia lub Kosmogonia – nauka o początkach świata:
- jest Księga Rodzaju – 6 dni stworzenia
- jest Księga Przysłów – „Stworzył Bóg wszystko w jednym momencie” na drodze ewolucji.
Platon i Pismo Święte zgadzały się ze sobą. Najlepiej rozważył to Teodoryk: napisał traktat: „O dziełach 6 dni”

Partykuła „czy” w pytaniu, daje możliwość odpowiedzi dwóch rodzajów: TAK lub NIE.

Władze poznawcze Duszy – nie tylko rozum – skomplikowano to:
1.Zmysły – zobaczyć
2.Pamięć – zapamiętać
3.Wyobrażenia – wyobrazić w różnych okolicznościach
4.Rozum – poznanie
5.Inteligencja
1-5 kierunek poznania.
Niższa władza, gdy skończy działać, pobudza władzę wyższą (rozumową). Kiedy rozum pozna świat, pobudza do poznania matematycznego, a dopiero potem rozpoczyna się poznanie filozoficzno-teologiczne.

Przedstawmy do na wykresie – Władze poznawcze duszy:

Poznanie matematyczne

Poznanie filozoficzno-teologiczne

Poznanie rozumowe

Poznanie przez: Zmysł, pamięć, wyobraźnię, rozum i inteligencję.



Poznajemy rzeczy przygodne – przedmiotem poznania przedrozumowego poznajemy w formie rzeczy zmiennych. W zetknięciu z materią otrzymujemy tylko wiedzę prawdopodobną. Matematyka, wchodzi do świata niezmiennego. Są tu rzeczy niby połączone z materią, ale w poznaniu odcina się ją od materii, (np. trójkąt, kwadrat itd.). Matematyka to wiedza prawdziwa, a nie jak fizyka prawdopodobna. Matematyka wyabstrahowana z materii. Teologię nazwano metafizyką, albo filozofią. Forma, która nigdy nie jest zjednoczona z elementem materialnym. Przedmiotem badań teologii jest Bóg.

Inteligencja – od czasownika lego, -ere intus – głębiej, czytać, widzieć to czego inni nie widzą. Szukać natury rzeczy (istoty) np. człowieczeństwo - nie opierać się na zmyśle fizycznym. Nie każdy człowiek może dojść do poznania teologicznego, rozum zadziała wtedy, jeśli zdziałają siły niższe. Platon powiedział, że trzeba dużo ćwiczyć. W naukach przyrodniczych trzeba posługiwać się rozumem. Trzeba używać treści pojęć, które powstają drogą abstrakcji.
Poznanie przyrodnicze – pojęcie ogólne przykładam jako wzór do rzeczy przygodnej.

W matematycznych naukach – umysł tworzy zasady działania. W świecie matematyki jest pewność, niezawodność, a kto by nie chciał mieć problemów wiary to musi mieć wiedzę matematyczną.

MIKOŁAJ SAWIE – Reguły teologiczne – Teologia budowana na sposób matematyczny. Jak Bóg istnieje to są reguły ważne, dlatego ludzie chcą być pewni co do istnienia Boga. Tu rodzi się teologia i matematyczny wzór wiedzy.

Najpierw wykładano: Fizykę, Matematykę i Metafizykę. Matematyka była wstępem do filozofii.

W szkole w Chartres próbowano zrozumieć sprawy trynitarne.
Stwierdzono, że najdoskonalszą figurą jest trójkąt równoboczny.
Wszystkie trzy boki są równe, środek tego trójkąta to środek koła wpisanego i opisanego.

Arytmetyczne dowody istnienia Boga (Arytmetyka)
„Creatio numerum, Creatio creatorum est”
„Tworzenie liczb jest tworzeniem tworzenia”
Odnawia się pitagoreizm (oni w liczbie widzieli istotę stworzenia). Wszystko rozpoczyna się od 1.
1 – oznacza Boga
2. – oznacza materię, coś co jest podzielne – podzielność, to cecha materii.
Wielkość powstaje w wyniku dwóch działań arytmetycznych.
1+1 – tak nie można, bo jeden jest Bóg.
1 można ją jednak powtarzać. 1*1*1=1 – Zawsze tak będzie!


Ojciec * Syn * Duch Święty = Jeden Bóg


Zrodzenie to mnożenie – przekazanie w całości tej samej natury, co Ojca. Związek istniejący między Ojcem i Synem – a ten związek to tożsamość natury. Wszyscy są jednym i tym samym Bogiem – była to wspaniała odwaga naukowców w myśleniu. To myślenie nazwano METAFIZYKĄ JEDNOŚCI:
1. Jest tu jedność wiedzy fizycznej, matematycznej i metafizycznej.
2. W sposób uporządkowany relacja zależności od fizyczno-matematycznej itd.
3. Jedność Boga przy troistości.


D.Okres rozkwitu filozofii średniowiecznej
Wiek XIII.

Przyczyny rozkwitu:
Pozafilozoficzne: powstanie nowych zakonów na początku wieku XIII (franciszkanie, dominikanie) – nazwano je zakonami żebraczymi.
1215 r. – Sobór zabronił zakładania nowych zakonów. 10 lat później papież złamał sobór i zatwierdził zakon franciszkanów i dominikanów. Pojawili się mnisi wędrujący – Kościół był negatywnie nastawiony.
Panował wszechobecny arianizm, kaznodzieja (np. św. Franciszek) musiał być dobrze wykształcony, aby walczyć z herezją.
W Kościele demokracja jest tylko przy wyborze papież. W zakonach wszystkie stanowiska były wybierane demokratycznie. Zakonnik na stanowisku niczego nie otrzymuje. Benedyktyni składali cztery śluby wieczyste. Czwarty ślub to stałość miejsca. Dominikanie i franciszkanie z tego zrezygnowali, co było dobre – byli bardzo ruchliwi, przez co wyjątkowo skuteczni. Zakonnicy mogli dostosować się do potrzeby miejsca.
Życie gospodarcze i społeczne:
Pojawiła się kościelna instytucja licencjatu – pozwolenie na nauczanie. To zrzeszenie uczonych nazwano universis magistrerum (zrzeszenie mistrzów). Dalej powstało Scholarium (uczniowie) – w ten sposób powstało auxilianum (ogół, zrzeszenie).
Absolwent uniwersytetu – on będzie mógł nauczać w każdym miejscu – nie będzie musiał mieć licencji legendis (licencjatu miejscowego).
Uniwersytety powstały na początku XIII wieku. Pierwszy w 1200 roku powstał w Paryżu. Szkoły paryskie zebrano i nazwano Sorboną od mieszczanina Sorbona, który fundował stypendia dla biednych ludzi – dla dobra państwa i kościoła. Ok. 1215 rok powstaje Uniwersytet państwowy w Neapolu, założony przez Fryderyka I, w którym ludzie kształcili się za carskie pieniądze.

Uniwersytet paryski miał 4 wydziały: Wydział Sztuk Wyzwolonych (studiowano od 15/16 roku życia – studia trwały nawet do 10 lat!) Studentów tego wydziału nazywano artystami, Wydział Prawa, Wydział Medycyny i Wydział Teologii (związana z Kurią Rzymską) Można było studiować na dwóch wydziałach. Biskup był kanclerzem tego wydziału.

1364 r. – Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską (bez wydziału teologii). Jadwiga dołączyła wydział teologiczny.

Językiem wykładanym była łacina – wszędzie można było studiować znając język łaciński.


Nowe treści filozoficzne:
Do końca XII wieku źródłem filozofii była logika Arystotelesa. Metafizykę kategorii od św. Augustyna, Boecjusz i Pseudodionizego. Pod koniec wieku XII dołączona pisma Arystotelesa: Analityk I i II, Topiki, II cz. Logika tzw. „logika nowa” – nowy wzorzec wiedzy naukowej.

„Analityki” – dwie koncepcje:
1.Wiedza, która będzie zespołem zdań o jednym przedmiocie, przy czym zdania będą powiązane tzn. w naukach są miejsca tylko dla zdań udowodnionych.
2.Przedmiotem wiedzy intuicyjnej są pierwsze zasady wszystkich nauk oraz pierwsze zasady każdej nauki.
Przesłanki są ważniejsze od wniosków.
Każda dziedzina ma swoje pierwsze zdania. Obok logiki będzie ważna metoda scholastyczna opracowana przez Abelarda.
Nowe treści przyszły od fizyki Arystotelesa, potem od metafizyki Arystotelesa, a na końcu średniowiecza poznają się na etyce Arystotelesa.

Ta znajomość Arystotelesa będzie mieć charakter pośredni – przyjdzie z Afryki północnej przez Żydów i Arabów do Aten.

FILOZOFIA ARABSKA – Arabowie chcieli wykorzystać filozofię do tworzenia państwa. Stolica była w Bagdadzie. W VIII wieku Arabowie dobrze zorganizowani. Przez północną Afrykę dostali się do Europy zachodniej. Dostali się do dzisiejszej Hiszpanii. Tam założyli miasto Toledo i Cordoba. Połączono na tych terenach trzy kultury: islamsko-muzełmańską, żydowską i katolicką. Arabowie IX – XII wiek – filozofia odgrywa bardzo ważną rolę (Przez prawie 300 lat)

Myśleli jednak, że uprawiali filozofię Arystotelesa, opierali się na dwóch dziełach: „Księgi o przyczynach” – „Liber de Tausis” i „Teologii Arystotelesa” – myśleli, że napisał to Arystoteles (pomylili się).
Porównano te dwa traktaty z filozofią Plotyna i okazało się, że były to streszczenia poglądów filozofii Proklosa (neoplatonika)
„Liber de Tausis” były streszczeniem V i VI Eneidy Plotyna.

Filozofowie arabscy:
Wszyscy zajmowali się dwoma problemami.
1.Problem metodologiczny.
2.Problem antropologiczny. Związane obydwa były z ekspansją arabską i z teorią świętej wojny. Wierzono, że kto zginie na świętej wojnie, ten zostanie od razu zbawiony.

Problem 1: Istniało pytanie: Jak się ma filozofia do Koranu?

Biblioteka aleksandryjska została przez Arabów spalona, uważano, że czy te dzieła tam znajdujące są zgodne z Koranem, czy nie – to i tak nie są one potrzebne. KALIF kazał spalić wszystko – polityka zawsze jest ważniejsza.

Problem 2: Związany z nieśmiertelnością indywidualnej duszy ludzkiej.

Było podobieństwo do myślenia chrześcijańskiego (tak, jak Boecjusz): Wiarę z rozumem połączyć! Z jednej strony była wiara, z drugiej rozum.
Na temat duszy i nieśmiertelności nawet Arystoteles nie umiał powiedzieć wiele.

AL FARABI – syn Farabiego – między Koranem filozofią ważniejszy jest Koran. W Arabii pierwszeństwo ma zawsze religia.
Arystoteles powiedział, że z ciałem gniją zmysły – narzędzia poznawcze, które przyjmują bodźce ze świata zewnętrznego i one wprowadzają do rozumu biernego – „Działanie takie, jakie byt działający”.
Niektóre nasze działania, odbywają się bez udziału czynników zewnętrznych.

Czym jest umysł czynny?
1.Jest to inteligencja ponadjednostkowa – każdy dopóki istnieje jest do niego podłączony.
2.Umysł czynny jest częścią duszy, to wtedy dusza jednostkowa jest nieśmiertelna.
Każdy u Arystotelesa może coś znaleźć. Al Farabi powie: „Umysł czynny jest częścią duszy ludzkiej, dlatego chodźmy na świętą wojnę – umrzemy – będziemy żyli wiecznie”.

AL KINDI – syn Kindiego – szukał idealnego państwa, zwrócił się do państwa związanych z Platonem

Co pierwsze Koran czy filozofia?

Odpowie, że to zależy od człowieka. My wszyscy nie jesteśmy sobie równi – nie mamy tych samych zdolności.






Podzielił ludzi na trzy grupy:

1. Dzięki genialnemu umysłowi są w stanie przy pomocy logiki dojść do tego, co napisane w Koranie. Im jest Koran niepotrzebny – wystarczy logika. Oni nie wierzą, oni wiedzą! Najlepsza grupa ludzi.
2. To ci, co trochę potrafią a trochę nie. Średnia grupa ludzi – przeciętni. Wiara im pomaga – jest dla nich czymś wiodącym. Ludzi w tej grupie jest najwięcej.
3. To teolodzy. Ci, co nie umieją nauczyć się logiki, a poznają poprzez kazania praktyczne – nie mogą zrozumieć – nie myślą.

Ukryta jest tutaj interesująca postawa/myśl. Bez poznania prawdy nie ma mowy o zbawieniu wiecznym. Można prawdę częściowo poznać przez religię i częściowo przez logikę. Teologowie prawdę poznają powoli na swój sposób.

Stwierdzono, że dla głupich nie ma zbawienia!


IBN SHINA (czyt. Szina) z łac. Avicenna pochodził z Tadżykistanu. Przełom X i XI wieku. Uzdolniony arab. Zaczął od medycyny (dorobił się na niej fortuny) - już w wieku
16 lat. Studiował prywatnie nauki przyrodnicze – owocem studiów było dzieło: „To, co wystarczy” – ówczesna encyklopedia nauk. Doszedł do wniosku, że trzeba studiować trudne nauki. 40 razy sam przeczytał „Metafizykę” Arystotelesa i nic nie zrozumiał. Poszedł pewnego dnia na targ i znalazł „Komentarze do metafizyki Arystotelesa” autorstwa
Al Fariego. Stała się wtedy metafizyka jasna – zrozumiał! Z radości rozdał połowę swojego majątku ubogim. Metafizyki od razu pojąć nie można – jeżeli się ją pozna, to nic już nie trzeba się uczyć. Metafizyki samemu się jednak nie da nauczyć – trzeba mieć nauczyciela!

AWERROES – działał w Cordobie. Zwany komentatorem pism Arystotelesa. U podstaw leży jego przekonanie, że innej filozofii niż tej być nie ma. Nic więcej powiedzieć się nie da. Aby znać prawdę, trzeba znać Arystotelesa.

Jego komentarze były trojakiego rodzaju:
- MAŁY traktat – przytaczał naukę Arystotelesa
- ŚREDNI traktat – dodawał już pewne uwagi od siebie
- WIELKI traktat – napisał rozważanie pojęć z filozofii Arystotelesa.

Awerroes zrezygnował z podziału na bierny i czynny umysł – mówi tylko o jednym umyśle. Powiedział, że nie warto iść na Świętą Wojnę, bo nieśmiertelności nie ma!
Jako, że był sędzią najwyższym unikną kary śmierci. Zabrano jednak cały majątek i wypędzono w góry do niedostępnej wioski.

Cordoba mieściła 3 kultury:
a)muzułmańską, arabską, islamską,
b)katolicką,
c)żydowską
Wszystkie te religie są monoteistyczne (Przedstawicielami: papież, kalif i cesarz)

TEORIA DWÓCH PRAWD – O jednym i tym samym problemie można powiedzieć tak i nie. Np. w religii powiemy, że TAK dusza jest nieśmiertelna, a w filozofii NIE dusza jest śmiertelna – i oba stwierdzenia są poprawne.


DOMINIK GUNDISALVI – katolik pochodzenia hiszpańskiego, archidiakon. Tłumaczył filozofię arabską na łacinę. Powstają ośrodki tłumaczeń na Monte Cassino.

WILHELM Z MERBEKEL – z greckiego na łacinę przetłumaczył „Metafizykę Arystotelesa”. Znaleziono innego znawcę, który sprawdził tłumaczenie Wilhelma i okazało się, że dobrze tłumaczył.

Arystotelizm XIII wieku – 2 typy:
1.Arystotelizm heterodoksyjny

DAWID Z DINANT – chciał spalić pewne pisma. W każdej rzeczy, materię można potraktować jako materię pierwszą to jest u Platona i Arystotelesa. Ponieważ materia nie posiada formy to nigdy jej nie poznamy. Jeżeli jest w nas materia pierwsza, to my między sobą się nie różnimy. Dawid zajął się duszą ludzką – mówił o niej: „Tabula rasa” – czysta karta – między nami nie ma różnicy. Materia pierwsza i dusza są sobie tożsame.
Bóg to istota niepoznawalna – to czystej wody panteizm. To jest nie do pogodzenia z wiarą – strzeżmy się Arystotelesa.

ZIGER Z BRAWANTU powie, że Teoria Podwójnej Prawdy jest nie do pogodzenia, bo dobro byłoby złem i zło byłoby dobrem. W wieku XIII filozofię arystotelesowską potępiono i uznawano jako herezję.

2.Arystotelizm ortodoksyjny – mimo niezgodności rozszerzał się arystotelizm. Do fizyki nawiąże dominikanin św. Albert Wielki



Św. ALBERT WIELKI był botanikiem. Stworzył klasyfikację roślin. Poznawał wędrując po świecie. Jak można poznawać przyrodę? Trzeba porównywać znajomość pojęć. Nie ma w przyrodzie autorytetów – trzeba wszystko samemu tworzyć.

Św. TOMASZ Z AKWINU – uczeń św. Alberta Wlk. Urodził się ok. 1224/5 w Akwinie. Studiował w zakonie na Monte Cassino. Brat matki był tam opatem (Wuj miał godność książęcą jako opat). Po naukach, mając 16 lat udał się do Neapolu – tam studiował cztery sztuki wyzwolone (ok. 1240/1). Przestrzegano zakazu studiowania Arystotelesa.
PIOTR Z IRLANDII – nauczyciel Tomasza, on przekazał miłość do Arystotelesa. W Irlandii wstąpił do zakonu dominikanów. Zawędrował do Paryża, by i tam studiować (Tam dopadła go rodzina – to już znana historia)

Św. Tomasz – przełom w myśleniu teologicznym. Przełom polegał na: (w filozofii człowieka) do czasu św. Tomasza wszyscy definiowali człowieka po platońsku (sprawił to św. Augustyn – człowiek to dusza – Tomasz się z tym nie zgodził. Tomasz był gruby!

Tomasz: Kim jest człowiek?
„Człowiek to istota cielesno-duchowa. Byt jednostkowy o charakterze względnie złożonym. Obydwa czynniki są tak samo ważne – nie można tego lekceważyć.
Ciało i dusza dają o sobie znać – w takim działaniu, jakim wypływa z natury. Takie działanie to POZNANIE – w nim wyraża się cała struktura bytowa. Miał odwołać się do Arystotelesa: nie ma niczego w umyśle, czego nie byłoby w zmysłach.
Powstaje problem z naturalnym poznaniem Boga. Trzeba szukać takiego poznania naturalnego w świecie przyrody – supernaturalizm i naturalizm.

- Teologia SUPERNATURALIZM – poznanie Boga przez wiarę – wierzę! Jest ona bardzo bogata treściowo (wierzę we wszystko) – nazwana wołem sycylijskim.

- Teologia NATURALIZM – prawdy wiary można uzasadnić naukowo, bez pomocy wiary np. prawdę o tym, że Bóg jest.

Bóg może być przedmiotem filozoficznego dochodzenia – podobnie z duszą, stworzeniem świata – tego, że czas istniał przed światem nie da się udowodnić. Niektóre twierdzenia są złe, ale trzeba próbować.

Tomasz sformułował drogi prowadzące do Boga (dowody kosmologiczne, bądź metafizyczne) tzn., że dowód oparty jest o dowody/tezy metafizyczne.
Wartość: Trwałość domu zależy od jego fundamentów. Jeżeli udałoby się obalić twierdzenia, to nie dałoby się udowodnić istnienia Boga.
Wiele jest błędów NT. Boga! Aby dowody przedstawić trzeba długo studiować filozofię – nie wszyscy umieją pojąć filozofię – do dowodów również nie można się ograniczać. Filozofia tylko dla wybranych!

PIĘĆ DOWODÓW NA POZNANIE BOGA:
1.Na podstawie metafizycznej analizie ruchów.
2.Na podstawie badania bytów koniecznych i niekoniecznych.
3.Na podstawie teorii sprawczej.
4.Na podstawie bytów w sferze jego doskonałości.
5.Na podstawie działania celowego.

Wszystkich dowodów odrzucić się nie da. Tomasz człowieka podprowadza do nowej rzeczywistości, ale do wnętrza trzeba wejść samemu.
Tomasz chciał udowodnić realność Boga. Kim jest Bóg? Tego nie można udowodnić. Do poznania Boga potrzebny jest dialog – wiara. Tutaj filozofia nic nie pomoże. W metafizyce trzeba podkreślić odmienność Boga – trzeba znaleźć różnice między Bogiem i człowiekiem i element wspólny. Tak rodziła się metafizyka bytu. Tu ważna jest analogia jako poznanie informujące – ani jednoznaczne, ani wieloznaczne.
Tomasz znalazł pewien element wspólny dla Boga i człowieka, ale tylko analogicznie – ISTNIENIE – wszyscy istniejemy, ale czy tak samo? I tu zaczyna się metafizyka istnienia św. Tomasza. Było to myślenie rewolucyjne – był potępiany i nielubiany przez współbraci. Tomizm jest bardzo interesujący nawet dziś.

1274 r. – zmarł św. Tomasz i Bonawentura (augustianizm XIII w.)

Element arystotelesowski – przyroda, chodziło o to, aby znaleźdź drogę do Boga.
Człowiek może na 3 sposoby poznać Boga na podstawie wiedzy o świecie (słaby i niedoskonały sposób).

BONAWENTURA – scholastyk, dążył do doskonałego poznania.
Ważna jest kultura, w której dany tekst powstał - znać kulturę ludzi ze Starego Testamentu. Język jest podobny do kultury. Trzeba najpierw przestudiować np. „Życie Izraela w dawnej kulturze” itd. Czytanie Pisma Świętego bez wiedzy towarzyszącej jest niepotrzebne.
Napisał 3 drogi (sposoby) w 2 małych traktatach: „Droga wstępowania duszy ku Bogu” i „O potrójnej drodze”. Drogi te są tożsame z mistyką bonawenturiańską.


Ta droga posiada 3 etapy:
1.Oczyszczania – purativa via
2.Kontemplacyjna – contemptatio via
3.Zjednoczenia – unitiva via

W duszy odbija się Bóg – aby ten obraz był jak najbardziej prawdziwy to potrzebne jest „oczyszczenie duszy”. Wtedy w duszy odbije się obraz Boga jako PIĘKNO – to nowość!!! Bóg jest pięknem! Piękno posiada w sobie pewną moc, która nas przyciąga. Człowiek Pięknemu Bogu będzie się przypatrywał i będzie go pragną. Zycie religijne to stopień oczyszczania duszy. Św. Bonawentura na temat 3 drogi (zjednoczenia) nie powiedział wiele, bo człowiek za życia raczej nie doznaje. Tutaj na ziemi jest to tajemnica. Bonawentura trochę ją rozświetlił: Zjednoczenie polega na aspekcie poznania wiedzy – kiedy poznam trochę Pismo Święte to trochę będę z Bogiem zjednoczony – bo i Bóg i ja wiem to samo. Wiem to co chce Bóg, pragnę to co pragnie Bóg – jesteśmy po trochu zjednoczeni – wiemy to samo.

Bonawentura twierdził, że popełniono wiele błędów. Na podstawie wiedzy o skutkach. Nie da się poznać doskonałej wiedzy o przyczynach – był zapoznany z filozofią św. Augustyna (on mówił o wolności ludzkiej – tam gdzie jest wolność nie da się niczego obliczyć).
Dzięki analogiom możliwe jest poznanie Boga.
Drugi sposób to poznanie Boga przez studiowanie Pisma Świętego – zauważył zasadę, że aby zrozumieć tak jak myślał autor tekstu i rozumieć tak, jak adresat tego tekstu. Trzeba czytać oryginalne teksty w języku hebrajskim i greckim.

W duszy odbija się Bóg – aby ten obraz był jak najbardziej prawdziwy to potrzebne jest „oczyszczenie duszy”. Wtedy w duszy odbije się obraz Boga jako PIĘKNO – to nowość!!! Bóg jest pięknem! Piękno posiada w sobie pewną moc, która nas przyciąga. Człowiek Pięknemu Bogu będzie się przypatrywał i będzie go pragną. Zycie religijne to stopień oczyszczania duszy.

Robert GROSCETESSCE (Wielkogłowy – miał dużą wiedzę) i Roger BACON dali piątą dyscyplinę: OPTYKĘ.

ROREG BACON – postawił pytanie o źródła błędu!

Wymienił kilka źródeł:

a)Unikanie opinii publicznej – zgoda wszystkich = prawda – to bzdura! Opinia publiczna zawsze dąży do zaniżenia poziomu (złe jest powiedzenie – sztuka dla wszystkich)
b)Przyzwyczajenia – ktoś myśli w określony sposób (ludzie mogą się do wielu rzeczy przyzwyczaić)
c)Udawanie pozornej uczoności (najgorszy!!!) – Prym wiedzie to na egzaminie;-) Udawanie wiedzy – zamyka na wiedzę.

Bacon stworzył również MODEL UCZONEGO:
Trzeba mieć zdolności (zdolności uzależnione od uprawianej nauki)
Mamy trzy typy nauki: Filozofię, teologię i nauki przyrodnicze. Aby uprawiać teologię ważna jest znajomość języka: hebrajskiego i greckiego. Trzeba poznać to, co jest w duszy ludzkiej. Aby studiować filozofię trzeba znać język grecki i arabski. Nauki o przyrodzie – tutaj nie trzeba znać języków obcych – trzeba jednak znać matematykę!
I trzeba mieć umiejętność obserwowania.

R. Bacon przybył do Paryża – tam spotkał wielu znanych filozofów. Zniechęcił się, bo nie rozumiał tego, co oni mówią. Zauważył optykę. Tutaj wpadł na pomysł Wielkiego Wybuchu.

TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU – Co było na początku?
Był punkt świetlny – on wysłał promienie w każdym kierunku. Im dalej promień docierał, tym był słabszy.
Tak powstała siatka wszechświata nazwano to METAFIZYKĄ ŚWIATŁA. Heraklit powiedział, że wszystko powstaje od ognia – to też jest metafizyka światła.

WITELON – pierwszy POLAK filozof w średniowieczu, który bardzo się przysłużył. Napisał podręcznik optyki. Urodził się koło Legnicy. Jego dzieło nosi tytuł: „Perspectiva”. W niej odpowiada na pytanie, czy obraz świata jest obiektywny, czy subiektywny? Czy zależy to od naszych zmysłów?
Obiektywne są: barwy, płaszczyzna.
Subiektywne są: wielkości przedmiotu (np. perspektywa) siła głosu itd.
To dzieło obowiązywał przez 300 lat w całej Europie!
Podobne pytania postawił Emanuel Kant: Co w nauce jest obiektywne, a co pochodzi od umysłu?

Metafizyka światła wprowadziła problem poznania zmysłowego:
- Co można filozoficznie udowodnić z prawd wiary? Istnienie Boga może tak, ale istnienie duszy?

WILHELM OKHAM (franciszkanin) – podpadł w Stolicy Apostolskiej i zakonowi franciszkanów, ponieważ wytykał im przepych.
Teoria nauki: Okham zauroczony był nauką Bacona – odnoszącego, jako źródło teorii poznania. Co w ogóle istnieje? Istnieją tylko rzeczy jednostkowe (skrajny nominalizm) – nie istnieją rzeczy ogólne – ogólne pojęcie natura, substancja itd. – to są tylko puste rzeczy. Przez to powstał tylko zaciemnienie rzeczywistości sformułował zasadę:
„Ensa nons da dupliconta…”
„Bytów nie należy mnożyć ponad konieczność”
Istnieją tylko rzeczy konieczne, jednostkowe. Skoro istnieją tylko rzeczy jednostkowe, to możemy podać tylko zdania jednostkowe w określonym czasie: „Dziś Stanisław Bafia nie wygląda na duchownego”. Zdania ogólne są tylko prawdopodobne. Zdania ogólne i niezmienne, nawet bardzo długo obowiązujące są jedynie prawdopodobne i nie ma dla nich miejsca w nauce. Powiedział, że tyle jest nauk ile przedmiotów. On doprowadził do absurdu. U niego nie ma mowy o teologii racjonalnej – obalił Orygenesa: „Nie ma nauki o Bogu, wierzyć można, ale nie ma żadnego dowodu na istnienie Boga”.

JAN BURYDAN – profesor z Paryża, zauważył błąd z teorią ruchu Arystotelesa. Coś, co porusza się ruchem wymuszonym to jest unoszone przez powietrze – w próżni nie ma powietrza i ruchu. Burda stwierdził, że skoro to prawda to Arystoteles nie ma racji (przykład z łucznikami) – trzeba problem ruchu wymuszonego rozwiązać. Stworzył on TEORIĘ IMPETU.

TEORIA IMPETU (Impetu z łac. jakiś ruch)
Ciało by się poruszało, gdyby nie opór powietrza, który przeszkadza ruchowi. Rozpoczyna się rozwój nowej fizyki. Z rozwojem fizyki rozwija się myśl o kosmosie i o początkach świata.
To, co jest najcenniejsze znajduje się w środku – czy ziemia jest najważniejsza (czy jest w centrum?) Nie!


Najważniejszy jest ogień! To on musi być w centrum. Pitagorejczycy uważali, że to, co jest najdoskonalsze jest nieruchome. Powstała myśl, że ziemia obraca się ruchem kwaz lokalnych. Doszło do tego, że stwierdzono, że ziemia jest kulą! A skoro tak to pojawia się problem ANTYPODÓW:

Cysters opisał zjawisko magnetyzmu. W ziemi jest magnes, który przyciąga – dlatego ludzie nie spadają. A, że ziemia jest tak duża to się tego nie dostrzega, że stoimy głową w dół. To wszystko zebrał i udowodnił Mikołaj Kopernik, ale to już inny dział i inna historia.

ŻYCZĘ ZDANEGO EGZAMINU;-)