Boże Narodzenie

BOŻE NARODZENIE

Myślę, że każdemu z nas Boże Narodzenie kojarzy się z symbolami tego święta, czyli z choinką, prezentami, kolędami. Jednak przede wszystkim jest to święto religijne.

Narodzenie Chrystusa miało miejsce miejsce ponad 2 tysiące lat temu. Chociaż podczas każdej Eucharystii w sposób mistyczny następuje przypomnienie tego wydarzenia, to raz w roku odbywa się to szczególnie. Właśnie 25 grudnia przypadającego na dzień 7 stycznia we współczesnym, czyli gregoriańskim kalendarzu.
Św. Łukasz opisuje wcielenie Syna Bożego: ?Udał się Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem (...) Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położył w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie?.

Boże Narodzenie znalazło swój wyraz w niektórych zwyczajach ludowych, otaczających to święto. Są to zwyczaje związane z postem, dotyczą potraw związanych z nim i z Wigilią. W tym przypadku są one wspólne dla całego chrześcijaństwa ? 12 potraw postnych i uroczysty obiad w dzień święta. W tradycji prawosławnej świętowanie pamiątki wcielenia Syna Bożego poprzedza 40-dniowy ?post bożonarodzeniowy?. Zaczyna się on 15 listopada, czyli w dniu św. Filipa Apostoła, i dlatego czasem jest nazywany ?postem filipowym?. Wtedy wierni m.in. powstrzymują się od spożywania pokarmów zwierzęcych. Sama Wigilia jest dniem ścisłego postu. Jednymi z najważniejszych z 12 potraw są kasza z dużą ilością maku, zwana kutią, prosfora oraz kompot z suszu.
Kolejnym elementem kojarzącym się z Bożym Narodzeniem jest kolęda. Znaczenie jej jako pieśni bożonarodzeniowej ustaliło się dość późno, bo dopiero w XIX w. Chociaż jej korzenie sięgają czasów pogańskich, dziś jest ona manifestacją prawdy o Nowonarodzonym. Kolędy prawosławne są bardzo charakterystyczne.

TROPARION ŚWIĘTA-(jedna z form muzycznych)

Rożdiestwo Twoje, Christie Boże nasz, wozsija mirowi swiet razuma, w niem, bo zwiezdam służaszczii, zwiezdoju uczachusia, Tiebie kłaniatisia, Sołncu prawdy i Tiebie wiedieti s wysoty Wostoka. Hospodi, sława Tiebie.
Słowa te znaczą: Narodzenie Twoje, Chryste Boże nasz, dało światu mądrość, dzięki której ci, co gwiazdom służyli, przez gwiazdę zostali pouczeni jak należy się kłaniać Tobie, Słońcu Prawdy i Ciebie poznawać z perspektywy Wschodu, Panie chwała Tobie.

Kondakion-(rodzaj hymnu liturgicznego typowego dla cerkwi prawosławnej)
Diewa dnieś Presuszczestwiennaho rażdajet, i ziemla wiertiep Niepristupnomu prinosit, anhieli s pastyrmi sławosłowiat, wołswi że so zwiezdoju putieszestwujut; nas bo radi rodisia otrocza młado Prewiecznyj Boh.
Dziś Panna rodzi Wiecznie Istniejącego i ziemia udziela Stajenki Niedostępnemu: Aniołowie z pasterzami głoszą chwałę, mędrcy z gwiazda podróżują, albowiem narodziło się dla nas Dzieciątko, przedwieczny Bóg.

IKONA BOŻEGO NARODZENIA

Ikona nawet poprzez drobne detale kompozycji podkreśla zarówno Boską, jak i ludzką naturę Słowa, które ciałem się stało. W centrum, na tle groty, spoczywa Matka Boża, obok której, w żłóbku przypominającym ołtarz, leży Dzieciątko. Jest Ono obwiązane ściśle opaskami tak, że przypomina zmarłego w grobie - jest to symbol misji, jaką ma do spełnienia na świecie. Przedstawiona na ikonie pieczary czarna czeluść, oznacza świat, skażony przez grzech człowieka. Centralną scenę otaczają przedstawienia wydarzeń, które towarzyszyły narodzinom Jezusa: pokłonu pasterzy i magów, hołdu aniołów, ucieczki do Egiptu. Św. Józef jest zazwyczaj przedstawiany w rozmowie z pasterzem, a w prawym dolnym rogu widoczne są dwie kobiety przygotowujące Dzieciątko do kąpieli. Nad grotą usytuowana jest gwiazda, rzucająca światło na Maryję i Jej Syna - symbol łaski zesłanej w Jezusie przez Boga ludziom.

Przy żłobie w grocie stoją wół i osioł. Choć Ewangelie nie wspominają o nich, to zawsze pojawiają się one obok Bożego Dzieciątka. Poprzez obecność tych zwierząt ikona przypomina nam o proroctwie Izajasza (1,3):?Wół zna swego właściciela, a osioł żłób swego pana, lecz Izrael nie ma rozeznania, Mój lud niczego nie rozumie?. Ikona Bożego Narodzenia podkreśla ważną rolę Matki Bożej wyróżniając Ją spośród innych postaci centralnym umiejscowieniem oraz Jej różniącą się od pozostałych postaci wielkością. Jest ona najwyższym dziękczynieniem, które człowiek przynosi swemu Bogu. Przez ten dar Bogarodzicy, upadłe człowieczeństwo akceptuje swe zwabienie, które dokonuje się poprzez Wcielenie Boga. Na ikonie przedstawieni aniołowie oddają chwałę oraz przynoszą dobrą nowinę. Ukazane jest to zazwyczaj przez to, że niektóre zwracają się ku górze, wznosząc ku Bogu pieśń chwały, natomiast pozostałe przynoszą dobrą nowinę, zwracając się ku ludziom. Tymi ludźmi są pasterze, słuchający radosnej pieśni aniołów. Po drugiej stronie ikony są ukazani idący pieszo lub jadący konno mędrcy ze Wschodu, prowadzeni przez gwiazdę. Pieczarę wskazuje im długi, wychodzący z gwiazdy promień. Gwiazda ta łączy się z nim, symbolizując świat niebios. Dwie kobiety, w dolnej części ikony, obmywają narodzone Dziecię. Ta scena wskazuje na to, że Dzieciątko Jezus jest podobne do wszystkich nowonarodzonych niemowląt. Kolejną osobą jest Józef, który ukrywał się pod postacią starego, zgarbionego pasterza. Stoi przed nim szatan, przedstawiany z małymi różkami lub krótkim ogonem. W ten sposób ikona oddaje treść pewnych tekstów liturgicznych, które mówią o stanie zadręczenia duszy Józefa i jego wątpliwościach.

Wsienoczna

W Cerkwiach prawosławnych i unickich w noc Bożego Narodzenia odbywa się
całonocne czuwanie -wsienoczna, podczas którego śpiewa się: Christios rażdżajestia sławicie- (Chrystus się rodzi, chwalcie go). Po nim następuje świąteczna Liturgia Eucharystii. W pierwszy dzień świąt wczesnym popołudniem odprawia się uroczyste nieszpory Bożego Narodzenia. Drugi dzień świąt Narodzenia Pańskiego obchodzony jest przez chrześcijan wschodnich jako święto maryjne, obchodzone ku czci Bożej Rodzicielki. Zwane jest ono po grecku synaksis, a w języku staro-cerkiewno-słowiańskim Sobór Bogarodzicy. Syryjczycy określają to święto jako gratulacje składane Maryi, ponieważ nawiązuje do zwyczaju składania matce gratulacji następnego dnia po urodzeniu dziecka. Zwyczaj ten powszechny jest u ludów semickich na Bliskim Wschodzie. Obchody ku czci Matki Bożej w dzień po Bożym Narodzeniu są najstarszym świętem maryjnym w całym chrześcijaństwie. W Bizancjum było ono już znane w V w. W liturgii rzymskiej znaczenie maryjne tego święta z czasem się zagubiło. Przywróciła je jednak posoborowa reforma liturgiczna, ustanawiając w pierwszy dzień Nowego Roku ? uroczystość Maryi Bożej Rodzicielki. Na Wschodzie drugie święto Bożego Narodzenia w ciągu wieków zachowało zawsze charakter obchodu ku czci Matki Bożej. W cerkwi odprawia się nieszpory wigilijne z procesją pokutną wokół cerkwi i jutrznię tego święta. Trwa to najmniej 1,5 godziny. Głównym punktem nabożeństwa jest wyjście celebransów przed ikonę świętego, odczytanie ewangelii o męczenniku, okadzanie ikony i śpiewanie ku jego czci. Potem ludzie podchodzą do ikony, całują ją i otrzymują, udzielane przez głównego celebransa, namaszczenie olejkiem palącym się przed ikoną. W cerkwiach nie ma zwyczaju ustawiania szopki, praktykowanego w świątyniach katolickich. W widocznym miejscu umieszcza się natomiast odświętnie przystrojoną ikonę, przedstawiającą scenę narodzenia Pana Jezusa.