Motywy biblijne.

„ Biblia jest magazynem, z którego czerpią pisarze, malarze, rzeźbiarze, poeci, muzycy – wszyscy artyści wszystkich gałęzi. Dlatego ten, kto nie zna w ogóle Biblii nie zrozumie większości dzieł sztuki naszej cywilizacji. Może nie pojąć nawet zwykłej mowy, bo wiele frazeologizmów pochodzi właśnie z tego dzieła.”


Motywy biblijne w literaturze.

W literaturze występuje niezwykle wiele opisów biblijnych. Są tu zarówno fragmenty przytoczone z Biblii, jak i takie, w których dostrzec można tylko niewielkie nawiązanie.
Począwszy od stworzenie świata, aż po Apokalipsę wszystkie wątki są dla pisarzy natchnieniem.
Biblijna przypowieść o Hiobie występuje np. w „Wierzy” Gustawa Herlinga Grudzińskiego.
Jednakże jest to tylko jeden z wielu motywów obecnych w literaturze.
Autorzy opisują często nie tyle samo ukrzyżowanie Chrystusa, co wyrok wydany przez Piłata, który jest przedmiotem ich rozważań na płaszczyźnie słuszności ludzkich wyborów.
Przykładem może być dzieło Zbigniewa Herberta „Domysły na temat Barabasza”.
Sceny biblijne występują także u Michała Bułhakowa w „Mistrzu i Małgorzacie”.
Inspirację z Księgi na księgami czerpie także Norwid – „Bema pamięci żałobny rapsod” – trąby jerychońskie, Wisława Szymborska „U wrót doliny” oraz Juliusz Słowacki „Balladyna”, gdzie tytułowa bohaterka jest uosobieniem Kaina mordującego swojego brata.
Henryk Sienkiewicz w „Panu Wołodejowskim” wykreował postać – Ketlinga – który jest autorem słów:
„ Kochanie to kalectwo, bo człek jak ślepy, świata za swoim kochaniem nie widzi (...).
A jednak, jeśli miłować ciężko, to nie miłować ciężej jeszcze, bo kogóż bez kochania nasyci rozkosz, sława, bogactwo, wonności lub klejnoty? (...)
A przecież każdy chętnie by oddał życie za kochanie, tedy kochanie więcej warte od życia.”
które nawiązują do „Hymnu o miłości” św. Pawła.
Powieści wojenne ukazujące zniszczenie, śmierć i ogólna zagładę są często kreowane na Apokalipsie zwanej inaczej objawieniem św. Jana.
„Pamiętnik z powstania” Miriama Białoszewskiego, „Piosenka o końcu świata” Czesława Miłosza – w tym utworze występuje zaprzeczenie ogólno przyjętemu obrazowi Apokalipsy, nie ma tu błyskawic i gromów ani tajemniczych znaków i trąb archanielskich. Wg autora koniec świata następuje w momencie śmierci każdego człowieka.
„Ocalony” Tadeusza Różewicza, to spojrzenie na rzeczywistość już po apokalipsie, która się o dziwo przeżyło – Mam 24 lata, ocalałem prowadzony na rzeź... początek wiersza będący za równo jego puentą. Sądzę, iż Biblia jest doskonałym źródłem inspiracji. Zawiera wiele metaforycznych zapisów, które autor może bardzo osobiście zinterpretować.



Motywy biblijne w malarstwie.

Podobnie jak w literaturze tak i w malarstwie występuje wiele dzieł powstałych na wskutek inspiracji motywami biblijnymi. Liczne prace Salvadora Dali m.in. „Christ of St.John of the Cross” będące surrealistycznym przedstawieniem scen z życia Chrystusa.
Wiele obrazów wiązało się z tematyką pierwszych ludzi. „Wypędzenie Adama i Ewy z raju”
Michała Anioła to jedno z najbardziej znanych tego typu dzieł. I to właśnie ten artysta ma niezwykły wpływ i wiele zasług w związku z przeniesieniem słów Biblii na płótno lub ścianę.
Sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej – 40 m x 14 m – 282 postacie + 14 lunet – 1512 dni
„Sąd ostateczny” 1534 – 1541 – Kaplica Sykstyńska
„Dawid” 1501 – 1504
„Zdjęcie z krzyża” 1547 – uznana za artystę za nieskończoną
„Potop”
„Pieta – Madonna dźwigająca ciało Chrystusa po Ukrzyżowaniu” – jedyna podpisana praca
Rembrandt van Rijn stworzył dwa niezwykłe dzieła ilustrujące biblijne przypowieści – „Mojżesza” oraz „Syna marnotrawnego”. Pierwsza postać pojawia się także na obrazach Rafaela „Mojżesz przed krzakiem gorejący” oraz pod tym samym tytułem w dziele Domenica Fetti. Na wielu rycinach widnieją także postacie Dawida m.in. „Dawid z głową Goliata” Orazia Gentileschiego, Salomona – „Sąd Salomona” Nicolasa Poussina oraz Piłata –
Albrecht Altdarfer – „Piłat umywa ręce” oraz Tintoretto „Chrystus przed Piłatem”, z którym ogólnie związane są obrazy przedstawiające skazanie Jezusa.
Lubianym przez artystów jest także wątek apokalipsy oraz Kaina i Abla, co widać na przykładzie obrazu Guido Reni „Kain zabija Abla” oraz Marca Chagalla pod tym samym tytułem. „Kain zabija Abla" jest namalowany farbami olejnymi. Na obrazie główne elementy to dwu mężczyzn. Z tytułu dzieła wnioskować można, że są to Kain i Abel- bohaterzy będący tematem i sensem dzieła. Na pierwszym planie, a zarazem w centrum obrazu, widnieje dwóch braci. Są oni tytółowymi bohaterami jednej z biblijnych przypowieści. Obraz przedstawia scenę, kiedy to Kain zabija Abla. Są to początki dziejów ludzkości człowieka, dlatego też bohaterowie są nadzy. Widzimy, że Abel w ogóle się nie broni. Jest lekko pochylony i jakby czeka na śmierć. Akcja rozgrywa się na zaoranym polu. Tło obrazu zawiera niemal jednolite barwy: czerń i szary. Postacie są w kolorach czerwieni. Chagall bardzo oszczędnie używa w tym dziele barw, ale stosuje różne odcienie jednego koloru.
Obraz ten ma charakter religijny. Brak w nim ozdobników lub przedstawienie piękna przyrody i krajobrazu. W większość z tych dzieł jest zachowana ciemna kolorystyka, która wprowadza element tajemniczości i podniosłości.


Motywy biblijne w filmie.

Film jest o tyle specyficznym gatunkiem sztuki, iż jedna historia biblijna może być przedstawiona na wiele różnych sposobów. Jedynym kryterium jest tu fantazja twórcy filmu.
Obraz „Bruce Wszechmogący” jest spojrzeniem na boskość w wymiarze komediowym co nie znaczy, że nie niesie w sobie ukrytej prawdy. Wiele scenariuszy do filmów wojennych ma swoje źródło w Apokalipsie św. Jana jak choćby francuski film „Pole poległych” w którym bohater jako jedyny przezywa krwawą bitwę, porównywalną w jego mniemaniu do końca świata. Idąc samotnie przez pole wyścielone ciałami poległych powtarza słowo „apokalipsa”.
Film animowany „Mojżesz”, który opisuje dzieje prawodawcy i proroka narodu izraelskiego, wychowany prawdopodobnie jako Egipcjanina, który zabił człowieka i musiał uciekać do Madianitów na pustynię, gdzie w krzaku ognistym objawił mu się Jahwe i nakazał wyprowadzić Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej.
Mojżesz wbrew faraonowi zrealizował wyjście ludu z Egiptu, któremu towarzyszyło wiele cudownych zdarzeń (przejście przez Morze Czerwone, woda ze skały na pustyni, manna, wąż miedziany). Wędrówka Izraelitów po pustyni trwała 40 lat. W międzyczasie Mojżesz otrzymał od Jahwe tablice z 10 przykazaniami - dekalog zwany inaczej przymierzem na Synaju. Mojżesz umarł na górze Nebo przekazując wcześniej władzę Jozuemu. Mojżeszowi tradycja przypisuje autorstwo całego Pięcioksięgu, który jako całość powstał znacznie później. Jak już mówiłam Mojżesz i jego dzieje są częstym tematem w sztuce chrześcijańskiej (mozaiki bizantyjskie San Vitale - Rawenna, S. Botticelli, Rafael, Michał Anioł - słynny posąg z grobowca papieża Juliusza II w Rzymie, Tintoretto, Rembrandt, N. Poussin).
Film ten był podyktowany długotrwałym wysiłkiem, jednakże teraz jest doskonałym przeniesieniem słowa Biblii na ekran.
Ponadto takie filmy jak „Stygmaty” „Klient” czy „7” zawierają często prawdy ukryte w Piśmie Świętym oraz wiążące się z opisanymi w nim postaciami, są doskonałym źródłem wiedzy.
Obok tego typu projekcji występują także filmy ściśle opisujące życie poszczególnego bohatera Biblii jak np. „Maria Małgorzata” czy „Jezus z Nazaretu”, który w szczegółowy a zarazem dostępny sposób przybliża nam postać Chrystusa.
Sądzę, iż film jest doskonałym nośnikiem informacji. Dzięki filmom tej kategorii możemy poznać nasza religie i ukształtować własne spojrzenie, a także porównać a nawet skonfrontować treść zapisana w Biblii i postaci tekstu z obrazem stworzonym przez człowieka.


Motywy biblijne w muzyce.

Muzyka jest jedynym gatunkiem sztuki, który treści biblijne przekazuje nie tylko za pomocą słowa ale i dźwięku. W zależności od tematu utworu melodia może odzwierciedlać chwile patetyczne, chwalebne lub momenty radości i smutku opisywanych bohaterów..
Muzyka do filmów o tematyce religijnej jak np. do animowanego obrazu „Mojżesz” obrazowuje nastroje panujące w danym, momencie wśród przedstawionych postaci.
Kolędy, pastorałki oraz inne pieśni kościelne są największym zbiorem utworów muzycznych, w których występują motywy biblijne.
Obok nich znajdują się także msze autorstwa m.in. Bacha, Beethovena, Mozarta.
A także chorały, kantaty i oratoria.
Obecnie dużą popularnością cieszą się chóry, zwłaszcza chóry gregoriańskie.
Trzeba też zauważyć i sam Papież – Jan Paweł II nagrał w płytę, co świadczy o fakcie, iż muzyka ma ogromną siłę i jest skuteczną metodą w szerzeniu wiary.
W Polsce najbardziej znanym zespołem śpiewającym piosenki, w których pojawiają się motywy biblijne jest oczywiście „Arka Noego”. Już sama nazwa wiąże się z biblijną opowieścią o patriarsze, który wraz z rodziną i zabranymi do arki zwierzętami ocalał z potopu zesłanego przez Boga.
Motywy biblijne są doskonale zauważalne w takich fragmentach jak:

Bóg na Mamę wybrał sobie
najpiękniejszą ze wszystkich kobiet
Bóg ma gust on się zna
wiedział która powie TAK

Dzisiaj zasieje ziarno nadzieję
Niejedno padnie na żyzną ziemię
niektóre ziarna padną na skały
niektóre jeszcze wydziobie ptak
na nowo ziarna miłości i wiary
trzeba już wstać i pora je siać !

(co nawiązuje do biblijnej przypowieści o siewcy)


mogą starsi i mogą młodzi
razem z Tobą po wodzie chodzić



Jak zbudować aj aj aj
Dom dla Boga aj aj aj
On sam wybrał świętą ziemię
I urodził się w Betlejem
On sam wybrał święte miejsce
I urodził się w stajence

Nawet nocą, gdy księżyc świeci Faraon czyha na nasze dzieci
Kto pomoże, kto uratuje Panie Boże nie opuszczaj nas
Bo pamiętam jeszcze jak smakuje tej niewoli gorzki smak

Również tacy wokaliści jak Justyna Steczkowska w utworze „Śpiewaj yidl, mint, fidl” wskazuje na siedmiodniowy cykl stworzenia świata. „Kiedy dnia siódmego odpoczywał Bóg”
Oraz Stanisław Soyka w piosence tolerancja „Kto jest bez winy niechaj pierwszy rzuci kamień, niech rzuci , daleko raj, gdy na człowieka się zamyka”
Nawet hip-hopowych utworach pojawiają się motywy biblijne:
„...Sodoma i Gomora, Babilon się pal...i”
„...Jak Chrystus szedł po wodzie, jak modlił się w Ogrodzie
ja przy nim wytrwam – ominą mnie powodzie i plagi”
Wielu czarnoskórych artystów wykonuje Gospel, w którym pojawią się fragmenty Pisma Świętego.