Ideologia i doktryny polityczne
DOKTRYNA POLITYCZNA – jest uściśleniem ideologii, wynika z jej dyrektyw praktycznych, bardziej precyzyjnie określa praktyczną stronę polityki. Realizacją doktryny jest polityka czyli sztuka rządzenia państwem wskazująca określony kierunek i metody rządzenia. Doktryna polityczna wynikała i wynika z ideologii, jest jej wypadkowa, konkretyzacja tego, co zawiera ideologia, tworzy jej stronę praktyczna i dotyczy polityki państwa.
LIBERALIZM – jako doktryna polityczna wyrósł z ideologii liberalizmu i kształtował się dwa wieki. Liberalizm zrodził się z haseł Oświecenia przyjmując jako główną zasadę wolność, skierowany był przeciw absolutyzmowi, dużą wagę przykładał do funkcji prawa. Liberalizm był przeciwny opiekuńczej funkcji państwa zwłaszcza w sferze polityki socjalnej. W rezultacie doprowadziło to do kryzysu liberalizmu, ponieważ osłabione państwo nie mogło zapanować nad przejawami anarchizacji życia, czyli bezładu społecznego. W latach 30. XXw. Dokonał się rozłam liberalizmu, powstały dwa nurty- umiarkowany i radykalny. Nurt radykalny przekładał dobro ogółu nad dobrem jednostki. Po wielu jeszcze kryzysach liberalizm odrodził się po II wojnie światowej w postaci neoliberalizmu.
NEOLIBERALIZM – zasada wolności stała się główną podstawą ekonomiki państwa. Celem neoliberalizmu jest silne ekonomicznie państwo, które wyeliminuje napięcia społeczne. Argumentem przeciw negacji kultury liberalnej jest wysoki poziom gospodarczy i standard życia. Neoliberalizm ma dziś wiele nurtów i odmian.
KONSERWATYZM – główną zasadą konserwatyzmu jest tradycja. Doktryna konserwatyzmu, przeciwna liberalizmowi, widzi państwo jako strukturę silną, opartą na trwałości prawa. Rola państwa jest znacznie większa niż w liberalizmie. Konserwatyzm opowiada się za tradycyjnym ładem i porządkiem organizowanym przez autorytety społeczne a nie wole ludu. Doktryna konserwatyzmu odrzuca wszelkie formy rewolucyjnych zmian, ponieważ szkodzą społeczeństwu i osłabiają państwo.
DOKTRYNA CHRZEŚCIJAŃSKIEJ DEMOKRACJI – powstała pod koniec XIXw. Dążyła do stworzenia modelu państwa, które byłoby czymś pośrednim między tym co proponował liberalizm i doktryna socjaldemokracji. Państwo, wg tej doktryny, ma być oparte na prawie, ale prawie naturalnym jako podstawia prawa państwowego. Doktryna chrześcijańskiej demokracji proponuje taki model państwa, w którym występuje ścisła współpraca instytucji kościoła z instytucją państwa. Doktryna ta opowiada się za społ. bezkonfliktowym i harmonijnie się rozwijającym co pragnie osiągnąć poprzez rozwój indywidualnych wartości etycznych obywateli.
DOKTRYNA SOCJALDEMOKRACJI- rozwinęła się na gruncie ideologii socjalizmu, zmierzała do utworzenia społ. równości społecznej, odrzuca ona rewolucje proletariacką jako metodę walki o prawa klasy robotniczej, przyjmując natomiast rozwiązania umiarkowane, mówi o wzajemnej współpracy robotników z kapitalistami. Doktryna ta w praktyce życia politycznego posługuje się zasadą, że wolność, równość i sprawiedliwość są od siebie współzależne. Doktryna socjaldemokracji stworzyła model państwa socjalnego.
EKSTERMINIZM POLITYCZNY – oznacza postawę wrogości wobec odmiennych poglądów i idei politycznych, dopuszcza stosowanie metod walki bezwzględnej, posługuje się on rozwiązaniami siłowymi, z likwidacją przeciwników politycznych łącznie. Doktryny eksterminizmu politycznego mają jedną cechę wspólną- skrajność poglądów, zasad i metod. Do najbardziej reprezentowanych należą:
- ANARCHIZM- powstał jako doktryna negująca państwo. Założenie tej doktryny sprowadzało się do przekonania, że państwo i władza niszczą jednostkę przez co człowiek traci całkowicie wolność, nie decyduje o sobie i nie jest sobą. Głównym wrogiem anarchizmu stały się więc państwo i jego struktury. Celem anarchizmu jest doprowadzenie do upadku państwa, w zamian proponuje samoistne ułożenie się społeczeństwa we wspólnoty pozbawione wojska, policji, biurokracji. Anarchizm jest twórcą strajków jako metody walki, już w latach 60. posługiwał się metodami terrorystycznymi. Jest to doktryna antydemokratyczna, funkcjonująca w ruchach i partiach lewackich.
- TROCKIZM- powstał w ruchu komunistycznym Rosji. Cechą tej doktryny jest fanatyzm rewolucyjny. Trockizm poszukując stanu idealnego społ. nieustannie konfrontował rzeczywistość z teorią rewolucji. Jeśli rzeczywistość nie odpowiadała teorii rewolucyjnej, należało ją zniszczyć. Trockizm negował istnienie własności prywatnej, nie dopuszczał najdrobniejszych przejawów własności prywatnej, uznawał jedynie własność społeczną.
- MAOIZM- rewolucję proletariacką zastąpił rewolucją chłopską. Model państwa miał polegać na utworzeniu wspólnot wiejskich, w których własność materialna i władza byłyby wspólne. Formą rządzenia państwem nie był partia, nie był też aparat państwowy, miała nią być podobna anarchizmowi spontaniczność. Maoizm doprowadził kraj i jego gospodarkę do upadku.
-
DOKTRYNY EKSPANSJONISTYCZNE- mają cechy innej doktryny w sensie ogólnym, ale to co je wyróżnia, dotyczy polityki zewnętrznej wobec innych. Ekspansjonizm przybiera różne formy ekspansji politycznej, gospodarczej lub religijnej. Dzieli się na:
- FASZYZM- wykorzystał filozofię Hegla do koncepcji państwa: państwo nie jest tworem historycznym, lecz wynikiem ewolucji „ducha narodu ‘’, któremu jednostka winna się bezwzględnie podporządkować. Interes państwa jest nadrzędny wobec interesu człowieka. Doktryna ta przyjęła także takie cechy jak: siła, odwaga, energia, koncepcję państwa i narodu realizowała poprzez rozbudowany system aparaty przymusu, kontrolę policyjną, cenzurę, zastraszenie.
- KOMUNIZM- zakładał istnienie powszechnej równości i niczym nieograniczonego dostępu do wszelkich dóbr jednocześnie eliminując formy własności prywatnej. By to osiągnąć, nieodzowny był etap przejściowy, etap budowy socjalizmu.
- DOKTRYNA BREŻNIEWA- była odmianą doktryny komunistycznej, różniła się od stalinowskiej stagnacją w polityce wewnętrznej na rzecz polityki zewnętrznej. Najbardziej wyrazistym objawem tej doktryny był interwencjonizm wojskowy.
- SYJONIZM- celem tej doktryny było odzyskanie i utworzenie państwa żydowskiego. Syjonizm oparty był na dwóch podstawowych zasadach: -istnieje jeden ogólnoświatowy naród żydowski, -istnieje odwieczny antyseminizm. Ekspansjonizm doktryny syjonizmu miał podłoże narodowe.
- FUNDAMENTALIZM- doktryna ta ukształtowała się nie na podłożu politycznym czy narodowym a na religijnym. Fundamentalizm islamski można zdefiniować jako dążenie do podporządkowania regułom religii wszelkich sfer życia człowieka i społeczeństwa i nadania owym regułom państwowej saukcji wykonalności. Współczesny fundamentalizm jest reakcją na procesy modernizacyjne, jakie zachodziły po II wojnie światowej w państwach arabskich.