Epos homerycki i jego tradycje w literaturze polskiej.
Epos homerycki i jego tradycje w literaturze polskiej.
Homer - twórca najstarszych dzieł epickich Iliada i Odyseja. Żył na przełomie IX i VIII w. p. n. e. i pochodził z Azji Mniejszej, a o jego ród "spierało się siedem miast". Homer to imię znaczeniowe, a w tłumaczeniu oznacza "ślepiec" i "poeta". Poeta ten uznawany jest za twórcę Eposu, będącego gatunkiem epickim, wierszowanym, który opowiada w podniosłym stylu dzieje mitycznych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń.
Iliada - utwór epicki pisany heksametrem, podzielony na 24 księgi (pieśni). Jest poematem wojennym eksponującym sceny batalistyczne. Opowiada o kilku epizodach związanych z wojną trojańską. Między innymi przedstawiony jest w nim spór Achillesa z Agamemnonem i jego konsekwencje. Utwór jest bardzo realistyczny i symetryczny. Jest też jakby wstępem do drugiego eposu Homera - Odyseji. Jest to historia 10-letniej tułaczki Odysa, wracający spod Troi do domu, do Itaki. W przeciwieństwie do Iliady ten utwór jest raczej poematem baśniowo-przygodowym. Odyseusz i jego wędrówki odczytywane są jako metafora ludzkiego życia, a bohater staje się archetypem wędrowca. Jego podróż wykorzystana została w wielu utworach literackich, jak chociażby w powieści Jamesa Joyca Ulisses.
Cechy eposu homeryckiego:
- poemat rozpoczyna się inwokacją (Iliada - do muz z prośbą o natchnienie)
- obiektywna narracja i dystans wobec wydarzeń, narrator wszechwiedzący
- podniosły styl wykorzystany do opisu ważnych wydarzeń
- szczegółowość i realizm w opisach
- dwa plany wydarzeń: realistyczny i fantastyczny, ale bez ich wyraźnego podziału
- rozbudowanie porównań, zabieg retardycji (podnieść napięcie), zmienna forma podawcza, przenośnie, epitety, onomatopeje (barwność języka)
- heksametr, daje efekt rytmiczności (sześć stóp metrycznych)
- idealizacja, hiperbolizacja bohaterów
Eposy rycerskie - opowiadania o czynach bohaterskich, sławiły męstwo, wierność, oddanie królowi, ojczyźnie, religii:
- "O królu Arturze"
- "Pieśń o czynach"
- "Pieśń o Rolandzie"
? "Pieśń o Cydzie"
W późniejszych epokach odchodziło się od tradycyjnego eposu, a zajęto się gatunkami przez niego wykształconymi: opowiadania, opisy, powieści.
W Polsce epos pojawił się w Baroku, podejmował on tematy tamtych czasów, wydarzenia historyczne i religijne: Władysław IV Twardowskiego, Oblężenie Jasnej Góry, Transakcja wojny chocimskiej Potockiej (inwokacja, sceny batalistyczne, realizm, patetyzm stylu). W Oświeceniu próbowano zajmować sie eposem lecz stracił on swą popularność. Potem był czas eposu romantycznego, lecz był on odmiennym gatunkiem, gdyż łączył się z innymi gatunkami. przykładem jest "Pan Tadeusz" - opisy, inwokacja, ważny moment dziejowy, narrator, walki. Pewne cechy eposu zachowała powieść, która obrazuje losy całych grup społecznych ("Nad Niemnem", "Chłopi", "Noce i dnie").