Irak

INFORMACJE OGÓLNE:
IRAK, Al-'Irāq, Republika Iracka, Al-Jumhūriyyah al-'Irāqiyyah, państwo w południowo-zachodniej części kontynentu azjatyckiego, na Bliskim Wschodzie, nad Zat. Perską. Współrzędne geograficzne: 33 00 N, 44 00 E. Obszar 437,072 km2 ( 5o os/km ). Powierzchnia lądu 432,162 km², powierzchnia wód: 4,910 km². Porównywalnie Irak jest prawie półtora razy większy od Polski. Długość granic 3 631 km. Linia brzegowa 58 km. Graniczy na północy z Turcją (331 km), na północy i wschodzie z Iranem (1458km), na południowym wschodzie z Kuwejtem (242 km), na południu z Arabią Saudyjską (814 km), na zachodzie z Jordanią (181 km), na północnym zachodzie z Syrią (605 km). Na południowym wschodzie do Iraku należy krótki (50 km) odcinek wybrzeża Zatoki Perskiej. Stolica: Bagdad. Język urzędowy: arabski. Jednostka monetarna: dinar iracki. Święto narodowe: 17 lipca (rocznica proklamowania republiki 1958). Podział administracyjny: 18 muhafaz (gubernatorstw), z których 3 na pn.-wsch. tworzą Kurdyjski Okręg Autonomiczny (pow. 36,3 tys. km2, 2 mln mieszk.)

HISTORIA:
Na obszarze współczesnego Iraku rozwinęła się w IV-III tysiącleciu p.n.e. jedna z najstarszych cywilizacji świata – kultura Sumerów. Wybudowali oni wielkie miasta: Ur, Uruk, Lagasz i Kisz, świadczące o ich potędze i wysokim zaawansowaniu cywilizacyjnym. W 2330 p.n.e. kres panowaniu Sumerów nad Mezopotamią położył najazd Semitów Następnie uformowało się tam państwo babilońskie, potem asyryjskie, rozciągała się władza cesarstwa wschodniego (Bizancjum). W latach 635-637, po walkach z wojskami Bizancjum nastąpiło zajęcie kraju przez Arabów (w VIII w. kraj znajdował się w granicach kalifatu Abbasydów). W 1055 r. Irak podbili tureccy Seldżucy. W latach 1245-1258 obszar dzisiejszego Iraku został podbity, zdewastowany i przyłączony do imperium Mongołów. W 1534 r. kraj został włączony w granice Turcji. W XVIII w. w Iraku zaznaczyły się silne wpływy Brytyjczyków (w XIX w. także Niemców). Po 1920 r. Irak był terytorium mandatowym Wielkiej Brytanii, zaś w 1932 r. stał się państwem formalnie niepodległym (monarchią). Po prohitlerowskim zamachu stanu w 1941 r. kraj został zajęty przez wojska brytyjskie. Po ich wycofaniu w 1958 r. została proklamowana pełna niezależność Iraku. Od tego czasu w kraju doszło do kilku zamachów stanu. Dojście do władzy S. Husajna at-Takriti "ustabilizowało" sytuację wewnętrzną Iraku, dzięki wprowadzeniu przez niego systemu rządów opartego na totalitarnej dyktaturze i bezwzględnemu zwalczaniu wszelkiej opozycji. W 1980 wybuchła wojna iracko-irańska, będąca wynikiem rywalizacji obu państw o dominującą pozycję w regionie Zatoki Perskiej. Trwała ona do 1988 i spowodowała śmierć ok. miliona osób, straty materialne obu państw szacuje się na 400 mld dolarów. Dochody płynące z eksportu ropy naftowej kierowane były na stałe powiększanie i unowocześnianie armii.
Nie osiągnąwszy zamierzonych celów w wojnie z Iranem Saddam Husajn zdecydował się zaanektować Kuwejt. W sierpniu 1990 wojska irackie zajęły obszar emiratu, a władze w Bagdadzie ogłosiły wcielenie Kuwejtu do Iraku. W odpowiedzi na agresję Rada Bezpieczeństwa ONZ upoważniła kraje członkowskie do użycia siły, jeśli Irak nie wycofa się z zajętych obszarów do 15 I 1991. Husajn zdecydowanie odrzucił stawiane przez ONZ warunki, skutkiem czego w nocy z 16 na 17 I 1991 rozpoczęły się działania zbrojne państw sprzymierzonych (wojna w Zatoce Perskiej). W walkach przeciw Irakowi brały udział wojska Stanów Zjednoczonych, Arabii Saudyjskiej, Wielkiej Brytanii i Francji. W ich wyniku Irak poniósł druzgocącą klęskę, która nie spowodowała jednak upadku dyktatury Husajna. 27 II 1991 Irak przyjął warunki stawiane przez ONZ, wycofał swe wojska i uznał istnienie niepodległego Kuwejtu.
Militarna klęska poniesiona w starciu z siłami państw sprzymierzonych nie przeszkodziła reżimowi Husajna w krwawym rozprawieniu się z powstaniem Kurdów (V-VI 1991) domagających się autonomii. W chwili obecnej Saddam Husajn nadal z całą bezwzględnością prowadzi politykę prześladowania opozycji politycznej, mniejszości etnicznych, szczególnie Kurdów, oraz osiadłych w południowym Iraku szyitów.
Zgodnie z wydanym przez Saddama Husajna dekretem z czerwca 1994, wprowadzono w Iraku system kar wynikających z prawa muzułmańskiego. W myśl jego postanowień rolnikom, którzy nie sprzedadzą swoich plonów państwu, grozi obcięcie rąk. Efekty embarga nałożonego w sierpniu 1990 najdotkliwiej odczuła ludność cywilna. Bezpośrednim skutkiem sankcji jest niedożywienie ludności, niedostateczna opieka lekarska, wysoka śmiertelność. Wg raportu irackiego Ministra Zdrowia ze stycznia 1994, ofiarą embarga padło prawie 400 tys. osób.

CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO:
Na podstawie różnic w budowie geologicznej i rzeźbie kraj można podzielić na 3 gł. regiony geograficzne: góry i pogórza, Mezopotamie oraz pustynie i polpustynie. Przebiegają one w postaci prawie równoległych pąsów z pn.zach na pd.wsch. Około 35% pow. kraju stanowią rozległe, aluwialne niziny Mezopotamii: na pn. Al-Dżazira, inaczej Mezopotamia górna, (wys. ponad 200 m), na pd. Niz. Mezopotamska (wys. poniżej 100 m). W pn.-wsch. części młode góry fałdowe — G. Kurdystańskie z najwyższym szczytem Iraku — Buz Dagh, in Hazarost, (3612 m n.p.m.). Ponad 40% powierzchni Iraku zajmują pustynie. Na pn.-zach. część kamienistej i żwirowej Pustyni Syryjskiej, na pd.-zach. fragment piaszczystej pustyni Wielki Nefud. Klimat zwrotnikowy kontynentalny suchy, na pd.-zach. skrajnie suchy, w Kurdystanie podzwrotnikowy górski. Klimat ten charakteryzuje się występowaniem dwóch wyraznie zaznaczonych por roku. Gorace i suche lata trwają od maja do października, pogodę kształtują suche i gorące masy powietrza znad wnętrza Płw. Arabskiego. Krotsze, wilgotne i chłodne zimy odzwierciedlają wpływ powietrza znad Morza Srodziemnego. W górach wzdłuż granic z Turcja i Iranem zimy chłodne, niekiedy z dużymi opadami śniegu, których topnienie jest przyczyna wiosennych powodzi. Średnia temp. w styczniu wynosi od –1C w górach do 12C nad Zat. Perską, w lipcu odpowiednio od 24C do 35C (temp. maksymalna do 49–51C). Wielkości opadów są bardzo zróżnicowane regionalnie. Średnia roczna suma opadów od poniżej 100 mm na pd.-zach. do 300–500 mm na pn. i wschodzie, w górach lokalnie do 1000 mm. Opady maja miejsce głownie w zimie (od listopada do kwietnia). Lato jest praktycznie bezdeszczowe. Częste są tu burze pyłowe, zwłaszcza latem.
Siec rzeczna kraju jest rozwinięta nierównomiernie. Irak leży w dorzeczu Tygrysu, Eufratu i Szatt al-Arab (powstaje z połączenia Tygrysu i Eufratu, w dolnym odcinku wyznacza granicę z Iranem). Na zach. i pd. brak rzek stałych. Występują suche doliny wadi. W pd. Mezopotamii natomiast błota i rozlewiska, największe Haur al-Hammar. Na Eufracie, Tygrysie i dopływach Tygrysu: Ząb Wielki (475 km), Ząb Mały (456 km) oraz Dijala ((378 km), liczne tamy i zbiorniki retencyjne (gł. As-Sarsar) zaopatrujące w wodę gęstą sieć kanałów nawadniających. Istnieje spór o podział wód Eufratu między Irakiem a Syrią i Turcją.
W Iraku występuje roślinność pustynna i półpustynna. Na zach. i pd. zarośla z saksaułem i opuncją, w Mezopotamii stepy turzycowe, w górach silnie zdegradowane, rzadkie lasy (dąb, sosna alpejska i jałowiec), w dolinach rzek łęgi (wierzba, akacja, eukaliptus) i gaje palmy daktylowej, na rozlewiskach sitowie, trzcina i papirus.
Pokrywa glebowa wykazuje duże zróżnicowanie regionalne. Gleby: mady piaszczyste i gliniaste, w większości zasolone (gł. w wyniku nawadniania) na Niz. Mezopotamskiej, szaroziemy z pokrywami gipsowymi — w Al-Dżazira, kamieniste gleby kasztanowe i rędziny — w górach, a niewykształcone pustynne — na pozostałym obszarze. Zagrożenie naturalne stanowią burze piaskowe i pyłowe oraz powodzie.

LUDNOŚĆ I OSADNICTWO:
Na terytorium Iraku znajdują się ślady bardzo wczesnego osadnictwa, sięgającego 5000 lat p.n.e. Obszar Mezopotamii uznawany jest za jedna z kolebek cywilizacji. Obecnie kraj zamieszkuje 21,7 mln mieszkańców, tj. o 77,8% więcej niż w 1977 (12,2 mln). Irak zamieszkują Arabowie (77% ogółu ludności), Kurdowie (19%, gł. w Kurdystanie), Turkmeni, Persowie i Asyryjczycy oraz czasowo pracownicy cudzoziemscy (gł. Europejczycy);


Dominującym wyznaniem jest islam (95% ogółu ludności). W jego obrębie liczebnie przeważają Szyityzm wyznaje ponad połowa społeczeństwa (54%). Muzułmanie sunniccy (42%) ustępują swą liczebnością szyitom. Ponadto w Iraku spotyka się chrześcijan (4%) oraz mniej liczne grupy jazydów i mandejczyków.
Szybkie tempo wzrostu liczby ludności (13,2 mln — 1980, 19,3 mln — 1992) wynika z b. wysokiego przyrostu naturalnego — ok. 38,6‰ rocznie (2000).
Kobiety stanowią 49,4% społeczeństwa, mężczyźni zaś 50,6 %.
Społeczeństwo Iraku jest bardzo młode. Blisko połowa ludności jest w wieku do 14 lat. Jest to wynikiem utrzymującego się bardzo wysokiego przyrostu naturalnego (3,2%).
Struktura wiekowa: 0-14 lat: 44% (mężczyźni 4982510, kobiety 4825129); 15-64 lat: 53% (m 6030417, k 5889543); 65 lat i więcej: 3% (m 326223, k 373328) (1999). Zatem stosunkowo niewielki jest udział osób w wieku powyżej 65 lat. Tłumaczy to nie tylko wysoki przyrost naturalny, ale także Krótkie przeciętne trwanie życia (61 lat mężczyźni, 66 lat dla kobiet).
Liczba urodzeń na 1000 osób: 38,42.


Ok. 40% ludności w wieku powyżej 15 lat nie umie pisać i czytać. Analfabetyzm jest zjawiskiem stosunkowo powszechnym. U kobiet wynosi 55%, a u mężczyzn 29,3%.
W Iraku mieści się 22 675 tys. mieszkańców (2000), co daje średnią gęstość zaludnienia 52 osoby/km2. Wraz z postępem industrializacji większość społeczeństwa przeniosla się do miast. Większość ludności skupia się w dolinach rzek i międzyrzeczu Tygrysu i Eufratu. W miastach mieszka ok. 75% ludności. Według ostatniego spisu z 1987 aż 18 miast przekroczyło 100 tys. mieszkańców. Głównymi miastami są: Bagdad, Al-Basra, Mosul, Kirkuk, An-Nadżaf, Karbala.

NAZWA MIASTA LUDNOŚĆ W TYS.(1991)
Bagdad Al.-Basra Mosul Kirkuk Irbil As-Sulaymaniyah An-Najaf Al-Hillah Karbala An-Nasiriyah Ar-Ramadi Al-Amarah Baqubah Samar

GOSPODARKA KRAJU
Podstawą gospodarki Iraku jest wydobycie i eksport ropy naftowej. Wpływy z eksportu ropy przeznacza się na rozwój sektora państwowego w przemyśle, rolnictwie i infrastrukturze. Wojna z Iranem (1980–88) oraz agresja na Kuwejt (1990-91) wpłynęły na osłabienie tempa rozwoju gospodarczego. Wojna w 1990–91 i embargo handlowe nałożone przez ONZ na Irak, spowodowały głęboki kryzys gospodarczy. W 1989 przemysł wytworzył ok. 33% produktu krajowego brutto, rolnictwo — ponad 16%, usługi, zwłaszcza handel — pozostałą część. W 1999 dochód narodowy na 1 mieszkańca wynosił 2 700 USD. Średnia stopa inflacji w latach 1980-1991: 10,3%.

PRZEMYSŁ
Podstawą rozwoju gospodarki narodowej Iraku są bogate złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Pod koniec lat 80. roczne wydobycie stawiało Irak na drugim miejscu wśród bliskowschodnich producentów ropy. Iracki potencjał wydobywczy sięga w chwili obecnej niemal 100 mln ton rocznie. 101 mln t — 1990, 3 miejsce na Bliskim Wschodzie), którą wydobywa się z bogatych złóż (zasoby ok. 5 mld t) w okolicach Kirkuku na pn.-wsch. oraz w pobliżu Az-Zubajr i Ar-Rumajla na pd. W oparciu o dochody uzyskiwane ze sprzedaży ropy kraj w XX w. systematycznie unowocześniał się, rozwijając swą infrastrukturę i tworząc od podstaw nowe gałęzie przemysłu. Należy jednak zaznaczyć, że Irakowi nie udało się w pełni wykorzystać szansy, jaką dał krajowi stały dopływ petrodolarów. Olbrzymie kwoty pieniędzy pochłonął długoletni konflikt zbrojny z Iranem (1980-1988), w ostatnim czasie zaś inwazja na Kuwejt, która pociągnęła za sobą międzynarodowe embargo na handel z Irakiem i zmniejszenie rocznego wydobycia ropy naftowej.
Poza ropą naftową i gazem ziemnym kraj posiada bogate złoża siarki (Miszrak - kopalnia zbud. przez Polaków ), fosforytów - zasoby ok. 1 mld t — jedne z największych na świecie (Akaszot) i metali kolorowych oraz asfalt w dolinie Eufratu. Ponadto górnictwo w Iraku to również srebro, złoto, platyna, ołów, miedź, cynk. W oparciu o dochody ze sprzedaży ropy rozbudowano infrastrukturę transportową kraju, budując m.in. linie kolejowe, drogi, lotniska, system rurociągów. Z tego samego źródła sfinansowano budowę wielu nowoczesnych fabryk, reprezentujących branżę przetwórstwa spożywczego, produkcji maszyn rolniczych, sprzętu gospodarstwa domowego, przemysł tekstylny, bawełniany, tkanin syntetycznych, odzieżowy, tytoniowy, meblarski, elektrotechniczny oraz chemiczny. Największe ośrodki hutnicze kraju zlokalizowane są w Bagdadzie i Mosulu.
Energia elektr. jest wytwarzana głownie w elektrowniach naftowych oraz niewielkich wodnych (Dukan na Zębie Małym, Al-Hadisa na Eufracie) i jądrowych. Rozwinięty jest przemysł rafineryjny w Bagdadzie, Al-Basrze, Kirkuku i Mosulu, nawozów sztucznych w Al-Basrze, cementowy w większych ośrodkach miejskich, spożywczy, zwłaszcza cukrowniczy oraz mający długie tradycje przemysł włókienniczy w Irbil, Bagdadzie i Mosulu.
Zatem główne produkty przemysłowe Iraku to: produkty petrochemiczne, chemikalia, odzież, żywność, materiały budowlane.

ROLNICTWO.
Ziemie uprawne zajmują w Iraku około 22% powierzchni. Uprawę ziemi utrudniają warunki klimatyczne oraz glebowe (duże zasolenie). W srodk. I pd. części gruntu wymagają nawodnień. Produkcja roślinna jest oparta całkowicie (Mezopotamia) lub częściowo (Kurdystan) na sztucznym, stosowanym od tysiącleci, nawadnianiu gleb. Uprawia się głownie zboża (pszenica, jęczmień, ryż, proso), trzcinę cukrową oraz bawełnę. W okolicach wielkich miast rozwija się warzywnictwo. Irak należy, obok Egiptu, do głównych światowych producentów daktyli. W dolinach rzecznych i oazach znajdują się plantacje palmy daktylowej (największe w dolinie Szatt al-Arab), owoców cytrusowych, oliwek, fig i granatów. Inne rośliny uprawne to konopie, bawełna i pomidory. Występuje tu koczownicza hodowla owiec, kóz i wielbłądów oraz zagrodowa hodowla bydła. Niestety w ostatnich latach, na skutek nałożonych na Irak sankcji, znacznie zmalał import żywności, co odbiło się na wielkości pogłowia zwierząt hodowlanych. W latach 1993- 1995 pogłowie owiec spadło z 5150 do 5000 tys. sztuk, oraz kóz i bydła odpowiednio z 600 do 350 tys. sztuk i z 1050 do 1000 tys. sztuk.
Sektor leśny odgrywa znikomo role, jako ze lasy zostały w dużej mierze wycięte, obecnie zajmują one ok. 3% pow. kraju. Pozyskuje się z nich tarcice oraz drewno opalowe. Podobna sytuacja dotknęła rybolowstwa, którego znaczenie zamyka się na szczeblu lokalnym.
Rolnictwo zatrudniające 13% ludności zawodowo czynnej i dostarczające taką samą część produktu krajowego brutto jest przez rząd iracki traktowane wyraźnie drugoplanowo. Kraj nie jest samowystarczalny żywnościowo, produkty rolne są głównym towarem sprowadzanym z zagranicy.


TRANSPORT I ŁĄCZNOŚĆ.
Główną rolę w transporcie odgrywa transport rurociągowy, samochodowy oraz motorniczy. Ropa naftowa jest przesyłana rurociągami z Kirkuku do Bagdadu oraz do portu Drtyol w Turcji, z Ar-Rumajla i Az-Zubajr na wybrzeże Zatoki Perskiej oraz do portu Banijas w Syrii. Długość dróg kołowych wynosi 45 tys. km (1989). Główną arterię komunikacyjna stanowi szosa Mosul–Bagdad–Al-Basra. Połączenia drogowe umożliwiają kontakt z Jordanią, Syrią, Turcją, Iranem oraz Kuwejtem. Transport kolejowy odgrywa niewielką rolę. Główna linia kolejowa to Bagdad–Al-Basra. Irackie porty morskie: Al-Basra i Al-Fau (naftowe), Umm Kasr (kontenerowy). Flota handlowa o nośności 1,6 mln DWT (1991). Ponadto znajduje się tu duży międzynarodowy port lotniczy w Bagdadzie, jednak komunikacja lotnicza po wojnie w Zatoce Perskiej drastycznie zmalała, a wielkość przewozów pasażerskich spadla 10-krotnie.

HANDEL ZAGRANICZNY.
Bilans handlowy Iraku zależy od cen ropy naftowej na rynku światowym. Wartość eksportu wynosi 10,4 mld dol. USA, natomiast importu — 6,6 mld dol. USA (1990). Eksportuje się ropę naftowa (90% wartości wywozu), daktyle (1 miejsce na świecie), siarkę oraz cement. Import dotyczy zaś kompletnych obiektów przemysłowych, pojazdów, chemikaliów, broni oraz żywności. Głównymi partnerami handlowymi Iraku są USA, Brazylia, Turcja, Japonia i kraje EWG.
Obroty z zagranicą w 1999 wynosiły: import - 8.9 mld USD, eksport - 12.7 mld USD. Zadłużenie zagraniczne: 130 mld USD (1999).
Od 1958 r rozwijały się stosunki handlowe miedzy Irakiem a Polska. W Iraku znane są liczne polskie maszyny, pojazdy mechaniczne, tabor kolejowy, wyroby metalowe i chemiczne, sprzęt elektroenergetyczny, a także fabryki, wzniesione i kompletnie wyposażone przez polskie ekipy. Z Iraku sprowadzamy głownie bawełnę, owoce i wyroby rzemiosła.

TURYSTYKA
Irak jest krajem atrakcyjnym turystycznie dzięki nagromadzeniu znacznej liczby zabytków (ok. 10 tys.)
Będących śladem istnienia na tym obszarze licznych cywilizacji: sumeryjskiej, asyryjskiej i babilońskiej. Najlepiej zachowanymi zabytkami sumeryjskimi pozostały ruiny miasta Urk i Ur – bedacego domniemanym miejscem urodzenia patriarchy Abrahama. Z okresu państwa asyryjskiego pochodzą zabytki Aszuru, Niniwy i Nimrudu, z pozostałościami licznych pałaców i świątyń. Największym skupiskiem starożytnych zabytków w pd. Iraku jest Babilon – stolica Babilonii. Irak posiada również wiele zabytków związanych z kultura Islamu. Szczególnie wartościowe można znaleźć w Bagdadzie, Samarze, Al–Kufie, Karbali, Basrze i Mosulu. Dzięki dobrze rozwiniętej infrastrukturze turystycznej początkowo stale wzrastała liczba przyjeżdżających turystów (z 482 tys. w 1975 do 1,2 mln w 1980). Byli to przede wszystkim Niemcy, Anglicy, Francuzi i Japończycy oraz muzułmańscy pielgrzymi. Jednak z powodu sytuacji politycznej w tym rejonie liczba turystów zagranicznych odwiedzających Irak jest niewielka – ok. 350 tys. (1997).
Zdjęcie przedstawia meczet w samarze.

SYTUACJA POLITYCZNA IRAKU
Irak to kraj, o którym dziś najgłośniej. „Uderzyć w Sadrowcow”, „Szara przyszłość Iraku”, „Będziemy porywać”, „Ben Laden kusi Europę”, „Brutalna pacyfikacja Iraku”, „Kraj w ogniu”, „Pakty z diabłem”... To jedynie namiastka prasowych tytułów, które każdego dnia pojawiają się w niemalże wszystkich dostępnych gazetach na całym świecie. W Iraku, od wielu miesięcy toczy się wojna. Nie bez powodu właśnie ta wojna porównywana jest do wydarzeń, jakie miały miejsce w Wietnamie.

ŹRÓDŁA I PRZYCZYNY WOJNY W IRAKU
20 września 2002 roku prezydent Bush ogłosił nową strategię bezpieczeństwa USA. Amerykańsko-brytyjska agresja przeciwko Irakowi jest konkretnym zastosowaniem tej strategii w praktyce. Obecne ostre spory i kontrowersje między różnymi rządami w Europie i w świecie a USA, protesty światowej opinii publicznej dotyczą nie tylko wojny w Iraku, lecz całej hegemonialnej polityki zagranicznej administracji Busha. Znalazła ona swój wyraz i uzasadnienie we wspomnianej strategii.

W Polsce, niestety, w przeciwieństwie do wielu innych państw w Europie i świecie, masmedia nie informowały o złowieszczych postanowieniach tej strategii. Nie podjęto też u nas wśród naukowców i innych intelektualistów merytorycznej dyskusji na jej temat. W szkicu tym ograniczę się do przedstawienia jej najistotniejszych elementów. Dokument zawierający wspomnianą strategię określa, w 9 rozdziałach, poprzedzonych przedmową prezydenta Busha, wartości, które USA chce chronić i rozpowszechniać na świat cały. Zaczyna się od stwierdzenia: "Siła i wpływ Stanów Zjednoczonych w świecie są bezprzykładne i bezkonkurencyjne". Z takiej to pozycji pewności siebie, by nie powiedzieć megalomanii, arogancji i ignorancji sformułowany jest cały dokument, pełen frazesów o ludzkiej godności, wolności politycznej i gospodarczej, demokracji, prawach człowieka itp. itd. Jego kwintesencja w kategoriach Realpolitik sprowadza się w sumie do:
- samozwańczego przyznania USA roli globalnego przywództwa, opartego przede wszystkim na: ciągłym powiększaniu swej siły militarnej kosztem olbrzymich nakładów finansowych.
- użycia tej siły lub groźby jej użycia dla zabezpieczenia interesów geostrategicznych, gospodarczych, politycznych USA, w szczególności ich dążenia do kontroli światowych surowców strategicznych, w tym rzecz jasna przede wszystkim ropy naftowej;
- zapobiegania temu, by którekolwiek mocarstwo (Chiny, Rosja, Japonia) czy ugrupowanie (Unia Europejska) mogły zagrażać hegemonialnej militarnej czy gospodarczej pozycji USA;
- gotowości do prewencyjnych, jednostronnych, militarnych interwencji, za lub bez zgody Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych, włącznie z ewentualnym użyciem broni jądrowej, przeciwko państwom tzw. "osi zła" i innym tzw. "państwom zbójeckim" takim jak Irak, Iran, Korea Płd., Syria, Libia, oraz ustanowienia w nich reżymów przyjaznych Stanom Zjednoczonym.


Największe kontrowersje w USA, Europie i świecie wywołały rozdziały dotyczące strategiczno-militarnych aspektów nowej doktryny bezpieczeństwa USA. W szczególności zaś sprzężenie wojny przeciw terroryzmowi z "samoobroną przez uprzedzające uderzenie" w "państwa zbójeckie", dążące do zdobycia i użycia broni masowej zagłady. Koncepcja ta służy uzasadnieniu wojny USA przeciw Irakowi.

Należy od razu stwierdzić, że amerykańsko-brytyjska agresja przeciwko Irakowi nie ma nic wspólnego z wojną przeciw terroryzmowi i została zaplanowana na długo przed terrorystycznym atakiem na Nowy Jork i Waszyngton. Wojna przeciwko Irakowi była jednym z głównych elementów doktryny polityki zagranicznej USA mniejszościowej frakcji Partii Republikańskiej, tzw. neokonserwatystów. Z niej wywodzili się doradcy polityki zagranicznej w kampanii wyborczej Georga W.Busha i z niej wywodzą się obecnie główni doradcy i niektórzy członkowie rządu aktualnego prezydenta.

Kim są neokonserwatyści? Jest to nieliczna, lecz niezmiernie wpływowa grupa polityków, pracowników różnych instytutów studiów strategicznych (tzw. think tanks), komentatorów opiniotwórczych dzienników i czasopism. Są oni ściśle powiązani z kompleksem militarno-przemysłowym i przemysłem naftowym.

W 1997 r. grupa neokonserwatystów założyła fundację "Project for the New American Century" (Projekt dla nowej amerykańskiej ery). Jej celem, zgodnie ze statusem, jest "walka o globalne przywództwo USA". 28 stycznia 1998 roku założyciele tej fundacji wystosowali list do ówczesnego prezydenta Clintona. Autorzy listu pisali: "Irak zagraża Stanom Zjednoczonym, Izraelowi, umiarkowanym państwom arabskim. Stany Zjednoczone mają prawo podjąć odpowiednie działania włącznie z militarnymi, by zabezpieczyć nasze żywotne interesy w Zatoce Perskiej. W żadnym wypadku polityka amerykańska nie może być dłużej paraliżowana przez błędne naleganie Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych na osiągnięcie jednomyślności".

11 września 2001 roku zmienił to radykalnie. W tym dniu nastąpił słynny atak terrorystyczny na dwa największe wieżowce WTC (centra handlowo-bankowe) w Nowym Jorku i Pentagon w Waszyngtonie Atak terroryzmu i słynne „dwie wieże”. Tragedia, która poruszyła świat cały i wywołała uczucia solidarności większości rządów i społeczeństw świata z USA, stała się równocześnie wręcz idealnym pretekstem dla neokonserwatystów do przeforsowania swych koncepcji, włącznie z wojną przeciw Irakowi.

Bob Woodward, który wraz z Carlem Bernsteinem, wykrył aferę Watergate, w swej najnowszej książce "Wojna Busha", wydanej już i w Polsce opisuje pierwsze 100 dni wojny z terroryzmem. Woodward stwierdza, że już 12 września 2001 r. podczas posiedzeń tej Rady Rumsfeld postulował wojnę nie tylko przeciwko Al-Kaidzie, lecz i przeciwko Irakowi. Wolfowitz argumentował na tej i następnych posiedzeniach Rady, że Irak, a nie Afganistan powinien być celem pierwszej fazy wojny z terroryzmem. Wojna z Irakiem byłaby jego zdaniem o wiele łatwiejsza niż wojna z Afganistanem. Sprzeciwiali się temu Colin Powell, ówczesny przewodniczący Kolegium Szefów Sztabów, generał Shelton i dyrektor CIA, Tenet. Bush wahał się. Jednak już 17 września 2001 roku podpisał rozkaz przygotowania globalnej wojny przeciwko terroryzmowi i Talibom. Rozkazał równocześnie Pentagonowi opracować scenariusze wojny z Irakiem. We wrześniu 2002 r. podjęte zostały praktyczne kroki zmierzające do interwencji wojskowej w Iraku.


Na pytanie:, „co po Husajnie?” nie ma jednoznacznej odpowiedzi.
"Dla zwykłych ludzi w Iraku fakt zatrzymania Saddama Husajna nie ma znaczenia. Opór Irakijczyków narasta. Iracki ruch oporu to nie są lojaliści Saddama, ale zwykli niezadowoleni ludzie, którym zginęli bracia, siostry, członkowie rodzin. Opór Irakijczyków nie jest spowodowany miłością do Saddama, wbrew temu co mówią media, tylko niechęcią wobec wojsk okupacyjnych" - powiedział PAP 14.12.2003 Filip Ilkowski z Inicjatywy Stop Wojnie. Irak coraz bardziej przypomina Wietnam sprzed 35 lat. Codziennie dochodzi do starć, w których giną zarówno Irakijczycy, jak i żołnierze USA.
Wielu polityków uważa, ze główną przyczyna terroryzmu islamskiego, jest brak demokracji w tym państwie. Upadek Husajna powinien, zatem ten proces demokratyzacji rozpocząć. Jednak demokratyzowanie państwa muzułmańskiego może doprowadzić do konfliktu wartości. Państwa islamskie nie uznają uniwersalizmu człowieka, zabiegają o uwzględnianie różnic kulturowych, a nasza łapówka jest tam traktowana jako zwyczajny bakszysz. W państwie, w którym nie ma podstaw społeczeństwa obywatelskiego, wolnej prasy i partii politycznych, zorganizowanie wyborów powszechnych może doprowadzić do niepożądanych rezultatów.

Jak wygląda dziś obszar Iraku wie chyba każdy, kto słucha codziennych wiadomości lub czyta aktualna prasę. W ogarniętym powstaniem Iraku, z każdym dniem nasilają się walki. Walki, w których giną ludzie, setki amerykańskich zolnierzy, powstańców, cywili. Al. Sadr wydal broszurkę, wg której to Amerykanie podkładali bomby zabijając irackich cywili. Doszło do potyczek, a napicie rosło. Wówczas Amerykanie wydali nakaz aresztowania al. Sadra. Sprawa aresztowania Sadra pozostaje dyskusyjna. Szczególne znaczenie ma ona dla Polaków. Polscy wojskowi oceniają, iż amerykańskie plany pacyfikacji Nadzafu, znajdującego się w polskiej strefie, i aresztowania Muchtady al. Sadra, przywódcy szyickiego buntu to błąd.

Z najnowszych doniesień dowiadujemy się, iż starcia zolnierzy sil okupacyjnych trwają w większości miast na południu i w środkowej części kraju. Co prawda porwani Rosjanie i Ukraińcy wyszli na wolność, a już świat dowiedział się o nowych zakładnikach. Czterech Włochów i Francuza sunnicy porwali w zemście za al. Falludze.

W Waszyngtonie mało kto wierzy dziś w zapewnienia prezydenta Busha, ze za 10 tygodni Irakijczycy przejmą kontrole nad krajem. Ani w to, ze po 30 czerwca sytuacja poprawi się tam radykalnie. Nowy iracki rząd będzie mógł liczyć na poparcie wielu grup społecznych, ale czy nie będzie tak, ze szyiccy i sunnicy radykałowie odmówią mu posłuszeństwa i będą walczyć?

W jakim stopniu nienawiść wobec Stanów Zjednoczonych demonstrowana w wielu częściach świata jest konsekwencją polityki zagranicznej różnych administracji USA? Czy nie wynika ona też z coraz bardziej umacniającego się wrażenia, że USA stosują standardy podwójnej moralności? Jakie zdaniem Arabów sa powody wojny z Irakiem? „Wojna Busha i Blaira ma na celu stworzenie kolonii w samym sercu arabskiego świata, jak gdyby Izrael nie wystarczał”. „To posuniecie, którego celem jest zyskanie kontroli nad ropa naftowa i hegemonia USA w regionie”. „Jest to III wojna światowa przeciw Arabom, muzułmanom, chrześcijanom, całej ludzkości i instytucjom międzynarodowym”. To cytaty z prasy arabskiej.

Wolność słowa. Można mieć rożne od USA opinie na temat wojny w Iraku i sposobu zaprowadzenia tam porządku. Można tez uważać ze polityka Busha nie pomaga Europejczykom w zachowaniu solidarności. Ze przyniosła porażkę w zaprowadzeniu w Iraku pokoju. Pojawia się pytanie o sukces. Otóż sukcesy to rozbicie całej struktury dowodzenia al. Kaidy i obalenie dyktatora. Porażka to to, ze od czasu rozpoczęcia wojny, terrorystów i ich sojuszników na świecie raczej przybyło, niż ubyło. Takie są fakty. Można, zatem przypuszczać ze porażka była możliwa, ale USA nie były na nią skazane, gdyby nie popełniły wielu błędów. Nie wiem. Nie wiem tez czy przekazanie władzy Irakijczykom 30 czerwca nie jest przypadkiem jeszcze bardziej potrzebne niż dotąd. Wiem jednak, że społeczeństwa całego świata, zmuszą Amerykę do zaprzestania tej szaleńczej polityki. Pokój nie jest wszystkim, lecz bez pokoju wszystko jest niczym...


LITERATURA:

Przeglądowy Atlas Świata, Azja cz 2, pod red R. Mydela i J. Grocha, Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 2000;
Encyklopedia Geograficzna Świata, Azja, tom VI,praca zbiorowa, OPRES, Kraków 1997;
ABC Świat, Azja II, red nauk W.Maik, Kurpisz, Poznań 2003;
Geografia świata, Zarys historii odkryć geograficznych, praca zbior pod red. J. Barbaga, Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1985;
Encyklopedia politologii, Teoria polityki, t 2, M. Żmigrodzki, Zakamycze 1999;
Encyklopedia politologii, Stosunki międzynarodowe, t 5, M. Żmigrodzki, T. Los – Nowak, Zakamycze 2002;
Geografia krajów Europy i Azji, Plit F., Wydaw. Szkolne i Pedagog., Warszawa 1998;
Geografia turystyczna świata, cz. 2, J.warszynska, PWN, Warszawa 1997;

Pozostałe źródła:

Realny plan czy polityczna fantazja?, W. Waszczykowski, Rzeczpospolita 2003, nr 84 s A4
Jaki Irak nam się marzy, M. Jedrasik, Gazeta Wyborcza, 2003 nr 272, s 16-17
Anarchia w Iraku, J. Piaseczny, Przegląd, 2003, nr 22 s 30-31
Iracki eksperyment, W. Pieciak, Tygodnik Powszechny, 2003 nr 29, s 9-11
Reżim masowej zagłady, R. Bogdanski, G. Sadowski, Wprost, 2003 nr 31 s 82-83
Krajobraz po Saddamie, K. Kecik, Przegląd, 2004, nr 52/1 s 32-34
Terror czyli wojna po wojnie, R. Stefanicki, Gazeta Wyborcza, 2003, nr 279 s 12
Sadr nas dzieli, P. Wronski, Gazeta Wyborcza, 2004, nr 90.4604, s 1
Szara przyszłość Iraku, B. Weglarczyk, Gazeta Wyborcza, 2004, nr90.4604
Brutalna pacyfikacja Iraku, PS, PAP, Rauters, Nasz Dziennik, 2004, nr 84
Ucieczka z Iraku, Uderzyć w Sadrowcow, M. Zawadzki, Gazeta Wyborcza, 2004, nr 88. 4602
Kraj w ogniu, KRYST, Reuters, PAP, Trybuna, 2004, nr 84 s 10

Źródła internetowe:

http:// wiem.onet.pl/wiem/00e043.html
http:// wiem.onet.pl/wiem/00be59.html
http://www.irak.pl
http://www.irak.er.pl
http://www.irak.itd.pl/index.php
http://info.onet.pl/638310,12,item.html
http://republika.pl/aterror/panstwa.htm