Niedostosowanie społeczne

1. Niedostosowanie społeczne – za dziecko niedost. społ., uważa się takie dziecko, które jest niezdolne do swobodnego uczestnictwa w życiu swojej grupy i do reagowania na jej wymagania w sposób możliwy do przyjęcia. | pojęcie niejednoznaczne, do polskiej lit. Pedagogicznej wprowadziła je M. Grzegorzewska w 1952r. na konferencji zorganizowanej przez UNESCO poświęconej wychowaniu i zdrowiu dziecka.
2. Kryteria niedostosowania społecznego
Kryterium objawowe – przejawy niewłaściwego stosunku jednostki do siebie i otoczenia.
Kryteria psychologiczne; wyjaśnienia etiologiczne:
- koncepcje czynnikowe;
- koncepcje psychodynamiczne, poznawcze, behawioralne;
W pedagogice nieprzystosowanie: występowanie zachowań nieakceptowanych, niezgodnych z przyjętymi ogólnie zasadami i normami. Nieprzystosowanie przejawia się także w nieumiejętności funkcjonowania w określonej roli społecznej. Dziecko nieprzystosowane to dziecko, u którego proces przystosowanie uległ zaburzeniu.
3.Symptomy niedostosowania społecznego| w młodszym wieku szkolnym:
- nieposłuszeństwo wobec dorosłych;
- zachowania bierne;
- zachowania agresywne;
- podstawa kłamliwości;
- wagary;
- niepowodzenia w nauce szkolnej;
Typologia D.H. Scotta (czy jakoś tak)
- zachowania wrogie – cechujące się przede wszystkim agresją, początkowo skierowaną na najbliższe otoczenie, później przenoszona na środowisko społeczne;
- zachowania zahamowane – cechujące się przeżywaniem depresji, bierność społeczna, obawa przed nowymi sytuacjami, napięcia w sytuacji ekspozycji społecznej. Są one charakterystyczne dla dzieci z nadmierną kontrolą wewnętrzną i brakiem poczucia własnej wartości;
- zachowania niekonsekwentne – przejawiają się w braku umiejętności koncentracji uwagi, pobudliwości i niekonsekwencji w działaniu. Dzieci z takimi symptomami reagują w sposób natychmiastowy, a ich reakcje często są nieadekwatne, przypadkowe, nieprzemyślane, co wiąże się z naruszeniem norm społecznych.
4. Rodzaje niedostosowania społecznego i fazy zaburzeń zachowania
Rodzaje niedost. społ wg. K. Pospieszyła i A. Żabczyńskiej
- zachowania przestępcze (przekroczone normy prawne)
- zachow. neurotyczne (z nadmiaru lęku: fobie, obsesje, konwulsje, histerie)
- zachow. psychopatyczne (niedostatek lęku, brak empatii, gwałtowność reakcji emocjonalnych)
Fazy zaburzeń zachowania dzieci i młodzieży wg. J. Konopnickiego
- faza początkowa – zaburzenie manifestuje się wprost, reakcje są przeważnie spontaniczne i impulsywne;
- faza utrwalonego zachowania – dziecko reaguje na warunki zewnętrzne nie wprost, ale w sposób okrężny;
- faza przewlekła – zaburzenie jest tak zaawansowane, że następuje izolacja jednostki od normalnej grupy społecznej;
5. Przyczyny niedostosowania społecznego
- czynniki indywidualne;
- czynniki środowiska rodzinnego;
- czynniki środowiska szkolnego i rówieśniczego;
6. Szkoła jako generator niedostosowania społecznego
Teoria instytucji totalnych E. Hoffmana a niedostosowanie społeczne
Instytucja totalna – określenie to opisuje cechy miejsca, w którym ludzie przez dłuższe okresy żyją i pracują w izolacji od społeczeństwa na zewnątrz.
Cechy instytucji zamkniętych:
- wszystkie aspekty życia toczą się w jednym miejscu i są kontrolowane przez jedną, zawsze tę samą władzę.
- każda faza jakiegoś działania przeprowadzona jest w bezpośredniej obecności innych osób, wszystkich traktuje się jednakowo i wymaga się od nich wykonywania wspólnie tych samych czynności.
- codzienne zajęcia mają swój ścisły rozkład wg, którego bezpośrednio po jednym typie zajęć następuje drugi, wszystko w ustalonym wcześniej czasie;
- kolejność czynności narzucana jest przez system jawnie sformułowanych formalnych rozporządzeń oraz przez zespół urzędników, których zadaniem jest nadzór;
- różne czynności i działania łączone są ze sobą w jednym racjonalnym planie, który ma za zadanie wypełnienie oficjalnych zadań i celów instytucji;
- istnieje zasadniczy rozdział między ogromną grupą rządzących, czyli pensjonariuszy danej instytucji, a małą grupą nadzorców;
- każda z tych grup skłonna jest wyobrazić sobie drugą grupę w kategoriach wąskich, pełnych wrogości stereotypów;
- członkowie kadry skłonni są uważać się za nadrzędnych i pełnych prawości, natomiast pensjonariuszy – za gorszych, godnych potępienia i innych;
- ruchliwość społeczna między tymi dwoma grupami jest bardzo ograniczona, dystans społeczny jest bardzo duży i formalnie zalecany;
- przepływ informacji do pensjonariuszy jest ograniczony, pensjonariusze nie biorą udziału w podejmowaniu decyzji o swoim losie;
7. Zróżnicowanie społeczne, a problemy niedost. społ w perspektywie kodów językowych Basil’a Bernstein’a.
Geneza teorii – próba poszukiwania przyczyn niepowodzeń szkolnych danych grup młodzieży wywodzącej się głownie z klasy robotniczej.
Właściwości kodu ograniczonego (working class)
- krótkie proste gramatyczne, często nie dokładne zdania, uboga konstrukcja składowa, proste i powtarzające się spójniki. Utrudnione jest to zatem budowanie bardziej złożonych ciągów zdaniowych.
- sztywne, ograniczone użycie przymiotników i przysłówków związane z tendencja do jak najprostszego określania zjawisk.
- częste używanie krótkich rozkazów, przy czym rozkaz ma spowodować określone zachowanie, traktowany jest jako ostateczny argument.
- stwierdzenia są często formułowane jako pytania, które mają uczuciową wzajemność i zrozumienie.
- rzadkie używanie zaimków nieosobowych jako podmiotu.
- wypowiedzi są na niskim stopniu ogólności. Używa się raczej symboli konkretnych, namacalnych, niż określeń zależności logicznych.