Osiągnięcia cywilizacyjne ludów starożytnego wschodu.
Swoją pracę chciałabym rozpocząć od wyjaśnienia pojęcia cywilizacja. Otóż cywilizacja jest to rozwój społeczny i kulturalny, jaki i materialny, osiągnięty w etapie społeczno- historycznym. Tak, więc osiągnięciami cywilizacyjnymi ludów Starożytnego Wschodu możemy nazwać wszystkie przemiany, które nastały w tej epoce zaczynając od dziedziny wynalazków do osiągnięć w kulturze. Początek osiągnięć cywilizacyjnych w starożytności datuje się na ok. II połowę IV tysiąclecia przed naszą erą. Wtedy to właśnie zostało wynalezione pismo, które dało początek nowej erze w dziejach ludzkości i historii. W tej epoce dokonano wielu znaczących odkryć. Ludzie nauczyli się budować wspaniałe budowle, wytapiać różnego rodzaju broń i ozdoby oraz inne przydatne człowiekowi przedmioty. Rozwinęły się także nauki takie jak m.in. matematyka, astronomia czy medycyna. Osiągnięcia te sprawiły, że zaczęły rozwijać się: rolnictwo, rzemiosło i co najważniejsze handel. Kraje Bliskiego Wschodu w większości były położone w Azji, a także w północnej Afryce w dorzeczu rzeki Nilu. W swojej pracy omówię osiągnięcia cywilizacyjne ludów starożytnego Egipty, Mezopotamii, Indii, oraz Izraelu.
Na początku skupie się na osiągnięciu cywilizacyjnym Egiptu.
Pismo egipskie, czyli hieroglify należą do najstarszych na świecie. Miały charakter obrazkowy i służyły do zapisywania tekstów religijnych. Jednak były bardzo skomplikowane, dlatego wprowadzono pismo hieratyczne przeznaczone do zapisywania świętych tekstów na papirusie, oraz używane na potrzeby handlu.. W Egipcie umiejętności czytania i pisania posiadali tylko nie liczni mieszkańcy. Najczęściej pisano na papirusie a do tego celu posługiwano się pędzelkiem z trzciny i czarnym tuszem.. Pisali teksty dydaktyczno moralizatorskie mające na celu uświadomić najważniejsze prawdy życiowe. Pisano także lirykę, czyli pieśni, poezję, autobiografie, bajki i pieśni biesiadne. System irygacyjny i sposób nawadniania pól był uzależniony od wylewu Nilu, które były regularne, a przybór wody następował powoli. Egipcjanie mogli z dokładnością do dni i godziny przewidzieć, kiedy i jakim miejscu pojawi się wysoka fala. Egipcjanie budowali świątynie, pałace lekkiej konstrukcji. Robiono małe rzeźby ukazujące życie codzienne oraz wykonywano przeróżne malowidła ścienne. Egipcjanie zapisali na swoim kącie duże osiągnięcia naukowe zwłaszcza w astronomii, matematyce, geometrii i medycynie. Dzięki niesamowitej znajomości astronomii i obserwacją słońca, Egipcjanie stworzyli kalendarz słoneczny, który liczył 365 dni i dzielił się na 3 pory roku związane z wylewami nilu. Byli także doskonałymi lekarzami. Przez zwyczaj mumifikowania zwłok nauczono się niezwykle trudnej sztuki medycznej, szczególnie chirurgii. Potrafili dokonywać trepanacji czaszki, orientowali się w budowie serca i jego funkcjach biologicznych. W matematyce nauczyli się obliczać pola powierzchni oraz odkryli „złoty środek” trójkąta. Wynaleźli zegar wodny.
Następną cywilizacją była cywilizacja mezopotamska. Ważnym odkryciem w kulturze Mezopotamii było wynalezienie pisma przez Sumerów. Było ono bardzo ważne szczególnie dla administracji. Pierwszym pismem, jakie powstało było pismo piktograficzne, inaczej obrazkowe. Piśmiennictwo używane było do administracji i upamiętniania różnych wydarzeń, a także od tworzenia i zapisywania różnych dzieł literackich. Spisywano kroniki opisujące dzieje władców i ich poczynania oraz poezję liryczną i epicką. Były one związane z kultem religijnym, które recytowano lub śpiewano. Ważną role w rolnictwie miała budowa systemu irygacyjnego, który pozwalał na nawadnianie większego obszaru pól uprawnych. W budownictwie posługiwali się trzcina i gliną, a później cegłą suszoną i wyplataną. Wysoki poziom rozwoju osiągnęło złotnictwo, ceramika malowana. Wynaleźli między innymi: koło od wozu, wóz bojowy, koło garncarskie, żuraw, zegar słoneczny, system dziesiętny, ujednolicony system miar i wag, potęgowanie do drugiej i trzeciej potęgi, budowa wodociągów, budowle zwane zigguratami, brąz uzyskany ze stopy miedzi i cyny, podział roku na dwanaście miesięcy i na 354 dni.
Cywilizacja indyjska posługiwała się pismem fonolograficznym. Redagowano zbiory praw, dekrety, instrukcje dla urzędników, inskrypcje, a także dzieła filozoficzne i większość utworów literackich w języku sanskrytu. Ludność Indusu zajmowała się rolnictwem i hodowlą zwierząt, przeważnie hodowali bydło. Byli świetnymi rzemieślnikami i słynęli z obróbki miedzi, złota, srebra, cyny, ołowiu i brązu. Posiadali monopol na swoje wyroby, dzięki czemu czerpali z tego duże korzyści. Budynki mieszkalne były budowane z cegły suszonej i różniły się od siebie jedynie wielkością. Ulice w miastach przecinały się pod kątem prostym. Budowano systemy kanalizacyjne, łazienki, miejskie latryny i kanały ściekowe. Były także budowle publiczne. Ariowie wprowadzili żelazna broń, która znacznie pomagała żołnierzom gdyż była bardziej wytrzymała. Wprowadzili do walk słonie bojowe, stanowiące same w sobie żywe machiny wojenne z kilku osobową załogą na grzbiecie. Ludność Indusu stworzyła system kanalizacyjny ułatwiający utrzymanie właściwej higieny oraz zaczęto uprawiać bawełnę. Merowie, którzy byli znakomitymi jeźdźcami stworzyli strzemiona i siodło, które znacznie ułatwiło jazdę konno.
Charakterystyczna cechą chińskiego pisma jest duża liczba znaków. Chińczyk mający średnie wykształcenie musiał ich znać kilka tysięcy. Najbardziej znana budowlą w Chinach jest zbudowany w 220r.p.n.e. System fortyfikacji zwany murem chińskim. Jest to jedyna budowla na ziemi, którą widać z kosmosu. Odkryli między innymi; jedwab, porcelana, proch strzelniczy, uzyskiwanie wysokich temperatur, sejsmogram, papier- papier zaczęto produkować w Chinach około 100lat p.n.e. Wilgotna masę zmiażdżoną na papkę włókien drewna, lnu i konopi nakładano łyżką na bambusową lub metalową siatkę. Po wysuszeniu otrzymywano cienką warstwę papieru. Druk- został wynaleziony przez Chińczyków około 1000r.n.e. Używali oni drewnianych klocków, w których wycinali lustrzane chińskie znaki lub ilustracje. Tak przygotowany klocek pokrywano tuszem i odbijano na papierze.
Najpopularniejszym dziełem literackim Hebrajczyków napisanym przed naszą erą jest Stary Testament Pisma Świętego składający się z między innymi; ksiąg, przypowieści i trenów.
Cywilizacje Starożytnego Wschodu utworzyły także miasta. Powstawały one najczęściej w dolinach wielkich rzek. Miasto w Starożytności było dużą osadą liczącą kilka tysięcy mieszkańców. Dopiero później powstały miasta kilkunasto lub kilkudziesięciotysięczne. Miasto pełniło funkcję miejsca sprawowania władzy. Tu przebywała grupa ludzi rządzących, tu składano ofiary bogom. Z tych powodów budowano w nim świątynie, magazyny, pomieszczenia dla urzędników i domostwa dla przywódców. Z powstaniem struktur państwowych i miast narodziła się potrzeba coraz większej pracy urzędników państwowych, którzy aby ułatwić sobię prace wprowadzili pismo. Sądzi się, że wynalazek pisma jest dziełem urzędników sumeryjskich zatrudnionych w świątyniach, gdyż im powierzono zarządzanie całym terytorium miasta. Wynalazek pisma służył do rejestrowania danin, ilości produktów złożonych w magazynach, wydatków i przychodów oraz do notowania stanu prac, utrwala rozporządzeń królewskich.
W Starożytnym Wschodzie został spisany kodeks prawny przez władcę Babilonii – Hammurabiego. „Kodeks Hammurabiego” zawiera łącznie 280 paragrafów. Podstawą przepisów „Kodeksu Hammurabiego” są zenickie normy prawne, w tym zasada „ oko za oko, ząb za ząb”. Obok prawa karnego postanowienia obejmują obszerne regulacje zakresu handlu, zarządzania i życia codziennego. „Kodeks Hammurabiego” nie był pierwszym spisanym prawem zwyczajowym. Przypuszcza się, że najstarszy kodeks praw został stworzony przez króla Uranammu. Jednak „kodeks Hammurabiego” znacznie wykraczał poza pierwsze próby.
Wynalazkami praktycznymi możemy nazwać w Egipcie podział roku słonecznego na 365 dni, ułożenie kalendarza, podział roku na 12 miesięcy. Egipcjanie wprowadzili również obliczenia na powierzchnię i objętości brył geometrycznych. Babilończycy opracowali system miar i wag (łokieć, talent), wprowadzili do kalendarza tygodnie, wynaleźli zegar, podzielili dobę na 24 godziny (godziny na minuty, minuty na sekundy), w geometrii wprowadzili mierzenie kątów w stopniach. Natomiast Chińczycy jako pierwsi zaczęli wyrabiać szkło, jedwab, porcelanę. Wynaleźli też papier, czcionke drukarską. Znali również proch strzelniczy i igłę magnetyczną. W Indiach wprowadzono system dziesiętny i zaczęto używać cyfr zwanych „arabskimi”.
Do osiągnięć w dziedzinie kultury można zaliczyć wszystkie dzieła związane z religią, zarówno dzieła plastyczne, jak i literackie. Przykładem są różne malowidła, posągi bogów oraz modlitwy buddyjskie. W owych czasach w Chinach powstały już pierwsze biblioteki. Przetrwałe do dziś budowle świadczą o wspaniałej architekturze. Imponującym przykładem dawnych budowli są też na pewno egipskie piramidy: Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa.
Uważam, że Osiągnięcia cywilizacyjne ludów Starożytnego Wschodu stały się fundamentem dzisiejszego stanu techniki. Niektóre wynalazki praktyczne tamtych czasów są do dziś wykorzystywane, jak na przykład podział doby. Każdy kraj wprowadził do naszej kultury coś niezwykłeg, co sprawiło, że posiadamy tak wielki majątek kulturowy.
Bibliografia:
1. http://orbital9.webpark.pl/wschod_1.html
2. http://www.antyk.terramail.pl
3. http://repxblika.pl/historia1/index2.html
4. http://www.historia.pgi.pl/mezopotamia.html
5. http://www.toya.net.pl/~maczo/egipt/main.html
6. Polek Krzysztof i Wiczliński Marek, historia klasa I „Ludzie i epoki”, wyd. Znak dla szkoły 2002r.
7. Mrozewicz Leszek i Sniegocki Robert, Historia „Dzieje starożytne” część 1, wyd. Nowa Era wydanie trzecie Warszawa 2004r.