Podstawy prawoznawstwa

Rozróżniamy prawo:
- w ujęciu podmiotowym- uprawnienia danej jednostki, podmiotu, osoby fizycznej - jakie przysługują prawa na dany dzień.
- w ujęciu przedmiotowym- zespół norm wydanych bądź usankcjonowanych przez państwo, zagwarantowanych przymusem państwowym.
- pozytywne -obowiązujące w danym państwie, w określonym czasie
- naturalne-niezależne od władzy państwowej
Funkcje prawa:
- społeczna- wywołuje skutki społ.
- stabilizacyjna- utrwala stosunki
- dynamizująca- wpływa na zmiany stosunków w państwie
- ochronna- przeciwdziała zagrożeniu
- organizacyjna- wpływ na koordynacje działań zbiorowych
- represyjna i wychowawcza
Normy postępowania:
- autonomiczne- normodawca= adresat
- heteronomiczne- normodawca ≠ adresat
- indywidualna- induw. Adresat lub okoliczności
- generalna- np.: kto zabija podlega karze, świadkowie
- konkretna- dot. Jednorazowego zachowania się adresata
- abstrakcyjna- dot. Stałego lub wielokrotnego zachowania się adresata
- imperatywna - bezwzględnie obowiązująca IUS COGENS- normy prawa konstyt, karnego,finans, adm., nie można się uchylić,obowiązuje bezwzgl. na wolę zainteresow.
- dyspozytywna – względnie obowiązująca IUS DISPOSITIVI-można odstąpić jeśli tego chcą podmioty
- semiimperatywna- np. ma kożyść słabszej str. Wyznaczają min zakres ochrony
- nakazujące- ze zbioru zachowań nakazują 1
- zakazujące- wykazują 1, którego nie wolno
- dozwalające- możliwość wyboru
- odsyłające- odsyłają do innych reguł (odesł pozasystemowe) lub przepisów prawnych (od. systemowe)
- blankietowe- odsyłają do aktów prawnych, które mają dopiero powstać. Jeżeli wejdzie ustawa to zmieni się w odsyłający
Uzasadnienie obowiązywania norm:
- teoretyczne- została ustanowiona i nie jest odwołana przez normodawcę
- aksjologiczne- postępowanie jest dobre samo przez się
- behawioralne- gdy jest duże prawdop., że znajdzie zastosowanie
Normę prawną trzeba zrekonstruoać z kilku przepisów i dopasować do okoliczności i adresata
Przepisy wprowadzające:
1. Przepisy derogacyjne= uchylające
- wyraźne- uchylają wyraźnie, konkretnie i wyczerpująco
- dorozumiania- bez konkretnego ich wymieniania.tracą moc sprzeczne z niniejszą ustawą
- milcząca- uhyla przez sam fakt odmiennego uregulowania, wg. reguł kolizyjnych
2. Przepisy kolizyjne-rozstrzygają o obowiązywaniu 1 z 2 przepisów
3. Przepisy przejściowe- szczeg. regulują zakres stosowania nowych przepisów
Retroakcja- nadanie wstecznej mocy obowiązującej
Norma moralna a norma prawna:
a. prawna jest bardziej sformalizowana i zinstytucjonalizowana.
b. proces powst. n. moralnych jest spontaniczny i nie podlega dekretowaniu
c. obowiązywanie n.p. ma uzasadnienie tetyczne, n.m.-aksjologiczne
d. n.p.- sankcje skupione- po zastos. Procedury; n.m.- sankcje rozsiane- akty potępienia
e. przedmiotem reg. prawnej są zew. Zachowania ludzi
f. podmiotem prawa mogą być os. fizyczne, organizacje i instytucje oraz os. prawne
g. prawo jest powiązane z państwem
Normy obyczajowe- społ. Nawyk
Stosunek prawny to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków.
Stosunek społeczny- jakiekolwiek zależności
- stosunki faktyczne, gdy działanie człowieka wpływa na losy innych członków tego społeczeństwa
- stosunki tetyczne, gdy zależności miedzy 2 członkami społ. są pod kontrolą norm społ.
- stosunki prawne- regulowane przez państwo normami prawnymi
Stosunek prawny- stan zależności m. przynajmniej 2 podmiotami, który można ująć w kat. Uprawnienia i obowiązku prawnego.
Fakt prawny- moment rozpoczęcia, ustania lub zmiany stosunku prawnego Może to być zachowanie człowieka, zdarzenia od niego nie zależne.
- Zdarzenie prawne- niezależne od zachowania się człowieka
- Działania prawne-zależne
- działania oparte na świadomym zamiarze wyrażonum w oświadczeniu woli (czynności prawne,akty normatywne, orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne)
- działania bez oświadczenia woli (zachowania-czyny prawne i bezprawne)
Czynność prawna- konwencjonalna czynność podmiotu prawa cyw. podst. Źródło stosunków cywilnoprawnych. Jej istotą jest oświadczenie woli.
- czynności jednostr.- złoż. oświadczenia woli jednej str.
- umowy- oświadczenie woli 2 lub więcej str.
- uchwały- tak jak umowy, ale oświadczenia woli wszystkich podmiotów nie muszą być zgodne, wystarczy niezbędne quorum zgromadzenia
Osoba trzecia- podmiot prawa cywilnego, który nie jest uczestnikiem czynności. Przypada jej funkcja kontrolna, nie podejmuje decyzji.
Formy szczególne czynności prawnych:
- dla oceny czy czynność została dokonana
- w celu ochrony podmiotu przed jego nieprzemyślanymi decyzjami
- w celu zapewnienia jawności czynności prawnych w stos. do os. trzecich
- w celu zabezpieczenia interesu społ.
- umożliwia uzyskanie fachowej dorady
- czasami zabezpiecza dowody
1. zwykła forma pisemna
2.poświadczenie daty, przez notariusza lub organ państwowy
3.poświadczenie podpisu przez notariusza lub organ państwowy
4.akt notarialny- o charakterze deklaratywnym
Podmiot prawa-os. fizyczna lub prawna o zdolności prawnej (nabywanie praw i obowiązków), umożliwia występowanie w stos. prawnym.
Zdolność do czynności prawnych-dana os. może samodzielnie zmieniać swoją lub os. trzecich sytuacją prawną, może nabywać i zbywać uprawnienia i obowiązki. Krąg os. ze zdolnością prawną jest szerszy niż ze zdolnością do czynn. pr.
Jednostka organizacyjna będąca os. prawną jest samodzielnym podmiotem prawa.
Stosowanie prawa- tylko przez organy państwowe, gł. sądowe i adm. państwowej. Prawo stosuje się, gdy normę generalną dostosowuje się do określonej sytuacji i adresata. Sąd orzeka np. że m. str. jest stos. prawny, albo też postanawia nowy lub likwiduje.
Wykładnia prawa- środek przezwyciężający wątpliwości co do znaczenia jakiegoś przepisu.
- autentyczna- wydawana przez sam organ, który przepis wydał. Ma charakter obowiązujący
- legalna- przez organ państw: prezydent sąd najwyższy, trybunał konst. Charakter obow.
- praktyczna- organy wymiaru sprawiedl. i adm. państw.
- doktrynalna- naukowa, nie ma char. obow.
- słowna- gramat. język.werbalna- analiza struktór językowych
- celowościowa- funkcjonalna, teologiczna- określenie celu
- systematyczna- określ. miejsca, jakie norma zajmuje w ramach aktu normatywnego, czy całego ustawodawstwa
- historyczna- materiały historyczne
Źródła prawa w znaczeniu:
- mat- wszystko, co bezpośr. lub pośr. wpływa
- formalnym- istota formy,
- konstytucja
- organy promulgacyjne- dzienniki ustaw, urzędowe ministerstw i władz woj., Monitor Polski,
Konstytucja wyróżnia 2 źródła prawa:
- źródła prawa powszechnie obow.- wiążą i zobowiązują wszystkie podmioty(akty o ogólnokrajowym zasięgu, akty prawa miejscowego)
- akty prawne o charakterze wew.
Z inicjatywą dot. zmian w konst. może wystąpić:
- 1/5 l. posłów (92)
- senat
- prezydent
Zniana na drodze ust., którą w jednak. brzmieniu musi przyjąć sejm i senat. Senat ma 60 dni na zgłoszenie poprawek, a sejm nie może ich odrzucić. Można rozpisać referendum.
Ustawa- akt normatywny, o charakterze generalnym i abstr.
Tryb uchwalania- Procedura ustawodawcza:
1. Inicjatywa ustawodawcza- gotowy projekt- posłowie,senat, prezydent, rada ministrów
2. rozpatrzenie przez sejm w 3 czytaniach-
3. Głosowanie, zwykła większość głosów, potrzebne jest quorum(230=1/2)
4. Podpisanie przez kompetentny organ
5. Ogłoszenie ustawy
Mamy trzy zasady / rodzaje głosowań:
1) zasada zwykłej większości głosów – jeżeli „za” oddano większość ilość głosów niż za każdą z dwóch pozostałych możliwości
2) zasada bezwzględnej większości głosów – gdy za projektem ustawy wypowiedziała się połowa + 1 osoba z ogółu obecnych (uprawnionych do głosowania) – więcej niż połowa,
3)Większość kwalifikowana – większa od bezwzglj, może wynosić tak jak ciało kolegialne ustali
Rozporządzenie.
- wydawane przez naczelne organy adm pańs: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów (Premier), Ministrowie, Przewodniczący komisji i komitetów stojących na czele resortów,również Prezydent.
- Rozporządzenie jest wydawane na podstawie ustawy i w celu jej wykonania.
3 formy doskonalenia prawa:
- Inkorporacja-zebranie w 1 zbiór
- Kodyfikacja- zebranie w 1 nowy akt prawny- kodek
- Unifikacja- ujednolicenie
Sejm jest jedynym org mającym prawo stanowienia ustaw.
Organ Promulgacyjny to:
- dla ustawy jest Dziennik Ustaw
- dla aktów niższego rzędu Monitor Polski
- prawo miejscowe Dzienniki urzędowe danego woj, resortu
Rozporządzenie.
- Są wydawane przez naczelne org adm pań: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów (Premier), Ministrowie, Przewodniczący komisji i komitetów stojących na czele resortów. Prawo wydawania rozporządzeń posiada również Prezydent.
- Rozporządzenie jest wydawane na podstawie ustawy i w celu jej wykonania.
A) Dziennik Ustaw ogłaszane są:
-ustawy
-rozporządzenia
-umowy między narodowe
B)Monitor Polski
-uchwały i zarządzenia naczelnych i centr org władzy i administracji państwowej
-uchwały m.nar sejmu i senatu