Społeczeństwo po Kongresie Wiedeńskim

- NOWE IDEOLOGIE
Konsekwencją rewolucji Francuskiej i wielu wojen napoleońskich przyczyniło się do powstania nowych ideologii takich jak konserwatyzm i liberalizm. Konserwatyzm był swoistą reakcją na rewolucje francuską, jego zwolennicy rekrutowali się głownie spośród warstw uprzywilejowanych takich jak szlachta i arystokracja. Toteż szlachta i arystokracja zaczęły tracić dominującą pozycję na rzec burżuazji i dlatego występowali przed jakimikolwiek zmianami w strukturze społecznej. Konserwatyści głosili potrzebę przywrócenia starego przedrewolucyjnego porządku, dlatego przeciwnicy nazywali ich reakcjonistami . Uznawali władze absolutna monarchy i system stanowy za naturalne i dane od Boga. Konserwatyści uważali każdą rewolucję a wystąpienie przeciwko woli Bożej, podkreślali oni wagę tradycji i religii, a Kościół uznawali za instytucje wspierającą władze monarchów. Społeczeństwo jest ze swej istoty hierarchiczne. Jego rozwojem powinna rządzić zasada ciągłości historycznej. Jest to jedna z najważniejszych zasad uznawanych przez konserwatystów. Ich zdaniem istniejące instytucje ucieleśniają mądrości i doświadczenie kolejnych generacji, natomiast tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie jest spoiwem gwarantującym ład społeczny. Nie oznacza to, że konserwatyści są niechętni wszelkim zmianom. Dopuszczają oni takie przeobrażenia, które nie naruszają ciągłości między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, są efektem naturalnego procesu gromadzenia i przewartościowywania doświadczeń. Wyznając taki pogląd, konserwatyści odnoszą się do rewolucji i reform głęboko ingerujących w życie społeczne. Stoją na stanowisku, że społeczeństwu, nawet w imię doskonalenia instytucji i ludzi, nie wolno narzucać żadnych rozwiązań zasadniczo zmieniających istniejące struktury i zasady współżycia. Oznacza to bowiem destrukcję i chaos, a dążenie do naprawy zła kończy się złem jeszcze większym. Gwałtowne zmiany niszczą naturalne więzi, co rodzi z kolei przemoc jako środek mający zapewnić spójność społeczeństwa. Zgodnie z myślą konserwatywną gospodarka powinna opierać się na prywatnej własności i zasadzie konkurencji realizowanej przez rynek. Własność prywatna jest nie tylko gwarancją wolności, lecz również instrumentem tworzenia bogactwa narodu. Konserwatyści, którzy także w odniesieniu do gospodarki prezentują styl myślenia niechętny abstrakcji i metafizyce, a preferują konkret, zdrowy rozsądek i pragmatyzm, przejściowo zaakceptowali politykę reform gospodarczych i socjalnych prowadzoną przez państwo. Nazwa konserwatyzm upowszechniła się dopiero po 1819r, gdy francuski polityk i pisarz Francis de Chateaubriand (czyt. Fransua de szatobriją) zaczął wydawać pismo ?Conservateur?, także po 1832 roku konserwatystami zaczęto nazywać torysów w Wielkiej Brytanii. Głównym ideologiem konserwatyzmu pierwszej połowy XIX w. był Edmund Burke, który napisał ?Rozważania o rewolucji francuskiej? wydane w 1790 roku. Ideologia opozycyjną do konserwatyzmu był Liberalizm, pojęcie to określa wiele różnych koncepcji, głoszących ideę wolności i sprzeciwiających się staremu porządkowi. Liberałów cechował polityczny umiar i poszukiwanie rozwiązań pośrednich miedzy reakcją absolutystyczną, a krwawą rewolucją republikańską na wzór jakobiński. Wierzyli oni w naturalną dobroć człowieka i dlatego uważali, ze człowiek powinien być maksymalnie wolny, gdyż wszelkie próby ograniczenia tej wolności ?psuja? jednostkę. Zwolennicy ideologii liberalizmu wywodzili się głównie z burżuazji, a wiec pozycje społeczna i majątek zawdzięczają sami sobie. Głównym ideologiem liberalizmu w pierwszej połowie XIX wieku był Alexis de Tocqueville (czyt. Tokewije), który napisał w latach 1835-1840 ?O demokracji w Ameryce?. Liberałowie uważali, ze każdy powinien mieć możliwość swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej. Takie hasła głosił Adam Smith. W polityce zwolennicy liberalizmu popierali hasła rewolucji francuskiej, a przede wszystkim prawa do wolności osobistej, wolności słowa i stowarzyszeń, równości wobec prawa i tolerancji religijnej. Ich celem było pokojowe doprowadzenie do ustrojów konstytucyjnych czyli trójpodziale władzy. Burżuazja dążyła do uzyskania lub zwiększenia swojego wpływu na rządy, ale stanowczo była przeciwna przyznaniu prawa głosu szerokim masom społecznym, ponieważ jej zadanie przysługiwało ono wyłącznie ludziom zamożnym i wykształconym. Za pierwsza partie polityczną głosząc liberalne poglądy uznaje się partie wigów w Wielkiej Brytanii.

- RUCHY NARODOWE NA POCZATKU XIX WIEKU
Naród jako pojecie było jednoznacznie kojarzone z pojęciem państwa, a ogół społeczeństwa nie posiadał świadomości narodowej. Wyjątkiem była Polska pozbawiona państwowości. Napoleon łączył wówczas niektóre małe państewka w większe organizmy polityczne skupiające ludność jednej narodowości ? takim tworem było np. Królestwo Włoch. Narody w czasach napoleońskich jednoczyła również wrogość wobec okupantów wyzyskujących za zajmowane tereny, także w tych społeczeństwach budziły się uczucia patriotyczne. Poglądy Johanna von Herdera niemieckiego pastora, filozofa i pisarza wywarły ogromny wpływ na rozwój idei narodu. Według niego każdy naród swoje specyficzne cechy, zwane duchem narodu, a dzięki mistycznej więzi jest nośnikiem tradycji i czynnikiem spajającym państwo, także jego poglądy przejęli i rozpowszechniali romantycy.
Ruchy narodowe w każdym kraju posiadały swój odrębny charakter. W krajach niemieckich powstawały związki studenckie zwane Burschenschaften (czyt. Burszenszaftem), ich członkowie, burszowie organizowali wiece i demonstracje przy tym domagając się zjednoczenia Niemiec. Do największego protestu tej organizacji doszło w trzechsetną rocznicę wystąpienia Lutra w 1817 roku. Ruch karbonariuszy, czyli węglarzy, podjęli się walki z systemem ustanowionym na Kongresie Wiedeńskim. Nazwa tej organizacji najprawdopodobniej pochodzi od wypalaczy węgla drzewnego, który w swoich szałasach udzielali schronienia zbiegom politycznym. Pierwsze grupy powstały w krajach włoskich i dążyły do zjednoczenia Włoch oraz wprowadzenia demokracji. Według karbonariuszy najlepsza metoda walki były zamachy na monarchów i urzędników, zakładali także że ludność spontanicznie przyłączy się do spisku. Karbonaryzm rozpowszechnił się w wielu krajach Europy w latach 1815-1830, węglarze byli główna siłą rewolucji w Księstwie Obojga Sycylii i Piemoncie. Przyczynili się też do wystąpień w Parmie, Modenie i Państwie Kościelnym, wywołali rewolucje w Hiszpanii a we Francji próbowali dokonać zamachów stanu. Karboniusze brali udział w rewolucji lipcowej która miała miejsce w 1830 roku i wielu z nich objęło później stanowiska rządowe, co spowodowało, ze organizacja zaczęła się chylić ku upadkowi. Nieudane próby wywołania rewolucji, śmierć przywódcy Filippo Buonarottiego (czyt filipo Bonarotiego) i akcja policji spowodowały upadek organizacji. Miejsce Karboniuszy zajęła tajna organizacja ogólnoeuropejska powołana w 1834 roku w Bernie przez Włocha Giuseppe Mazziniego (czyt. Dżjuzepe macciniego) mianowicie Młoda Europa. . Organizacja ta dążyła do wyzwolenia narodów, wprowadzenia ustroju republikańskiego i odnowy moralanej społeczeństw . Ruch ten rozwinął się z utworzonych w 1831 roku Młodych Włoch. W Słak Młodej Europy wchodziły oprócz Włocha republikańskie grupy narodowe ? Młoda Polska, Młoda Francja i Młode Niemcy. Po kilku latach jej działalność wygasła. Próby wywołania rewolucji przez obie organizacje czyli Karboniuszy i Młodej Europy nie powiodły się ale doprowadziły do zacieśnienia współpracy państw Świętego Przymierza.

- WOJNA GREKÓW O NIEPODLEGŁOŚĆ
W czasie średniowiecza, Grecja jak wiele innych państw bałkańskich została opanowana przez Imperium Osmańskie. Grecy posiadali pozycję uprzywilejowaną, niektórzy z nich piastowali wysokie urzędy w państwie tureckim, mimo tego państwo w XVIII w. organizowało powstania niepodległościowe. Akcje państwa greckiego popierała Rosja, oficjalnie z sympatii do prawosławnych powstańców walczących muzułmanami, tak naprawdę liczyli na korzyści terytorialne. Rosja w nadziei ze powstanie antytureckie na Bałkanach osłabi Turcje co przy tym umożliwi zdobycia cieśnin czarnomorskich. Następna Grecka batalia o niepodległość miała miejsce w 1821 roku, wspierali ją działacze ruchu solidarności z walcząca Grecją z różnych krajów, zwani filhellenami co z tłumaczenia znaczy przyjaciel Greków. Właśnie oni mobilizowali Greków do walki o wolność, zbierali dla nich pieniądze i broń. Jednym z najwybitniejszych filhellenów był angielski romantyk George Byron, znany zwłaszcza dzięki swoim powieściom poetyckim takim jak ?Giaur? i ? Korsarz?, a także dramatom romantycznym, jedna z najbardziej wpływowych figur literatury XIX wieku; zarówno jego twórczość jak i wizerunek rychło urosły do rangi legendy, znajdując wielu naśladowców wśród późniejszych poetów. Powstanie usiłowało krwawo stłumić wojska tureckie lecz na znacznych terenach Turcji i Stambule, gdzie Turcy stanowili większość mieszkańców dochodziło do rzezi Greków. Francja i Wielka Brytania były niechętne działaniom antytureckim, ponieważ przyznanie niepodległości Grekom naruszyłoby pokongresowy ład. Także Rosja była niechętna pomocy, car Aleksander I uznał powstanie Greckie jako bunt przeciwko legalnej władzy. Car Mikołaj panujący po Aleksandrze I zainteresował się siłą postania co zaniepokoiło Anglię i Francje gdyż obawiali się iż Rosja po pokonaniu Turcji umocniłaby swoją pozycje. Ostatecznie trzy mocarstwa wysłały swoja flotę na wybrzeża Grecji tylko jedynie po to by blokować flotę turecką. Turcy ostrzelaniem Brytyjczyków spowodowały silna konfrontację, flota turecka poniosła dotkliwą klęskę w zatoce Navarino w 1827 roku. Rok później w 1828 roku wojska tureckie zaatakowała Rosja pod dowództwem Iwana Dybicza i szybko zbliżała się do Stambułu. Powolne umacnianie się pozycji Grecji zaniepokoiło Wielką Brytanie i Austrię. Pod presja tych państw doszło do zawarcia pokoju pomiędzy Rosją, a Turcją w Adrianopolu w 1829 roku, według którego Rosja musiała wycofać się z zajętych terenów tureckich, zatrzymała tylko deltę Dunaju i część czarnomorskiego wybrzeża Kaukazu, zaś Turcja utraciła stosunkowo niewielkie obszary, ale musiała nadać szeroką autonomię Grecji, Serbii, także w Mołdawii i Wołoszczyźnie gdzie władze sprawowali konsulowie Rosji. Dalsze losy Grecji przesądziły decyzje mocarstw na konferencji w Londynie w 1830 roku, utworzono niepodległe państwo greckie. Walki prowadzone przez Greków wywarły ogromny wpływ na inne ruchy narodowowyzwoleńcze, także udowodniły e można dzięki pomocy mocarstw osiągnąć niepodległość.

- SPRAWA ROSJI
Car Rosji Aleksander I po objęciu rządów zmierzał do wprowadzenia wszelkich reform, złagodził cenzurę, zawiesił działalność tajnej policji. Zachodzące zmiany dawały nadzieje na liberalizację ustroju w Rosji, jednak po kilkunastu latach zrezygnowano z reform, co spowodowało powstawanie grup konspiracyjnych do których przyłączali się przedstawiciele szlachty i oficerowie. Członków tej organizacji inspirowały ideały oświeceniowe, którymi mieli docenienia w czasach wojen napoleońskich, także przebywając na zachodzie Europy. W 1821 roku powstały dwie wielkie grupy spiskowe ? Towarzystwo Północne i Towarzystwo Południowe, które głosiły równość wobec prawa oraz demokratyzację stosunków wewnętrznych. Towarzystwo Północne opowiadało się za przekształceniem monarchii absolutnej w federacyjną monarchię konstytucyjną, a Towarzystwo Południowe za wprowadzeniem ustroju republikańskiego. Spiskowcy wykorzystali zamieszanie po bezpotomnej śmierci cara Aleksandra I i rozpoczęli powstanie 25 grudnia 1825 roku nazwane powstaniem dekabrystów (z rosyjskiego diekabr ? grudzień), zostało ono jednak szybko stłumione, ponieważ rewolucjoniści byli źle dowodzeni, a także nie uzyskali poparcia społeczeństwa. Następnym carem po Aleksandrze był jego brat Mikołaj I, otrzymał miano reakcjonisty gdy był przeciwnikiem jakichkolwiek zmian. Krwawo tłumił wszelkie powstania mające miejsce na Ukrainie, Kaukazie oraz na ziemiach polskich. Car rosyjski był głównym filarem Świętego Przymierza i zyskał miano żandarma Europy. Władca swoja bezkompromisową osobowość prezentował również w polityce wewnętrznej państwa ? powołał do życia III Oddział Kancelarii Carskiej, będący rozbudowaną tajną policję polityczną, która kierował gen. Aleksander Benckendorff. III Oddział stał się najważniejszą instytucją w państwie, zajmująca się wykrywaniem spisków, wywiadem, prześladowaniem niesubordynowanych literatów, cenzurą i kontrolą szkolnictwa. Symbolem państwa rosyjskiego za tych czasów stały się trzy zasady głoszone przez ministra oświaty Siergieja Uwarowa: samodzierżawie, prawosławie i ludowość, zgodnie z tym cała władza spoczywała w rekach cara, jakiekolwiek odstępstwo od religii prawosławnej oznaczało zdradę, dominująca miała być kultura narodu rosyjskiego. Tym samym Rosja stała się państwem policyjnym, izolującym się od wpływów z zewnątrz.

- SPRAWA FRANCJI
Ludwik XVIII, który powrócił do kraju w 1814 roku, pod presją Brytyjczyków i cara Aleksandra obawiających się kolejnej rewolucji nie przywrócił ustroju Monarchii absolutnej, ale oktrojował kartę konstytucyjną. Utrzymane w niej zostały głównie zdobycze rewolucji ? równość obywateli wobec prawa oraz swoboda sumienia i wyznania. Karta konstytucyjna potwierdzała również prawo posiadania ziemi nabytej w czasie rewolucji. Utworzono dwuizbowy parlament, składający się z Izby Parów i Izby Deputowanych. Członków Izby Parów wybierał król, a do Izby Deputowanych wyborcy według ordynacji wysokim cenzusem majątkowym. Po śmierci Ludwika na tronie zasiadł Karol X, jego brat. Dążył on do przywrócenia absolutyzmu, wzmocnienia roli Kościoła katolickiego i oddanie zabranych ziem duchowieństwu podczas rewolucji. Nowy Król lekceważył Konstytucje i wydawał dekrety pominięciem parlamentu. W 1830 roku rozwiązał on Izbę Deputowanych, wprowadził cenzurę prewencyjną oraz nowe prawo wyborcze. Nowa ordynacja pozwalała na wybór deputowanych niemal wyłącznie posiadaczom ziemskim i pozbawiała prawa głosu blisko ? wyborców, w tym większości burżuazji. Spowodowało to zamieszki w Paryżu 27-29 lipca 1830 roku nazwane także rewolucją lipcową. Na czele rewolucji stanął La Fayette, sędziwy bohater rewolucji 1789 roku. Król Karol został zmuszony do abdykacji, tron przekazano Ludwikowi Filipowi z orleańskiej linii Burbonów, który przyjął tytuł ?króla Francuzów łaski bożej i woli narodu?, a w miejsce białej flagi Burbonów przywrócono trójkolorowy sztandar. Rewolucja lipcowa spowodowała przejęcie władzy we Francji przez bogatą burżuazję, umożliwiło to wprowadzenie ordynacji wyborczej w wysokim cenzusem majątkowym, a wiec preferującej osoby bogate.

- Wielka Brytania
Autorytet monarchy bardzo się obniżył na początku XIX wieku, co było efektem wyjątkowej nieudolności władców z dynastii hanowerskiej. Po królu Jerzym III, który był chory umysłowo tron objął Jerzy IV, który był osobą niezrównoważoną i alkoholikiem. Następnym nieudanym następcą tronu był mało inteligentny brat Jerzego Wilhelm IV. W okresie panowania tychże władców umocnił się system rządów parlamentarnych, wzrosło znaczenie urzędu premiera oraz rządu odpowiedzialnego przed parlamentem. Monarcha pracował, ale już nie rządził. W roku 1832 przeprowadzona reformę wyborczą, godnie którą Wielka Brytania ostała podzielona na nowe okręgi wyborcze, prawa wyborcze utraciła większość zgniłych miasteczek, a zyskali je np. przemysłowcy a wiec nie trzeba było już nabywać ziemi aby uczestnicy w życiu politycznym, Dostosowali ordynację do szybko zachodzących przemian społecznych. Władze sprawowali na ogół na przemian torysi, czyli konserwatyści i wigowie, a wiec liberałowie. Panujący system dwupartyjny okazał się bardo sprawny, partia opozycyjna krytykująca rząd wiedziała że wkrótce może także przejąć władze i wówczas sama będzie musiała radzić sobie z ówczesnymi problemami. Równocześnie ważne dla polityków stało się poparcie społeczne, o które trzeba było umiejętnie zabiegać. Autorytet monarchy Brytyjskiego wzrósł dopiero po objęciu tronu przez osiemnastoletnią Wiktorię, była ona pracowitą i skromną kobieta, szybko również zyskała sympatie społeczeństwa. Poślubiła księcia Alberta, który stał się jej doradcą. Wiktoria jednak nie mogła jako kobieta być królem Hanoweru wiec unia personalna z Wielką Brytanią trwająca od 1714 roku została zerwana.

- Wyzwolenie się kolonii hiszpańskich i portugalskich w Ameryce Łacińskiej
Większość terenów Ameryki środkowej i południowej od czasów wielkich odkryć geograficznych znajdowała się pod rządami Hiszpanii. Kolonie były zależne politycznie i gospodarczo od metropolii, na wszystkie wyższe urzędy obsadzano średników przysłanymi z Hiszpanii, najczęściej skorumpowanymi i nie wiązanymi z lokalna społecznością. Niższe urzędy mogli piastować Hiszpanie urodzenie na terenie kolonii, zwani Kreolami. Urzędy były niedostępne dla Metysów, Indian i Mulatów., a murzyńscy niewolnicy nie posiadali żadnych praw, ani wolności osobistej ani majątku. Społeczeństwa kolonii były bardo zróżnicowane pod względem majątkowym, co wyraźnie odpowiadało podziałowi etnicznemu toteż stanowiło przyczyny konfliktów. Pozycja Hiszpanii jako metropolii uległa znacznemu osłabieniu, w 1808 roku zajął ja Napoleon. W koloniach wybuchły wówczas powstania.. nowa fala walk wyzwoleńczych pod przewodnictwem m.in. Simona Bolivara oraz Jose de San Martin przetoczyła się przez hiszpańskie kolonie w latach 20 XIX wieku. Do 1825 roku niepodległości odzyskały niemal wszystkie kolonie poza Kuba i Puerto Rico. Nie zdołały jednak utworzyć silnej federacji tak jak USA, mimo że łączyły je kultura, religia i język.. Utworzono kilkanaście republik m. In. Meksyk, Kolumbię, Peru, Boliwię, Argentynę, Chile, Ekwador, nękanych przez liczne rewolucje, zamachy stanu, wojny domowe i wojny z sąsiadami, także nie rozwikłano problemów ekonomicznych. W portugalskiej Brazylii schronił się dwór królewski w czasach wojen Napoleonem, Król Portugalii wdzięczny za lojalność Brazylii nadał jej status odrębnego królestwa, połączonego Portugalią Ina personalną. Lecz w 1822 roku Brazylia ogłosiła niepodległość, a Cesarem ostał Pedro I, syn króla Portugalii Jana VII.