Hydrosfera

Hydrosfera – zajmuje 3/4 powierzchni Ziemi. Udział procentowy wód na Ziemi – 97% - zajmuje Wszechocean, 2% - woda w lodowcach i lądolodach, 1% - wody powierzchniowe i podziemne. Wszechocean – wszystkie wody morskie i oceaniczne występujące na Ziemi. Oceany pod względem wielkości 1) Spokojny (Pacyfik), 2) Atlantycki, 3) Indyjski, 4) Arktyczny. Podział mórz ze względu na ich położenie – Morze to taki akwen, który posiada połączenie z Wszechoceanem (pośrednie, bezpośrednie) i wpływa na klimat obszarów lądowych. Podział mórz: 1)morza międzywyspowe (Karaibskie), 2) morza przybrzeżne (Arabskie), 3) morza otwarte (Norweskie), 4) morza śródlądowe a) wewnątrzkontynentalne (Bałtyckie), b) międzykontynentalne (Śródziemne), 5) morze Sargassowe (wyodrębniane na podstawie przypływających prądów morskich) Skład chemiczny wody morskiej – NaCl – 77%, MgCl – 10%, MgSO4 – 4%, CaSO4 – 3%, K2SO4 – 2%, Pozostałe - 0,5%. Zasolenie – zalerzy od ilości wpływających wód słodkich, od szerokości geograficznej (im wyższe parowanie tym niższe zasolenie), od opadów atmosferycznych. Największe zasolenie jest w strefie zwrotnikowej, a najmniejsze w strefie umiarkowanej, równikowej oraz okołobiegunowej. Zasolenie – zawartość soli mineralnych w 1kg wody. Temperatura wód morskich – Zróżnicowanie temperatury wody morskiej: promieniowanie słoneczne nagrzewa wyłącznie wody przypowierzchniowe. Najwyższe temperatury wód są na równiku i maleją wraz ze wzrostem szerokości geograficznej ku biegunom. Temperatura zamarzania wody morskiej to -2*C. Wraz ze wzrostem głębokości temperatura obniża się. Falowanie – klasyczne (wiatrowe), sejsza, tsunami. Falowanie wiatrowe zależy od siły wiatru, występuje na oceanach, morzach. Sejsza to falowanie wiatrowe, ale na zbiornikach zamkniętych. Tsunami wywołane podziemnymi ruchami skorupy ziemskiej. Pływy – odpływy, przypływy. Czynniki wpływające na pływy: siła grawitacji księżyca, w mniejszym stopniu słońca, ruch obrotowy Ziemi, siła odśrodkowa.
Siły grawitacji się sumują i pływy są silniejsze. S – słońce, Z – ziemia, K – księżyc
Siły nie sumują się i pływy są słabsze
P – przypływ, O – odpływ
Amplituda pływów jest największa przy wybrzeżach Kanady, Francji (kanał La Manche) i Rosji. Prądy morskie, czynniki wpływające na powstawanie pływów: - różnice gęstości wód (róznica w temperaturze temperaturze zasoleniu), stała cyrkulacja powietrza, siła Coliorisa. Prądy ciepłe od niskich do wysokich szerokości. Prądy zimne od wysokich do niskich szerokości. Prądy obojętne. Na półkuli północnej zgodnie ze wskazówkami zegara ruchy wód. Na południowej ruchy przeciwne. Upwelling – wypływ wód głębinowych na powierzchnie. Rzeki – ciek wodny ograniczony korytem. Rzeka główna – nie stanowi dopływu żadnej rzeki. System rzeczny – rzeka główna wraz z dopływami. Dorzecze – to obszar, po którym płynie rzeka główna wraz z dopływami. Zlewisko – obszar, z którego rzeki spływają do jednego akwenu. Obszar bezodpływowy – jest to obszar, z którego rzeki nie kończą biegu we wszechoceanie tylko np. wpływają do jeziora. Dział wodny – granice między dorzeczami. Największe rzeki na świecie: Nil, Amazonka, Jangcy, Missisipi, McKenzi, Ob. Z Iryszem. Rzeka z największym dorzeczem – Amazonka. Największe zlewisko – Atlantyk. Największy obszar bezodpływowy – Australia. Rzeka składa się z trzech biegów: górny ( u źródła), środkowy (pomiędzy górnym, a dolnym), dolny ( ujście).
Ujście deltowe Ujście lejkowe. Czynniki wpływające na rodzaj ujścia: ukształtowanie terenu, materiał niesiony przez rzekę, prądy morskie przybrzeżne. Podział rzek ze względu na stałość dostaw wody: stałe, okresowe, sporadycznie wysychające, epizodyczne. Uedy – puste koryta rzeczne. Źródło jest to naturalny wypływ wody na powierzchnie ziemi. Źródło szczelinowe Źródło dolinowe Źródło warstwowe Jezioro – zagłębienie w powierzchni ziemi, wypełnione wodą, bez połączenia z wszechoceanem. Pochodzenie jezior: 1) Polodowcowe: moreny (Śniardwy), rynnowe ( Ryńskie), wytopiskowe ( Perskie oko), cyrkowe ( Morskie oko) 2) Tektoniczne(bardzo duże głębokości, strome brzegi, Bajkał 1620 m głębokości) 3)Tektoniczno-polodowcowe, 4) Reliktowe (pozostałość większego akwenu, Morze Kaspijskie) 5) Pochodzenia wulkanicznego (we Francji, Masyw Centralny) 6) Przybrzeżne (Jezioro Janno) 7) Starorzecze albo przyrzeczne – jezioro powstałe w meandrze rzeki. Meander – zakole rzeki. 8) Jezioro pochodzenia krasowego 9) pochodzenia kosmicznego Krater Like. 10) Jezioro sztuczne – stworzone przez człowieka, występują przy hydroelektrowniach, Hehło. Podział wód ze względu na stałość źródła zasilania – stale płynące, rzeki okresowe, epizodyczne, rzeki sporadycznie wysychające. Podział rzek ze względu na ich reżim (ustrój rzeczny) – Reżim składa się ze źródła zasilania rzeki w wodę, ilości wody w korycie rzecznym. Źródła rzek: lodowiec, roztopy, opady atmosferyczne, wody podziemne. Jeżeli występuje jedno źródło zasilania rzeki to ustrój jest prosty, gdy występuje kilka źródeł zasilania – ustrój jest złożony. Gdy ustrój jest złożony to zmienia się ilość w rzece. Skutki zmieniania się ilości wody w rzece: powodzie. Udział procentowy lodowców na ziemi – 2% wód na ziemi to lodowce: 85% - Antarktyka, 12% Grenlandia, 3% lodowce górskie. Warunki powstania lodowca: niska temperatura, przewaga opadów nad topnieniem, ukształtowanie terenu. Budowa lodowca górskiego: Pole firnowe – miejsce gromadzenia się śniegu i przemiany w lodowiec. Jęzor lodowca – przedłużenie lodowca, Czoło lodowca – zakończenie lodowca, Brama lodowcowa – miejsce wypływania rzek. Rodzaje lodowców – lądolód inaczej lodowiec kontynentalny, lodowiec szczątkowy, lodowiec fieldowy – czapa lodowcowa, lodowiec szelfowy, lodowiec górski. Cielenie się lodowca to odrywanie się od siebie części lodowca, powstają góry lodowe.