Neokonserwatyzm

Neokonserwatyzm

1. Pojęcie Konserwatyzm (z łac. Conservare) znaczy zachowywać,ocalić,nietkniętym zostawic.
♦Termin konserwatyzm po raz pierwszy został użyty przez filozofa angielskiego Edmunda Burkea.Jest to ideologia broniaca tradycyjnego ładu społecznego i wartości utrwalonych w danym społeczeństwie.Konserwatyzm przeciwstawiał się zarówno liberalizmowi jak socjalizmowi ruchom rewolucyjnym,łączy akceptację naturalnych nierówności między ludzmi z zasadą poszanowania prawa,własności,autorytetu i przeciwstawia się ingerencji państwa w życie społeczne.

♦W XX w.w okresie ekspansji faszyzmu i komunizmu konserwatyzm amerykański był przedmiotem sporów który bardziej miały wymiar polityczny aniżeli naukowy.W Stanach Zjednoczonych ukształtowała się wówczas grupa autorów poczuwających się do przynależności do tej orientacji i próbujących zdefiniować charakterystyczny dla niej katalog wartości Wtedy doszło do wykreowania tradycji konserwatyzmu amerykańskiego,sięgającej jeszcze okresu kolonialnego.Było to zgodne z ówczesnymi dążeniami konserwatystów europejskich,coraz bardziej niezadowolonych z nieodległej przeszłości,zamierzających ugruntować bronione przez siebie wartości przez wykorzystanie nie tylko średniowiecznych,ale i starożytnych inspiracji.Ich śladem podążali Amerykanie,w istocie działający wtedy w intelektualnej prózni i potrzebujący stabilnych punktów odniesienia. Generalnie dzieje konserwatyzmu amerykańskiego są niezwykle powikłane i trudno je przedstawić w sposób obiektywny.
Równocześnie Ameryka nie była wolna od konfliktów zachodzących pomiędzy rzecznikami tradycyjnych form egzystencji i zwolennikami nowoczesnego porządku.

♦ Za duchowego ojca konserwatyzmu w Nowym Swiecie uważany jest drugi prezydent Stanów Zjednoczonych Jhon Adams (1735-1826),który podkreślał znaczenie hierarchi społecznej,własności i zaznaczał niebezpieczeństwo jakie niesie za sobą rewolucja francuska.
Konserwatyzm zdobył sobie wpływy przede wszystkim na południu,gdzie dominowała arystokracja ziemska.Wielcy plantatorzy masowo wykorzystujący do pracy niewolników,twardo bronili się przed oddziaływaniem nowych idei,sprzeciwiali się wszelkim pomysłom dowodzącym równości ludzi i uzasadniającym prawo do wolności.W tym środowisku na znaczeniu zyskiwały poglądy przedkładające doświadczenie nad rozum,poddające w wątpliwość demokrację będącą źródłem tyranii i politycznych innowacji.podkreślające rolę ustanowionej tradycji i znaczenie stabilizacji.
♦Dla kształtowania się konserwatywnej filozofii politycznej w Stanach Zjednoczonych kluczowe znaczenie miała ideologia południa wraz z charakterystycznym dla niej podziałem na agraryzm i industrializm.Rozwój przemysłowy Ameryki spotkał się z opozycją.Kiedy Stany Zjednoczone powoli stawały się pierwszą potęgą gospodarczą świata i zostały zmuszone do przerwania izolacji politycznej,poglądy te zaczęły zyskiwać na znaczeniu.Ich wyrazem była rozwijana od lat dwudziestych filozofia polityczna tak zwanych „agrarystów południowych” przede wszystkim wyrażajaca protest przeciwko destrukcji swoiście pojmowanego amerykańskiego stylu życia. Do przedstawicieli tej grupy należeli Donald Davidson,Allen Tate i historyk Frank Owsley
Centralny element filozofii agrarystów stanowiła krytyka industrializmu z właściwym mu stylem życia.System przemysłowy charakteryzuje się całkowitym podporządkowaniem sobie pracownika.Symbolem jego trudu SA fabryki Forda,w których cała aktywnośc człowieka zostaje zdominowana przez taśmę produkcyjną.Nie licza się tu ani fundamentalne,ani indywidualne potrzeby.W rezultacie rozwoju tego typu gospodarki plagami okazują się nadprodukcja,bezrobocie i ciągle rosnące nierówności.Im więcej człowiek ma dóbr,tym bardziej jego zycie przybiera trudne do zniesienia formy.Jednostka przeobraża się w niewolnika systemu:w producenta i konsumenta.Okazuje się niezdolna do ograniczenia własnej pracy i traci poczucie sensu egzystencji.
W społeczeństwie industrialnym religia jest zbyteczna.Nowy Ład dostarcza własnej wizji absolutnego porządku,określając na trwałe relacje międzyludzkie.Ideałem stał się nie jakiś określony koncowy stan,ale sam postęp.polegający w znacznej mierze na ekspansji przemysłowej,czego rezultatem jest permanentna destabilizacja,wyrazająca się między innymi wyrwaniem człowieka z trwałych więzi społecznych.
Tymczasem południe zawsze było wolne od takiej ideologii.Nigdy nie gloryfikowano tu ani produkcji ani konsumpcji.Stanowi ono tym samym naturalną alternatywę dla nowoczesnego społeczeństwa.Społeczeństwo agrarne pozwala wszystkim odzyskać pełnię egzystencji.Jej sens staje się jasny.Nie chodzi o wydajność i postęp.ale o zrównoważone trwanie.Pełnia życia jest główną cechą społeczeństwa agrarnego,któremu obce są jednostronne formy aktywności,a właściwe są wielkoduszność uznanie znaczenia rozwoju ludzkiej osobowości.
W 1935r. Frank Owsley przedstawił program reform społecznych.mających na celu przywrócenie porządku agrarnego.Program jego był konsultowany z innymi agrarystami jednak ostatecznie nie stał się ich wspólnym planem działania.U schyłku lat trzydziestych rozpoczął się rozpad grupy agrarystów, pomimo że ich filozofia nie była zbyt oryginalna,przyczynili się niewątpliwie do podtrzymania lokalnej tradycji południa
.
♦ W połowie XX w. amerykańscy intelektualiści stanęli wobec tych samych problemów co konserwatyści europejscy.Ameryka nie mogła się uchylic od bezpośredniego uczestnictwa w wojnie która stopniowo rozlewała się na cały świat .Póżniej po zwycięstwie nad faszyzmem,nadszedł okres zmagań z komunizmem.Konserwatyzm amerykański tego okresu ukształtował się przedewszystkim w odpowiedzi na wyzwania powstałe w Europie.
♦ W pracach amerykańskich intelektualistów zaczęły się pojawiac tematy związane z rozwojem kryzysu,który zaczął być określany jako „kryzys cywilizacji zachodniej” Kilku europejskich konserwatywnych myślicieli,przybyłych w latach trzydziestych do Stanów Zjednoczonych,zdobyło sobie znaczące pozycje.ich dzieła stały się przedmiotem burzliwych dyskusji i oddziaływały na rozwój amerykańskiego konserwatyzmu.
Powstało dużo konserwatywnych instytutów badawczych,zaczęto wydawać nowe periodyki tej orientacji.Wśród nich największe znaczenie zdobyły sobie ‘Commentary”,”National review”, „Modern Age”, „Sewanee Review” i „Intercollegiate Review”.Konserwatyzm zaczął robić karierę w Nowym Swiecie.
Reprezentowany przez intelektualistów „Nowy konserwatyzm’ kierował się ku poszukiwaniom źródeł konserwatywnej tradycji,był ściśle spokrewniony z konserwatyzmem europejskim.Na ukształtowanie jego oblicza dominujący wpływ miała analiza zmian dotykających tkankę społeczną i systemy polityczne,przede wszystkim zaś refleksja nad ewolucją doktryn politycznych wraz z jej skutkami,tak charakterystyczna dla konserwatystów Starego Świata
♦ Samo pojęcie „Nowy konserwatyzm” stworzył w 1940r. peter Viereck (ur.1916) jeden z czołowych reprezentantów amerykańskiego konserwatyzmu połowy stulecia.
Według Vierecka,nowy konserwatyzm miał być odmienny od dotychczasowego liberalnego konserwatyzmu: wolny od wpływów.przejściowych mód intelektualnych.Nawiązywał do różnych tradycji,jej korzenie jednak upatrywał w historii- wskazywał na dorobek Chrześcijaństwa,Judaizmu,Greków,Rzymian,Arystotelesa,św Tomasza z Akwinu.Sprzeciwiał się kolektywizmowi i umasowieniu społeczeństwa,uwypuklał znaczenie jednostki,która wyposażona w wiedze o prawdziwych wartościach,rozumiejąca swoje obowiązki społeczne,będzie mogła w pełni odpowiedzialnie podejmować decyzje.Wtedy demokracja uzyska swój prawdziwy wymiar,o ile tylko uniwersalne wartości etyczne będą uznawane za obowiązujące.
♦ Jednak to nie Viereck był autorem który jako pierwszy nakreślił bardziej wyrazisty zespół wartości Nowego konserwatyzmu. W 1948r. ukazała się niezbyt obszerna książka autorstwa Richarda Weavera(1910-1963) pod tytułem „Idee mają konsekwencje”Wyrażała ona jedno naczelnych przesłań Nowego konserwatyzmu,zgodnie z którym głównym źródłem kryzysu cywilizacji Zachodniej była ekspansja i dominacja fałszywych poglądów,przede wszystkim liberalnych.
Prezentujący wizję ładu rzecznicy Nowego konserwatyzmu wiele uwagi poświęcali atomizacji społeczeństwa i kształtowaniu się kultury masowej.Ich niepokój budziły procesy rozpadu wspólnot lokalnych.
Wspomniany Weaver wytrwale reprezentował się jako człowiek Południa,systematycznie nawiązujący do tradycji tego kręgu kulturowego przywiązanego do sztywnej hierarchii społecznej i nieufnego wobec obcych.W latach pięćdziesiątych uchodził za ojca duchowego konserwatystów amerykańskich, spośród rodowitych amerykanów był niewątpliwie najbardziej wpływowy.W swoim głównym dziele pisał: „Równość jest koncepcją dezorganizująca o tyle,o ile stosunki ludzkie cechuje ład.Jest ładem bez planu”Przynosi za sobą destrukcję tego co było wieczne.Tymczasem w naturalnym porządku nie ma równości-nie ma jej nawet w relacjach zachodzących pomiędzy kobietą a męzczyzną.Hierarchia słuzy wyodrębnieniu ludzi najbardziej godnych ponoszenia odpowiedzialności za los wspólnoty.

♦ O wiele bardziej przejżyscie przedstawił konserwatywne kredo czołowy reprezentant amerykańskiego Nowego konserwatyzmu,Russel Kirk.(1918-1994)Nawiązywał on mdzy. Innymi do idei Burke’a,Tocqeville’a,był niechętny indywidualistycznej cywilizacji XX wieku,preferował spokój i trwałość.Swoich wrogów widział na róznych obszarach zycia nowoczesnego społeczeństwa,kierował się przeciwko liberalizmowi,kolektywizmowi,utylitaryzmowi,pozytywizmowi i indywidualizmowi.Według Kirka „prawdziwy konserwatyzm nie nadwątlony przez Benthamowskie,czy Spencerowskie idee kształtuje się na antypodach indywidualizmu.Konserwatyzm cechuje się wiarą w to,iż istnieje pewien wzór stworzony przez Boga i zgodnie z tym wzorem funkcjonuje społeczeństwo,wytycza zarówno prawa,jak i obowiązki,każdemu przyznaje określone miejsce we wspólnocie.Kirk postulował ostrożne podejście do innowacji,łatwo przechodzących w pożar.Uważał iż regeneracja społeczeństwa to kwestia przedewszystkim kwestia problemów moralnych i duchowych,w społeczeństwie projektowanym przez Kirka muszą jednak istnieć hierarchia i wyraznie wyodrębniona elita,spoglądajaca z uwagą na całośc problemów wspólnoty . Dlatego należy zwalczac wybujały indywidualizm,wspomagac decentralizację gospodarki i odrodzenie małych,samowystarczalnych przedsiębiorstw.Kirk nie mało przejął od myślicieli europejskich,podobnie jak cały amerykański konserwatyzm opierał się na tradycji europejskiej konserwatywnej filozofii politycznej.Natomiast próby formowania oryginalnych koncepcji nie powiodły się,nie stworzyli żadnej wizji ładu moralnego,wszystkie były nieprzekonywujące nie wprowadzały niczego nowego oprócz krytyki autorów których dzieła uznawali za szkodliwe.

♦ Konserwatyzm stracił znaczenie polityczne w I połowie XX w. a odrodził się w postaci zbliżonej do Neoliberalizmu w latach 70-80 XX w. w Stanach Zjednoczonych jako NEOKONSERWATYZM.
NEO- w złożeniach nowy,świeży,niedawny
♦ W latach sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych rozgłos zaczęli zdobywać intelektualiści
Nie zaprzątający sobie głowy sekularyzacją(czyli inaczej zeświecczenie to przejęcie majątku, urzędów lub innych sfer życia publicznego spod władzy lub kontroli władzy kościelnej na rzecz władz świeckich),tradycją i małymi społecznościami.Ich myśl polityczna była po części odpowiedzią na radykalizm nowej lewicy.Nazwano ich „neokonserwatystami” Nie mieli oni jednak wiele wspólnego wspólnego konserwatyzmem poprzedniego pokolenia.Neokonserwtyści wcześniej również byli ludżmi lewicy,później jednak zmienili front,zaczęli krytykowac socjalizm,komunizm i bronić kapitalizmu,byli także krytycznie nastawieni do dziewiętnastowiecznej tradycji konserwatywnej,kładącej ich zdaniem nadmierny nacisk na element władzy,podporządkowującej jednostke państwu.Tworzyli więc swoisty krąg,pozbawiony własnej tradycji intelektualnej.Musieli oni ją dopiero kształtować.Prawica potrzebowała zdolnych intelektualistów intelektualistów swoim nowym rzecznikom stworzyła bardzo dobre warunki do intelektualnej aktywności.W tym okresie płynęły setki milionów dolarów dolarów wielkich korporacji do konserwatywnych fundacji,wspierając konkretne placówki badawcze umożliwiające konserwatystom-publicystom zdobywanie czołowych pozycji w życiu publicznym.Bez tych pieniędzy zapewne nie doszło by do intelektualnego ożywienia prawicy amerykańskiej.Wiele sporów jakie toczyły się w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych nie miało by miejsca gdyby nie aktywnośc takich organizacji jak: American Enterprise Institute,The Hoover Institution on War,Revolution and Peace.

♦ W latach 80-tych ta niezorganizowana grupa,złozona z polityków i intelektualistów,uzyskała wielki wpływ na opinię publiczną w okresie rządów Ronalda Reagana,choć wcale nie godziła się z jego niemal libertariańską wizją państwa,z sympatią odnosząc się do idei państwa dobrobytu,ale sprzeciwiając się biurokratyzmowi i paternalizmowi.
♦ Generalnie Neokonserwatyzmem określa się odmianę intelektualnego konserwatyzmu,która powstała w USA po części w reakcji na ruchy społeczne i polityczne lat 60-tych,a po części w celu wsparcia amerykańskiej polityki zagranicznej podczas Zimnej wojny. Prezydent Kennedy był przekonany,że najbardziej palącym problemem jaki napotyka Ameryka i cały świat jest globalne współzawodnictwo o wpływy,ale nie jedynie między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim lecz między zachodnią demokracją a wschodnim komunizmem.Kennedy obawiał się ze brak działań ze strony Ameryki może stworzyć okazję do szerzenia się komunistycznego ekspansjonizmu.Takie postawienie sprawy doskonale wpisywało się w retorykę zimnowojenną przyszłych neokonserwatystów.
♦ Front antykomunistyczny wśród liberałów zaczął się łamać między innymi w wyniku wojny w Wietnamie Wietnamie narastających wokół niej konfliktów.Neokonserwatyści nie popierali wojny od samego początku,ale uważali że wystarczającym usprawiedliwieniem dla amerykańskiej interwencji w Azji była konieczność powstrzymania totalitarnej siły politycznej jaką był komunizm.
♦Istotnym motywem prowadzącym do załamania powojennego liberalnego konsensusu był sprzeciw zimnowojennych liberałów wobec programu noszącego miano Wielkiego społeczeństwa,który został zainicjowany za prezydentury Johnsona.Program ten miał objąć przedewszystkim: - kwestie edukacji państwowej średniej i wyższej
- mediów publicznych
- praw wyborczych
- pomocy medycznej,ochrony środowiska
- oraz działań na rzecz upiększania Ameryki
Neokonserwatyści nie byli przekonani czy liberalny model nakazujący rozszerzenie wydatków na pomoc społeczną doprowadzi do oczekiwanych efektów.Uważali oni,że polityka socjalna proponowana przez gabinet Johnsona może prowadzic do niechcianych rezultatów np. rozpad rodzin sprowokowany polityką pomocową dla samotnych wychowujących dzieci.Neokonserwtysci na miejsce iluzorycznych programów proponowanych przez liberałów prezentowali swoje racjonalne,kompleksowe rozwiązania,które zdawały się być ówcześnie bardzo prostymi i optymistycznymi.Uważali naprzykład,że program biedy i nierówności społecznej z tym związany można łatwo rozwiązać poprzez obniżenie podatków;proponowali programy szkolen dla pracowników pracowników celu ich przekwalifikowania,co wiązałoby się mdzy. Innymi ze zmniejszeniem bezrobocia.
♦ Większość neokonserwatystów to wielkomiejscy intelektualiści,akademicy i publicyści,wielu z nich było wcześniej zwolennikami socjaldemokracji,lecz uznali że społeczeństwo amerykańskie jest zagrożone rozkładem na skutek takich czynników kak:
- wyzwolenie seksualne
-wielokulturowośc
- polityczna poprawność
- kultura uzależnienia

♦ Neokonserwatyzm wyróznia się wysokim intelektualnym poziomem swych czołowych zwolenników.Do najbardziej znanych należą Irving Kristol (1920),publicysta i założyciel czasopisma „The Public Interest”oraz Norman Podhoretz,założyciel „Commentary”
Przez długi czas neokonserwatyści manifestowali swoje przywiązanie do zachodnich wartości poprzez swój antykomunizm.Prawie każda koncepcja aprobowana przez neokonsewatystów wiąze się z owym,naczelnym impulsem do bronienia Ameryki przed napaściami lewicy.Podhoretz sądzi,ze liberałom brakuje prawdziwego poczucia,że o demokrację amerykańska trzeba walczyć.Tradycyjne wartości moralne,potępiane przez kontrkulturę,jako represyjne,bardziej sprzyjają zdrowiu i szczęściu niż cokolwiek innego,są niezastąpioną podstawą dobrze prosperującego państwa.
♦Prócz przeciwstawiania się lewicy(która zbyt radykalna zagrażała podstawom amerykańskiego ładu kulturowo politycznego) i kontrkulturze lat sześćdziesiątych,oraz krytykowania egalitaryzmu,neokoserwatyści troszczą się o cnotę.Kristol chwali kapitalizm,świadomy jest jednak tego,że system ten sprzyja egoizmowi egoizmowi zaniedbuje wartości o podstawowym znaczeniu.Problem ten w przekonaniu Kristola-zaznacza się w liberalizmie, także w kapitalizmie,jako,ze liberalizm podkreśla wagę postawy świeckiej,a ta zaś przyczynia śię do umniejszenia roli religii i wiary religijnej,która według niego służy ludziom za duchowego przewodnika.Według Kristola ilustracją zaniedbania cnoty jest prawo które stanowi „iż osiemnastoletnia dziewczyna ma prawo do publicznego cudzołożenia w filmie pornograficznym,lecz tylko wówczas gdy oferuje jej się płacę minimalną”Dla konserwatystów Rodzina i Religia są niezastąpionymi filarami przyzwoitego społeczeństwa” Celem zaś jest „intelektualnie i moralnie podbudowany kapitalizm liberalny”
♦ Wedle Kristola prąd Neokonserwatyzm powstał w odpowiedzi na rozczarowanie liberalizmem,dystansował się on również od libertarianizmu,twierdząc ze neokonserwatywne państwo dobrobytu nie pozostawia jednostki samej sobie,ale troszczy się o nia w określonych granicach.Nie tylko gwarantuje zabezpieczenie socjalne ale również promuje konkretne konserwatywne wartości.Religia i rodzina SA dla konserwatysty czymś niezastąpionym.Mają one fundamentalne znaczenie dla trwania społeczeństwa i wymagają konsekwentnej ochrony

♦Norma Podhoretz i pisarze „Commentery”.traktowali Nową Lewice jako negację liberalizmu która czyni powazne szkody młodej generacji amerykanów całemu społeczeństwu amerykańskiemu.Neokonserwatyści uznali,że Nowa Lewica stoi na stanowisku negacji i eliminacji wszystkiego co było dla nich wartościowe.

♦Podsumowując można stwierdzić,ze to własnie przegrana wojna w Wietnamie i radykalizm lat 60-tych spowodowały przechodzenie neokonserwatystów na prawo.

♦Tym co zasadniczo odróznia neokonserwatystów od konserwatystów wcześniejszej epoki,co stanowi o ich odrębności jest troska o Zachodnie wartości i cnoty społeczne,poza tym neokonserwatysci nie są tak wrogo nastawieni do rządu i tak krytyczni wobez państwa opiekuńczego jak większość konserwatystów.