Geneza i kompozycja "Dziadów".

Struktura i historia "Dziadów" Mickiewicza jest bardzo zawikłana, ponieważ nie jest to seria utworów, które powstały po kolei (1-4), bo nie było to zamierzeniem autora; poza tym struktura każdej części jest inna, inna jest też geneza każdej części oraz jej znaczenie;

Chronologicznie rzecz biorąc, najpierw powstała II część, która stanowiła zapis ginących obrzędów ludowych, ich zasad moralnych i prezentację romantycznej wizji świata; na początku utworu dołączony jest wiersz "Upiór", który opisuje umarłego, poszukującego na ziemi swej ukochanej (ma to stanowić łącznik miedzy tą i innymi częściami tego utworu, a spowodowane jest miłością do Maryli - patrz niżej); podobna postać pojawia się na końcu obrzędu dziadów; kompozycja opiera się na powtarzającym się schemacie wzywania kolejnych duchów, próby pomocy im, otrzymania od nich porady moralnej i wygnania ducha; jednak za czwartym razem pojawia się upiór, który nie odzywa się, ani nie reaguje na rozkazy Guślarza;

W tym samym czasie powstaje IV część "Dziadów"; ten utwór wiąże się z głęboka przemianą duchową Mickiewicza, pod wpływem zawiedzionej miłości do Maryli Wereszczakówny, oraz rozłąki z przyjaciółmi z towarzystw; to spowodowało rozwinięcie jego wrażliwości i talentu oraz przyczyniło się do kreacji nowego, tragicznego i romantycznego bohatera, jakim był Gustaw; Kompozycja opiera się również na trzykrotnie powtórzonym schemacie; tym razem są trzy kolejne tematyczne godziny (miłości - opowieść o tragicznej miłości Gustawa, opartej na książkach romantycznych; przestrogi - wspomnienia szczęśliwości życia: matki, żony; rozpaczy - tu jest polemika z racjonalizmem księdza), oddzielone tym samym tajemniczym zjawiskiem (pianiem kura i gaśnięciem świec); całość jest dość tajemnicza i nieprawdopodobna (wchodzi do księdza jakiś pustelnik-wariat, gada, po godzinie okazuje się, że jest to uczeń Księdza - Gustaw, potem przebija się sztyletem, ale nie umiera; wreszcie Ksiądz orientuje się, że ma do czynienia z upiorem i trochę się przeraża; ostatecznie Gustaw znika); w czasie tej akcji poruszane jest wiele ważnych (dla romantyków) problemów; m.in. problem miłości opartej na książkach zbójeckich, takich jak "Cierpienia młodego Wertera"; pojawia się również problem poznania świata poprzez odrzucenia metod rozumowych i przejścia na metafizykę, skupienia się na uczuciach i świecie duchowym; także wspomniany jest obrzęd dziadów i podkreślone jego znaczenia dla zmarłych;

Jako ostatnia powstała III część; powstanie umotywowane było niemożnością dostania się w szeregi walczących i chęcią zadośćuczynienia; kompozycja jest dość złożona i składa się na nią szereg scen, czasami nie mających ze sobą większego związku poza chęcią pokazania jakiegoś faktu; najważniejsza jest oczywiście sprawa więzionego Konrada i jego nieudana prometejska próba poświęcenia się za naród Polski; pokazane są również: krytyka polskiego społeczeństwa, martyrologia narodu polskiego, okrucieństwo zaborcy rosyjskiego;