Obrona cywilna i zarządzanie kryzysowe w innych krajach

1. Obrona Cywilna w innych krajach

OBRONA CYWILNA BELGII

W ocenie zachodnich specjalistów wojskowych obrona cywilna (OC) Belgii zaliczana jest do najbardziej rozwiniętych wśród państw Europy Centralnej.

Kierownictwo tego kraju traktuje przedsięwzięcia ukierunkowane na doskonalenie OC jako nieodłączny element ogólnych przygotowań wojennych. Będąc aktywnym członkiem Paktu Północno-Atlantyckiego NATO, dążącym konsekwentnie do jego umocnienia, Belgia systematycznie realizuje program dalszego rozwoju własnego systemu OC oraz przygotowania ludności do działań w warunkach użycia środków masowego rażenia.
Pierwsze decyzje rządowe w sprawie organizacji obrony cywilnej Belgii zostały podjęte wkrótce po zakończeniu II wojny światowej. Już w latach pięćdziesiątych przystąpiono do tworzenia jej struktury, funkcjonującej po dzień dzisiejszy. W 1954 roku określiło ją rozporządzenie królewskie, a w 1963 roku nastąpiło jej uszczegółowienie w akcie prawnym o ochronie ludności cywilnej.
Ogólne kierownictwo nad obroną cywilną sprawuje minister spraw wewnętrznych. Określa on główne kierunki rozwoju sił i środków OC, ich wykorzystanie w okresie pokoju i w czasie wojny, organizuje współdziałanie regularnych formacji OC z siłami zbrojnymi, powołuje do służby w OC (w razie braku ochotników), planuje środki finansowe na potrzeby OC oraz dokonuje ich podziału na prowincje i gminy. Ministrowi Spraw Wewnętrznych podporządkowana jest generalna administracja OC, odpowiedzialna za kierowanie realizacją przedsięwzięć obrony cywilnej w skali kraju. Na czele generalnej administracji OC stoi Dyrektor Generalny. W jej skład wchodzą główny zarząd obrony cywilnej i generalna inspekcja. Zarząd zajmuje się opracowywaniem głównych kierunków rozwoju OC, kieruje szkoleniem stanu osobowego, odpowiada za łączność i alarmowanie. Generalna inspekcja organizuje współdziałanie między obroną cywilną i siłami zbrojnymi, ministerstwami cywilnymi i urzędami centralnymi, prowadzi prace naukowo - badawcze na potrzeby OC, koordynuje zasadnicze aspekty działalności OC z odpowiednimi służbami NATO i szeregu państw zachodnioeuropejskich.
Główny zarząd OC posiada sekretariat i dwa zarządy - administracyjny i operacyjny, składające się z sekcji, oddziałów, wydziałów i służb. W skład generalnej inspekcji wchodzą komitety: konsultacyjny, naukowo - badawczy, ds. łączności z NATO, porozumień dwustronnych, mieszane, ds. pomocy medycznej ludności cywilnej, ds. przygotowania ukryć. Komitet konsultacyjny wydaje zalecenia dotyczące wykorzystania na potrzeby OC prac naukowych i rozwiązań technicznych, których autorzy nie są. bezpośrednio związani z systemem OC. Komitet naukowo - badawczy. korzystając z podporządkowanych mu laboratoriów, bada wpływ promieniowania jonizującego na organizm człowieka, wytrzymałość budowli na działanie fali wybuchu, odporność materiałów na ogień itp. Komitet ds. łączności z NATO, stosownie do zaleceń organów kierowniczych Paktu Północnoatlantyckiego, określa kierunki rozwoju w dziedzinie OC Belgii. W razie potrzeby w ramach komitetu tworzy się grupy do przeprowadzania wspólnie z innymi państwami badań lub sprawdzenia określonych rozwiązań i problemów, dotyczących na przykład doskonalenia sieci obserwacji i alarmowania, ukrycia ludności w schronach, zwalczania pożarów, sprawy uchodźców itp. Komitet porozumień dwustronnych opracowuje projekty stosowanych porozumień, określających przede wszystkim zasady przekraczania przez ludność granic państw - sygnatariuszy NATO, warunki przejęcia i przepuszczenia ewakuowanych uchodźców w przypadku sytuacji nadzwyczajnej lub działań wojennych i inne. Komitety mieszane zajmują się problematyką zabezpieczania współdziałania między obroną cywilną a siłami zbrojnymi i innymi organizacjami, nie wchodzącymi w system OC. Składają się one z przedstawicieli OC. Sil zbrojnych i instytucji cywilnych, będących zarazem specjalistami różnych dziedzin. Komitety te odpowiadają także za przygotowanie w okresie pokoju sił i środków OC, niezbędnych do odbudowy uszkodzonych w toku działań wojennych obiektów. Komitet ds. pomocy medycznej ludności cywilnej ściśle współpracuje z ministerstwem ochrony zdrowia. Jego zadaniem jest zapewnienie służbie medycznej OC. zwanej też "linią 900" (od numeru telefonicznego 900, pod który telefonujemy w sytuacjach ekstremalnych), urządzeń i zapasów środków medycznych, instrumentów i innego wyposażenia na wypadek działań wojennych. Na komitecie tym spoczywa też obowiązek formowania pododdziałów medvczno - sanitarnych, przeznaczonych do obsługi dodatkowo rozwijanych szpitali. Komitet ds. przygotowania ukryć opracowuje i wydaje zalecenia dotyczące budowy schronów i przystosowania budynków do ochrony przed bronią masowego rażenia. W swojej działalności kieruje się on ustaleniami przyjętymi w NATO. Obowiązują w tym względzie następujące generalne zasady:
- przy budowie nowych schronów należy uwzględniać możliwość wykorzystania stacji metra, przejść podziemnych i innych podobnych budowli
- budynki i podpiwniczenia mogące służyć jako ukrycia powinny zapewniać ukrycie ludności w możliwie najkrótszym czasie.

Wiodące ministerstwa, w tym spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych, sprawiedliwości, gospodarki, łączności, robót publicznych i ochrony zdrowia, posiadają biuro planowania obrony cywilnej. W pozostałych resortach istnieje stanowisko oficera ds. mobilizacyjnych. Wymienione biura i oficerowie mają obowiązek opracowywania i koordynowania planów przestawienia podległych resortów ze stanu pokojowego na wojenny, kontrolowania realizacji tych planów oraz przygotowania ludności cywilnej do działania i odpowiedniego postępowania w warunkach sytuacji nadzwyczajnej. Główny wysiłek OC Belgii ukierunkowany jest na realizację następujących zadań:
- ochrony ludności i zapoznanie jej z zasadami samoobrony przed bronią masowego rażenia;
- przygotowania formacji OC do prowadzenia akcji ratunkowych;
- doskonalenia systemu alarmowania.

Za realizację tych zadań bezpośrednio odpowiada ministerstwo spraw wewnętrznych, natomiast za zapewnienie ludności pomocy medycznej w warunkach sytuacji nadzwyczajnej - ministerstwo ochrony zdrowia, wspierane przez organizację belgijskiego Czerwonego Krzyża.
Przedsięwzięcia obrony cywilnej realizowane są na trzech poziomach kierowania - krajowym, prowincjonalnym i gminnym. Na szczeblu centralnym dyrektor generalny administracji OC kieruje formowaniem ruchomych kolumn ratowniczych podporządkowania centralnego oraz organizuje system alarmowania i ochronę ludności przed bronią masowego rażenia w skali kraju. Pod jego zarządem są centralne warsztaty remontowe i magazyny OC, a także narodowa szkoła obrony cywilnej. Ruchome kolumny ratownicze, będące w dyspozycji dyrektora generalnego. przeznaczone są do niesienia szybkiej, kwalifikowanej pomocy ludności dużych miast i ośrodków przemysłowych. Obecnie istnieją cztery takie kolumny, a piąta jest w trakcie planowania. W przyszłości zamierza się utworzyć kolejne cztery kolumny ratownicze tak, aby każda prowincja dysponowała tego typu formacją. Stan osobowy kolumny wynosi około 150 osób. z czego 35 to kadra oficerska i podoficerska. Organizacyjnie składa się ona z trzech plutonów, które pełnią na zmianę dyżury w miejscu bazowania. Wyposażenie kolumny stanowi około 300 jednostek różnorodnego sprzętu technicznego, w tym samochody ciężarowe, pożarnicze, dowodzenia, chłodnie, cysterny paliwowe, szpitale ruchome, dźwigi, specjalny sprzęt do odkażania i dezaktywacji itp. Stan osobowy wyposażony jest w indywidualne środki ochrony przed skażeniami. Podstawowe współdziałanie w zakresie obrony cywilnej między organami OC, siłami zbrojnymi, policją, kompaniami przemysłowymi, organami służby zdrowia oraz innymi organizacjami i służbami realizowane jest w ramach okręgów obrony cywilnej, których granice pokrywają się z granicami prowincji. Na tym szczeblu kieruje obroną cywilną komisarz, przy którym funkcjonuje komisja konsultacyjna i zarząd OC. W skład komisji konsultacyjnej wchodzi gubernator prowincji, burmistrze dużych miast - szef policji, przedstawiciele straży pożarnej, służby zdrowia i innych służb. Każdy okręg podzielony jest na rejony OC (47), a te z kolei na pod rejony OC (199). Pod rejon obejmuje terytorium 10 - 14 gmin. W największych miastach każdej prowincji z ochotników tworzone są ruchome formacje OC - 40 - 50 osobowe plutony specjalistyczne. W sytuacji nadzwyczajnej, może zostać powołanych do tych formacji łącznie do 25 tys. osób.
W gminach obowiązek sprawowania ogólnego kierownictwa nad obroną cywilną, a zarazem przewodniczenia istniejącej tam komisji konsultacyjnej spoczywa na burmistrzu. Do bezpośredniego kierowania realizacją przedsięwzięć obrony cywilnej wyznaczony jest szef OC i powołany sztab OC gminy. Na szczeblu pod rejonów OC i dużych gmin, liczących 7 tyś. i więcej mieszkańców, tworzone są formacje ratownictwa, których podstawowym trzonem są pododdziały lokalnej straży pożarnej. W kraju istnieje ponad 360 oddziałów pożarniczych, w tym 11 zawodowych, 23 o składzie mieszanym i około 330 utworzonych z ochotników skupiających łącznie ponad 16,5 tys. strażaków (5 tys. zawodowych). W miejscowościach tworzone są grupy samoobrony liczące 40 - 50 osób. W razie potrzeby można sformować ponad 5 tys. takich grup. W okresie pokoju formacje OC, w tym w pierwszej kolejności ruchome kolumny ratownicze centralnego podporządkowania, jako najlepiej wyszkolone i wyposażone w niezbędny sprzęt techniczny, wykorzystywane są do likwidacji skutków klęsk żywiołowych oraz awarii i katastrof przemysłowych.
Służba ostrzegania (i alarmowania) OC Belgii posiada ośrodek ostrzegania, 9 ośrodków prowincjonalnych, 27 ośrodków między rejonowych oraz 150 punktów ostrzegania. Do ogłaszania sygnałów alarmowych wykorzystuje się radio, telewizję i syreny (których jest około 1500). Sprawdzanie syren alarmowych odbywa się równocześnie w całym państwie w pierwszy czwartek każdego miesiąca o godzinie 1230. Rozpoznanie skażeń i zakażeń oraz prowadzenie kontroli dozymetrycznej zapewnia sieć składająca się ze 150 posterunków stacjonarnych usytuowanych najczęściej w podpiwniczeniach budynków publicznych (władz miejskich, szkół, straży pożarnej itp.). Posterunek, w zależności od przypisanych mu zadań i miejsca rozwinięcia składa się z 2 - 12 osób, przy czym na jednej zmianie może dyżurować do 4 osób. Posterunki wyposażone są w sprzęt dozymetryczny, m.in. w przyrządy umożliwiające pomiar mocy dawki promieniowania bez potrzeby wychodzenia na zewnątrz, urządzenia do określania współrzędnych (miejsca) wybuchów jądrowych oraz w środki łączności. Posiadają one także przygotowane niezbędne zapasy żywności, wody, leków oraz indywidualne środki ochrony przed skażeniami, pakiety przeciwchemiczne i przeciw bakteriologiczne. Oprócz posterunków stacjonarnych przewiduje się również wykorzystanie ruchomych posterunków (patroli) rozpoznania skażeń promieniotwórczych i kontroli dozymetrycznej, które w okresie pokoju są w pełni wyposażone pod względem technicznym i materiałowym. Analogiczne posterunki działają w niektórych zakładach przemysłowych i obiektach energetycznych, wykorzystujących materiały rozszczepialne. Informacja o skażeniu promieniotwórczym przekazywana jest z posterunków do nadrzędnych ośrodków, a stąd do ośrodka analizy i oceny skażeń promieniotwórczych, który utrzymuje stały kontakt z podobnymi elementami w RFN, Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii i Luksemburgu. Praca sieci oceny sytuacji skażeń promieniotwórczych okresowo sprawdzana jest w trakcie ćwiczeń NATO.
Najsłabszym elementem systemu OC Belgii jest budownictwo schronowe. W niektórych miastach zachowały się schrony z czasów II wojny światowej, które przewiduje się wykorzystać na potrzeby OC, jest ich jednak niewiele w stosunku do potrzeb, a większość z nich nie ma odpowiednich systemów zabezpieczających (zaopatrzenia w wodę, filtrowentylacji) i nie spełnia warunków do długotrwałego przebywania w nich ludności cywilnej. Realizacja nowych budowli ochronnych jest bardzo ograniczona. Przyjęty program wytypowania pomieszczeń nadających się na ukrycia przed opadami promieniotwórczymi i odpowiedniego ich wyposażenia, a także wykonania ukryć w podpiwniczeniach nowo wznoszonych budynków nie jest realizowany, ze względu na brak środków przeznaczonych na potrzeby OC. Tego typu ukrycia wykonuje się tylko w niektórych instytucjach państwowych i zakładach przemysłowych, również prywatnych. Według oceny specjalistów belgijskich, ilość posiadanych w kraju, głównie jedno - i dwupiętrowych budynków z kamienia, cegły i żelazobetonu, które można szybko przystosować na ukrycia przed opadem promieniotwórczym, jest wystarczająca. W charakterze ukryć przed promieniowaniem przygotowuje się wszystkie istniejące i budowane stacje metra dużych miast, takich jak Bruksela, Antwerpia i inne.
Ewakuacja ludności cywilnej, jako jedna z form ochrony ludności Belgii przed bronią masowego rażenia, nie stanowi rażącego przedsięwzięcia, co wynika z wysokiej gęstości zaludnienia, nasycenia zakładami przemysłowymi i stosunkowo niewielkiego terytorium. Podobnie jak w szeregu innych państw Europy Środkowej, lansowana jest koncepcja "stay put". w myśl której zaleca się ludności pozostawanie w razie zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej - na miejscu i zajmowanie przez. nią pomieszczeń, zapewniających ochronę przed opadem promieniotwórczym i promieniowaniem jonizującym. Ewakuację przewiduje się prowadzić wyłącznie z rejonów zagrożenia spowodowanego sąsiedztwem obiektów posiadających substancje promieniotwórcze (np. obiekty energetyki jądrowej) lub toksyczne środki przemysłowe . Na wypadek niekontrolowanego masowego przemieszczania się ludności istnieją odpowiednie porozumienia z państwami ościennymi.
W celu zapewnienia ludności pomocy medycznej może być wykorzystywanych około 1500 różnorodnych placówek leczniczych, dysponujących ponad 70 tys. łóżek szpitalnych. Na uwagę zasługuje fakt, że duże szpitale i znajdujące się w odległości do l0 km od nich inne placówki służby zdrowia tworzą tzw. centra lecznicze, które z kolei łączone są w grupy.
Uzupełnienie stanem osobowym organów i formacji OC Belgii odbywa się dwutorowo, na zasadzie powoływania określonego kontyngentu poborowych, przewidzianych do służby wojskowej, ale z różnych względów zwolnionych od niej oraz w trybie zaciągu ochotniczego. Osoby powołane w skład organów OC odbywają w nich służbę przez dwa lata. Nabór ochotników spośród obywateli cywilnych obejmuje także kobiety w wieku od 19 do 50 lat. Ponadto podpisywany jest z nimi kontrakt na 3 lata, który później na życzenie ochotnika może zostać przedłużony na kolejne trzy lub więcej lat.
Kadrę kierowniczą OC szkoli się w utworzonej w 1953 r. Narodowej Szkole OC znajdującej się w m. Florywal. W zależności od profilu szkolenia, czas szkolenia wynosi od 2 do 6 tygodni. Szkoła przeszkala rocznie około 2 tys. osób. Oprócz tego, każda prowincja posiada ośrodek szkolenia, w którym przygotowuje się stany osobowe lokalnych formacji ratowniczych. Pełen kurs przeszkolenia przewiduje 74 godziny zajęć teoretycznych i praktycznych. Największe komuny dysponują ponadto urządzonymi odpowiednio placami ćwiczeń, na których pododdziały OC i grupy samoobrony utrwalają nawyki prac ratunkowych, gaszenia pożarów, udzielania pierwszej pomocy medycznej itp. Wiele uwagi poświęca się bieżącemu przygotowaniu sił i środków OC, co jest zresztą ściśle koordynowane w ramach NATO, a rezultaty sprawdzane są m.in. w toku kompleksowych ćwiczeń połączonych sił NATO "Wintex / Simex", corocznych ćwiczeń OC NATO "Intex" i specjalnych ćwiczeń OC i połączonych sił NATO w Europie "Falix". Uczestniczą w nich organy zajmujące się planowaniem i koordynacją oraz formacje OC. W ćwiczeniach przerabiana jest problematyka współdziałania pomiędzy poszczególnymi służbami OC i sił zbrojnych w warunkach sytuacji nadzwyczajnej i prowadzenia działań bojowych. Dla przykładu na ćwiczeniu "Intex" na centralnym stanowisku kierowania OC Belgii w m. Valem oprócz kierownictwa OC, znajduje się przedstawiciel komisji obrony narodowej (organu wykonawczego komitetu obrony, zajmującego się problematyką OC oraz przestawieniem gospodarki na tory wojenne), przedstawiciele biura planowania OC ministerstw, rodzajów sil zbrojnych, żandarmerii, oraz oficerowie reprezentujący wszystkie państwa NATO. Od 1985 roku cała informacja o sytuacji - zbierana i opracowywana na SK w Valem automatycznie przekazywana jest do sztabu sił wewnętrznych.
Szkolenie ludności w udzielaniu pierwszej pomocy medycznej i samopomocy prowadzone jest na specjalnych kursach-organizowanych przez organy OC i organizację Czerwonego Krzyża. W narodowej i prowincjonalnych szkołach OC zajęcia teoretyczne prowadzą odpowiednio przygotowani wykładowcy, a praktycznie - instruktorzy i specjaliści średniego szczebla OC. Zawierają one m.in. - zalecenia i wyjaśnienia - jak przystosować dom lub mieszkanie na schron lub ukrycie, wskazówki dotyczące zasad przechowywania i ochrony żywności w warunkach domowych itp. W cyklu dwumiesięcznym wychodzi w Brukseli czasopismo "Obrona Cywilna". W ocenie specjalistów intensywność i wszechstronność szkolenia sil OC. a także ich udział w likwidowaniu skutków klęsk żywiołowych, awarii i katastrof przemysłowych, pozwalają utrzymać system OC kraju w stosunkowo dobrej kondycji i gotowości do podjęcia działań w warunkach nadzwyczajnych.


OBRONA CYWILNA SZWECJI

OBRONA CYWILNA jest to system przedsięwzięć mających na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i usuwanie ich skutków. Obrona cywilna obejmuje głównie zorganizowany system alarmowania i powiadamiania ludności o grożącym niebezpieczeństwie, przygotowanie budowli ochronnych i urządzeń specjalnych, środków ochrony indywidualnej, szkolenie ludności w zakresie obrony cywilnej, prowadzenie akcji ratowniczych.
Protokoły Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 w rozdziale VI mówią o obronie cywilnej. Protokoły te w większości krajów rozwiniętych stały się podstawą organizacji obrony cywilnej. W realizacji tych zadań uczestniczą wszystkie organy administracji państwowej i gospodarki narodowej oraz organizacje społeczne, szkoły i ogół obywateli.
Przygotowania w zakresie obrony cywilnej są prowadzone we wszystkich państwach. Jest to niezależne od przynależności do takich czy innych ugrupowań politycznych i militarnych. W stosowanych przez różne państwa rozwiązaniach występują zarówno podobieństwa między nimi jak i różnice. Doktryny obronne niektórych krajów m.in. i Szwecji zakładają, że przed wojną jądrową w Europie nie sposób się obronić, zatem ?obrona cywilna może wypełniać swoje zadania tylko wówczas, gdy wojna będzie prowadzona bez użycia lub z ograniczonym użyciem broni jądrowej i chemicznej".
Współcześnie system obrony w państwach oparty jest na założeniu, że nowoczesna technika wojenna, a przede wszystkim broń masowego rażenia, stwarza zagrożenie nie tylko w strefach przyfrontowych, ale również na obszarze całego kraju. Każdy atak wroga lub większa katastrofa oznacza tragedię ludności cywilnej. Dlatego też obrona cywilna, której działania prewencyjne i ratownicze są nakierowane na ochronę ludności i wszelkiego rodzaju dóbr narodowych przed współczesnymi środkami napadu, traktowana jest jako nieodłączna część wysiłków militarno - obronnych mających znaczenie strategiczne. O przetrwaniu narodu i państwa decydują bowiem działania obrony cywilnej.
Obrona cywilna to przede wszystkim kompleks przedsięwzięć, które realizowane są przez sektor cywilny - zarówno w czasie pokoju jak i wojny. Związane są one z zapewnieniem bezpieczeństwa zbiorowego, tworzeniem i utrzymaniem rezerw, wsparciem sił zbrojnych, zapewnieniem funkcjonowania organów władzy i obiektów użyteczności publicznej, a także i głównie - zapewnieniem ludności akceptowalnych warunków przeżycia w sytuacji nadzwyczajnych zagrożeń. System Obrony Cywilnej (OC) w Szwecji powstał ok. 100 lat temu.


CENTRALNY URZĄD ds. OBRONY CYWILNEJ I OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ
Wydawanie ustaw

AGENCJE RZĄDOWE

Agencja Gotowości Cywilnej
Agencja Służb Ratowniczych


Urzędy Regionalne OC

Udzielanie pomocy
Samorządy

Bezpośredni udział
w akcji ratunkowej


Ochrona Cywilna Szwecji jest częścią obrony nie militarnej, jednego z dwóch składników obrony totalnej (obok obrony militarnej). Zlikwidowano scentralizowaną organizację obrony cywilnej przekazując całość spraw obrony cywilnej do samorządów w czasie pokoju jak i wojny. Centrum zapewnia mądre prawo, regiony [24] - pomoc, doradztwo i koordynację, a samorządy [288] - realizację. Podstawę prawną stanowią m.in. ustawy:
- o obronie totalnej;
- o służbach ratowniczych;
- o obronie cywilnej;
- o samorządzie.

Całość spraw koordynują agencje rządowe, w tym:
- Agencja Gotowości Cywilnej
- Agencja Służb Ratowniczych.

W Szwecji istnieją 24 organizacje wolontariuszy działających w przypadku klęsk żywiołowych lub konfliktów zbrojnych. Co dziesiąty Szwed związany jest z obroną cywilną. W Szwecji centralnym organem kierowania jest Centralny Urząd do Spraw Obrony Cywilnej przed katastrofami oraz Ochrony Przeciwpożarowej. Urząd ten dysponuje siłami policyjnymi, służbą zdrowia, opieki społecznej oraz służbą weterynaryjną.
Za lokalną obronę cywilną odpowiedzialna jest każda gmina. Kieruje nią szef miejscowej straży pożarnej przy pomocy sztabu. Nadzór nad nimi sprawuje pochodzący z wyboru przewodniczący gminy i rady gminy. O możliwościach działań ochronnych decyduje potencjał gospodarczy i poziom cywilizacyjny państwa. W Szwecji na obronę cywilna wydaje się rocznie ok. 40 - 60 dolarów na osobę, powszechny obowiązek świadczeń na rzecz obrony cywilnej obejmuje mężczyzn i kobiety od 16 do 65 roku życia.
W lipcu 1976 r. szwedzki parlament postanowił przyznać szczególny priorytet budowaniu schronów. Dzięki temu w 62 tys. schronów, rozmieszczonych w 342 miejscowościach, może znaleźć ochronę 7 mln osób (na 8,6 mln mieszkańców). Szwedzkie budowle ochronne przynoszą korzyści ekonomiczne. Organizowane są tam przedszkola, czytelnie, kawiarnie, biblioteki, sale koncertowe i muzealne oraz baseny i sale gimnastyczne. W Sztokholmie znajdują się schrony mogące pomieścić jednorazowo 25 tys. ludzi, zapewniają one jednak tylko elementarne warunki przetrwania. Budowli ochronnych jak wynika z wykresu starcza dla 86 %, natomiast masek gazowych dla 70 % mieszkańców.
Szwedzkie plany rozśrodkowania obejmują prawie 4 min osób, czyli praktycznie całą ludność miejską. Ostrzeganie i alarmowanie odbywa się za pomocą środków masowego przekazu oraz uruchamianych zdalnie syren. Obok systemów alarmowania można korzystać z cywilnych połączeń telefonicznych. Mieszkańcy Szwecji mogą skorzystać w razie potrzeby z 43 lotnisk, zdolnych do przyjmowania wszystkich typów eksploatowanych tam samolotów. O powodzeniu akcji ratowniczych - co potwierdzają katastrofy i awarie w obiektach technicznych - decyduje możliwość skorzystania z zaplecza szpitalnego. Z obroną cywilną ludność oswajana i zapoznawana jest od najmłodszych lat.
W Szwecji do 1988 r. działała Akademia Obrony Cywilnej w Katrineholm. Teraz specjalistów kształcą 4 szkoły ratownictwa: Revinge, Rosersborg, Sandoe, Skoevde.
Program w szkołach obejmuje problematykę obrony cywilnej, sposobów alarmowania ludności, zasad transportu niebezpiecznych materiałów, ewakuacji ludności, ratowania życia, a także dóbr kultury oraz wielu innych zagadnień szeroko rozumianej ochrony ludności.
Obrona czy -jak się coraz częściej mówi - ochrona cywilna to nie tylko schrony, maski, ewakuacja. To również straż pożarna, służba zdrowia, ochrona środowiska, ratownictwo chemiczne itp. Wszystkie służby powinny być z sobą, przynajmniej w okresie zagrożeń, ściśle powiązane.
Dzięki ścisłemu egzekwowaniu ustawowych obowiązków i świadczeń ludności na rzecz obrony cywilnej wyszkolono 200 tyś. ratowników i zapewniono możliwości zmobilizowania do obrony cywilnej w razie konieczności dalszych 250 tyś. obywateli.
Odmienność rozwiązań organizacyjnych w zakresie obrony cywilnej jest uwarunkowana takimi czynnikami, jak:
- położenie geograficzne,
- warunki demograficzne,
- potencjał naukowo - techniczny,
- gospodarczy i wojenny, a także tradycje.

Jak w każdym państwie, tak i w Szwecji w czasie pokoju pojawiają się klęski żywiołowe, awarie: przemysłowe, elektrowni atomowych, obiektów hydrotechnicznych, katastrofy środków transportu (środków chemicznych, promieniotwórczych), przyczyniły się do odejścia od dotychczasowej improwizacji w zakresie niesienia pomocy ich ofiarom i zastąpienia ich zorganizowanymi, instytucjonalnymi siłami i środkami we właściwej skali. W zakresie obrony cywilnej, są objęte wszystkie dziedziny życia państwowego i społecznego, a zadania obrony cywilnej realizują odpowiednio wszystkie organy administracji państwowej i samorządowej, ogniwa gospodarki, organizacje społeczne oraz całe społeczeństwo.

Ochotnicze formacje obronne.
Co dziesiąty obywatel Szwecji służy w ochotniczych formacjach obronnych. Zajmują się one zarówno szeroko rozumianą Obroną Cywilną, jak również szkolą ochotników do służby w strukturach wojskowych na wypadek wojny. W różnego rodzaju organizacjach i stowarzyszeniach służy ponad 700 tys. członków. Ich głównym zadaniem jest niesienie pomocy w przypadku katastrof, klęsk żywiołowych, pożarów itp.
Według ambasadora Szwecji w Polsce Stefana Norćcna, zastosowany w Szwecji system Obrony Cywilnej jest unikalny: ?Nasze stowarzyszenia są finansowane przez państwo i nie są związane z żadnym ugrupowaniem politycznym ". Wszyscy członkowie Szwedzkiej OC działają w ramach swoich organizacji za darmo. Nie dostają pensji, delegacji ani ryczałtów. Płacą z własnej kieszeni za przejazdy służbowe.
Ewenementem na skalę europejską są Kobiece Korpusy Samochodowe. Służy w nich ponad 10 tyś. kobiet zrzeszonych w 132 organizacjach lokalnych na terenie całego kraju.- ? W przypadku klęski żywiołowej możemy zastąpić zawodowych kierowców, którzy otrzymali inne polecenia. W naszej gestii jest działalność szkoleniowa i informacyjna dotycząca ruchu drogowego. Prowadzimy w tym celu specjalne akcje w szkołach. " - mówi Anne - Marie Medin - przewodnicząca Krajowego Zrzeszenia Korpusów Samochodowych. Szkolenie w korpusach trwa od dwóch do ośmiu tygodni. W tym czasie kobiety uczą się prowadzić autobusy, naczepy, samochody ciężarowe, koparki. Nabór do korpusu odbywa się poprzez ogłoszenia w lokalnych mediach. Akcja finansowana jest przez rząd.
Kolejną formacją w ramach szwedzkich sił OC jest Ochotnicza Organizacja Radiowców (FRO). W jej statucie zapisano, że zajmuje się ona między innymi niesieniem pomocy społeczeństwu w razie zagrożenia, dotyczy to szczególnie służby zdrowia. Kursy FRO organizowane są na szczeblu centralnym i regionalnym. Działalność ta wspierana jest przez władze cywilne i wojskowe. Organizacja liczy obecnie 8 tyś. członków zorganizowanych w 27 samodzielnych związków. Każdy związek podzielony jest na oddziały, których łącznie istnieje ponad 120. Od 1995 roku w gestii gmin znajdują się służby ratownicze oraz ochrona ludności. FRO prowadzi obecnie wstępną próbę rekrutacji i szkolenia kierowniczej kadry łączności i radiotelegrafistów w strukturach gminy. W przypadku gdy policja i służby ratownicze wymagają wzmocnionych środków łączności, FRO oddaje do ich dyspozycji zarówno sprzęt, jak i ludzi. Dotyczy to zagrożeń takich jak: powódź, pożary lasów, poszukiwania osób zaginionych.
Organizacje pozarządowe OC są stowarzyszeniami wyższej użyteczności i nie podlegają wojsku, z którym stale współpracują. Największe organizacje szwedzkiej obrony cywilnej to:
Ochotniczy Korpus Motocyklowy (FMCK). Korpus powstał w 1929 r. i liczy ok. 5,5 tys. osób (kobiet i mężczyzn) w wieku od 16-70 lat. Głównym zadaniem jest zabezpieczenie łączności i kierowanie ruchem w przypadku klęsk żywiołowych (przekazywanie meldunków, informacji między zerwaną łącznością, przewożenie przesyłek pomiędzy szpitalami, funkcja posłańców itp.). Szkolenie do korpusu pokrywa kursant.
Klub Psa Ratowniczego (SBK) - liczy ok. 63 tys. członków w 274 klubach. Zadaniem klubu jest pomoc w pracach pogotowia górskiego i ratunkowego (poszukiwanie ludzi pod zwalonymi budynkami - ostatnio po trzęsieniu ziemi w Turcji). SBK współpracuje z IRO - Międzynarodową Organizacja Psa Ratowniczego. Dla zapewnienia bezpieczeństwa na morzu organizuje się bezpłatne kursy dla młodzieży (15-16 lat), z zachowania w sytuacjach ekstremalnych.
Obecnie Obrona Cywilna w Szwecji liczy ok. 124 tyś. członków.
Stan zabezpieczenia ludności cywilnej


OCHRONA CYWILNA REPUBLIKI CZESKIEJ

Podstawy prawne, struktura, funkcjonowanie

Znaczącym momentem w rozwoju czeskiej obrony cywilnej była ratyfikacja 15 stycznia 1990 r. protokołów dodatkowych I i II do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r. Od tego roku rozpoczęła się transformacja obrony cywilnej, której celem było stworzenie nowoczesnego systemu ochrony ludności. Po podziale Czeskiej i Słowackiej Republiki Federalnej, ustawą czeskiej rady narodowej nr 69/93 powołano Ochronę Cywilną Republiki Czeskiej, a kierowanie nią powierzono ministrowi obrony, 17.03.1993 r. rząd przyjął postanowienie nr 126, w którym ustalono, do czasu uchwalenia nowej ustawy o OC, dziewięć głównych zadań ochrony cywilnej:
- wykrywanie i alarmowanie,
- zaopatrywanie ludności w środki indywidualnej ochrony,
- budowę ukryć schronowych,
- organizację terytorialnych sił i OC,
- realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych,
- finansowanie OC,
- udział OC w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych czasu pokoju,
- magazynowanie niezbędnych materiałów i sprzętu dla potrzeb ludności,
- udział sił OC w ochronie środowiska.

Kolejne akty prawne regulujące funkcjonowanie czeskiej OC to:
- postanowienie rządu R.Cz nr 660 z 24 listopada 1993 r. nakazujące utworzenie:
- Ministrowi Obrony sztabów OC regionów oraz miast Pragi i Brna (na wzór struktur wojskowych), a
- Ministrowi Spraw Wewnętrznych oddziałów ochrony cywilnej powiatów, podporządkowanych
urzędom powiatowym;
- postanowienie rządu R.Cz nr 664, z tego samego roku, tworzące zintegrowany system ratowniczy,
zarówno na czas pokoju, jak i wojny, złożony z sił i środków straży pożarnej, policji, służby zdrowia,
wojska, OC.

Struktura organizacyjna ochrony cywilnej Republiki Czeskiej jest następująca:
- Centralnym organem Ministerstwa Obrony Republiki Czeskiej, właściwym do kierowania administracją
państwową w sprawach OC, jest Główny Urząd Ochrony Cywilnej liczący 158 osób, z czego 118 to
oficerowie służby czynnej. Urząd podzielony jest na działy:
- kontaktów zagranicznych,
- automatyki i informatyki oraz
- publikacji i prasy (wydział w gestii pierwszego zastępcy);
- kierowania (podlegają mu między innymi pułki OC);
- ochrony ludności (podlegają mu urzędy regionalne, instytut OC oraz laboratoria chemiczne);
- logistyki (podlegają mu bazy logistyczne oraz zakłady remontowe);
- finansów;
- legislacyjno - prawny;
- kadr.

Głównemu Urzędowi OC podlegają urzędy regionalne. Natomiast sztaby powiatowe, pozostające w strukturze urzędu powiatowego, podległe są staroście powiatu. Instytut Ochrony Cywilnej, zlokalizowany w Laznym Bohdancu, powstał w 1991 r. z połączenia Instytutu Badawczego oraz Ośrodka Szkoleniowego. Jego głównymi zadaniami są:
- kształcenie kadr,
- prowadzenie prac naukowo-badawczych oraz
- organizacja systemu informatycznego OC.

Instytutowi podporządkowano ośrodki szkoleniowe urzędów regionalnych. Prowadzone są tu szkolenia pracowników aparatu państwowego ministerstw i urzędów powiatowych, personelu OC, pracowników samorządu terytorialnego i miejskich jednostek OC. Prace naukowo - badawcze dotyczą ostrzegania i alarmowania, budownictwa schronowego oraz ochrony przeciw radiacyjnej.
Laboratorium chemiczne jest centralnym organem ochrony cywilnej. Prowadzi się w nim specjalistyczne badania, analityczną ocenę powstałej w terenie sytuacji, analizy pobranych próbek, oraz monitoring poziomu centralnego.
Baza logistyki jest centralną organizacją OC materiałowego i technicznego zabezpieczenia, prób, działalności rewizyjnej i naprawczej. Jej działalność ustala statut wydany przez Główny Urząd OC. Podlega jej zakład remontowy, przeznaczony do naprawy sprzętu i urządzeń dozymetrycznych, który prowadzi również serwis dla środków indywidualnej ochrony ludności.
Baza materiałowa pomocy humanitarnej zajmuje się udzielaniem wsparcia poszkodowanej ludności w przypadku katastrof. Ma do dyspozycji podstawowe środki do tymczasowego zakwaterowania i zaopatrzenia.
Pułk ochrony cywilnej to podstawowy element sił wojskowych OC. Przeznaczony jest do nagłych interwencji i prowadzenia ochronnych, pilnych prac na terenie nieprzewidzianych wydarzeń w czasie pokoju i wojny, m.in. przy pożarach, katastrofach z udziałem TSP, chorobach zakaźnych zwierząt.
Pułk liczy 643 żołnierzy, a zasadnicze pododdziały to:
- 2 bataliony OC (144 żołnierzy w każdym);
- l batalion szkolny (142 żołnierzy);
- sztab z dyżurną służbą operacyjną;
- kompania łączności;
- kompania zabezpieczenia;
- pluton gospodarczy;
- pluton medyczny.
Każdy pułk może zmobilizować 2 do 3 batalionów OC złożonych z 470 osób. Mobilizację przeprowadza się w czasie bezpośredniego zagrożenia państwa lub wielkich katastrof. Wprowadzenia do akcji pułku może zażądać dyrektor urzędu regionalnego lub powiatowego. W ciągu 3 godz. pułk może wysłać do akcji jeden batalion. Pozostałe siły gotowe są w ciągu 24 godzin. Każdy z pułków dysponuje bazą pomocy humanitarnej dla ludności cywilnej, zdolną zakwaterować czasowo, wyżywić, ubrać i zapewnić opiekę medyczną 300 osobom. Używany jest w nich sprzęt wojsk chemicznych i inżynieryjno - saperskich. W 1994 r. pułki OC 46 razy uczestniczyły w akcjach ratunkowych.
Nowa ustawa o ochronie cywilnej ma zastąpić kilka obowiązujących dotychczas aktów prawnych. Ze względu na przyjęte rozwiązania podobna będzie do modelu szwajcarskiego. Określi miejsce i rolę OC w systemie obronnym państwa oraz:
- sposób przygotowania struktur OC do realizacji zadań w czasie pokoju i wojny;
- udział sił OC w zintegrowanym systemie ratowniczym;
- zadania ochrony cywilnej z podziałem na kategorie, realizowane przez poszczególne podmioty;
- sposób finansowania.

Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami ochrona cywilna R.Cz stanowić ma automatyczną część Ministerstwa Obrony. Nowo tworzony system ochrony cywilnej składać się będzie z 3 hierarchicznie zależnych poziomów:
- centralnego (Główny Urząd Ochrony Cywilnej R.Cz),
- regionalnego (Urząd Ochrony Cywilnej),
- lokalnego (organy samorządowe).

Do zadań poziomu centralnego będą należały:
- nadzór i koordynacja prac administracji państwowej w sprawach ochrony cywilnej;
- legislacyjna i normotwórcza działalność OC;
- ocena charakteru i stopnia zagrożenia społeczeństwa oraz inicjowanie odpowiednich działań;
- organizowanie współpracy międzyresortowej i międzynarodowej;
- pomoc merytoryczną w rozwiązywaniu problemów ochrony ludności;
- prowadzenie naukowego przygotowania odpowiednich organów administracji państwowej, osób
fizycznych i prawnych oraz cywilnego personelu OC;
- utrzymywanie kontaktu ze środkami masowego przekazu i ludnością;
- rozwiązywanie kwestii centralnego ostrzegania ludności i powiadamianie odpowiednich organów;
- organizowanie zabezpieczenia materiałowo - technicznego i finansowo - ekonomicznego;
- rozwoju naukowo technicznego, doświadczeń i napraw;
- przygotowanie technicznych środków do czynnej ochrony ludności;
- ustalenie zasad indywidualnej i zbiorowej ochrony ludności;
- organizowanie i zarządzanie nimi.

Centralną placówką OC do celów szkoleniowych, działalności naukowo - badawczej, rozwoju technicznego i informatyki będzie Akademia Ochrony Cywilnej R.Cz. Działalność jej określi statut wydany przez Główny Urząd OC.

Do zadań poziomu regionalnego będą należały:
- działania administracji państwowej na danym terenie dotyczące OC;
- ocena zagrożeń i opracowanie propozycji do likwidacji jego skutków w terenie;
- koordynację działań w sytuacjach, gdy lokalne siły OC nie potrafią opanować zagrożenia;
- wykrywanie sytuacji niebezpiecznych;
- świadczenie pomocy humanitarnej dla ludności;
- pomoc naukowa i merytoryczna przy tworzeniu lokalnych sił OC włącznie z przygotowaniem personelu;
- działalność kontrolna;
- finansowe, ekonomiczne, materiałowe i techniczne przygotowanie realizacji zadań OC.

Poziom lokalny tworzyć będzie główny potencjał systemu ochrony cywilnej z decydującą liczbą sił i środków. Odpowiedzialność w sprawie ochrony życia, zdrowia i majątku w sytuacjach nadzwyczajnych będą ponosiły osoby prawne, organy samorządowe wobec ludności, kierownicy organizacji i przedsiębiorstw (wobec swoich pracowników). W okresie pokoju wypełnianiem zadań ochrony cywilnej zajmą się wyspecjalizowane organizacje lub profesjonalne organizacje cywilne i stowarzyszenia ludności (na podstawie umowy). Lokalne siły i środki (gmin, miast i podmiotów gospodarczych) będą realizowały poszczególne zadania OC. Przynależność będzie dobrowolna. System ten będzie działał na zasadzie motywacji ludności do aktywnego uczestnictwa w samoobronie i wzajemnej pomocy (można skorzystać z ulg podatkowych). Działalność OC finansować będą budżet państwa, ministerstwa, urzędy powiatowe (samorządy) oraz zakłady pracy, także prywatne (również z uwzględnieniem ulg podatkowych).
Ochrona cywilna zajmuje jedno z głównych miejsc w systemie obronnym kraju. Kładzie się nacisk na to, aby podczas ustalania kwestii prawnych wykorzystane zostały wszystkie pozytywne doświadczenia z historii OC Republiki Czeskiej, a zarazem uwzględnione sprawdzone rozwiązania innych państw.


OBRONA CYWILNA W STANACH ZJEDNOCZONYCH


W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej doktryna obrony cywilnej przechodziła rożne ewolucje. Ostatecznie, obrona cywilna w USA ma polegać na:
- rozbudowie i utrzymaniu w stanie gotowości skutecznego, zautomatyzowanego systemu wykrywania, ostrzegania i powiadamiania o niebezpieczeństwie napadu na terytorium kraju z powietrza,
- masowym przygotowaniu pomieszczeń obronnych, głównie typu lekkiego, przeciw opadom promieniotwórczym,
- zabezpieczeniu funkcjonowania instytucji państwowych i rządu w okresie wojny,
- zabezpieczeniu przemysłu i ciągłości działania gospodarki w warunkach wojennych,
- ochronie ludności,
- szkoleniu kadry i ludności w zakresie OC,
- planowaniu wsparcia dla OC ze strony wojska.
Amerykański system ostrzegania i powiadamiania, połączony z systemem rakietowym, rozbudowany jest przede wszystkim w kierunku wschodnim i północnym. Punkty powiadamiania znajdują się w urzędach federalnych obrony cywilnej, stolicach stanów i w wielu ważnych miastach i obiektach. Równomiernie na całym obszarze USA rozmieszczone są stacje pomiarów opadów radioaktywnych i skażeń bronią chemiczną i bakteriologiczną. Realizacje programu budowy schronów przeprowadza się przy znacznej pomocy finansowej państwa. Docelowy plan przewiduje przygotowanie łącznie ponad 240 milionów miejsc schronowych. Sprawami obrony cywilnej w USA kieruje Federalny Urząd Obrony Cywilnej. Obrona cywilna podlega Ministerstwu Obrony, jej kierownictwo na szczeblu federalnym jest ulokowane w Pentagonie. Poszczególne zagadnienia i problemy zlecane są do opracowania instytucjom naukowym, znajdującym się przeważnie przy uniwersytetach. Za organ nadrzędny w stosunku do obrony cywilnej uważany jest urząd planowania i mobilizacji zasobów państwowych, będący federalnym organem doradczym prezydenta. Organy powyższe maja sztaby w 8 rejonach obrony cywilnej i obejmują wszystkie stany USA. Planowane jest współdziałanie między organami obrony cywilnej a siłami zbrojnymi. Zakłada się, że w sytuacji krytycznej pomocy OC zobowiązany jest udzielić ten rodzaj sił zbrojnych którego siły i środki znajdują się najbliżej rejonu potrzebującego pomocy. Na terenie USA znajduje się 3000 gotowych do działania stanowisk dowodzenia. W ochronnych pomieszczeniach znajdują się stacje nadawcze, które w razie wojny mają służyć władzom do zorganizowania przedsięwzięć ratowniczych oraz informowania ludność.
Szereg wielkich zakładów przemysłowych wybudowało na własny koszt schrony, które oprócz stanowisk dowodzenia mają specjalne pomieszczenia dla ochrony instytucji i urządzeń produkcyjnych. Zakłada się , ze wszystkie amerykańskie służby publiczne, w tym służby gospodarki komunalnej, są integralną częścią obrony cywilnej.
Obok ostrzegania i schronów, trzecim zasadniczym elementem amerykańskiej obrony cywilnej jest szkolenie ludności. Szkolenie obrony cywilnej w USA podzielone jest na trzy podstawowe stopnie. Najwyższy z nich obejmuje służby sztabowe, odbywa się w trzech ośrodkach, kształcących 2000 osób rocznie. Szkoleniu temu podlegają osoby zajmujące kluczowe stanowiska w gospodarce i administracji, jak również sprawujące wyższe funkcje dowódcze. Stopień średni dysponuje 53 szkołami, stanowymi, zapewniającymi kształcenie instruktorów i personelu sztabowego. Najwyższy stopień obejmuje masowe szkolenie w rożnego rodzaju instytucjach szkoleniowych. Jest ono przeznaczone w pierwszym rzędzie dla przygotowania własnego personelu obrony cywilnej. Program kursu najniższego (podstawowego) obejmuje zakres wiedzy dla rodziny , osób indywidualnych oraz kurs z zakresu ochrony przed opadem radioaktywnym. Prowadzi się także kursy udzielania pierwszej pomocy, obejmujące również informacje o higienie obowiązującej w czasie przebywania w schronach. Około 2 miliony osób rocznie przechodzi szkolenie postępowe. Oprócz tego wykorzystuje się prasę, radio, telewizje do przekazania najniezbędniejszych wiadomości z zakresu ostrzegania i zachowania się w razie napadu lub skażeń promieniotwórczych.


OBRONA CYWILNA W NIEMCZECH

Spośród państw Europy Zachodniej, Niemcy mają najbardziej rozbudowane siły i środki przeznaczone do realizacji zadań z zakresu obrony cywilnej. Obrona cywilna w Niemczech została od samego początku silnie powiązana z procesem militarnym i ustawodawstwem wyjątkowym. Już w 1951 roku federalne ustawy przewidywały wydzielenie z budżetu państwa na ten cel odpowiednich kwot. Natomiast w 1995 roku był przyjęty program przedsięwzięć w zakresie OC, który obejmował budownictwo przeciw atomowych schronów, utworzenie efektywnej służby ostrzegawczo alarmowej, organizację samoobrony ludności, zgromadzenie odpowiednich zapasów środków medycznych dla ludności na wypadek wojny i wiele innych przedsięwzięć. Podstawą prawną dla przedsięwzięć w zakresie OC stanowi przyjęta już w 1957 roku pierwsza ustawa o środkach ochrony ludności oraz następne ustawy i zarządzenia wykonawcze wydane w latach późniejszych, łącznie ze zmianami w konstytucji RFN.

Najwyższym organem kierowniczym w sprawach obronnych jest Kanclerz Federalny, który pełni funkcję naczelnego dowódcy sił zbrojnych oraz zwierzchnika sił paramilitarnych i obrony cywilnej. Organami wykonawczymi kanclerza są:
- Urząd Kanclerski,
- Federalna Rada Bezpieczeństwa i Federalny Sztab Kryzysowy będący międzyresortowym organem
doraźnym powoływanym w okresie napięć, kryzysów i klęsk żywiołowych.
Ogólne kierownictwo OC i koordynacje przedsięwzięć sprawuje Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Na prawach oddziału federalnego ministerstwa spraw wewnętrznych utworzono Zarząd Obrony Cywilnej, podległy parlamentowemu sekretarzowi stanu. Zarząd ten bezpośrednio planuje i organizuje przedsięwzięcia w zakresie OC i koordynuje w skali kraju działalność różnych urzędów, organizuje współdziałanie między cywilnym sektorem i siłami zbrojnymi. Pod bezpośrednim kierownictwem i kontrolą zarządu OC, funkcjonuje wiele organizacji i .dobrowolnych związków. Przede wszystkim takich jak: Federalny Urząd d/s OC, Federalny Związek Samoobrony, a także wiele organizacji takich jak: Niemiecki Czerwony Krzyż i Niemieckie Towarzystwo Ratowania Życia. Federalny Urząd do spraw OC został utworzony w 1958 roku. Posiada on pięć następujących oddziałów:
- administracyjny,
- służby ostrzegawczo - alarmowej,
- pomocy technicznej,
- obrony ludności i
- ochrony od katastrof.
Federalny urząd wykonuje zadania z zakresu przygotowania kierowniczych kadr, uczestniczy w opracowywaniu planów dotyczących obrony cywilnej ludności, przeprowadza naukowo - techniczne badania w zakresie ochrony ludności, koordynuje przedsięwzięcia w zakresie ostrzegania i alarmowania.

Federalny Związek Samoobrony posiada ponad 400 oddziałów i zajmuje się szkoleniem ludności w zagadnieniach samoobrony.
W krajach związkowych (landach) odpowiedzialność za stan OC ponoszą ich rządy. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych poszczególnych krajów w zakresie swoich pełnomocnictw koordynują zagadnienia OC między resortami i uzgadniają plany OC z planami Bundeswehry. Dla łączności z oddziałami OC poszczególnych krajów, a także dla zabezpieczenia współdziałania ministerstw w zakresie OC przy federalnym MSW RFN, istnieje stały komitet OC. W jego skład wchodzą przedstawiciele krajów, federalnych ministerstw i resortów oraz sztab do likwidacji następstw katastrof.



Główne zadania obrony cywilnej Niemiec
- zabezpieczenie działalności federalnych i krajowych organów władzy w warunkach sytuacji
nadzwyczajnych,
- ochrona i zaopatrzenie ludności cywilnej,
- organizacja regularnej pracy systemu zaopatrzenia ludności i poszczególnych gałęzi gospodarki kraju,
- współdziałanie z siłami zbrojnymi i udzielanie im pomocy,
- likwidacja skutków klęsk żywiołowych, katastrof, awarii przemysłowych itp.

Zadanie w zakresie zabezpieczenia działalności organów władzy sprowadzają się do normalnego funkcjonowania federalnych, krajowych, okręgowych, powiatowych i gminnych organów władzy, a także działalności środków informacji w związku z okresem wojny, klęsk żywiołowych, awarii i katastrof.
Do przedsięwzięć w zakresie ochrony i zaopatrzenia ludności cywilnej należą:
a) organizacja służby ostrzegawczo alarmowej,
b) samoobrona ludności,
c) budownictwo schronów i ukryć,
d) medyczne zaopatrzenie i ewakuacja ludności,
e) ochrona dóbr kultury.

Samoobrona ludności jest jednym z bardzo ważnych działów OC Niemiec. Organizację samoobrony określa wydana w tej sprawie ustawa o samoobronie. Dzieli się ona na:
- samoobronę terenową obejmującą miejsce zamieszkania ludności i
- samoobronę zakładową obejmującą zakłady pracy.

W przedsięwzięciach z zakresu samoobrony przewiduje się wykorzystanie w trybie obowiązkowym całej ludności kraju w wieku od 16 do 65 lat. Ustawa o samoobronie ludności cywilnej z 1966 roku wymaga ścisłego wypełniania wymogów w zakresie przeszkolenia i przygotowania ludności do działań w warunkach stosowania broni masowego rażenia, np. właściciele przedsiębiorstw są kierownikami służby samoobrony i ponoszą odpowiedzialność za organizację szkolenia i zaopatrzenia składów osobowych w środki obrony, żywność i lekarstwa. Służba pomocy technicznej została utworzona w 1953 roku. Głównym jej zadaniem jest prowadzenie prac ratowniczych i remontowo - naprawczych przy awariach sieci elektrycznej, wodo - i gazociągowej, kanalizacji i odbudowa dróg komunikacyjnych, udzielanie pomocy technicznej w likwidacji klęsk żywiołowych i awarii. Znajduje się w niej ponad 600 oddziałów, w skład których wchodzi ok. 55 000 osób.

BUDOWA SCHRONÓW.
Podstawą prawną w zakresie budowy schronów stanowi ustawa o budownictwie ochronnym z 20.12.1965 roku. Na inwestorów podejmujących budowę budynków nakłada się obowiązek tworzenia pomieszczeń ochronnych dla osób, które będą w budynku pracować lub mieszkać. Taki sam obowiązek spoczywa na budujących szpitale, szkoły uczelnie, miejsca noclegowe itp. Program budownictwa przewidywał do początku lat 90 - tych przygotowanie ukryć dla 30% obywateli RFN, zamieszkałych w gęsto zaludnionych obszarach, a docelowo dla 50 - 70% całego zaludnienia kraju.

SŁUŻBA OSTRZEGAWCZO-ALARMOWA.

Obrona cywilna Niemiec posiada najlepiej rozwiniętą służbę ostrzegawczo - alarmową wśród państw NATO Europy Środkowej. Tworzy ją specjalny system ostrzegawczo - alarmowy, na który składają się:
- placówki i urządzenia własne i pomocniczej służby ostrzegawczo - alarmowej,
- niektóre placówki i urządzenia służby meldunkowej wojsk NATO,
- współpraca placówek służby ostrzegawczo - alarmowej sąsiednich państw - członków NATO.
Narodowy ośrodek ostrzegawczo - alarmowy mieści się w podziemnej części budynku Federalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Bonn. Znajduje się w nim stała służba dyżurna. Funkcjonuje tam także punkt odbioru doniesień, przeznaczony do opracowywania danych o aktualnej sytuacji zagrożenia terytorium Niemiec i sąsiednich państw, prognozowanie tej sytuacji oraz przekazywanie wyników do odpowiednich instancji.

SYSTEM SZKOLENIA KADR OBRONY CYWILNEJ NIEMIEC.

Kierowniczy skład wyższych organów zarządzania, niektórzy kierownicy służb ochrony od katastrof przeciwpożarowych oraz innych, przechodzą kurs szkolenia w utworzonej w tym celu w 1966 roku w Bad Godesberg Akademii Obrony Cywilnej. Główną rolę w systemie szkoleniowym odgrywa Federalny Związek Samoobrony. Centralnym ośrodkiem tego związku jest szkoła federalna w Waldbroel. Ponadto istnieje jeszcze 16 szkół krajowych, w których organizuje się kursy dla instruktorów, kursy specjalistyczne i szkolenie personelu placówek pomiaru radioaktywności. Szkolenie dorosłej ludności odbywa się według ustalonego programu w miejscach pracy lub domach mieszkalnych. Dużą uwagę w szkoleniu kadr poświęca się w medyczne - sanitarnych pododdziałach OC. W zakresie udzielania pierwszej pomocy i samopomocy przeszkolono ponad 5 milionów osób. Zadania OC Niemiec określane są sytuacją polityczno - obronną tego kraju, na którą składa się między innymi: położenie geograficzno-obronne kraju i jego struktura. Zmieniająca się sytuacja polityczna i militarna w Europie stwarza możliwość podejmowania wspólnych wysiłków w dziedzinie wspólnego bezpieczeństwa na tym kontynencie. Decydujący wpływ na zaistnienie takich warunków miał proces odprężenia, jaki zaistniał po upadku rządu w państwach Europy Środkowo - Wschodniej, zjednoczeniu Niemiec oraz rozwiązanie Układu Warszawskiego. Jeśli chodzi o Polskę, rozwój stosunków z Niemcami znalazł oparcie w traktacie o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17.06.1991 roku. Zawarte porozumienie stworzyło prawne ramy do rozwijania partnerskiej i pokojowej współpracy. Należy przyjąć, że również na odcinku obrony cywilnej nastąpi zacieśnienie współpracy.


TURECKA OBRONA CYWILNA

Celem organizacji Obrony Cywilnej w Turcji jest zminimalizowanie utraty życia i innego rodzaju strat podczas wojny lub katastrof.

Prawo obrony cywilnej wyjaśnia główne cele organizacji następująco:
1. zabezpieczyć życie i mienie obywateli podczas wojny;
2. ochrona życia i mienia obywateli podczas katastrof przyrody;
3. zmniejszenie strat w ludziach i ochrona ich mienia w czasie pożaru;
4. w przypadku uszkodzenia, renowacja, odbudowa i ochrona instytucji rządowych, które mają istotne
znaczenie dla kraju;
5. budowa morale wśród obywateli.

Zaplanowano założenie jednostek obrony cywilnej w 7 prowincjach (Istambuł, Ankara, Izmir, Samsun, Adana, Erzurum, Diyarbakir) aby spełniały funkcje ratunkowe pierwszej pomocy i pomagały ludziom w przypadku katastrof przyrody czy awarii technologicznych.
Obecnie założono w Ankarze jednostkę obrony cywilnej pod względem personalnym jak i wyposażenia. Dodatkowo były założone 20 osobowe jednostki w Istambule oraz 20 osobowe w Erzurum.
Oprócz tych jednostek obrony cywilnej w każdej prowincji zostały utworzone "Załogi Pogotowia Ratunkowego", które liczą 50 - 150 osób personelu.

Obrona Cywilna w Turcji jest w całości nieuzbrojona; podejmuje ona środki ochronne i działania ratownicze. Zarząd Generalny jest odpowiedzialny za:
a) zakładanie Służb Obrony Cywilnej wśród narodu i zapewnienie planowych akcji, koordynację działań i
nadzorowanie środków podejmowanych w celu ochrony budynków rządowych i zakładów prywatnych
b) planowanie i przebieg wszystkich działań związanych z nieuzbrojoną ochroną, pomoc w razie
niebezpieczeństwa i tzw. pierwszą pomoc
c) ustanawianie standardów dla departamentu straży ogniowej, edukowanie jej załogi i koordynowanie
działań związanych z ochroną przeciwpożarową i szeroko pojętą prewencją
d) szkolenia załogi Obrony Cywilnej i informowanie społeczeństwa o obronie cywilnej
e) zarządzanie funduszami Obrony Cywilnej
f) wypełnianie obowiązków sekretariatu Ministerstwa Obrony
g) wykonywanie innych obowiązków nałożonych przez specjalne prawa.

Z powodu użycia podczas II wojny światowej rakiet dalekiego zasięgu i innego rodzaju broni i idących za tym strat wśród obywateli i dużych uszkodzeń w obiektach ekonomicznych, zostały zrewidowane zasady organizacji służby cywilnej i w 1952 po wstąpieniu Turcji do NATO zostały zastosowane zasady krajów członkowskich NATO.
W 1959, w Turcji weszła w życie ustawa "O Obronie Cywilnej", która porządkuje sprawy Obrony Cywilnej i jej formy działalności.
Szkoła Obrony Cywilnej została założona w 1960 roku w celu edukacji i przygotowania praktycznego kandydatów. Jest ona bezpośrednio związana ze Sztabem Generalnym Obrony Cywilnej, Ministerstwa Wewnętrznego.
Obowiązki Szkoły Obrony Cywilnej są następujące:
1. Przygotowuje nauczycieli dla centrów obrony Cywilnej
2. Przeprowadza zajęcia praktyczne dla nowego personelu
3. Szkoli pozostały personel przeznaczony do central Obrony cywilnej i lokalnych biur.
4. Przygotowuje taktyczne i techniczne kursy dla oficerów
5. Wypełnia cele ogólnorozwojowe, badawcze i związane z planowaniem dotyczącym danej działalności
6. Szkoli personel straży pożarowej.


OBRONA CYWILNA WŁOCH

Kończy się we Włoszech, trwający od lat, proces przemian, którego celem jest utworzenie oraz oddanie do dyspozycji państwa i obywateli nowoczesnej, skutecznej w działaniach obrony i ochrony cywilnej.
Realizacja zadań budowy obrony i ochrony cywilnej, zwłaszcza w zakresie legislacyjnym trwała długo, gdyż napotykała w parlamencie na szereg trudności ze strony partii politycznych.
W procesie reformowania obrony i ochrony cywilnej korzystano z doświadczeń innych państw członkowskich NATO, które również przeprowadzają lub przeprowadziły zmiany w obronie i ochronie cywilnej.
Aby uniknąć pomieszania pojęć, należy określić różnice, jakie istnieją w państwach i dotyczą definicji ?obrony cywilnej" i ?ochrony cywilnej".
?Obrona cywilna" to zespół przedsięwzięć realizowanych lub zaplanowanych w celu zapewnienia maksymalnej sprawności funkcjonowania instytucji krajowych w czasie napięć, kryzysów, a przede wszystkim w razie wojny. Podmiotem obrony cywilnej jest więc przygotowanie ?frontu wewnętrznego", wspierającego wysiłek militarny państwa. Przygotowanie to nie może być improwizowane ani też nie może go zabraknąć.
Wszystkie inicjatywy podejmowane w obronie cywilnej muszą się opierać na ostrożnym i dokładnym planowaniu, w którym uwzględnia się realne możliwości kraju, takie jak:
- porządek konstytucyjny,
- sytuację geograficzno-wojskową,
- zasoby ekonomiczne,
- poziom uprzemysłowienia,
- sieć i systemy komunikacji,
- psychologię obywateli oraz
- inne ważne elementy natury politycznej i socjoekonomicznej.

Obrona cywilna wyróżnia następujące aspekty:
a) ciągłość funkcjonowania rządu,
b) alarmowanie i sprawną telekomunikację,
c) ochronę konwersji systemu ekonomiczno-produkcyjnego,
d) przedsięwzięcia ochrony ludności.
Działalność ta obejmuje więc specyficzne przedsięwzięcia związane z funkcjonowaniem organów instytucjonalnych państwa w czasach kryzysu wewnętrznego i międzynarodowego oraz wojny.
?Ochrona cywilna" zajmuje się natomiast przedsięwzięciami ochronnymi, które mają na celu ochronę ludności i zachowanie bezpieczeństwa publicznego w czasie klęsk i katastrof. Powyższa zasada została zawarta w Ustawie nr 996/1970, która była przez dziesięć lat punktem odniesienia dla całej administracji, zarówno państwowej, jak i prywatnej.

W świetle najnowszych doświadczeń sformułowanie to powinno być rozpatrywane zawsze w całości, i nie tylko w odniesieniu do ratownictwa, udzielania pomocy i interwencji w przypadku klęsk, a więc w nagłych wypadkach, ale również w odniesieniu do narastającego niebezpieczeństwa związanego z rozwojem ekonomiki kraju i stosowaniem coraz bardziej zaawansowanych technologii.

Nowa filozofia ochrony cywilnej wydaje się obejmować trzy podstawowe sektory:
1. Przewidywanie,
a) prewencje,
b) interwencja,
2. Kierowanie w nagłych wypadkach,
3. Odtwarzanie tkanki struktury socjalnej.

Ad.l. Przewidywanie - prewencja
Jest to zespół działań podejmowanych dla przewidywania i zapobiegania katastrofom, we
właściwym czasie i w sposób zorganizowany, jak również zmniejszania do minimum strat w
ludziach i dobrach.
Ad.2. Kierowanie w nagłych wypadkach.
Obejmuje ono wszelkie działania związane z udzielaniem pomocy w nagłych wypadkach przy
współudziale licznych sił, tych które przygotowują i wprowadzają dodatkowe przedsięwzięcia
ochrony cywilnej w ramach swoich zadań.
Ad.3. Odtwarzanie tkanki struktury socjalnej
W prowadzeniu działań ratowniczych i udzielaniu pomocy powinno się dostrzegać potrzebę
przywracania do dawnego stanu struktur socjoekonomicznych, a zwłaszcza służb publicznych,
zakwaterowania ludności i odtworzenia chociażby minimalnej aktywności produkcyjnej.

Ad. l a
Na działalność w sektorze przewidywania i prewencji składają się:
- Wykrycie zagrożenia i określenie standardu bezpieczeństwa, jaki chcemy zapewnić przez interwencję,
gromadzenie oraz wykorzystanie danych obejmujących geologię, sejsmologię, meteorologię, ekologię,
chemię i atomistykę.
- Ocena ekonomiczna przeprowadzonych działań ratowniczych. Na jej podstawie powinno się ustalać
terminy, środki i priorytety interwencji dla osiągnięcia optymalnych zależności między zakresem
działań a korzyściami uzyskanymi w wyniku akcji prewencyjnej.

Ad. I b
W sektorze przewidywanie - interwencja szczególną uwagę położono na utworzenie sieci monitorowania środowiska, który w odpowiednim czasie, tam gdzie to możliwe - w czasie rzeczywistym, sygnalizowałby o zmianach na wybranym obszarze i ich rozwoju. W rzeczywistości monitorowanie, zwłaszcza zaś wszelkie interwencje w przypadku zagrożeń (ostrzeganie przed trzęsieniem ziemi, zanieczyszczeniem środowiska, zalesianie, kontrola zbiorników wodnych) powinny być zawsze częścią rutynowych obowiązków administracyjnych i organów lokalnych oraz innych władz - zgodnie z zakresem ich odpowiedzialności.

W ten sposób władze regionalne, lokalne i inne, realizując w praktyce swoje powinności, nie wykonywałyby jedynie swoich celów w zakresie obsługi interesów publicznych, lecz w tym samym czasie, przez prognozowanie i prewencję, pomagałyby ochronie cywilnej w pomocy w nagłych wypadkach, zmniejszając przez to liczbę interwencji ze strony ochrony cywilnej. Kierowanie w nagłych wypadkach jest rdzeniem ochrony cywilnej i obejmuje dostarczanie nagłej pomocy ludności oraz zapewnia ochronę własności publicznej i prywatnej. Jesteśmy przekonani, że państwo ma prawo i obowiązek kierowania bezpośrednio w tej fazie, ponieważ musi na czas wprowadzić ochronę podstawowych czynników, tj. ludności oraz terytorium, i nie może czekać, aż inne organy będą gotowe zareagować na wydarzenia. Podczas interwencji w razie nagłego wydarzenia państwo nie musi respektować lokalnej autonomii, zwłaszcza gdy może ograniczać czasowo prawa indywidualne i zbiorowe w obliczu potrzeby zrealizowania wspólnych przedsięwzięć podejmowanych przez połączone ośrodki kierowania.

Działaniami w kryzysie muszą kierować władze centralne i terenowe (na pierwszym szczeblu burmistrz, który we Włoszech odgrywa podwójną rolę - głowy municypalnej i urzędnika rządu centralnego). Przy nim znajdują się komitety reprezentujące wszystkie siły, które w normalnych czasach zajmują się przygotowywaniem odpowiednich przedsięwzięć, wprowadzanych w razie zagrożenia.
W celu rozwiązywania poważnych problemów operacyjnych, wynikających z błędów popełnionych w latach ubiegłych, premier obarczył ministra bez teki odpowiedzialnością za koordynowanie poczynań wszystkich urzędów administracji państwowej, samorządowej i prywatnej - zaangażowanych w działania ochronne w ochronie cywilnej, minister spraw wewnętrznych został wyznaczony do wypełnienia określonych funkcji koordyncji w sektorze obrony cywilnej. Na schemacie l pokazano, jak odpowiedzialni za obronę i ochronę cywilną ministrowie są wspierani przez dwa komitety; Międzyministerialną Komisję Techniczną ds. Obrony Cywilnej (CITDC) i Komitet Operacyjny ds. Nagłych Wypadków (EMERCOM).
Międzministerialna Komisja Techniczna ds. Obrony Cywilnej, jest głównym organem operacyjnym. W celu rozwiązywania poważnych problemów operacyjnych, wynikających z błędów popełnionych w latach ubiegłych, premier obarczył ministra bez teki odpowiedzialnością za koordynowanie poczynań wszystkich urzędów administracji państwowej, samorządowej i prywatnej - zaangażowanych w działania ochronne w ochronie cywilnej, minister spraw wewnętrznych został wyznaczony do wypełniania takich samych funkcji ko