Hydrosfera

Hydrosfera - Jedna z geosfer, ogół wód na Ziemi, tak tych powierzchniowych (oceany, morza, jeziora, rzeki), jak i tych znajdujących się pod ziemią, w atmosferze (para wodna) i zamrożonych w lodowcach. Hipoteza solarna – tłumaczy pochodzenie wody aktywnością słoneczną. Docierający do Ziemi wiatr słoneczny niesie jądra atomów wodoru, które w górnych warstwach atmosfery, wychwytując elektrony, przekształcają się w atomy wodoru. Następnie atomy te wchodzą w reakcję z tlenem, tworząc wodę. Hipoteza geochemiczna – opiera się na fakcie obecności wody w magmie. Szacuje się, że może jej być do 8%. Para wodna w gorącej magmie w temperaturze poniżej wartości krytycznej (+374,65C) ulega skropleniu, tworzy roztwory hydrotermalne, krążące systemem spękań skalnych. W trakcie aktywności wulkanicznej woda zostaje uwolniona do atmosfery lub hydrosfery. Kondensacja – ruchy pary wodnej w atmosferze wywołane są przez zmiany temp.podłoża, ukształtowanie terenu i grawitację. Gdy powietrze osiąga wilgotność względną 100%, zostaje przekroczony punkt rosy i dochodzi do kondensacji(skroplenia) Jeżeli dochodzi do tego przy ujemnej temp. To para wodna przechodzi w postać śniegu lub lodu i mówimy wtedy o resublimacji. Woda na powierzchni ziemi paruje, a proces ten odbywa się tym intensywniej, w im wyższej temp. Zachodzi. Parowaniem nazywamy zmianę stanu skupienia wody, w wyniku której przyjmuje ona postać lotną. Parowanie z powierzchni lodu czy śniegu nazywamy sublimacją. Parowanie z powierzchni roślin nosi nazwę transpiracji. Retencja - zdolność dorzecza do zatrzymywania wody opadowej. Wody reliktowe - wody które w przeszłości geologicznej zostały uwięzione w warstwach skalnych i przez to nie miały kontaktu z otoczeniem przez długi okres czasu. Bilans wodny - jest to zestawienie obiegu wody w przyrodzie na poszczególnych obszarach (np. dorzecze, zlewisko itd.), z rozróżnieniem na przychody i rozchody. Mierzy się go, biorąc pod uwagę ilość opadów na danym terenie, odpływ powierzchniowy i podziemny z danego terenu, parowanie.Wody podziemne to wody, zalegające pod powierzchnią Ziemi na różnych głębokościach i powstałe na skutek różnych procesów geologicznych.W.Podziemne: zaskórne- występują bardzo płytko, podlegają dobowym zmianom temp. Są silnie zanieczyszczone; gruntowe- zasilane są z powierzchni ziemi przez infiltrację, są mniej zanieczyszczone, wykazują roczne zmiany temp. Głębinowe- są głęboko pod powierzchnią ziemi, odizolowane od powierzchni warstwami nieprzepuszczalnymi, mają stałą temp. Cieplice- wody głębinowe mogą mieć temp. Wyższą od średniej rocznej temp. Powietrza w danej miejsc. Jeżeli ich temp. Przekracza 36,6ْ C to nazywamy je wodami gorącymi(termalnymi) Wody mineralne- 1)solanki zwykłe, zawierające głównie sól kamienną NaCl i solanki gorzkie (tzw. woda gorzka, przeczyszczająca), czyli wody chlorkowo-sodowe 2)wody siarczanowe- zawierają wolny siarkowodór H2S, siarczany: gł. wapnia CaSO4 , magnezu MgSO4 i sodu Na2SO4
3)szczawy- wody z wolnym dwutlenkiem węgla CO2, zawierające wodorowęglany (kwaśne węglany): wapnia Ca(HCO3)2 i sodu NaHCO3 4)wody radoczynne - zawierają małe ilości pierwiastków promieniotwórczych, co najmniej 2nC/kg. Wszechocean – ogólne określenie całości wód morskich na powierzchni Ziemi, tj. oceanów i wchodzących w ich skład mórz. Morze - część oceanu, oddzielona od niego przez półwysep, wyspę, łańcuch wysp lub podwodne próg, przez co właściwości jego wód nabierają cech indywidualnych. Dzieli je się na: przybrzeżne – (Beringa, Ochockie); śródlądowe – (Śródziemne, Bałtyckie); międzywyspowe – (Banda, Celebes, Sulu) Zatoka - część zbiornika wodnego (morza, oceanu, jeziora) wcinającego się w ląd, odgraniczona od wód otwartych przylądkami lub małymi wyspami. Zasolenie wód określa się jako ogół substancji rozpuszczonych w wodzie. Średnie zasolenie oceanu światowego wynosi około 35 promili, co znaczy że w 1000 g wody rozpuszczone jest 35 g soli. Poziom zasolenia zależy przede wszystkim od parowania wody dlatego najwyższe zasolenie notuje się w rejonach zwrotnikowych. Falowanie wiatrowe - powstaje w wyniku oddziaływania wiatru na wodę. Energia ruchu z atmosfery przekazywana jest do powierzchni morza. Proces przekazywania energii od atmosfery do oceanu odbywa się w funkcji czasu i w przestrzeni. Prąd morski - duże i niemalże niezmienne ruchy wody w oceanach wywołane różnicami temperatur wody w oceanach, na ruch ten ma wpływ też ruch obrotowy Ziemi i występowaniem wiatrów stałych. Pływy morskie (przypływy i odpływy) – regularnie powtarzające się podnoszenie i opadanie poziomu wody w oceanie. Wywołuje je zjawisko pływowe, a konkretnie siły grawitacyjne Księżyca, oraz w mniejszym stopniu, Słońca oraz siła odśrodkowa wywołana obrotem Ziemi wokół środka ciężkości układu Ziemia - ciało niebieskie działające na naszą planetę. Przeciętny czas między przypływami wynosi 12 gozin i 24 minuty. Źródła - naturalny, skoncentrowany, samoistny wypływ wody podziemnej na powierzchnię Ziemi. Warstwowe - najczęściej mało wydajne źródła spływowe lub obfite źródła przelewowe; dolinne – rodzaj źródła występujący w dnie lub na zboczach doliny, w miejscu przecięcia się powierzchni doliny z zwierciadłem wód podziemnych. szczelinowe - mające zmienną wydajność; Ciek- każda powierzchniowa struga wody płynąca własnym, naturalnym korytem. Wśród cieków wyróżnia się rzeki, potoki, strumienie. Ustrój rzeczny - sposób w jaki kształtuje się przepływ rzek w ciągu roku. Głównie zależy od sposobu zasilania oraz klimatu. ustrój lodowcowy - wahania stanów wód związane są z topnieniem lodowców w porze letniej ustrój śnieżny - wysokie stany wód występują w okresie topnienia śniegu wiosną, niskie - jesienią; rzeki o tym ustroju są przez większą część roku zamarznięte ustrój złożony - wahania stanu wód na są następstwem rożnych sposobów zasilania (Wisła, Odra). Estuarium nazywamy poszerzone, lejkowate ujście rzeki, które podlega pływom morskim. Przypływy i odpływy działają erozyjnie i poszerzają ujście rzeki, jednocześnie uniemożliwiając utworzenie się delty z materiału osadowego przyniesionego biegiem rzeki. Estuaria dzielimy na otwarte i przegrodzone. Delta to ujście rzeki w postaci kilku odnóg, tworzących obszar nizinny o charakterze bagiennym przypominający kształtem grecką literę Δ. Jeziora mogą być odpływowe, przepływowe, bezodpływowe. Jeziora oligotroficzne to zbiorniki o wodach bardzo ubogich w substancje biogenne i organiczne. Są bardzo dobrze natlenione, z dużą przezroczystością wody, z małą zawartością fosforanów i azotanów. Jeziora eutroficzne są żyzne, charakteryzują się małą przezroczystością wody. w takich zbiornikach zasięg penetracji światła słonecznego do wód jest niewielki, szczególnie latem, i sięga niekiedy tylko 20–100 cm. Często występująca zielona lub zielonożółta barwa wody spowodowana jest masowym rozwojem glonów. Nieraz w warstwie przydennej ma miejsce długo trwający deficyt tlenu. Wody takich jezior mają odczyn zasadowy lub obojętny. Jeziora dystroficzne są to niewielkie, płytkie, śródleśne jeziorka o brunatnej lub ciemnożółtej barwie wody, kwaśne (pH zawsze poniżej 6), o dużej ilości rozpuszczonych substancji humusowych, zawsze małej zawartości wapnia i niewielkiej ilości tlenu w podpowierzchniowych warstwach wody. Jeziora Kosmiczne wypełnione wodą kratery powstałe po uderzeniu meteorytu np. Crater Lake w Am. Pół. Tektoniczne- powstałe w wyniku ruchu skorupy ziemskiej w zapadliskach i rowach tektonicznych np.Tanganika, Titicaca, Bajkał. Wulkaniczne powstałe w kraterach wygasłych wulkanów, wypełnione wodą pochodzenia atmosferycznego np. Albano we Włoszech, jeziora na Jawie. Deltowe - jezioro na obszarze delty rzecznej, powstające pomiędzy wałami brzegowymi odgałęzień rzeki. Krasowe – Jeziora powstałe w zagłębieniach skał wapiennych np.Dratów, poza tym przybrzeżne krasowo-bagienne (Polesie Zachodnie). Przybrzeżne – Nie ma pewności co do zgodności ich powstania. Możliwe że powstały gdy zatoki morskie zostały odcięte od morza mierzejami. Inna teoria mówi że zagłębienia powstałe w pobliżu morza napełniają się słoną wodą morską. Bagienne, osuwiskowe, biogeniczne- tereny zabagnione, jeżeli odpływ wody zostanie ograniczony przez osuwisko mamy do czynienia z jeziorem osuwiskowym. Jeziora powstają w wyniku działalności bobrów budujących tamy i spiętrzających wody rzek lub dla swych żeremi. Polodowcowe to takie jeziora które powstały na skutek wypełnienia się wodą wgłębień po lądolodzie Skandynawskim. Dzielimy na: cyrkowe – głębokiem znajdują się w zagłębieniach kotłów polodowcowych; Morenowe – powstały tak jak opisane jest powyżej. Są one regularne, czasem wręcz prawie idealnie okrągłe i niezbyt głębokie. Powstały gdy lodowiec naciskał na teren tworząc wgłębienia a w innych miejscach tworzył wzgórki. Przykładem takiego jeziora są jeziora Śniardwy i Mamry. Rynnowe – Także powstały na skutek działalności lądolodu ale w inny sposób niż jeziora morenowe. Mianowicie kiedy nastąpiło ocieplenie temperatur lodowiec zaczął się topić. Woda wypływająca z pod lodowca rzeźbiła podłużne i głębokie rynny. Potem wypełniły się one i powstały jeziora rynnowe – długie i głębokie. Przykładem takich jezior są jeziora Gopło i Hańcza które jest najgłębsze w Polsce i w Niżu Europejskim. Ma aż 108 m głębokości. Oczka – powstały w zagłębieniach wypełnionych pierwotnie martwym lodem, są niewielkie, okrągłe. Antropogeniczne - utworzone przez człowieka np. Zalew Koronowski. Lodowiec powstaje z przekształcenia pokładów wiecznych śniegów w lód lodowcowy. Gromadzący się śnieg pod wpływem panującej temperatury, przy dużej wilgotności powietrza i pod wpływem cisnienia nadległych warstw śniegu zmniejsza swą objętość, częściowo krystalizuje i stopniowo przekształca się wpierw w firn, a następnie w lód firnowy i lodowcowy. Lodowce: pokrywy i czapy lodowe, górskie i dolinne, przedgórskie. Mokradła to ekosystemy podmokłe strukturalnie i funkcjonalnie, stanowią formy przejściowe między ekosystemami typowo lądowymi i typowo wodnymi, zwykle usytuowane są na ich pograniczu. Torfowisko – jest jednym z typów mokradeł – siedlisk na tyle uwodnionych, że występuje tam specyficzna roślinność i zachodzą procesy akumulacji osadów organicznych. niskie – najczęstsze na obszarze Polski, wykształcają się w obrębie dolin rzecznych, żyzne i bogate florystycznie: zbiorowiska szuwarowe (trzcina, pałka) lub darniowe (mchy, turzyce); wysokie (mszary) – powstające w bezodpływowych zagłębieniach terenu, silnie kwaśne, ubogie w substancje odżywcze a co za tym idzie ubogie florystycznie (mchy, turzyce, rośliny owadożerne); przejściowe – typ pośrednim między torfowiskiem niskim a wysokim lub stadium rozwojowe torfowiska wysokiego.