Eksplozja demograficzna
Demografia – to nauka o ludności dotycząca liczby ludności i jej rozmieszczenia.
Eksplozja demograficzna gwałtowny przyrost liczby ludności charakterystyczny dla 2. poł. XX w., zwł. w krajach rozwijających się, azjatyckich i płd.amerykańskich, gdzie, gł. dzięki likwidacji przez medycynę wielu groźnych chorób, umieralność obniżyła się niemal do poziomu europejskiego, a płodność utrzymuje się na niezmiennym poziomie.
Przy ustalaniu liczby ludności stosuje się następujące metody:
- rejestr ludności
- spis powszechny co 5 lub 10 lat
- szacunek ludności oparty na rachunku prawdopodobieństwa.
np. ustalono, że:
- 5000 lat p.n.e. – 5 milionów ludzi
- czasy Chrystusa – 300 milionów ludzi
- niewielki przyrost do XVII wieku
- od XIX mówimy o eksplozji demograficznej
- w latach 1970 – 95 – liczba ludności zwiększyła się o 55 %
Na początku XIX w. najludniejszym spośród kontynentów była Azja i tak zostało do czasów współczesnych. Do kontynentów wykazujących dużą dynamikę wzrostu liczby ludności należała w tym okresie Ameryka Północna, która była zasiedlana przez ludność emigrującą. Europa w tym czasie charakteryzowała się mniejszą dynamiką wzrostu liczby ludności.
W Chinach mających największą liczbę ludności w ciągu 14 lat nastąpił procentowy spadek udziału tego kraju w liczbie ludności świata z 22.4% do 21.4%.
W drugim najludniejszym kraju świata, w Indiach udział ten wzrósł z 15.1% do 16.3%, co świadczy o dużym wzroście liczby urodzeń.
W USA nastąpił w tym okresie wzrost liczby ludności o 67 mln, ale procentowy udział tego kraju w ogólnej liczbie ludności świata spadł z 5.1% do 4.6%. Zjawisko to dotyczy też Japonii i Rosji – jest to związane z wynikiem bardzo szybkiego wzrostu ludności we wszystkich krajach rozwijających się.
Eksplozja demograficzna – to skokowy wzrost przyrostu naturalnego.
W krajach rozwijających się średni wiek życia człowieka w latach 60-tych wynosił 40 lat, w 1996 – 56 lat.
Prognozy demograficzne przewidują następujący wzrost liczby ludności:
2000-6 mld
2010-7 mld
2020 – 8mld
2025 – 8.4 mld
Przyrost naturalny – to różnica między liczbą zgonów, a liczbą urodzeń na 1000 mieszkańców w promilach.
Przyrost rzeczywisty – przyrost naturalny skorygowany o saldo migracji.
Do przyczyn wysokiego przyrostu liczby ludności w krajach rozwijających się należą:
- duży współczynnik dzietności, tj. duża liczba dzieci rodzonych przez kobietę
- duża liczba kobiet w wieku rozrodczym
- wielodzietny model rodziny, podtrzymywany tradycją, religią
- małe znaczenie środków antykoncepcyjnych, aborcji, świadomego planowania rodziny, niski poziom wykształcenia
- rozwój medycyny, higieny społecznej, szczepień ochronnych ograniczających epidemie
- zmniejszenie umieralności niemowląt i wydłużenie życia poprzez wzrost produkcji żywności, umożliwiający w niektórych regionach świata poprawę wyżywienia
Skutki bomby demograficznej:
- zachwianie struktury wiekowej – jest zbyt duży odsetek dzieci, co powoduje trudności z objęciem ich nauką i stwarza zagrożenie bezrobociem.
- przedłużanie się średniego wiek życia na świecie
- odmłodzenie struktury wiekowej
- degradacja środowiska naturalnego – by dostarczyć dużo żywności zwiększa się powierzchnie upraw (niszczenie lasów równikowych i monsunowych)
- klęski głodu
- eksplozja urbanistyczna jest wynikiem demograficznej, przeludnienie wsi prowadzi do emigracji do miast.
- patologie społeczne
- spory o ziemie doprowadziły do wielu konfliktów, wojen
- aby ograniczyć liczbę dzieci propagowano dobrowolną sterylizację w Indiach w Chinach narzucono jednodzietny model rodziny lub przymusowe przerywanie ciąży.