Obrona cywilna
Pod pojęciem obrony cywilnej /ochrony ludności, ochrony cywilnej / należy rozumieć zapewnienie bezpieczeństwa ludziom, ich mieniu
I środowisku przed wypadkami i klęskami każdego rodzaju. Innymi słowy - zgodnie z przepisami prawa - obrona cywilna RP jest
pozamilitarnym elementem systemu obronnego państwa i stanowi kompleks wewnętrznie skoordynowanych interdyscyplinarnych
przedsięwzięć o charakterze planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, logistycznym i inwestycyjnym. Elementy powyższej definicji
świadczą o humanitarnej istocie obrony cywilnej i stawiają ją na należnym miejscu w systemie obronnym państwa.
Początki obrony cywilnej sięgają I wojny światowej. Pierwsze bomby zrzucone z samolotów wojskowych na Paryż, Piotrogród i Freiburg
dowiodły, że należy się liczyć z możliwością przenikania na zaplecza wojujących stron i niszczenia obiektów cywilnych. Dlatego też
w poszczególnych państwach zaczęto tworzyć system obronny, chroniącego wnętrze danego kraju.
Francja, Wielka Brytania i Niemcy jako pierwsze zaczęły konkretyzować te zamiary, tworząc system zwany obroną przeciwlotniczą.
Zrozumienie potrzeby organizacji ochrony ludności cywilnej zaowocowało w Polsce utworzeniem w latach dwudziestych dwudziestego
wieku Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej i Ligi Obrony Powietrznej Państwa. Ustawa sejmowa z 1934 roku o obronie przeciwlotniczej
zainicjowała proces kształtowania się sfery obronności kraju, noszącej znamiona współczesnej obrony cywilnej, której etapy rozwoju
można ująć w następujące ramy czasowe:
1922 - 1939 - Ochrona Przeciwlotnicza i Przeciwgazowa;
1939 - 1945 - Samoobrona ludności w czasie wojny i okupacji;
1945 - 1964 - Terenowa Obrona Przeciwlotnicza;
1964 - 1973 - Powszechna Samoobrona;
od 1973 - Obrona Cywilna.
Całokształt zagadnień dotyczących ochrony ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych ujęto w Konwencjach Genewskich przyjętych
12. sierpnia 1949 r.,które Polska ratyfikowała w 1954 r. Są to:
I konwencja o ochronie osób cywilnych i chorych w armiach czynnych;
II konwencja o polepszaniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu;
III konwencja o traktowaniu jeńców wojennych;
IV konwencja o ochronie osób cywilnych podczas wojny.
Uzupełnieniem Konwencji Genewskich są dwa Protokoły Dodatkowe z 1977 r.:
I - dotyczy ochrony ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym;
II - dotyczy ochrony ofiar konfliktów niemających charakteru międzynarodowego.
Polska ratyfikowała oba Protokoły dopiero we wrześniu 1991 r.
CELE:
Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użytku publicznego, dóbr kultury oraz ratowanie i udzielanie
pomocy poszkodowanym w czasie wojny, a także współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych, zagrożeń środowiska naturalnego jak
i usuwanie ich ewentualnych skutków.
ZADANIA:
Do głównych zadań obrony cywilnej należy:
• działalność planistyczna i prace organizacyjne,
•
• działalność szkoleniowa i upowszechniająca tematykę z zakresu obrony cywilnej,
•
• przygotowanie społeczeństwa do powszechnej samoobrony,
•
• współdziałanie w zwalczeniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska,
•
• wykrywanie zagrożeń, ostrzeganie i alarmowanie,
•
• przeprowadzanie ewakuacji ludności,
•
• przygotowanie budowli ochronnych,
•
• organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych
•
• zapewnienie doraźnych lokali i pomieszczeń oraz zaopatrywanie poszkodowanej ludności w podstawowe artykuły,
•
• zabezpieczenie dóbr kultury, ważnej dokumentacji i urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego,
•
• doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych
• ujęć wody pitnej,
•
• pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku na obszarach dotkniętych klęskami,
•
• doraźna pomoc w pochówku zmarłych.
W sprawach obrony cywilnej naczelnym organem administracji państwowej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, który podlega
Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 września 1993r. w sprawie obrony cywilnej (Dz. U. z dnia 8 października 1993r.),
do zadań Szefa Obrony Cywilnej Kraju należy między innymi:
• wytyczanie kierunków oraz plany rozwoju obrony cywilnej państwa,
• uzgadnianie z Szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego projekty planu obrony cywilnej państwa,
•
• określanie zasady opracowywania planów obrony cywilnej województw, gmin i zakładów pracy,
•
• określanie zasady organizacji i prowadzenia ćwiczeń obrony cywilnej,
•
• organizowanie i prowadzenie kontroli realizacji zadań obrony cywilnej przez terenowe organy ogólnej administracji rządowej,
• samorządu terytorialnego oraz przez zakłady pracy,
•
• sprawowanie bezpośredniego kierownictwa nad akcjami ratunkowymi, które wymagają organizowania kierownictwa regionalnego
• lub krajowego, z uwagi na zasięg terytorialny lub zaangażowanie sił.
Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).
Polska pracuje obecnie nad przygotowaniem systemu gotowości cywilnej, by sprostać każdej sytuacji kryzysowej. Wymaga
to ram prawnych umożliwiających prowadzenie efektywnych działań w sytuacji katastrofy i kryzysu, jak również w czasie wojny.
OBRONA CYWILNA CZY ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE:
W ostatnich latach struktury Obrony Cywilnej przechodzą etap transformacji polegającej na odejściu od zadań czysto obronnych,
a więc przygotowywanych na czas kryzysu polityczno-militarnego grożącego konfliktem zbrojnym i przejęciu zadań przygotowujących
do zagrożeń kryzysowych czasu pokoju.
W momencie wdrażania reformy administracyjnej państwa, 1 stycznia 1999r. w miejsce Wojewódzkich Inspektoratów Obrony Cywilnej
(WIOC) powołane zostały Wydziały Zarządzania Kryzysowego, Ochrony Ludności i Spraw Obronnych (WZKOLiSO), od 1. marca 2002 r.
zmieniono (skrócono) nazwę na Wydziały Zarządzania Kryzysowego (WZK).
Z nowej nazwy komórki wynika, iż OC jest tylko częścią zadań, jakimi zajmuje się Wydział, natomiast pozostałe zadania poświęcone
są przygotowaniom zapobieganiu i przeciwdziałaniu skutkom ewentualnych sytuacji kryzysowych, których rodzaje i charakter
przedstawimy na dalszych stronach.