Podstawy turystyki

Charakterystyka turystyki

W języku łacińskim słowo „turystyka” oznacza ruch obrotowy, okrężny i odnosi się do zmiany miejsca pobytu. Natomiast w dzisiejszym ujęciu wywodzi się ono od francuskiego „tour”, co oznacza podróż kończącą się powrotem do punktu wyjścia. Turystyka jest procesem oddziałującym na przyrodę, gospodarkę, kulturę oraz na społeczeństwo, dlatego jej jednoznaczne zdefiniowanie nie należy do łatwych zadań. W literaturze przedmiotu jest wiele teorii mających na celu wyjaśnienie zjawiska turystki.
W. Alejziak definiuje turystykę jako ogól zjawisk związanych z podróżą i pobytem osób przebywających czasowo, dobrowolnie poza swoim codziennym środowiskiem życia. Wielorakie skutki wynikające z interakcji zachodzących między organizatorami,
a usługodawcami turystycznymi, społecznościami terenów odwiedzanych oraz samymi podróżnymi, a głównym celem podróży nie jest działalność zarobkowa wynagradzana
w odwiedzanych miejscowościach. Według C. Kaspara turystyka obejmuje całość powiązań i zjawisk, które się pojawiają w skutek zmiany miejsca i w związku z wynikającym z tego pobytem osób, przy czym dla osób tych nowe miejsce pobytu nie jest ani stałym miejscem zamieszkania, ani miejscem pracy. Przecławski twierdzi, że turystyka jest procesem zetknięcia kultur: kultury ludności terenów odwiedzanych przez turystów i kultury terenów
z których przybywają turyści. Proces ten powoduje określone skutki społeczne
i wychowawcze dla zbiorowości odwiedzanej oraz dla odwiedzających turystów. Według niego turystyka jest równocześnie zjawiskiem psychologicznym, społecznym, ekonomicznym, przestrzennym i kulturowym np. jest zjawiskiem przestrzennym - pod jej wpływem zmienia się krajobraz, dla jej potrzeb opracowuje się plany zagospodarowania przestrzeni, buduje drogi, linie kolejowe, lotniska. Tworzy się tzw. infrastrukturę turystyczną. Z kolei Główny Urząd Statystyczny określa turystykę jako zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi związanej z dobrowolną czasową zmianą miejsca pobytu, środowisk i rytmu życia. Dla celów statystycznych najczęściej w literaturze cytowana jest definicja Światowej Organizacji Turystyki (WTO), czyli turystyka to czynność osób podróżujących w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych i pozostających poza swoim codziennym środowiskiem niedużej niż jeden rok. WTO wyróżnia trzy zasadnicze formy turystyki:
1. Turystykę krajową - obejmującą podróże mieszkańców po własnym kraju;
2. Turystykę przyjazdową - obejmującą przyjazdy do danego kraju osób stale mieszkających za granicą;
3. Turystykę wyjazdową - obejmującą wyjazdy mieszkańców danego kraju za granicę.
Podsumowując rozważania nad definicją turystyki możemy stwierdzić, że sposób jej charakteryzowania zależny jest od dziedziny wiedzy definiującego. Ekonomista będzie widział w turystyce ważną gałąź gospodarki, a pedagog będzie podkreślał ważne funkcje wychowawcze turystyki. Jednak warty podkreślenia jest, wspólny mianownik wszystkich przybliżonych przeze mnie teorii, a mianowicie sednem turystyki jest dobrowolne przemieszczanie się.

Do końca XVIII wieku osoby odbywające podróże dla przyjemności i zaspakajania potrzeb poznania świata nazywano wędrowcami. W 1937 r. Rada Ligi Narodów zdefiniowała turystę jako osobę podróżującą przez czas trwający 24 godziny lub więcej,
w kraju nie będącym krajem jego stałego zamieszkania. Teoria ta precyzuje osoby będące uważane za turystów, a mianowicie:
 podróżujące dla przyjemności, w celach rodzinnych, zdrowotnych itp.,
 podróżujące w sprawach handlowych,
 udające się na zjazdy, zebrania lub jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych, dyplomatycznych itp.,
 uczestników rejsów morskich.
Natomiast według Komitetu Ekspertów Statystyki turystami nie są osoby:
 przebywające w celach bezpośrednio zarobkowych,
 mające na celu zamieszkanie na stałe w danym kraju,
 przebywające w strefie przygranicznej i tam zatrudnionych,
 jadących tranzytem bez zatrzymywania się w danym kraju, nawet gdy przejazd trwa więcej niż 24h,
 studentów i młodzieży przebywającej w pensjonatach i szkołach,
Po II wojnie światowej Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych (MZOOT), do powyższej definicji wprowadził zmiany. Pierwsza dotyczyła objęcia mianem turysty młodzieży studiującej poza granicami własnego kraju, a także tych, którzy przebywali w pensjonatach i internatach szkolnych za granicą. Druga poprawka zaś dotyczyła podróżnych tranzytowych, których obejmowano mianem turysty wtedy, kiedy zatrzymywali się w kraju przejazdem nawet krócej niż 24 godziny, ale w celach turystycznych. Według szwajcarskich ekonomistów W.Hunzikera i K.Krapfa turysta to osoba, która udaje się poza miejsce swojego stałego zamieszkania w celach poznawczych, wypoczynkowych, zdrowotnych, rodzinnych, sportowych, kulturalnych, rozrywkowych lub religijnych, lecz nie w celach zarobkowych.
Pojęcie turysty podobnie jak pojęcie turystyki nie jest jednoznacznie zdefiniowane. Mimo, iż teorie były wielokrotnie precyzowane wciąż problem stanowił motyw podróży stanowiący podstawę określenia kategorii turysty. Podczas konferencji ONZ w 1963 r. zdecydowano, że termin „turysta” powinno być zastąpione słowami „gość”, „odwiedzający”, a dodatkowo statystycznie powinien on obejmować również wycieczkowiczów.
Światowa Organizacja Turystyki przyjęła, że odwiedzającym jest każda osoba podróżująca do miejscowości znajdującej się poza jej codziennym otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeśli podstawowym celem podróży nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości. Zgodnie z definicją rzymską odwiedzającym jest każda osoba, która przebywa w odwiedzanym kraju niezależnie od powodów odwiedzin, z wyjątkiem dotyczących zatrudnienia w tym kraju. Według tej definicji wszystkich odwiedzających podzielono na dwie kategorie: turystów
i wycieczkowiczów. Przyjmuje się trzy podstawowe kryteria odróżniające odwiedzających od innych grup podróżnych:
 podróż powinna odbywać się do miejsca położonego poza zwykłym otoczeniem danej osoby,
 długość pobytu w odwiedzanym miejscu nie może przekroczyć 12 kolejnych miesięcy,
 głównym celem przyjazdu nie może być działalność zarobkowa wynagradzana ze środków pochodzących z odwiedzanego miejsca.
Dla celów statystycznych zaleca się podział odwiedzających na odwiedzających krajowych
i międzynarodowych. Odwiedzającym krajowym jest turysta podróżujący na terenie kraju do miejscowości znajdującej się poza jej codziennym otoczeniem, nie przekraczający dwunastu miesięcy. Istotne jest, że głównym celem wizyty nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości; osoby te dzieli się na:
 turystów zatrzymujących się na co najmniej jedną noc w odwiedzanej miejscowości,
 odwiedzających jednodniowych.
Natomiast odwiedzającym międzynarodowym jest każda osoba podróżująca do kraju nie będącego miejscem jej stałego zamieszkania na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, przy czym głównym celem wizyty nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej
w odwiedzanym kraju. Tutaj wyróżnia się dwie kategorie odwiedzających:
 turystów, którzy spędzają co najmniej jedną noc w publicznych lub prywatnych obiektach noclegowych w odwiedzanym kraju,
 odwiedzających jednodniowych.

historia turystyki

Pierwsze podróże o charakterze turystycznym pojawiły się w Starożytnym Egipcie. Ludzie przemieszczali się aby brać udział w obchodach świąt religijnych oraz podziwiać ogromne budowle, zwłaszcza piramidy. W literaturze występuje podział historii turystyki na pięć okresów:
 starożytność,
 średniowiecze,
 renesans
 czasy nowożytne,
 czasy współczesne.
W starożytności ludzie przemieszczali się w celu zdobycia pożywienia i osiedlenia się.
Z czasem jednak wraz z rozwojem cywilizacji pojawiły się nowe cele, takie jak zdobywanie nowych terenów i podboje. Naturalnie wymagało to od ludzi przemieszczania się, jednak nie były to wyprawy turystyczne we współczesnym rozumieniu tego pojęcia. Wraz z rozwojem handlu doszło do szybszego poznania świata i innych kultur. Opowieści kupców o poznanym świecie dodatkowo zachęcały innych do poznawczych podróży. To z kolei spowodowało rozwój infrastruktury turystycznej. Powstawały drogi, obiekty noclegowe i żywieniowe.
W Grecji, a następnie w Rzymie rozwinięto sieć dróg ze stacjami co 5 km, na których można było wynająć konie i pozostawić na kolejnej stacji. Głównym celem odbywanych podróży stało się poznawanie świata, co uchodziło za niezbędną cześć edukacji.
Średniowiecze było okresem częstych wojen, epidemii, zastoju ekonomiczno
– gospodarczego, co w rezultacie doprowadziło do niszczenia dróg i obiektów noclegowych. Początkowo podróże ograniczały się do pielgrzymek do Rzymu, Lurdes we Francji oraz do Ziemi Świętej. Te ostatnie podróże hamowane były napotykanymi na drodze trudnościami, gdyż Ziemia Święta została zajęta przez Saracenów. Podróże morskie utrudniali korsarze,
a na drogach grasowali rozbójnicy. Wraz z rozwojem nauki i ośrodków uniwersyteckich typowe stawały się podróże wykładowców i studentów. Pierwsze uniwersytety powstawały we Włoszech, a w 1364 roku założono uniwersytet w Krakowie. Jednym z najwybitniejszych podróżników tej epoki był Mikołaj Kopernik.
Renesans jest epoką rozwoju życia kulturalnego i wielkich odkryć geograficznych. To między innymi epoka Kolumba i odkrycia Ameryki oraz Vasco da Gamy i odkrycia nowej drogi do Indii. Wiek XII uważano za wiek rozwoju podróży zdrowotnych, wypoczynkowych
i dla przyjemności. Rozwinęły się uzdrowiska w Anglii, Belgii, Czechach, Niemczech oraz we Francji. Małe wioski rybackie zaczęły zmieniać się w kurorty wypoczynkowe za sprawą przekonania o zdrowotnym działaniu wody morskiej.
Granica pomiędzy renesansem a czasami nowożytnymi jest trudna do uchwycenia. Przyjęto, że przełomem jest rewolucja przemysłowa i pojawienie się nowych środków transportu w XIX wieku. Zwiększyła się możliwość szybkiego i wygodnego podróżowania. Pojawiły się regulacje czasu pracy, skracając go w wymiarze dziennym i tygodniowym
(w pierwszej kolejności w Wielkiej Brytanii a następnie we Francji). Ta sytuacja wpłynęła pomyślnie na rozwój ruchu turystycznego.
Za początek epoki współczesnej można przyjąć zakończenie II wojny światowej
i przemiany gospodarcze po jej zakończeniu. Rozwinęły się nowe formy spędzania wolnego czasu i nowe formy turystyki np. turystyka aktywna. Zwykle rozwojowi takiemu towarzyszą spektakularne wyczyny i osiągnięcia jak na przykład zdobycie szczytu Mount Everestu
w 1953 roku. W okresie tym następował dalszy rozwój ruchu turystycznego.
W Polsce podobnie jak na całym świecie pierwsze oznaki „turystyki” stanowiły podróże religijne, handlowe , zdrowotnych oraz po naukę. Poza granice kraju wyjeżdżali królowie wraz z całymi dworami. Rodziny magnackie wysyłały swoje dzieci po ogładę najczęściej do Włoch, Francji, Niemiec i Hiszpanii. Na rozwój ruchu podróżnych bardzo wpłyną rozwój kolei w 1837 roku. Za pierwszą Polską turystkę można uznać księżną Beatę Łaską, która odbyła wycieczkę w Tatry w celach typowo przyjemnościowych.
Rozwój turystyki w kraju następował stopniowo od XVIII wieku, natomiast bardziej dynamicznie po powstaniu pierwszej organizacji turystycznej – Towarzystwo Tatrzańskie w drugiej połowie XIX wieku. Zaczęły powstawać liczne schroniska. Dzięki temu w krótkim czasie Tatry stały się ważnym turystycznym obszarem ziem polskich, a Zakopane główną miejscowością turystyczno-uzdrowiskową.
W 1886 r. powstało Warszawskie Towarzystwo Cyklistów, które w początkowym okresie miało charakter elitarny. Organizowało ono wycieczki kończące się festynami i zabawami, co stanowiło dobrą okazję do spotkań o charakterze politycznym. W 1878 roku powstało Warszawskie towarzystwo wioślarskie, którego celem było zachęcanie ludności miejscowej do jazdy na łodziach wiosłowych i żaglowych. WTW organizowało wycieczki Wisłą w górę
i dół rzeki oraz przejazdy statkiem do Płocka, Ciechocinka i Włocławka. Największą rolę w rozwijaniu zainteresowań turystycznych odegrało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (1906r.), które zbierało wiadomości krajoznawcze i szerzyło je wśród społeczeństwa.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku w wolnej Polsce następował bardziej zintegrowany i spójny rozwój turystyki. Rok później pojawiły się ustawy o czasie pracy,
a w 1922 roku wprowadzono płatne urlopy. Dwudziestolecie międzywojenne sprzyjało rozwojowi różnych form turystyki. Niestety II wojna światowa przyniosła zniszczenia infrastruktury turystycznej. Doszło do upaństwowienia wielu ośrodków wypoczynkowych, co z kolei doprowadziło do zaniedbań i niedoinwestowania obiektów. Transformacja gospodarcza i polityczna lat dziewięćdziesiątych XX wieku zmieniła charakter spędzania wolnego czasu przez Polaków. Popularne stawały się wyjazdy zagraniczne i wypoczynek aktywny. Poza podziałem urlopu na kilka części, społeczeństwo zaczęło wykorzystywać tzw. długie weekendy. Obecnie dominuje model turystyki rynkowej.
Czynniki rozwoju

W literaturze przedmiotu wielu autorów dużo uwagi poświęca poszczególnym czynnikom kształtującym warunki uprawiania turystyki, choć na ogół - omawiając ich grupy
- każdy z nich uwypukla tylko wybrane przez siebie. Rozwój turystyki stymulowany jest między innymi przez potrzeby, które w wyniku przemian społeczno – gospodarczych uległy przewartościowaniu. Zatem to, co kiedyś było dobrem luksusowym z czasem staje się dobrem podstawowym, czego doskonałym przykładem jest dzisiejsza turystyka. Rozwój turystyki jest wypadkową wielu współwystępujących procesów rozwoju: technicznego, ekonomicznego, organizacyjnego, politycznego i kulturowego i dzieli je na ekonomiczne
i pozaekonomiczne, obiektywne i subiektywne.

Popyt na usługi turystyczne jest ściśle powiązany ze wzrostem poziomu dochodów realnych ludności. Wzrost zamożności społeczeństwa oraz wzrost poziomu rozwoju gospodarczego, wpływa na wzrost skłonność do przeznaczenia środków finansowych na turystykę. Z grupy czynników ekonomicznych wpływających korzystnie na rozwój turystyki wymienia się:
• przyrost dochodów realnych ludności,
• lepszy podział dochodów,
• stabilną sytuację walutową,
• korzystną koniunkturę.
Z kolei czynnikami ekonomicznymi wpływającymi niekorzystnie na rozwój turystyki są:
• kryzys ekonomiczny,
• spadek tempa wzrostu gospodarczego a w konsekwencji rosnące bezrobocie,
• niestabilna sytuacja walutowa,
• niekorzystna koniunktura.

W literaturze dzisiejszy porządek społeczny opisywany jest jako społeczeństwo dobrobytu i czasu społecznego, a także społeczeństwo wykształcone, mobilne
i konsumpcyjne. Według W. Gaworeckiego powstanie dzisiejszego porządku społecznego było jedną z najważniejszych przesłanek rozwoju współczesnej turystyki. Społeczeństwo konsumpcyjne troszczy się o to, aby dochód skonsumować, a nie gromadzić.
W społeczeństwie wykształconym i mobilnym prowadzi to do zwiększonego popytu na wyjazdy turystyczne. W demokracji jako formie państwowości i w społecznej gospodarce rynkowej jako formie porządku gospodarczego rozwój turystyki uzasadnia się motywacjami społecznymi.
Nie należy zapominać, że pochodzenie społeczne, przynależność do formalnych
i nieformalnych grup społecznych, wyznawane wzorce kulturowe ,sposób spędzania czasu wolnego oraz środowisko domu rodzinnego mogą odgrywać znaczącą rolę w podejmowaniu decyzji o uprawianiu turystyki.

Polityka państwa zajmuje istotne miejsce wśród czynników rozwoju współczesnej turystyki. Polityka ma wpływ na turystykę w kilku obszarach:
• polityka transportowa w zakresie szlaków komunikacyjnych, środków transportu oraz polityki taryfowej,
• polityka socjalna ze względu na korzystne ustawodawstwo socjalne, regulacje prawne długości czasu pracy i urlopu oraz fundusz socjalny,
• polityka przestrzenna ze względu na konieczność zapewnienia środowiska naturalnego na potrzeby turystyki, a jednocześnie minimalizowanie ujemnych wpływów turystyki na środowisko,
• polityka kulturalna mająca za zadanie dbanie o właściwy wygląd i stan elementów dziedzictwa kulturowego.

Atrakcyjność środowiska jest najistotniejszym czynnikiem bezpośrednio wpływającym na kształtowanie się turystyki. Należy przez to rozumieć, że turystyka jest uzależniona od środowiska dużo bardziej niż od innych gałęzi gospodarki. Ujemne wpływy turystyki na środowisko naturalne mogą prowadzić do jego degradacji, a co za tym idzie spowodują załamanie się turystyki. Dlatego tak istotne jest dostosowanie rozwoju gospodarki, techniki, czasu wolnego i dobrobytu do dopuszczalnego obciążenia środowiska, które nie jest wielkością stałą. Należy zaznaczyć, że przez obciążenie środowiska rozumie się zmianę warunków naturalnych, a szczególnie pogorszenie warunków życia ludzie, zwierząt i roślin pod względem ilościowym oraz jakościowym. Turystyka obciąża środowisko poprzez zanieczyszczenia wód, ziemi, powietrza, hałas, osiedlenia i ingerencję w krajobraz naturalny.

Przez czynniki techniczne rozwoju turystyki należy rozumieć głównie technikę związaną infrastrukturą turystyczną, czyli głównie z transportem i bazą hotelowo
- żywieniową. Postęp techniczny w transporcie objawia się poprawą bezpieczeństwa środków transportu, wydajnością i szybkością tych środków, regularnością funkcjonowania transportu publicznego, jego komfortem i zwiększeniem zdolności przewozowej. Ponadto baza hotelowa stale się rozrasta, a ulepszenia techniczne radykalnie zmieniają poziom obsługi gości. Zatem turysta ma w zasięgu ręki dowolne miejsce wypoczynku na świecie.
Czas wolny
Czas wolny od pracy w drugiej połowie XIX wieku stał się jednym z najważniejszych czynników wpływających na możliwość uczestnictwa w turystyce. Rozwój sił wytwórczych zminimalizował czas niezbędny do wytworzenia określonych dóbr i usług. Dodatkowo dążenia pracowników do unormowania czasu pracy spowodowały wydzielenia zasobów czasu uwolnionego od pracy zawodowej. Zaowocowało to pojawieniem się potrzeby wykorzystania czasu wolnego poprzez różne formy wypoczynku, m.in. poprzez wyjazdy krótko i długoterminowe. Można też wskazać na trzy indywidualne funkcje czasu wolnego, takie jak: reprodukcja sił człowieka, konsumpcja i rozwój kulturalny. Funkcje te są odnoszone do trzech faz wykorzystywania czasu wolnego:
• od końca ii wojny światowej do końca lat 50. przeważało nastawienie na wypoczynek mający na celu odtwarzanie sił człowieka,
• lata 60. i 70. to nastawienie na konsumpcje,
• lata 80. i 90. to faza spędzania czasu wolnego z myślą o rozwoju kulturalnym.


Czas wolny powoduje wzrost popytu na dobra i usługi turystyczne. Jednak istotnym czynnikiem popytu zrealizowanego jest siła nabywcza ludności. Zatem o możliwości konsumpcji dóbr i usług decydują w dużym stopniu warunki ekonomiczne potencjalnego turysty. Nie ulega wątpliwości, że cena stanowi istotny element mający wpływ na decyzje turysty o wyborze oferty, a ze względu na stopień jego zamożności będzie to czynnik mniej lub bardziej znaczący.

Dobra turystyczne to dobra lub zespół dóbr danych przez naturę, historię lub działalność ludzką, na które występuje popyt turystyczny. Naturalnymi dobrami turystycznymi będą zatem miejsca o niepowtarzalnym klimacie takie jak: góry, wybrzeża morskie, jeziora, tereny źródeł mineralnych itp. Atrakcyjność tych dóbr dla turystów niejednokrotnie zależna jest od pory roku (np. góry zimą ze względu na ośnieżone stoki narciarskie). Niezwykle istotne są dobra historyczne, kulturalne, zdrowotne
i rozrywkowe czyli: zabytki, muzea, teatry, architektura, uzdrowiska, ale także legendy związane z danym regionem, tradycje itp. Współczesne budownictwo również jest specyficznym dobrem turystycznym przyciągającym turystów do danej miejscowości. Szczególnie interesujący dla osób zamieszkujących małe niezurbanizowane tereny może być wyjazd do ośrodka miejsko – przemysłowego, gdzie będzie miał kontakt z obiektami gospodarczymi oraz społeczno – kulturalnymi będącymi osiągnięciem współczesnej cywilizacji.

Funkcja, to relacja jednoznaczna zachodząca między elementami jednego zbioru,
a elementami drugiego zbioru. Rozpatrując funkcje turystyki musimy mieć na uwadze całokształt skutków jej rozwoju, które wzajemnie się przenikają. Skutki te mogą być oczekiwane, postulowane lub rzeczywiste. Na przykład rozwój turystyki zdrowotnej może przynosić nie tylko poprawę szeroko rozumianego zdrowia społeczeństwa, lecz także poszerzyć jego stan wiedzy o kraju lub regionie. Dlatego funkcja rzeczywista turystyki zdrowotnej i rzeczywiste skutki jej rozwoju przerastają funkcję oczekiwaną. Praktyka dowodzi, że bywa również odwrotnie. Postulowana skala funkcji zdrowotnej turystyki, może zostać znacząco zmniejszona na skutek wadliwej organizacji usług zdrowotnych, wypoczynkowych itp. Oznacza to, że funkcja rzeczywista jest mniejsza od oczekiwanej,
a więc nie spełnia wszystkich związanych z nią oczekiwań.
Należy zaznaczyć, że mimo postrzegania turystyki, jako przyjemnego sposobu wypoczynku, niesie ona sobą szereg zjawisk nie tylko pozytywnych ale i negatywnych. Zatem funkcje turystyki można podzielić na eufunkcje oraz dysfunkcje.

Funkcje turystyki
Życie codzienne we współczesnym świecie nakłada na społeczeństwo wszelkiego rodzaju ograniczenia. Miedzy innymi są to ograniczenia aktywności ruchowej, spowodowane codzienną pracą czy nauką w szkole. Uprawianie turystyki powoduje regenerację sił fizycznych oraz psychicznych. Celem wypoczynku jest zawsze likwidacja zmęczenia, zarówno leżących u jego podłoża zmian biochemicznych, fizjologicznych i innych, jakie rozwinęły się podczas pracy, jak ich odbicia w sferze subiektywnych doznań człowieka. Wypoczynek skuteczny to taki, który prowadzi do możliwie szybkiego usunięcia tych zmian i pełnego przywrócenia obniżonej przez zmęczenie sprawności ustroju, zarówno fizycznej jak i umysłowej. Turystyka wypoczynkowa sama w sobie może sprawiać przyjemność i być źródłem radości życia. Jej rozwój jest również konieczny z ekonomicznego punktu widzenia
-do odnowy oraz utrzymania sił fizycznych i psychicznych człowieka wydatkowanych
w czasie pracy, a także poza nią. Bez wypoczynku ludzie nie mogą działać efektywnie, gospodarka zaś może wtedy ponieść znaczne straty. Mimo że postęp techniczno
-organizacyjny sprawia, iż praca staje się fizycznie coraz łatwiejsza, to jednak coraz bardziej angażuje ona człowieka i wyczerpuje jego siły psychiczne, zmniejszając odporność życiową. Niepełny wypoczynek prowadzi często do kumulowania się zmęczenia i przechodzi w stan wyczerpania, grożącego niebezpiecznymi powikłaniami w organizmie oraz niesprawnością
w pracy i nauce. Temu właśnie może zaradzić uprawianie turystyki.

W literaturze najczęściej opisywany jest wpływ aktywności turystycznej na zdrowie człowieka. Oderwanie się od codziennych problemów, zgiełku miasta oraz zanieczyszczonego środowiska ma zbawienny wpływ na samopoczucie i ogranicza niekorzystne czynniki wpływające na zdrowie.
Zdrowotna funkcja turystyki może się przyczynić do redukcji niekorzystnych zjawisk występujących wskutek rozwoju środków masowego przekazu. Rozwój tych środków zaspokaja ludzkie aspiracje, ale jednocześnie oddala człowieka od przyrody, źródła przeżyć estetycznych, harmonii i porządku. Człowiek poznaje więc często uproszczony obraz świata, co wpływa na jego psychikę. Turystyka może umożliwić zacieśnianie kontaktów z przyrodą
i być czynnikiem prewencyjnym w zakresie zdrowia psychicznego. Izolując się od naturalnego środowiska człowiek dobrowolnie rezygnuje z pozytywnego oddziaływania na organizm ludzki różnorodnych bodźców fizycznych, zdolnych wywołać reakcje ruchowe, intelektualne i emocjonalne. Należy pamiętać, że w obecnych czasach problemem na coraz większą skalę stają się choroby cywilizacyjne. Stres, zanieczyszczenia, ciągły pospiech nie sprzyjają dobremu samopoczuciu. Zbawienny wpływ natomiast ma wypoczynek
w niezurbanizowanym miejscu, gdzie korzystny klimat w połączeniu z wysiłkiem fizycznym poprawiają kondycję zdrowotną człowieka.

Wychowawcze skutki działalności turystycznej ludzi dotyczą zarówno samych turystów jak i ludności terenów odwiedzanych. Turystyka, obejmując zarówno dzieci, młodzież, jak i dorosłych oraz spełniając warunki ruchliwości przestrzennej, może stanowić znaczący element wychowania fizycznego, które wywołując zmiany cielesno-fizyczne
i psychomotoryczne, ułatwia i przyspiesza socjalizację. Może też być środkiem wychowania zdrowotnego, wdrażającego człowieka do ochrony oraz doskonalenia zdrowia fizycznego
i psychicznego. Podczas imprez turystycznych człowiek wchodzi w nowe grupy społeczne
i musi opanowywać nowe role społeczne (przewodnika, pilota turystycznego, członka organizacji turystycznych itp.). W kontakcie z przyrodą, która jest źródłem spokoju, piękna
i harmonii, turysta odkrywa też nowe wartości moralne. Kształtuje się w nim również właściwy stosunek do środowiska przyrodniczego i następuje uświadomienie aspektów degradacji środowiska. Podstawowym celem wychowawczym turystyki jest poznawanie świata przez turystykę, kształtowanie osobowości człowieka i przygotowanie do życia
w społeczeństwie. Warto powtórzyć, że uprawianie turystyki to nie tylko obcowanie
z przyrodą. Jest to kontakt z kulturą, życiem społecznym i ludnością odwiedzanych miejscowości.

Turystyki pozwala zaspokoić potrzebę poznania świata, nowych terenów i kultur. Funkcja kształceniowa turystyki, zwłaszcza jej form krajoznawczych, przejawia się w tym, że jej uczestnicy, wchodząc w bezpośredni kontakt ze środowiskiem społecznym, kulturowym
i przyrodniczym, mają szansę poznania świata oraz swego w nim miejsca. Poznawanie różnych składników środowiska dzięki turystyce, tzn. na drodze bezpośredniej obserwacji, doświadczenia i samokształcenia, daje też dobre możliwości konfrontacji wiedzy ogólnej oraz specjalistycznej z konkretnym obrazem rzeczywistości.

Można powiedzieć, że funkcja ta nawiązuje do funkcji poznawczej ale w węższym ujęciu. Funkcja edukacji kulturowej skupia się na partycypowaniu w kulturze, integracji z nią i lepszym jej rozumieniu. Zaspokaja potrzeby estetyczne i pozwala „upajać” się pięknem architektury, malarstwa, rzeźby, literatury itp. Funkcja ta sprzyja rozwojowi folkloru, gdyż miejscowa ludność wraz ze wzrostem zainteresowania turystów regionem zaczyna pielęgnować i doceniać rdzenne tradycje.

Turystyka ma wpływ na rozwój szeroko rozumianej infrastruktury turystycznej
i miejskich urządzeń komunalnych oraz przyrost zabudowy określonej miejscowości, dostosowanej do potrzeb turystycznych. Powstają nowe obiekty noclegowe, juk np. hotele, kempingi, motele, pola namiotowe, rozwija się budownictwo mieszkaniowe, zagęszcza się sieć zakładów gastronomicznych, rzemieślniczych, rozrywkowych i kulturalnych. Powstają nowe ulice i drogi. Rośnie więc majątek trwały miasta. W taki sposób turystyka oddziałuje na przestrzenną stronę procesów urbanistycznych. Wydaje się, iż miastotwórcza funkcja turystyki działa według zasady sprzężenia zwrotnego. Ruch turystyczny pobudza do rozwoju gospodarkę danego ośrodka, czyniąc ją sprawniejszą, przestrzennie chłonniejszą i przez to atrakcyjniejszą dla turystów. W efekcie tego rozszerzają się możliwości recepcji turystycznej całego miasta, rośnie liczba turystów, aby z kolei z jeszcze większą siłą oddziaływać na gospodarczy i przestrzenny rozwój ośrodka turystycznego.

U podstaw funkcji technicznej leżą podróże związane z miejscem pochodzenia, urodzenia, czy zamieszkania turystów w przeszłości. Pozwala umocnić poczucie tożsamości
i patriotyzmu grup etnicznych i narodowościowych oraz wzbogacać wiedzę o kulturze narodowej i zwiększać ich dumę narodową. Młodsze pokolenia podróżując do krajów przodków poza poznawaniem ich języka i kultury, uczą się poszanowania historii. Dzięki turystyce podtrzymywane są tradycje narodowe na obczyźnie, powstają stowarzyszenia
i zespoły pielęgnujące język i tradycje poszczególnych narodów.

funkcja ekonomiczna
Ekonomiczne oddziaływanie turystyki sprowadza się do jej wpływu na stan gospodarki narodowej jako całości oraz na gospodarowanie poszczególnych regionów kraju. Skutki ekonomiczne dotyczą zarówno obszarów emisyjnych, jak i recepcyjnych. Turystyka pobudza gospodarkę lokalną, przynosi dochody bezpośrednie, ale warto zauważyć, że dochody czerpią również producenci pośrednio związani z tą branżą np. wydawcy przewodników turystycznych. Należy też zaznaczyć, że dodatkowo wzrasta popyt na artykuły spożywcze i pozostałe dobra niezbędne turystom w życiu codziennym. Ponadto wraz
z rozwojem turystyki wzrasta zatrudnienie zarówno stałe jak i sezonowe, a dzięki napływowi turystów zwiększają się dochody ludności recepcyjnej.
Funkcja polityczna
Funkcja polityczna jest związana z polityką wewnętrzną, dotyczącą turystyki krajowej, jak i z polityką zagraniczną, oddziałującą na turystykę międzynarodową.
Turystyka międzynarodowa ułatwia nawiązywanie kontaktów międzyludzkich, poznanie się i budowanie więzi pomiędzy mieszkańcami różnych krajów, a także nawiązanie współpracy
i porozumienia między krajami oraz narodami. Natomiast turystyka krajowa pozwala rozpowszechniać osiągnięcia np. gospodarcze, efekty jej transformacji, rozwoju
i modernizacji. Duży udział młodzieży i dzieci w turystyce krajowej daje możliwość wychowywania turystów w duchu patriotyzmu i zwiększania wiedzy o zachodzących przemianach cywilizacyjnych.
Dysfunkcje
Współczesna turystyka poza licznymi korzyściami niesie ze sobą liczne negatywne zjawiska, nazywane dysfunkcjami. Możemy je podzielić na: społeczno - kulturowe, ekonomiczne i przyrodnicze.
Zachowania turystów odbierane są przez ludność odwiedzanych miejscowości jako typowe dla krajów ich pochodzenia, mimo iż nie odzwierciedla to zachowania całego środowiska z którego turysta się wywodzi. Zatem środowisko lokalne postrzega kulturę społeczeństwa z którego się wywodzi turysta przez pryzmat jego zachowań. Turystyka może prowadzić również do konfliktów pomiędzy odwiedzającymi, a odwiedzanymi. Dzieje się tak, gdy liczba turystów przekracza liczbę mieszkańców danej miejscowości. Mamy wtedy do czynienia ze zjawiskiem przeciążenia turystycznego, która ma negatywne skutki również dla turystów w postaci wzrostu kosztów utrzymania, zwiększonego ruchu samochodów, zatłoczenia restauracji itp. Zwiększony ruch turystyczny powoduje niekorzystne zmiany
w środowisku mieszkańców terenów recepcyjnych przejawiających się w:
• frustracji w związku z obserwacja bogatszych turystów nie liczących się z wydatkami,
• ograniczeniu „miejscowych” w podejmowaniu decyzji w sprawach lokalnych, gdyż musza się liczyć z interesami turystów,
• zanikaniu tradycyjnej gościnności, czemu sprzyja powstawanie postaw konsumpcyjnych,
• wywoływaniu zjawisk patologii takich jak pijaństwo, narkomania, prostytucja, złodziejstwo,
• przenoszeniu przez turystów zarazków chorób epidemicznych,
• nieprzestrzeganiu przez turystów lokalnych zwyczajów,
• świadomym niszczeniu substancji majątkowej miejsc odwiedzanych,
• przypadkowym i bezplanowym osadnictwie niszczącym architekturę krajobrazu.

Środowisko jest istotnym czynnikiem rozwoju turystycznego. W społeczeństwie przyjęło się myślenie, że dobra natury są niewyczerpalne i samoodnawialne. Niestety już sama infrastruktura turystyczna (hotele, kempingi, drogi itp.) wprowadza nieodwracalne zmiany w krajobrazie i w środowisku. Doskonałym przykładem jest turystyka narciarska, która pociąga za sobą karczowanie ogromnych terenów lasów, czego skutkiem jest wyjałowienie gleby, lawiny, osunięcia ziemi itp. Musimy również brać pod uwagę, że eksploatacja obiektów i urządzeń turystycznych przynosi ze sobą ogromna ilość odpadów,
a przedsiębiorstw turystycznych często nie stań na budowę oczyszczalni i wysypisk.
Turyści masowo uciekając od cywilizacji, zabierają ze sobą na szlak turystyczny właśnie tą cywilizację, od której mieli odpocząć. Współcześni turyści nie potrafią zrezygnować z hałasu telewizorów i radioodbiorników, czy spalin „z rur wydechowych”. Takie zachowania powodują zarówno zanieczyszczenie powietrza, jak i wypłoszenie zwierzyny. Do tego dochodzi ginięcie zwierząt pod kołami samochodów. Negatywne skutki turystyki zwłaszcza masowej widoczne są przede wszystkim w popularnych regionach turystycznych np. rodzime Zakopane lub wybrzeża morskie Hiszpanii. Na szlakach górskich Zakopanego masowe zbaczanie turystów ze szlaków doprowadziło do zanieczyszczenia i dewastacji szaty roślinnej, to z kolei pociągnęło za sobą erozję gleby i zagrożenie dla zwierzyny. Natomiast w Hiszpanii zbyt intensywne zagospodarowanie turystyczne linii brzegowej doprowadziło do dużego zanieczyszczenia.

Negatywne skutki w tej sferze odczuwane są przede wszystkim przez kraje recepcyjne. Głównym problemem w tym zakresie może być uzależnienie krajów przyjmujących od krajów wysyłających turystów. Zależność ta ma charakter ekonomiczny,
a odnosi się do struktury podaży i popytu. Zasadniczo nie jest ona regulowana przez władzę państwową. Rozwojowi turystyki w niektórych krajach może towarzyszyć upadek innych gałęzi gospodarczych. Przykładem może być Antiqa, gdzie 70% dochodu narodowego pochodzi z turystyki, która doprowadziła do załamania uprawy trzciny cukrowej i uzależniła kraj od obcych przedsiębiorstw turystycznych, mających w 90% kontrolę nad baza noclegową jak i innymi sferami „przemysłu turystycznego”. Przy załamaniu ruchu turystycznego będzie to miało bardzo negatywne skutki.
Kolejnym negatywnym elementem turystyki są inwestycje w sektorze turystycznym
w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo, oznaczające konieczność sfinansowania drogiego importu z krajów uprzemysłowionych (wyposażenie hoteli, produkty spożywcze itp.). Niestety często koszty tych inwestycji przekraczają zyski. Ponadto rozwój turystyki
w obszarach recepcyjnych powoduje tam wzrost inflacji, a przez to wyższe ceny wielu dóbr
i usług niż w nieturystycznych regionach tego kraju, co pośrednio obniża standard życia miejscowej ludności.