Organizacja czasu wolnego i sposoby jego spędzania przez dzieci na wsi i w mieście

Organizacja czasu wolnego i sposoby jego spędzania przez dzieci na wsi i w mieście

POZNAŃ 2011

Spis treści:
1. Charakterystyka określonej kategorii wieku społecznego. str. 3
2. Instytucjonalne i nieinstytucjonalne formy organizacji czasu wolnego w
odniesieniu do danej kategorii wieku, na wsi i w mieście- podobieństwa i różnice. str. 5
3. Wnioski uwagi i refleksje oraz autorskie propozycje działań animacji czasu
wolnego dla danej kategorii wieku społecznego- na wsi i w mieście. str. 11
4. Bibliografia str. 14


1. Dzieciństwo
Początki systematycznej naukowej refleksji nad dzieciństwem sięgają polowy XIX w. i łączą się z rozwojem psychologii dziecka. W tej perspektywie pojawiło się pojęcie dzieciństwa jako kategorii biologiczno rozwojowej. Łączono je przede wszystkim z etapami rozwoju dziecka, z wiekiem dziecka i specyfikacją rozwojową przypisana temu wiekowi. Dzieciństwo oznaczało po prostu czas i etap rozwoju, wzrastania, dojrzewania, uczenia się ról, terminowania do dorosłości. Poszukiwano prawidłowości rozwoju dziecka i cech charakterystycznych dla poszczególnych etapów jego rozwoju.
Znacznie późniejsze badania nad historią i etnografią dzieciństwa pojawiły tezę, że dzieciństwo jest nie tyle tworem natury, ale przede wszystkim rezultatem działania kultury. Historia i etnografia dzieciństwa pokazały zmieniające się kulturowe i religijne wartości oraz znaczenie przypisywane dziecku i dzieciństwu. Dostrzeżono zarówno społeczno- kulturowe, jak i religijno- sakralne aspekty dzieciństwa.
Jak twierdzą wybitni badacze dzieciństwa, Philippe Aries i Neil Postman – przełomowym okresem kształtowania spółczesnego obrazu dzieciństwa było oświecenie. Wtedy to z wolna zaczęto dostrzegać małego człowieka, jego specyficzne cechy i potrzeby. Pojawiły się specjalne ubranka dla dzieci, specjalne zabawki, kości do gry i układanki dziecięce.
Narasta wiara w szczególną role nauki, szczególną misję i odpowiedzialność państwa, rodziców i nauczycieli za dziecko. Dziecko pojawia się jako ważna postać , przyszły obywatel.
Dzieciństwo widziane w szerszym wymiarze jest tworem, który wyrósł z ruchów młodzieżowych Zachodu lat 70. i odnosi się do emancypacji grup społecznie upośledzonych, a wyraźniejsze ramy badawcze przybrał w latach 80. wraz z eksplozją badań nad historią dzieciństwa, dzieciństwem w różnych kulturach i społeczeństwach. Dominowało w tych badaniach widzenie dzieciństwa w perspektywie charakterystycznych dla niego przestrzeni społecznych. Była to rodzina, a przede wszystkim szeroka, specyficzna dla dziecka przestrzeń jaką jest kultura dziecięca, obejmująca kontakty dziecka z telewizją, kinem, grami komputerowymi. W tym świecie medialnym zadomowiło się dziecko XX w. Ten świat dziecięcych obrazów tworzonych i konsumowanych przez dzieci, wypełniony dziecięcymi postaciami z literatury, baśni oraz innymi postaciami dorosłych, którzy wydawali się dzieciom szczególnie atrakcyjni. Tradycyjna kultura dziecięca tworzyła, jak podkreśla Helga Zeihner, dziecięce wyspy niedostępne dla dorosłych. Dziecko przy telewizorze, dziecko przy komputerze zamykało się w swoim świecie dziecięcej recepcji, dziecięcych prób odczytywania obrazów i akcji.
Powstała na tym gruncie koncepcja kultury dziecięcej wydobywana na światło dzienne i analizuje przestrzenie właściwe dzieciom (dziecięce filmy, gry komputerowe, gadżety). Obok przestrzeni dla dzieci pojawiają się przestrzenie zamknięte przed dziećmi, niedostępne im (np. filmy dla dorosłych, seks, polityka, rozbój). Kultura dziecięca i badania nad nią długo utrzymywały i potwierdzały tezę o rozdzielności tych dwóch przestrzeni. W efekcie, jak podkreśla Heine Hengst, kultura dziecięca podtrzymywała tezę o istnieniu dzieciństwa jako odrębnej kategorii i odrębnego świata społecznego.
Kultura dziecięca nie jest już domeną dzieci. Kurczy się zarówno jej przestrzeń, jak i jej specyfika. Dziecko przy zabawce, dziecko przy komputerze, dziecko w przestrzeni wirtualnej nie jest już dziecięcym kreatorem, ale przede wszystkim konsumentem obrazów i towarów. O tego małego konsumenta walczą koncerny i markety. Nawet dziecięce kieszonkowe jest znaczącym kapitałem na rynku. Komercjalizacja i merkantylizacja kultury dziecięcej prowadzi do zaniku dzieciństwa.
Zmieniła się, skurczyła, a nawet po części zamknęła przed dzieckiem tradycyjna przestrzeń rodzinna. Zmiana struktury rodziny: jedynactwo, rozpad, rozkład rodziny, jej różnorodne rekonstrukcje powodują, że dziecko bardzo szybko dorośleje. Praca zawodowa matki, jej wielogodzinna nieobecność w domu, praca zawodowa ojca często poza miejscem zamieszkania wymuszają na dziecku wczesne próby samodzielnego radzenia sobie z sytuacją własną i rodzinną. Dzieci szybko włączają się w krąg zadań i obowiązków rodzinnych. Zabierają głos w sprawach codziennych, w sprawach budżetów rodzinnych, organizacji czasu wolnego. Prowadzi to do zmiany modelu współczesnej rodziny, która coraz częściej staje się rodzina negocjacyjną. Respektuje statusy dziecka i dorosłego, dostrzega różnice w statusach społeczno – ekonomicznych i kulturowych.
Instytucją, która najsilniej zachowuje tradycyjny status dziecka i dzieciństwa, jest szkoła. Szkoła zachowuje i utrwala zanikające w dzisiejszym świecie dzieciństwo. Szkoła wytwarza, podtrzymuje i legitymizuje kulturę szkolną. Kultura szkolna wyznacza przestrzenie dziecka, czas codzienności dziecięcej i społeczny czas dzieciństwa, często jest dla dziecka najważniejszym światem kontaktów społecznych, chroni dziecko przed Samotnością i bezczynnością. Przejmuje funkcje i zadania, które do niedawna były przypisane kulturze dziecięcej. To przede wszystkim szkoła w warunkach kryzysu rodziny i komercjalizacji mediów staje się dzisiaj szczególnym obszarem penetracji badaczy dzieciństwa.

2. Instytucjonalne i nieinstytucjonalne formy w mieście Chodzież i wsi Wyszyny

a) Miasto Chodzież
Chodzieski Dom Kultury:
www.chdk.com.pl/
- Zajęcia artystyczno - plastyczne dla dzieci uzdolnionych plastycznie jak również dla tych które chcą posiąść umiejętności manualne
- Studio piosenki dziecięcej - zajęcia wokalne
- Szkółka Break Dance
- Nauka gry na skrzypcach
- Nauka gry na instrumentach
- Chodzieski Klub Gier Bitewnych "Battleground"- zrzesza entuzjastów gier bitewnych
- Kino „Noteć”
Co roku organizowane są:
- Międzynarodowe Chodzieskie Warsztaty Jazzowe "Cho-jazz”
- Ogólnopolskie Dziecięce Warsztaty Muzyczne
- Ogólnopolski Festiwal Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej

Młodzieżowy Dom Kultury
www.mdkchodziez.home.pl/
Imprezy cykliczne organizowane przez Młodzieżowy Dom Kultury w Chodzieży:
- Międzynarodowy plener ceramiczny,
- Festiwal Śpiewających Przedszkolaków,
- wystawa psów wielorasowych „Najpiękniejszy Kundel Chodzieży”,
- turniej tenisa stołowego o puchar starosty chodzieskiego,
- turniej szachowy o puchar starosty chodzieskiego,
- Święto latawca i zawody latawcowe,
- koncercik wiosenny,
- koncerty kolęd,
- koncert „Dzieci Dzieciom”,
- spektakle teatralne,
- wystawy w „Salonie Artystycznym”,
- konkursy plastyczne : „Śmiecholandia”, „moje anioły”, „moja walentynka”,
- otwarte ferie zimowe,
- plener malarski dla studentów ASP z Łodzi, warsztaty plastyczne,
- plener ceramiczny dla dzieci i młodzieży,
Miejska Biblioteka Publiczna
http://biblioteka-chodziez.pl/
Oddział dla dzieci:
Mieści się na piętrze budynku głównego. Wypożyczalnia oferuje naszym młodym czytelnikom bogaty zbiór bajek, książek o tematyce przygodowej, historycznej i obyczajowej. Znaczną część księgozbioru stanowią również książki popularnonaukowe. Obok wypożyczalni znajduje się czytelnia dla dzieci, która umożliwia czytelnikom szeroki dostęp do księgozbioru podręcznego, tzn. różnego rodzaju słowników, wydawnictw encyklopedycznych itp. Biblioteka dziecięca prowadzi szereg działań promujących czytelnictwo wśród najmłodszych (konkursy, spotkania autorskie, zajęcia edukacyjne, happeningi poza biblioteką)

Stok Narciarski
http://www.chtn.org.pl/
Może być to również forma nieinstytucjonalna, ponieważ na stok mogą iść dzieci również z rodzicami we własnym zakresie czasowym.
Cele statutowe Chodzieskiego Towarzystwa Narciarskiego
1. Stwarzanie swoim członkom możliwości aktywnego wypoczynku i rekreacji z ukierunkowaniem na narciarstwo zjazdowe, biegowe oraz snowboarding - na stoku narciarskim w Chodzieży jak i na imprezach wyjazdowych.
2. Organizacja ferii zimowych na stoku w Chodzieży.
3. Organizacja zawodów narciarskich, imprez szkoleniowo-wypoczynkowych, turystycznych i rekreacyjnych dla swoich członków i wszystkich chętnych nie przynależących do towarzystwa.
4. Organizacja kursów narciarskich na stoku w Chodzieży oraz szkoleniach wyjazdowych w kraju i zagranicą dla wszystkich chętnych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży.
5. W okresie letnim Organizacja wyjazdów do całorocznych ośrodków narciarskich w Polsce.
6. Przygotowanie do sezonu narciarskiego pod względem kondycyjnym.
7. Wytyczeniem tras biegowych w Chodzieży.
8. Szeroka współpraca z Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji w Chodzieży w zakresie zarządzania i organizacją pracy na stoku.
Klub żeglarski „OPTY”
http://www.opty.trz.pl/
Zarządcą Przystani jest Stowarzyszenie : Klub Żeglarski „OPTY” w Chodzieży.
Teren przystani jest ogólnodostępny dla mieszkańców Chodzieży i turystów.
W okresie letnim (od 15 czerwca do 31 sierpnia) przystań jest otwarta od godz. 10:00 do godz.18:00. Poza sezonem w dni zajęć szkoleniowych zgodnie z harmonogramem .
Klub organizuje regaty dla dzieci i młodzieży.

Chodzieskie Stowarzyszenie Sportowe HALS
http://www.hals-chodziez.pl/
Powstało w 2007r z przekształcenia Towarzystwa Żeglarskiego Hals. Stowarzyszeniem kieruje pięcioosobowy zarząd na czele z Prezesem. Liczy około 20 członków. W ramach działalności Stowarzyszenia funkcjonują następujące sekcje:
- żeglarska,
- sportowo – turystyczna,
- ratownictwa wodnego,
- motorowodna,
- płetwonurkowa,
- kajakarska,
- narciarska.

„Moje boisko ORLIK”
http://orlik2012.pl/
Program „Moje Boisko – Orlik 2012” przedstawiony przez Premiera Rządu Rzeczypospolitej Polskiej Donalda Tuska podczas Expose w dniu 23 listopada 2007 roku, a przygotowany przez Ministra Sportu i Turystki Mirosława Drzewieckiego zakłada budowę gólnodostępnych, bezpłatnych kompleksów boisk sportowych wraz z szatniami i zapleczem socjalnym, w każdej gminie na terenie całego kraju. Założeniem Programu jest udostępnienie dzieciom i młodzieży nowoczesnej infrastruktury sportowej w celu aktywnego uprawiania sportu.
Głównymi celami programu są:
Udostępnienie dzieciom i młodzieży nowoczesnej infrastruktury sportowej w celu aktywnego uprawiania sportu i rozwoju fizycznego pod okiem trenera – animatora, popularyzacja aktywnego stylu życia, a więc rodzinnych zawodów sportowych, weekendów ze sportem i turystyką.
Szkoła Podstawowa nr 1
http://www.szkola_podstawowa_nr1.republika.pl/
Szkoła Podstawowa Nr 1 w Chodzieży jest jedną z dwóch szkół sześcioklasowych, położonych na terenie malowniczego miasta-Chodzież. Budynek szkoły znajduje się przy ulicy Staszica, niedaleko jeziora Miejskiego, Pływalni "Delfin" oraz Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji.
Zajęcia dodatkowe:
Zajęcia organizowane są w ciągu tygodnia od 10.00-18.00
- Koło dziennikarskie
- Zajęcia j. angielskiego
- Koło biblijne
- Koło matematyczne kl. VI
- Zajęcia na basenie
- Koło j. angielskiego
- Koło informatyczne
- Koło dziennikarskie
- Koło przyrodnicze
- Zajęcia matem. – ortograficzne
- Koło matematyczne
- Zajęcia j. niemieckiego
- Koło plastyczne
- Koło taneczne

Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji
http://www.mosir-chodziez.pl/
Powstał wraz z oddaniem do użytku Pływalni “DELFIN” w 1974 roku.
Baza sportowa MOSiR:
- Kryta Pływalnia DELFIN o wymiarach 12,5 x 25 m, głębokość od 90 cm do 180 cm.
- 4 korty tenisowe użytkowane przez Towarzystwo Tenisa Ziemnego AS
- 2 boiska do piłki nożnej w użytkowaniu Klubu Sportowego Polonia
- Przystań żeglarska HALS
- Statek Spacerowy Chodzieżanka kursujący na akwenie Jeziora Miejskiego
- Stok Narciarski
W ścisłej współpracy z MOSiR działa:
- Powiatowe Wodne Pogotowie Ratunkowe w Chodzieży, mające swoją siedzibę w budynku pływalni
- Klub Działalności Podwodnej TAZAR
- Chodzieskie Towarzystwo Narciarskie

b) Wieś Wyszyny
Wiejski Dom Kultury wraz z Biblioteką, który jest filią Gminnego Ośrodka Kultury w Budzyniu.

Klub ligi okręgowej „WKS Iskra Wyszyny”
http://iskrawyszyny.futbolowo.pl/
Klub zrzesza 21 zawodników w wieku od 11 do 14 lat i 20 zawodników od 16 do 32 lata.

Szkoła Podstawowa
http://www.spwyszyny.pl
Szkoła podlega Gminie Budzyń, którą kieruje wójt Marcin Sokołowski i wielkopolskiemu Kuratorium Oświaty w Poznaniu.
Jest ważnym ośrodkiem kulturalnym. Organizuje różnego rodzaju konkursy, wystawy, występy artystyczne oraz rozgrywki sportowe. Na co dzień współpracuje z filią GOKu oraz z filią Biblioteki Publicznej, które mają swoje siedziby we wsi.
W godzinach 13.00- 16.00 organizowane są kółka oraz zajęcia wyrównawcze:
- sks
- j. angielskiego
- historyczne
- informatyczne
- j. niemieckiego
- terapia logopedyczna
- matematyczne
- j. rosyjskiego
- biblijne
- przyrodnicze
- dziennikarskie
- zajęcia wyrównawcze z j. niemieckiego, j. polskiego, matematyki
-ferie na sali gimnastycznej
ANALIZA PORÓWNAWCZA
Nazwa Szkoła Podstawowa w Wyszynach Szkoła Podstawowa nr 1 w Chodzieży
Koło j. angielski Tak Tak
Koło j.niemiecki Tak Tak
Koło j.rosyjski Tak Nie
Koło dziennikarskie Tak Tak
Koło biblijne Tak Tak
Koło informatyczne Tak Tak
Koło matematyczne Tak Tak
Koło przyrodnicze Tak Tak
Koło plastyczne Nie Tak
Koło taneczne Nie Tak
Koło matematyczno-ortograficzne Nie Tak
Koło historyczne Tak Tak
Zajęcia na basenie Nie Tak
Terapia logopedyczna Tak Nie
Dostępność zajęć 13.00- 16.00 10.00- 18.00
Świetlica Tak
Biblioteka Tak Tak
Sala gimnastyczna Tak Tak
Boisko Tak Tak
Dyskoteki szkolne Tak Tak
Sala komputerowa Tak Tak

Z chwilą podjęcia obowiązku szkolnego przez dziecko organizacja jego czasu wolnego zaczyna być w znacznej mierze uzależniona od propozycji szkoły. Z drugiej zaś strony wpływ rodziny na rozwój dziecka w młodszym wieku szkolnym jest bardzo duży, toteż zakres czasu wolnego tego dziecka i sposób jego spędzania w znacznym stopniu jest uzależniony od zainteresowań rodziców tym problemem, a także od tego, jakie prezentują w tym zakresie poglądy.
Ogólnie można stwierdzić, że dziecko w młodszym wieku szkolnym jest jeszcze mało samodzielne, więc zakres jego czasu wolnego, a zwłaszcza sposób jego spędzania, jest w dużej mierze uzależniony od tego, na co mu pozwolą rodzice i co mu zaproponuje szkoła oraz czy i jakie posiada możliwości udziału w imprezach organizowanych przez różne instytucje wychowania pozaszkolnego.


3. Moją propozycja spędzenia wolnego czasu jest wycieczka rowerowa.
Wycieczka jednodniowa czy kilkudniowa, dłuższe wakacje - wspólny wyjazd zawszy łączy rodzinę. Można tez zorganizować wycieczkę dla dzieci z całego osiedla lub szkoły (wieś), kilkoro rodziców aby zachować bezpieczeństwo. Taką wycieczkę można zorganizować bez względu na lokalizację zamieszkania.
Zaplanowanie naszej wycieczki powinno nam zająć więcej czasu niż sama wycieczka. Należy sporządzić listę aktywności (zamki, ognisko, zabawy, kajak, wycieczka rowerowa, piesza, itp.) które planujemy na każdy dzień.
Dzieci w większości interesują się tylko tym w czym same uczestniczą, więc proponuje
- zobaczyć gdzie jest w okolicy plac zabaw, miejsce z atrakcjami dla dzieci, ścieżki rowerowe, ścieżki zdrowia, stare ruiny i odwiedzić te miejsca.
- pozwolić dzieciom raczej wbiegać i zbiegać z górki niż podziwiać widoki.
- odwiedzić zamek, muzeum broni, gdzie trzeba wejść na wieżę, można wejść na armatę
- odwiedzić skansen. Wizyta w skansenie będzie tylko wtedy interesująca jeśli będziemy mogli opowiedzieć historie związane z żyjącymi ludźmi, przedmiotami, starymi czasami, jeśli dzieci będą mogły same wykuć podkowę, itp.
- wieczorem możemy naszych pociechom poczytać, pograć w karty czy warcaby, zorganizować ognisko z pieczeniem kiełbasek i śpiewaniem piosenek oraz spaniem w namiotach lub domkach.
- wszelkie wędrówki piesze, rowerowe, samochodowe podróże "w ciemno" - to znaczy bez ustalonego miejsca do spania, pełne niespodzianek
- kajaki
- żagle



Wnioski
Dzieci wiejskie spędzają wolny czas zależnie od pory roku i napięcia prac polowych. Wiosną ogromna większość dzieci, przeważnie chłopcy, pomagają swoim ojcom w pracach polowych. Podobnie jest w okresie żniw i wykopków ziemiopłodów, z tą różnicą, że w pracach tych pomagają również dziewczęta. Jeżeli w rodzinie jest młodsze rodzeństwo, to w okresie spiętrzonych prac polowych pozostaje ono pod opieką dzieci starszych. Zdarzają się przypadki, że dzieci starsze są przez rodziców zatrzymywane w domu i nie przychodzą do szkoły, ponieważ opiekują się młodszym rodzeństwem lub pomagają w gospodarstwie.
Najczęściej zdarza się to wiosną i jesienią.

Kiedy kończy się okres prac polowych, dzieci wiejskie najczęściej można spotkać na boisku szkolnym. Grają w piłkę nożną, w koszykówkę, siatkówkę i piłkę ręczną.
Są jednak i takie dzieci, które spędzają cały dzień poza domem, błąkając się bez celu po okolicznych wioskach, a rodzice nie interesują się nimi. Wracają do domu późnym wieczorem i wtedy dopiero niedbale odrabiają lekcje.
W okresie zimy większość czasu wolnego dzieci wiejskie spędzają w domu przed telewizorem lub odwiedzając się wzajemnie. Dużo czasu spędzają na łyżwach i na sankach, jeżeli sprzyja temu aura.

Coraz bardziej, wraz z rozwojem nauki i techniki, zacierają się różnice między wsią a miastem, jednak czas wolny zupełnie inaczej kształtuje się w mieście i na wsi.
Czas wypoczynku i rozrywki na wsi to przede wszystkim święta i niedziele oraz okresy uroczystości związanych z weselami i odpustami, pielgrzymkami i jarmarkami, targami, itp.

"Dzieci wiejskie mają mało czasu wolnego, a ponieważ brak w otoczeniu utartych wzorów ciekawego bawienia się i przychylnej atmosfery dla twórczego lenistwa - sytuacja ich pod tym względem jest o wiele gorsza niż dzieci w mieście".

Ponadto zauważa się też małe zainteresowanie społeczności lokalnej organizowaniem działalności kulturalnej, rekreacyjnej, sportowej, mały udział i zainteresowanie rodziców czasem wolnym dziecka. Być może m.in. i dlatego został on zdominowany przez telewizję, stała się ona najczęstszym i ulubionym sposobem spędzania czasu przez dzieci w mieście i na wsi, podporządkowując sobie inne formy wykorzystania czasu wolnego.
Najczęstszym sposobem spędzania czasu wolnego przez większość badanych dzieci jest oglądanie programów telewizyjnych, dvd .Kolejne miejsca zajmują: gry komputerowe, zabawy i gry z rówieśnikami, czytanie książek, słuchanie radia. Niewiele natomiast dzieci swój czas wolny poświęca innym ciekawym, twórczym zajęciom, indywidualnym – hobbistycznym jak: kolekcjonerstwo, majsterkowanie, modelowanie, uprawianie sportu, chodzenie do kina, uczestniczenie w różnych zajęciach pozalekcyjnych, pozaszkolnych. Wykorzystanie czasu wolnego przez dzieci 9 –10 letnie jest mało urozmaicone, dość monotonne, mało atrakcyjne. Zauważa się bardzo wyraźny wpływ miejsca zamieszkania (miasto, wieś) dziecka na sposób spędzania czasu wolnego, w mieście jest on ciekawszy, różnorodniejszy niż na wsi, co uwarunkowane jest głównie określoną infrastrukturą czasu wolnego, w postaci: klubów, świetlic, domów kultury, ognisk wychowania, pozaszkolnego, placów gier, zabaw .

„Dzieciństwo jest dobre dlatego, że każdy dzień zaczyna życie na nowo, bez ciężaru dnia wczorajszego.”
Anna Kamieńska


4. Bibliografia
- Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, Wydawnictwo Akademickie Żak
- Łapińska K.: Wybrane zagadnienia z problematyki czasu wolnego młodzieży wiejskiej. 1967
- Dąbrowski Z.: Czas wolny dzieci i młodzieży. Warszawa 1966, PZWS.
- A. Kamiński: Czas wolny i jego problematyka społeczno - wychowawcza, Warszawa 1965,
- J. Węgrzynowicz: Zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne, Warszawa 1971,

- http://www.profesor.pl/publikacja,8918,Artykuly,Czas-wolny-dzieci-i-mlodziezy-oraz-formy-jego-spozytkowania-w-srodowisku-wiejskim
- http://www.edujrinne8.republika.pl/czas%20wolny.htm