Płazińce i obleńce

Płazińce inaczej robaki płaskie, są to zwierzęta spłaszczone grzbieto-brzusznie, dwubocznie symetryczne, o lekko zaznaczonej cefalizacji. Z zewnątrz okrywa je jednowarstwowy nabłonek, który u form wolno żyjących jest orzęsiony. Pod nabłonkiem leży warstwa mięśni okrężnych i wzdłużnych. Brak jamy ciała. Całą przestrzeń między narządami wypełnia parenchyma, tkanka zbudowana z dużych, przylegających do siebie komórek. Spełnia ona między innymi funkcje szkieletu. Jej jędrność powoduje, że np. skurcz wzdłużnych mięśni grzbietowych wygina ciało robaka i rozciąga wzdłużne mięśnie brzuszne. Przez parenchymę przebiegają włókna mięśni grzbieto-brzusznych, spłaszczających ciało.

Układ pokarmowy- o ile jest, nie ma odbytu i funkcjonuje tak samo jak u jamochłonów, z podobnymi etapami wstępnego trawienia pozakomorkowego, fagocytozy i ostatecznego trawienia wewnątrzkomorkowego.

Układ oddechowy-brak, mimo że tempo metabolizmu jest mniej więcej dziesięciokrotnie wyższe niż u jamochłonow. Gatunki wolno żyjące wymieniają gazy całą powierzchnią ciała, czemu sprzyja spłaszczenie ciała i małe rozmiary. Pasożyty mogą uzyskiwać energię z procesów beztlenowych.

Układ krążenia-brak, ale w funkcji roznoszenia pokarmu mogą go zastępować, jak u jamochlonów, rozgałęzienia układu pokarmowego.
Układ nerwowy-składa się z dwu zwojów głowowych i dwu pni nerwowych, biegnących wzdłuż ciała.
Układ wydalniczy(regulacja ciśnienia osmotycznego)-(usuwanie nadmiaru wody)-zapewniają nefrydia, cienkie kanaliki, przenikające ciało. Wydalają one również produkty uboczne azotowej przemiany materii. Nefrydia łączą się w większe kanały zbiorcze, ktorych liczba, przebieg i miejsce uchodzenia na zewnątrz są charakterystyczne dla poszczegolnych gromad.

Układ rozrodczy-ma bardzo skomplikowaną budowę. Płazince są niemal wyłącznie obojnakami o zapłodnieniu krzyżowym, chociaż może się zdarzać samozapłodnienie.

Wirki
Są to wolno żyjące płazince słodkowodne lub morskie, wyjątkowo lądowe. Poruszają się za pomocą rzęsek nabłonka, które pędzą wodę ku tyłowi, przez co zwierzę uzyskuje napęd do przodu. Wzdłuż krawędzi ciała powstają przy tym drobne wiry, widoczne pod powiększeniem, stąd nazwa wirków. Duże gatunki pełzają lub pływają, pomagając sobie wyginaniem ciała. Jako organizmy wolno żyjące wirki mają oczy, najczęściej jedną parę.

Wypławek biały-na jego mleczno białym ciel widać wyraźnie oczy i przeświecający układ pokarmowy. Składa się on z gardzieli w kształcie ruchomego rękawa i rozchodzących się od niej trzech gałęzi jelita, dzielących się na dalsze drobne gałązki.

Wypławki czarne-są bardzo ciemno ubarwione, mają jedną parę oczu położonych na jasnych polach i stąd dobrze widocznych. Układ pokarmowy i rozrodczy są zaledwie dostrzegalne.

Wielooczka czarna-przypomina wypławki czarne, ale ma blisko 30 maleńkich oczek wokół krawędzi przedniego końca ciała.
Większość wypławków zamieszkuje czyste i zarośnięte płytkie wody stojące. Nektóre żyją w górskich potokach. Unikają światła, kryjąc się pod kamieniami, opadłymi liśćmi i gałęziami.

Rozwój wypławków i innych wirków jest prosty, tzn. z jaja wylęga się mały wirek, budową i trybem życia podobny do postaci dorosłej.

Wypławki są bardzo odporne na głód:głodzone zużywają komórki swego ciała i po prostu stopniowo maleją, nieraz wielokrotnie, bez uszczerbku dla ruchliwości i ogólnej kondycji. Niektóre wypławki odznaczają sie wielką zdolno/ścią do regeneracji.

Budowa wypławka białego:
oko, przednia gałąź jelita, gardziel, otwór gębowy, układ rozrodzczy

Pasożytnictwo

Pasożyt jest to organizm żyjący w ścisłym związku przestrzennym z innym organizmem-żywicielem-na jego koszt i z jego szkodą. Tasiemiec żyjący stale w jelitach np. lisa, jest pasożytem wewnętrznym.Wesz która całe życie spędza w owłosieniu żywiciela jest pasożytem zewnętrznym. Pasożyty wewnętrzne nie mają oczu ani ubarwienia. Nie mają narządu ruchu - nabłonka urzęsionego, za to mają narządy czepne, ktorymi przytwierdzają się do ciała żywiciela. Z drugiej strony, ich nabłonek musi być odporny na działanie enzymów trawiennych żywiciela. Pasożyty wewnętrzne mają zdolność "oddychania beztlenowego", czyli uzyskiwania energii w procesie beztlenowego rozkładu glukozy do kwasu mlekowego. Jest to sposób niezmiernie rozrzutny, wykorzystujący zaledwie około 5% energii, którą można by uzyskać na drodze tlenowej. Pasożyty jednak z jednej strony są w sytuacji przymusowej, bo tlenu nie mają, z drugiej strony mogą sobie na taką rozrzutność pozwolić, mając stały i niewyczerpalny nadmiar pkarmu. Przywry i tasiemce nie utraciły zdolności oddychanie tlenowego, w razie możności przebierają tlen i wykorzystują go. Rozwój pasożytów wiąże się najczęściej ze zmianą żywiciela. Organizm, w którym bytuje postać dojrzała nazywamy żywicielem ostatecznym. Jaja pasożyta wydostają się z jego ciała na zewnątrz i zarażają organizm, w którym rozwija się larwa. Ten organizm nazywamy żywicielem pośrednim. Przejście do żywiciela ostatecznego odbywa się zwykle, choć nie zawsze, tak, że żywiciel ostateczny zjada pośredniego razem z larwą.

Przystosowanie do pasożytniczego trybu życia:
-nabłonek odporny na strawienie
-brak ubarwienia, narządów zmysłów i narządów ruchu
-brak układu krwionośnego, oddechowego i pokarmowego(wchłanianie pokarmu strawionego przez żywiciela)
-narządy czepne:przyssawki(tasiemiec nieuzbrojony), przyssawki i haczyki(tasiemiec uzbrojony)
-oddychanie beztlenowe
-produkowanie olbrzymich ilości jaj, obojnactwo, możliwość samozapłodnienia
-wykorzystywanie żywicieli pośrednich(rozmnażanie bezpłciowe) i żywicieli ostatecznych(rozmnażanie płciowe)

Przywry to płazińce długości 2-50mm, najczęściej listkowatego kształtu, pasożytujące w kręgowcach.

Naskórek przywr składa się z głębszej warstwy dużych, luźno ułożonych komórek i z powierzchniowej wspólnej wszystkim komórkom warsty bejądrowej cytoplazmy, obfitującej w mitochondria. Ponieważ tak samo zbudowany jest naskórek tasiemcow, przypuszcza się że przywry mają zdolność wchłaniania pokarmu przez powierzchnię ciała. Między komórkami naskórka przebiegają włókna mięśniowe.

Aparat czepny stanowią dwie przyssawki-gębowa, okalająca otwór gębowy i ślepo zamknięta brzuszna.
Układ pokarmowy to krótki przełyk i dwie ślepo zakończone gałęzie jelita. U stosunkowo dużej motylicy wątrobowej te gałęzie dzielą się jeszcze dalej na gałązki wtórne.

Układ rozrodzczy wypełnia całe wnętrze ciała, zwykl;e jest obojnaczy. Przywry mają bardzo skomplikowany cykl rozwojowy. Larwy rozmnażają się partenogenetycznie, dając larwy następnego pokolenia, które mogą atakować następnego żywiciela. Pierwszym żywicielem pośrednim są niemal zawsze ślimaki, drugim często bywają ryby. Dość rozpowszechnione są larwy swobodnie pływające, które poszukują żywiciela i aktywnie wnikają do jego ciała.

Motylica wątrobowa(pigułka strona 158)
Tasiemce są to płazińce o budowie strobili, pasożytujące w jelitach kręgowców. Ciało tasiemcaskłada się z główki, szyjki i wielu członów. Główka jest opatrzona aparatem czepnym, złożonym z przyssawek, ewentualnie również haków. Szyjka stanowi strefę twórczą. Następuje tutaj intensywne namnażanie się komórek. Dalej ciało zaczyna stopniowo dzielić się poprzecznie na człony. Ku tyłowi napotykamy kolejno człony coraz to starsze i dojrzalsze. W każdym członie rozwija się kompletny obojnaczy układ rozrodzczy. Zaplemnienie może zachodzić między członami dwu sąsiadujących tasiemców, między różnymi członami tego samego tasiemca, a także w obrębie jednego członu. Stare człony, całkowicie wypełnione macicą, pełną jaj, odrywają się od strobili i z kałem żywiciela wydostają na zewnątrz. Cykle rozwojowe tasiemców bywają złożone, z wieloma kolejnymi larwami i żywicielami pośrednimi. Larwy te jednak rozmnażają się jak larwy przywr, tylko przeobrażają się w larwę następnego stadium.(strona 57 w książce)

Tasiemiec uzbrojony-długości do 4m, ma główkę opatrzoną czterema przyssawkami i wieńcem haków. Pasożytuje w jelitach człowieka, wywołując różne zaburzenia zdrowia. Żywicielem pośrednim jest zwykle świnia. Wągry z jedną główką, średnicy kilku milimetrów, rozwijają się w mięśniach. Znacznie groźniejsze jest zarażenie jajami, gdyż człowiek jest wtedy żywicielem pośrednim. Wędrująca larwa może niekiedy osiedlić się w miejscu nietypowym, np. w mózgu lub w oku, gdzie rozwój wągra powoduje niebezpieczne uszkodzenia.

Tasiemiec nieuzbrojony-długości 12m, podobny do poprzedniego, ale bez wieńca haków na główce (stąd różnica w nazwach), pasożytuje w jelicie człowieka. Żywicielem pośrednim jest bydło. Wągry z jedną główką, średnicy kilku milimetrów, rozwijają się w mięśniach.

Tasiemiec bąblowca-jest maleńki, długości zaledwie do 6mm, złożony z 3-5 członów. Pasożytuje w jelicie psa. Żywicielem pośrednim może być bydło, owce, świnie a także człowiek. Zarażenie jajami tego tasiemca jest bardzo niebezpieczne, gdyż wągier, zwany bąblowcem, umieszcza się zwykle w wątrobie i tam rozrasta w pęcherz średnicy kilkunastu centymetrów, wypełniony tysiącami mikroskopijnych główek.

Mózgowiec-długości ok. 1m, pasożytuje w jelicie psa. Żywicielem pośrednim jest owca. Wągier umieszcza się w mózgu i rozrasta do średnicy kilku centymetrów, powodując śmiertelną chorobę, zwaną kołowacizną.

Obleńce - inaczej robaki obłe, mają kształt ciała obły, to znaczy na przekroju zbliżony do koła. Wyróżniają się jamą ciała i przewodem pokarmowym.

Między umięśnioną ścianą ciała a układem pokarmowym znajduje się obszerna jama ciała, wypełniona płynem. Pod wpływem ruchów i skurczów zwierzęcia płyn jamy ciała miesza się i przelewa, spełniając funkcje układu krążenia. Roznosi szybko po całym ciele pokarm, metabolity, gazy, wyrównuje ich stężenie, słowem łączy organizm w jedną fizjologiczną całość. Ponadto płyn jamy ciała spełnia funkcję szkieletu hydraulicznego. Jego ciśnieniu obleńce zawdzięczają sztywność swych ciał. Ponieważ ciśnienie płynu zależy od napięcia mięśni powłoki ciała, sztywność ciała może być zmieniana, gdy sztywność mezoglei i parenchymy była wartością stała.

Układ pokarmowy obleńców w przeciwieństwie do jamochłonów i płazińcow, jest przewodem pokarmowym, to znaczy rurą, ciągnącą się przez ciało od otworu gębowego do odbytu. W układzie tego typu obróbka pokarmu odbywa się systemem przepływowoym, potokowym. Otwierają się ogromne możliwości specjalizacji poszczególnych odcinków, odpowiedzialnych za pobranie pokarmu, trawienie, wchłanianie, formowanie kału.Możliwe staje się również częstsze pobieranie pokarmu, bo gdy jedna jego porcja znajduje się w fazie wchłaniania, inna może być własnie trawiona, a tymczasem zwierzę może już pobierać trzecią porcję.

Wrotki są to wolno żyjące wodne obleńce, długości 0,1-2mm, a więc równie małe jak pierwotniaki. Na przodzie ciała mają wieniec rzęsek, z reguły podwójny, za pomocą którego pływają i napędzają sobie pokarm do otworu gębowego. Tylny koniec jest wydłużony w nóżkę. Całość niejednokrotnie przypomina stentora. W ogromnych l;icbach zamieszują one wszelki wody słodkie (w zaniedbanym akwarium), wilgotną glebę, gęste darnie wilgotnych mchów na wszystkich kontynentach i we wszystkich strefach klimatycznych. Żywią się mniejszymi od siebie oraganizmami, szczątkami organicznymi,a same są pokarmem zwierząt nieco większych jak stułbiopławy, wirki, oczliki i dafnie. Wrotki są najczęsciej diploidalnymi samicami, rozmnażającymi się dzieworodnie, tzn bez zapłodnienia.U wielu gatunków dotychaczas nie wykryto samców. U innych, samice od czasu do czasu wytwarzają jaja haploidalne, z których dzieworodnie lęgną się haploidalne samce. Z haploidalnych jaj, które zostały zapłodnione, wylęgają się znowu diploidalne, dzieworodne samice.

Budowa wrotka:
wieniec rzęsek, otwor gębowy, gardziel, żołądek, narządy rozrodzcze, jama ciała, jelito, odbyt, nóżka

Nicienie są to obleńce wolno żyjące lub pasożytnicze o wydłużonym, nieraz nitkowanym kształcie, długości 0,3-1200mm, najczęściej jednak poniżej 10mm. W tej gromadzie uderzający jest kontrakt między znaczną jednostajnością budowy, a niesłychanym zróżnicoaniem trybu życia i zajmowanych środowisk. Ciało okrywa martwy, niekomórkowy oskórek(kutikula) wydzielany przez leżący pod nim nabłonek. Oskórek ma właściwości bardzo oryginalne, bo wprawdzie jest przenikliwy dla wody, ale skutecznie chroni nicienia przed wieloma truciznami, rozpuszczalnymi w wodzie. pod nabłonkiem leży warstwa silnych mięśni wzdłużnych. Nicienie mogą wykonywać energiczne wężowe ruchy, dzięki którym równie skutecznie pływają, pełzają, drążą w glebie bądź utrzymują w jelitach żywiciela.

Przewód pokarmowy składa się z umięśnonej gardzieli i rurkowatego jelita.

Oddychanie nicieni odzwierciedla ich ogromną plastyczność ekologiczną. Gatunki wolno żyjące oddychają tlenowo, a pasożyty beztlenowo, ale prawie wszystkie zachowują pełną zdolność stosowania obydwu procesów.

Nicienie są przeważnie rozdzielnopłciowe. Żyją wszędzie gdzie możliwe jest życie zwierzęce.
Pasożyty roślin:mątwik buraczany, mątwik ziemniaczany, węgorek pszeniczny powodują szkody w uprawach.
Pasożyty zwierząt mogą wyrządzać szkody w hodowlach drobiu, zwierząt futerkowychi obniżać wydajność innych zwierząt gospodarskich.

Glista ludzka to olbrzym wśród nicieni, długości do 35cm, pasożytuje w jelicie cienkim, drażniąc ściany jelita mechanicznie i zatruwając żywiciela produktami ubocznymi swego metabolizmu.Formy dorosłe żyją w jelicie cienkim a larwy w tętnicach i płucahc. Wywołuje różne objawy zatrucia, niedokrwistość, a także ogólny niepokój. Jaja glisty wydostają się na zewnątrz wraz z kałem żywiciela i mogą pozostać żywe bardzo długo. Zarażenie następuje przez przypadkowe połknięcie jaj, np. z jarzynami, które nawożono odchodami ludzkimi. W jelicie człowieka wylęgają się larwy, które przez ścianę jelita przebijają się do naczyń krwionośnych. Z prądem krwi docierają do płuc, gdzie przebijają się do światła pęcherzyków płucnych i aktywnie wędrują oskrzelikami, oskrzelami i tchawicą do gardzieli. Połknięte odruchowo, dostają się do jelita, gdzie dojrzewają płciowo i zaczynają się rozmnażać

Owsik-długości do 12mm, jest pasożytem jelta grubego, najczęściej u dzieci lat 3-7. Objawy są niegroźne, częściowo podobne do objawów glistnicy, lecz dokuczliwe, jak np. nieznośne swędzenie okolicy odbytu,bladość powłok skórnych, nerwowość. Zarażenie, często samozarażenie następuje przez przypadkowe połknięcie jaj gdy nie przestrzega się zasady higieny. Dla dorosłych źródłem zakażenia jest woda publicznych basenów pływackich.

Włosień często zwany trychiną długości do 4mm, jest pasożytem gróźnym, zarażenie dużą liczbą osobników może spowodować śmierć. Zarażenie człowieka następuje przez zjedzenie wieprzowiny zawierającej żywe larwy włośni. Może się to zdarzyć jeżeli mięso nie było badane przez weterynarza.

Rozwija się głównie w ciele człowieka, świń, szczurów,psów,kotów, borsuków, niedźwiedzi.Formy dorosłe żyją w jelicie cienkim a larwy w mięśniach. Objawy trychinozy to: gorączka, zaburzenia przewodu pokarmowego, porażenie mięśni, zaburzenia krążenia i przemiany materii.