Dziura ozonowa, efekt cieplarniany.

Czym jest dziura ozonowa?
W atmosferze ziemskiej na wysokosci od 10 do 50 km wystepuje warstwa o podwyzszonej koncentracji ozonu (O3) - ozonosfera. Maksymalne stezenie ozonu utrzymuje sie na wysokosci ok. 23 km. Od konca lat 70 - tych obserwuje sie znaczny spadek zawartosci ozonu, szczególnie nad Antarktyda, w rejonie bieguna poludniowego. Zmniejszenie koncentracji ozonu w ozonosferze jest nazywane dziura ozonowa.
Powstawanie dziury ozonowej

Dziura ozonowa powstaje wskutek niszczenia warstwy ozonowej przez zwiazki chemiczne, zwane freonami.Pod wplywem promieniowania ultrafioletowego freony ulegaja fotolizie, w wyniku czego uwalniane zostaja atomy chloru. Chlor wchodzi w reakcje z ozonem, tworzac równie aktywny tlenek chloru (ClO) oraz zwykly tlen (O2). Nastepnie reakcja dwóch czasteczek tlenku chloru prowadzi do powstania czasteczki dwutlenku chloru (ClO2) oraz uwolnienia kolejnego atomu chloru, który rozbija nastepne czasteczki ozonu. Oprócz tego dwutlenek chloru moze ulegac rozpadowi na atom chloru oraz dwuatomowa czasteczke tlenu.
Ponizej zamiescilem reakcje chemiczne zachodzace podczas niszczenia ozonu:

CnClxFy CnFy + x Cl

Cl + O3 ClO + O2

2 ClO ClO2 + Cl

ClO2 Cl + O2

Przedstawione powyzej reakcje przebiegaja az do calkowitego wyczerpania sie czasteczek ozonu lub do momentu usuniecia chloru wskutek innych reakcji chemicznych.Ocenia sie, ze roczne tempo spadku zawartosci ozonu wynosi ponizej 0,2% w okolicach równika oraz od 0,4 do 0,8% w umiarkowanych szerokosciach geograficznych. Jednak najwieksze (i wciaz zwiekszajace sie) tempo spadku ozonu stratosferycznego obserwuje sie w rejonie bieguna poludniowego w okresie wczesnojesiennym (przelom wrzesnia i pazdziernika). W okresie 1987-92 calkowita zawartosc ozonu stratosferycznego zmniejszyla sie o ponad 50% w stosunku do zawartosci z 1970 roku, kiedy to srednia pazdziernikowa wynosila jeszcze 300D ( 1D [dobson] - jednostka uzywana do okreslania koncentracji ozonu, nazwana na czesc konstruktora przyrzadów pomiarowych ).Mozna zadac pytanie: dlaczego dziura ozonowa powstaje wlasnie nad Antarktyda (na pólkuli poludniowej), mimo ze najwieksza emisja gazów niszczacych ozon wystepuje na pólkuli pólnocnej, na terenach najbardziej rozwinietych i uprzemyslowionych. Oto mechanizm powstawania dziury ozonowej nad Antarktyda:

Powietrze zanieczyszczone freonami, halonami i innymi gazami, na skutek róznic cisnien zostaje wprawione w ruch i jest przenoszone na pewne odleglosci. Wraz z wielkoskalowymi pradami powietrznymi w atmosferze ziemskiej (wiatrami stratosferycznymi) masy zanieczyszczonego powietrza sa nastepnie roznoszone po calej kuli ziemskiej. Obecnie freony wystepuja nad cala powierzchnia kuli ziemskiej, nawet w miejscach tak odleglych od uprzemyslowionych terenów (Europa, USA), jak Antarktyda. W okresie, kiedy na pólkuli pólnocnej rozpoczyna sie pora wiosenna, nad Antarktyda zaczyna sie noc polarna. Tworzy sie wtedy regularny, stabilny, trwajacy pól roku wir, w którym powietrze krazy wokól bieguna poludniowego. Masy powietrza antarktycznego sa wtedy calkowicie odizolowane od doplywu powietrza równikowego, zawierajacego zawsze wysokie stezenie ozonu stratosferycznego. Reakcje niszczenia ozonu przez freony przebiegaja szybciej, niz reakcje powstawania ozonu, zatem jego koncentracja wyraznie ulega zmniejszeniu. W 1982 roku zaobserwowano kilkudniowy calkowity brak ozonu w dolnych warstwach stratosfery.

Z przedstawionego powyzej mechanizmu powstawania dziury ozonowej mozna latwo zauwazyc, jak bardzo wazna role dla ludzkosci spelniaja lasy równikowe, które poprzez produkcje olbrzymich ilosci tlenu atmosferycznego (O2) umozliwiaja powstawanie ozonu (O3).


Gazy niszczace ozon
Wsród gazów wywierajacych niszczacy wplyw na warstwe ozonowa najwiekszy udzial maja freony, halony oraz tlenki azotu.Pod wzgledem chemicznym freony (CFC) sa pochodnymi chlorowcowymi weglowodorów nasyconych. W czasteczce zawieraja atomy chloru i fluoru, niekiedy równiez bromu. Powstaja przez dzialanie fluorowodorem na halogenopochodne metanu lub etanu w obecnosci katalizatora - pieciochlorku antymonu. Nizsze freony charakteryzuja sie znaczna preznoscia pary w niskich temperaturach i wysokim cieplem parowania. Ze wzgledu na duza pojemnosc cieplna maja znaczny udzial w zwiekszaniu sie efektu cieplarnianego. Nie maja zapachu lub posiadaja zapach eteru. Sa bezbarwne i nietoksyczne. Znalazly zastosowanie w produkcji urzadzen chlodzacych i klimatyzacyjnych oraz (obecnie coraz rzadziej) w produkcji kosmetyków i dezodorantów. Najbardziej znanymi i najczesciej uzywanymi freonami jest dichlorodifluorometan (CCl2F2), zwany freonem F-12 oraz dichlorotetrafluoroetan (C2Cl2F4), zwany freonem F-114. Obecnie oblicza sie, ze w atmosferze znajduje sie ponad 20 mln ton freonów.Halony sa pochodnymi fluorowcowymi metanu i etanu. Sa nietoksycznymi gazami lub cieczami. Nie ulegaja spalaniu. Stosowane sa do produkcji gasnic halonowych.Tlenki azotu powstaja w ozonosferze glównie w wyniku spalania paliw przez silniki samolotów i rakiet. W znacznych ilosciach tlenki azotu wydzielane sa do ozonosfery równiez w wyniku wybuchów jadrowych.


Skutki niszczenia warstwy ozonowej
Ozonosfera pochlania bardzo szkodliwe dla wszystkich zywych organizmów promieniowanie ultrafioletowe (UV) o dlugosci fali ponizej 390 nm. Niszczenie warstwy ozonowej prowadzi do zmniejszania sie efektywnosci pochlaniania promieni UV. W wyniku tego organizmy sa narazone na zwiekszone promieniowanie ultrafioletowe.Nadmiar promieni UV moze doprowadzic do zaklócenia równowagi calych ekosystemów. Promieniowanie ultrafioletowe przenika wode do kilku metrów wgleb (w przypadku wód czystych nawet do kilkunastu metrów). Powoduje to zamieranie szczególnie wrazliwych organizmów roslinnych i zwierzecych tworzacych plankton. Konsekwencje tego sa widoczne w nastepnych ogniwach lancucha troficznego. Zmniejszy sie wiec wystepowanie ryb zywiacych sie planktonem oraz ryb drapieznych.Promieniowanie ultrafioletowe wplywa równiez niekorzystnie na rosliny. Wsród roslin, które wykazuja reakcje na promienie UV, ponad dwie trzecie gatunków jest na nie wrazliwe. Nalezy przy tym zaznaczyc, ze sa to glównie gatunki roslin uprawnych i przemyslowych.Zwiekszenie sie natezenia promieniowania ultrafioletowego na Ziemi odbije sie z pewnoscia w gospodarce czlowieka. Zmniejszenie liczebnosci populacji ryb na skutek zaniku planktonu doprowadzi do znacznie mniejszych polowów na okreslonym terenie. Ucierpi wiec rybactwo i rybolówstwo. W wyniku niszczenia przez promienie UV chlorofilu roslin uprawnych (np. zbóz) zmniejsza sie plony, a wiec ucierpi rolnictwo.Promieniowanie ultrafioletowe moze jednak negatywnie wplywac bezposrednio na ludzi. Poprzez wytwarzanie pigmentów w skórze, czlowiek tylko w niewielkim stopniu jest zdolny do obrony. Nadmierne promieniowanie UV moze oslabiac u ludzi system immunologiczny i tym samym zmniejszac odpornosc na infekcje i choroby. Wsród chorób tych najgrozniejsze sa z pewnoscia choroby nowotworowe, a szczególnie nowotwory skóry (np. czerniak). Ponadto promieniowanie ultrafioletowe powoduje podraznienie spojówek, a przez to wystepowanie licznych chorób oczu, glównie zacmy. Promienie UV powoduja takze przyspieszenie procesów starzenia sie skóry.Jesli do srodowiska wciaz wydzielane beda freony i inne gazy niszczace ozon, to w niedalekiej przyszlosci dziura ozonowa powiekszy znacznie swój rozmiar i wkrótce pojawi sie nad cala kula ziemska. Nie bedzie to juz wiec dziura ozonowa, ale calkowity zanik ozonu w atmosferze ziemskiej.


Ochrona warstwy ozonowej
Juz w 1971 roku dwóch chemików zauwazylo i udowodnilo niszczacy wplyw freonów na warstwe ozonowa atmosfery. Byli nimi prof. Sherwood Rowland i dr Mario Molina (laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii z 1995 roku). Komisja do spraw ochrony srodowiska ONZ zwrócila uwage na to zjawisko dopiero w 1976 roku. Od tego czasu freony znalazly sie na liscie zwiazków chemicznych niebezpiecznych dla srodowiska naturalnego. Konkretne dzialania majace na celu niedopuszczenie do zmniejszania sie warstwy ozonowej nad powierzchnia kuli ziemskiej zaczeto jednak podejmowac dopiero od 1982 roku, kiedy to dr Joe Farman odkryl na Antarktydzie Zachodniej calkowity zanik ozonu w atmosferze. W 1987 roku w celu ochrony warstwy ozonowej z inicjatywy UNEP (Programu Ochrony Srodowiska Narodów Zjednoczonych) 31 panstw (w tym Polska) podpisalo Protokól Montrealski. Zakladano w nim 50 - procentowe ograniczenie produkcji freonów do 2000 roku w stosunku do wartosci z 1986 roku. Od 1990 roku rzeczywiscie obserwuje sie zmniejszenie tempa wzrostu freonów w atmosferze - z 5% rocznie do mniej niz 3%. Ponadto 11 pazdziernika 1990 roku Polska stala sie czlonkiem Konwencji Wiedenskiej w sprawie ochrony warstwy ozonowej, w mysl której zakazana jest produkcja freonów oraz import zagranicznych urzadzen chlodzacych zawierajacych freony. Mozna wiec mówic o znacznym wzroscie swiadomosci wladz i spoleczenstwa, co jest pocieszajacym zjawiskiem. W produkcji kosmetyków i dezodorantów nie stosowane sa juz praktycznie freony, a jako nosniki uzywane sa inne, nieszkodliwe dla srodowiska gazy - propan i butan. Kosmetyki te oznaczane sa jako "CFC frez" lub "ozon friendly" (przyjazne ozonowi). Takze nowoczesne lodówki i chlodziarki sa urzadzeniami bezfreonowymi.Jednak pomimo wszelkich dzialan majacych na celu niedopuszczenie do dalszej emisji freonów i halonów, w ciagu najblizszych kilkudziesieciu lat nie stanie sie mozliwe odbudowanie warstwy ozonu nawet do grubosci sprzed 20 laty.

Czym jest efekt cieplarniany?
Ziemia posiada atmosfere o grubosci ponad 1000 kilometrów. Atmosfera zawiera masy powietrza, które zatrzymuja i magazynuja cieplo pochodzace ze slonca pod postacia promieniowania podczerwonego. Podwyzszenie temperatury powierzchni Ziemi bedace skutkiem zatrzymywania energii slonecznej przez gazy cieplarniane nazywane jest efektem cieplarnianym lub "szklarniowym".

Jak powstaje efekt cieplarniany?

Mechanizm powstawania efektu cieplarnianego przedstawilem na zamieszczonym obok schemacie.
Znaczna czesc promieniowania slonecznego (promieniowanie krótkofalowe o dlugosci fali od 0,1 do 4 mm) jest przepuszczana przez atmosfere ziemska i pochlaniana przez powierzchnie Ziemi, co powoduje jej ogrzanie. Wskutek ocieplenia powierzchni Ziemi nastepuje emisja promieniowania podczerwonego (promieniowanie dlugofalowe o dlugosci fali od 4 do 80 mm). Znaczna czesc tego promieniowania jest pochlaniana przez znajdujace sie w atmosferze czasteczki wody, dwutlenku wegla i innych gazów oraz przez drobne kropelki wody w chmurach. Energia cieplna jest teraz przekazywana przez atmosfere glównie z powrotem do powierzchni Ziemi w postaci tzw. promieniowania zwrotnego a tylko czesciowo w przestrzen kosmiczna. Promieniowanie zwrotne ogrzewa ponownie powierzchnie Ziemi, dlatego jest podstawowa przyczyna wystepowania na naszej planecie efektu cieplarnianego. Energia oddawana przez nasza planete jest mniejsza od energii przyjmowanej pochodzacej ze Slonca.
Dzieki ochronie atmosfery przed wychlodzeniem Ziemi srednia temperatura powietrza wynosi ok. +15C. Gdyby atmosfera nie zawierala gazów cieplarnianych, nagrzana powierzchnia Ziemi wypromieniowywalaby swa energie w przestrzen kosmiczna, dlatego srednia temperatura powietrza bylaby równa ok. -17C.
Dopóki czlowiek nie zanieczyszczal srodowiska w tak znacznym stopniu, jak ma to miejsce obecnie, glówna role w pochlanianiu ciepla odbitego od powierzchni Ziemi pelnila para wodna. Jednak od kilkudziesieciu juz lat na skutek dzialalnosci czlowieka szybko wzrasta rola pozostalych gazów cieplarnianych.

Czym sa gazy cieplarniane?
Gazy cieplarniane sa lotnymi substancjami chemicznymi wystepujacymi w atmosferze, których budowa fizyko-chemiczna pozwala na zatrzymywanie i magazynowanie energii cieplnej oraz przekazywanie jej do powierzchni Ziemi w postaci promieniowania podczerwonego.Sposród ponad 30 dotychczas zidentyfikowanych gazów cieplarnianych w ponizszej tabeli umiescilem 5 najwazniejszych ze wzgledu na udzial w efekcie cieplarnianym oraz zdolnosc do pochlaniania promieniowania podczerwonego w porównaniu do dwutlenku wegla.W powstawaniu efektu cieplarnianego najwazniejsza role odgrywa dwutlenek wegla, którego udzial wynosi 50%. Tak wysoki udzial CO2 w efekcie cieplarnianym, mimo najmniejszej efektywnosci pochlaniania promieniowania podczerwonego jest mozliwy dzieki jego wysokiej zawartosci w atmosferze - ok. 0,03% (zaw. objetosciowa). Rola dwutlenku wegla w efekcie cieplarnianym wciaz wzrasta, co jest skutkiem dzialalnosci czlowieka: emisja CO2 zwiazana z przemyslem, polaczona z gwaltownym zmniejszaniem sie powierzchni terenów zalesionych. Oblicza sie, ze globalna emisja CO2 wynosi ok. 1011 t/rok. W obecnym stuleciu stezenie tego gazu wzroslo od ok. 270 ppm na poczatku XX w. do 360 ppm w latach 80.Wysoki udzial w powstawaniu efektu cieplarnianego ma równiez metan (CH4) - 18%. Gaz ten powstaje i jest emitowany do atmosfery w wyniku licznych reakcji beztlenowego rozkladu szczatków roslin i zwierzat oraz beztlenowego rozkladu odchodów zwierzecych. Metan jest glównym skladnikiem gazu ziemnego, dlatego tez jego znaczne ilosci sa uwalniane do atmosfery wraz z wydobywanym weglem kamiennym i ropa naftowa.Freony, przeciwienstwie do pozostalych gazów, które umiescilem na powyzszym wykresie, nie powstaja w sposób naturalny. Powstaja one jedynie w wyniku reakcji chemicznych przeprowadzonych przez czlowieka (dzialanie fluorowodorem na halogenopochodne metanu lub etanu w obecnosci katalizatora - pieciochlorku antymonu) i stosowane sa w chlodnictwie oraz (obecnie coraz rzadziej) do produkcji aerozoli. Freony sa szczególnie niebezpiecznymi gazami, nie tylko ze wzgledu na bardzo mala aktywnosc chemiczna, czego skutkiem jest duza trwalosc. W porównaniu do dwutlenku wegla freony odznaczaja sie od 10 do 20000 razy wieksza efektywnoscia w pochlanianiu promieniowania podczerwonego. Nalezy takze zauwazyc, ze freony powoduja rozklad ozonu (O3) na tlen (O2), czego skutkiem jest powstanie tzw. dziury ozonowej Udzial ozonu w powstawaniu efektu cieplarnianego wynosi 12%. Powstaje w sposób naturalny - z tlenu pod wplywem wyladowan atmosferycznych lub promieniowania ultrafioletowego. Ozon wystepuje w dolnych warstwach atmosfery w malych ilosciach (ok. 2 · 10-5 g/dm3). Jego zawartosc jest znacznie wieksza w górnych warstwach atmosfery (w ozonosferze). Chroni tam wszystkie zywe organizmy na Ziemi przed promieniowaniem ultrafioletowym.Najmniejsza role w powstawaniu efektu cieplarnianego sposród gazów wymienionych w powyzszej tabeli i zamieszczonych na wykresie odgrywaja tlenki azotu - 6%. Do srodowiska dostaja sie glównie wraz ze spalinami samochodów oraz razem z azotowymi nawozami sztucznymi. Najbardziej efektywnym tlenkiem jest N2O (150 razy efektywniejszy od dwutlenku wegla), jednak jego zawartosc w atmosferze jest równa ok. 10-6%.Na skutek dzialalnosci czlowieka zawartosc gazów cieplarnianych w atmosferze systematycznie wzrasta, co prowadzi do poglebiania sie efektu cieplarnianego. Powinnismy zastanowic sie, jakie beda konsekwencje ocieplenia klimatu na Ziemi.


Czy moze nam grozic katastrofa ekologiczna?
Konsekwencje ocieplenia klimatu na Ziemi
Skutki stopniowego ocieplania klimatu na Ziemi zauwazamy juz od wielu lat. W wielu miejscach na Ziemi obserwuje sie wzrost sredniej temperatury powietrza. Ogrzane wody w morzach i oceanach powoduja topnienie lodowców na biegunach Ziemi oraz zwiekszaja swoja objetosc, co prowadzi do podniesienia sie ich poziomu.
W ciagu najblizszych piecdziesieciu lat moze dojsc do zalania wielu obszarów polozonych na malej wysokosci bezwzglednej (n. p. m.). Obliczono, ze w wyniku stopienia lodowców na Grenlandii i Antarktydzie pod woda moze znalezc sie prawie cala Holandia, Dania, znaczna czesc Belgii i Bangladeszu. Na terenie Polski moze zostac zalany obszar polozony w odleglosci nawet do 100 km od wybrzeza Morza Baltyckiego.Jednak teoretycznie mozliwe jest równiez zwiekszenie sie masy lodowców. W wyniku ocieplenia klimatu zwiekszy sie parowanie wód w morzach i oceanach, co doprowadzi do zwiekszenia ilosci opadów na Ziemi. W okolicach biegunów naszej planety opady sniegu moga przyczynic sie do szybkiego nagromadzenia lodowców. Niestety obecnie nie obserwuje sie takiego zjawiska.Znacznie bardziej prawdopodobne jest przesuniecie sie stref klimatycznych na Ziemi ku biegunom. Powodów tego zjawiska moze byc wiele. Nadmierne ogrzewanie mas powietrza moze doprowadzic do zmian cyrkulacji lokalnych i wielkoskalowych pradów powietrznych nad powierzchnia kuli ziemskiej. Efekt cieplarniany moze równiez doprowadzic do zmian systemu pradów morskich. Nietrudno domyslec sie, jakie beda skutki przemieszczenia sie stref klimatycznych. Nowe warunki klimatyczne wywolaja liczne kleski zywiolowe. Zmienione uklady cisnien atmosferycznych spowoduja powstanie huraganów, cyklonów i tornad. Zwiekszone parowanie wód w morzach i oceanach doprowadzi do wystepowania nawalnych opadów, a skutkiem tego beda liczne powodzie, a w górach lawiny. Jednoczesnie na obszarach polozonych w znacznych odleglosciach od wielkich zbiorników wodnych w wyniku szybkiego wysychania gleb utrzymywac sie beda susze. Dlugotrwalym suszom bardzo czesto towarzysza pozary lasów, spalana biomasa emituje do atmosfery olbrzymie ilosci smogu zawierajacego CO2,CO, tlenki azotu i inne gazy dodatkowo zwiekszajace natezenie efektu cieplarnianego. Gatunki roslin i zwierzat, które nie dostosuja sie do zmienionych warunków, po prostu znikna z powierzchni Ziemi. Wiele chorób zwiazanych z goracym klimatem (np. malaria) dotknie ludzi i zwierzeta, które sa calkowicie na nie nieodporne.

Skutki zmiany klimatu wskutek efektu cieplarnianego mozna takze bedzie zauwazyc w gospodarce czlowieka, a scislej mówiac - w rolnictwie. Sklad chemiczny gleb, charakterystyczny dla danej strefy klimatycznej, nie zmieni sie tak gwaltownie, jak temperatura i wilgotnosc powietrza. Nie bedzie wiec mozliwa uprawa roslin na terenach o wiekszych, niz dotychczas szerokosciach geograficznych, mimo sprzyjajacych tam warunków klimatycznych, gdyz gleby nie beda urodzajne. Rolnictwo nie bedzie w stanie wyzywic zwiekszajacej sie wciaz liczby ludnosci.Konsekwencje ocieplenia klimatu na kuli ziemskiej sa wiec oczywiste - wiele osób zginie w wyniku coraz liczniejszych klesk zywiolowych. Jeszcze wiecej ludzi umrze z glodu i na skutek nowych chorób. Efekt cieplarniany jest wiec problemem ekologicznym stanowiacym realne zagrozenie dla ludzkosci. Powinnismy zatem juz dzis poszukiwac rozwiazan tego problemu oraz zastanowic sie nad tym, co robic, aby niedopuscic do zwiekszania sie globalnego ocieplenia.


Rozwiazania problemu
Jak juz wspomnialem na stronie tytulowej, aby rozwiazac wspólczesne problemy naszego srodowiska nie wystarcza wysilki jednego, czy kilku narodów. Efekt cieplarniany stanowi zagrozenie dla calej ludzkosci, dlatego rozwiazan tego problemu musza poszukiwac wszyscy ludzie.
Kazdy czlowiek moze wplywac na zmniejszanie sie natezenia efektu cieplarnianego poprzez np. segregacje smieci i uzywanie surowców wtórnych. Ogranicza w ten sposób emisje dwutlenku wegla, która towarzyszy produkcji opakowan, a takze zmniejsza wydzielanie metanu, powstajacego przy rozkladzie substancji organicznych na wysypiskach smieci.
Spoleczenstwo powinno oszczedzac energie. Dzieki zastosowaniu materialów izolacyjnych w budynkach mieszkalnych mozliwe jest zabezpieczenie przed nadmierna utrata energii cieplnej. Energia elektryczna moze byc oszczedzana dzieki uzywaniu nowoczesnych, energooszczednych urzadzen elektrycznych. W ten sposób zmniejszmy zapotrzebowanie na energie, a wiec mozliwe stanie sie ograniczenie jej produkcji przez cieplownie i elektrownie. Tym samym zmniejszy sie emisja dwutlenku wegla do atmosfery.
Nalezy równiez zwrócic uwage na efektywnosc pracy cieplowni i elektrowni. Obliczono, ze wykorzystywane jest tylko 35% energii, która powstaje w wyniku spalania wegla. Pozostale 65% ulega rozproszeniu, glównie w postaci ciepla. Po przeprowadzeniu odpowiednich remontów elektrowni mozliwe staloby sie wykorzystanie tej energii np. do otrzymania goracej wody sluzacej potrzebom przemyslu lub do ogrzewania budynków mieszkalnych.

W celu zmniejszenia emisji dwutlenku wegla do atmosfery nalezy zaczac poszukiwac alternatywnych zródel energii. Sklania nas do tego równiez zjawisko gwaltownego zmniejszania sie ilosci paliw kopalnych (oblicza sie, ze swiatowe zasoby ropy naftowej wyczerpia sie za ok. 30 lat, natomiast poklady wegla kamiennego zostana wyeksploatowane za ok. 170 lat). Odnawialne zasoby energii praktycznie nigdy sie nie wyczerpia. Nalezy do nich zaliczyc: promieniowanie sloneczne, ruchy mas powietrza, ruchy wód w rzekach, fale i plywy morskie, energia geotermiczna. Najwazniejszym zródlem energii dla Ziemi jest promieniowanie Slonca. Wraz z promieniowaniem slonecznym do Ziemi dociera moc o wartosci ok. 178 000 TW (1 TW = 100000 MW), z czego ok. 30% jest odbijane przez atmosfere, ponad 45% pochlaniaja lady i morza w postaci ciepla, pozostala jest zuzywana w cyklu hydrologicznym, w procesach fotosyntezy oraz do wprawiania w ruch powietrza i fal morskich. Dla porównania spalajaca rocznie od 1,5 do 2 mln ton wegla sredniej wielkosci elektrownia ma moc zaledwie 1000 MW.
Znaczny udzial w emisji dwutlenku wegla i tlenków azotu maja pojazdy silnikowe. Aby ograniczyc emisje gazów cieplarnianych przez samochody nalezy próbowac naklonic spoleczenstwo do korzystania ze srodków transportu publicznego lub innych pojazdów, nie zanieczyszczajacych srodowiska - rowerów.

W regulacji zawartosci dwutlenku wegla w atmosferze ziemskiej najistotniejsze znaczenie maja lasy. Obliczono, ze 1 ha lasu moze pochlonac 250 kg dwutlenku wegla. Nalezy calkowicie zaprzestac wycinania lasów równikowych oraz ograniczyc wycinanie i wypalanie pozostalych lasów. Nalezy równiez sadzic nowe drzewa w miejsce wycietych.

O dzialaniach majacych na celu ograniczenie emisji dwutlenku wegla do atmosfery rozmawiano w czerwcu 1992 na tzw. "Szczycie Ziemi" w Rio de Janeiro w Brazylii. Uchwalono tam tzw. Ramowa Konwencje, która uzupelniala tzw. Protokól Montrealski z 1978 postanowieniami w sprawie zmniejszenia emisji CO2, CH4 i N2O.
Ograniczanie emisji swiadczy o tym, ze narody zdaja sobie sprawe z zagrozenia, jakie moze stanowic efekt cieplarniany i próbuja przeciwdzialac natezaniu sie globalnego ocieplenia.