Charakterystyka Finlandii

Finlandia to państwo w północnej części Europy, u nasady półwyspu Skandynawskiego, nad zatokami Botnicką i Fińską. Do Finlandii należy ok. 6,5 tys., w większości drobnych wysepek, z których większość skupiona jest u południowo-zachodnich wybrzeży. Obszar 337 030 km2. Graniczy na północy z Norwegią, na wschodzie z Rosją, na zachodzie ze Szwecją.
Położenie geograficzne: 590 30)–700 05) N ; 190 07) – 310 35) E
Stolica : Helsinki, 551 tys. mieszkańców ( 20 % ludności całej Finlandii).
Inne większe miasta: (dane z 1999): Tampere (193 tys.), Espoo (209 tys.), Turku (172 tys.), Vantaa (176 tys.), Oulu (117 tys.), Lahti (96 tys.), Pori (76 tys.), Kuopio (86 tys.), Jyvaskyla (77 tys.), Kotka (55 tys.).
Finlandia podzielona administracyjnie na 12 okręgów.
Językiem urzędowym jest fiński i szwedzki.
Waluta narodowa - marka fińska, dzieli się na 100 penni.
Ustrój: Republika



Ludność
Liczba ludności: 5 167 tys. mieszkańców (2000), co daje średnią gęstość zaludnienia 15 osób/km2.
Przyrost naturalny: 1‰ (2000). W 1997 w miastach zamieszkiwało 65% ludności. Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Finowie (93% ogółu), poza którymi jedyną liczniejszą grupą są Szwedzi (6%).
Ludność Finlandii jest pochodzenia skandynawsko – bałtyckiego.
Mieszkańcy Finlandii to w większości luteranie (89% społeczeństwa), dość liczną grupę tworzą ateiści (10%) , do Cerkwi Prawosławnej należy 1 % społeczeństwa. Zjawisko analfabetyzmu nie istnieje. Przeciętna długość życia mężczyzn 73, kobiet 81 lat.
Warunki naturalne
Geologicznie obszar Finlandii należy do najstarszej części kontynentu europejskiego zwanej Fennoskandią. Skały wieku archaicznego, głównie granity, gnejsy i łupki pokrywają 95% powierzchni kraju. Na współczesny wygląd rzeźby terenu decydujący wpływ wywarło ostatnie zlodowacenie. Większą część powierzchni kraju zajmują niziny: na zachodzie Nizina Wschodniobotnicka i na południu Nizina Południowofińska. Średnia wysokość nad poziom morza wynosi 152 m, ale większość nadbrzeżnych nizin nie przekracza 20 m. Finlandia to kraj jezior – Suomi, tak nazywają swój kraj Finowie. Liczbę jezior ocenia się na 55 000, zajmują one 10 % powierzchni. Większość z nich to jeziora polodowcowe – pozostałość epoki zlodowaceń, rezultat erozji i gromadzenia opadów.
Do największych jezior należą: Saimaa (1700 km2), Pijnne (1065 km2), Oulu (900 km2), Kalla (900 km2) oraz Inari (1386 km2) na obszarze Laponii. Szatę roślinną Finlandii tworzą lasy szpilkowe, które zajmują niemal 70% powierzchni kraju. Jedynie na południowych wybrzeżach spotkać można lasy mieszane, na północy zaś, miejscami, roślinność tundrową. Charakterystyczne jest występowanie niewysokich wzgórz morenowych, licznych ozów i drumlinów. Południową granicę Pojezierza Fińskiego wyznacza pas moren czołowych, Salpausselk, który jest południową granicą zasięgu ostatniego zlodowacenia. Północną część kraju zajmuje Wyżyna Lapońska i przedgórze Gór Skandynawskich. Najwyższy szczyt kraju, Haltiatunturi (1324 m n.p.m.), to twardzielicowy ostaniec wznoszący się ponad zrównaną powierzchnią wyżyny. Wybrzeża dobrze rozwinięte, liczne drobne wysepki, tzw. szery. Rzeki Finlandii są stosunkowo krótkie lecz zasobne w wodę. Do największych należą Kemi (550 km), Tornio (408 km), Muonio (333 km). Jeziora połączone systemem rzek i kanałów tworzą na obszarze Pojezierza Fińskiego jeden skomplikowany system wodny.
Średnia temperatura stycznia w Helsinkach wynosi –60 C, a lipca około 170 C. Na północy jest znacznie chłodniej. Koło Rovaniemi w styczniu temperatura wynosi średnio –140 C, w lipcu – około 140 C. Pokrywa śnieżna utrzymuje się na południu przez 3-4 miesiące, ale na północy może zalegać od października do kwietnia, a nawet maja. Wszystkie rzeki i jeziora w zimie zamarzają. Na północ od koła podbiegunowego przez dwa miesiące w roku trwa noc polarna, ale przez dwa miesiące latem trwa dzień. Komary roją się wówczas w Arktyce nieprzerwanie. Średnia suma opadów dla Helsinek wynosi 650 mm. Na północy jest bardziej sucho, spada tam poniżej 400 mm. opadów, z czego 30% to śnieg.


Historia
Terytoria dzisiejszej Finlandii były od XII w. częścią Królestwa Szwecji. W 1809, po wojnie rosyjsko-szwedzkiej, Rosja przejęła kontrolę nad obszarem Finlandii włączając ją w granice imperium na prawach autonomicznego Wielkiego Księstwa. W 1917, w związku z wybuchem rewolucji w Rosji, Finowie uzyskali możliwość realizacji swoich ambicji niepodległościowych. Dzięki zdecydowanym działaniom generała C. von Mannerheima udało się stłumić bunt działających w kraju komunistów, chcących przyłączyć Finlandię do Rosji Sowieckiej. C. Mannerheim, "mąż opatrznościowy" Finlandii pełnił obowiązki Naczelnego Wodza wojsk fińskich zarówno w trakcie agresji rosyjskiej (1939-1940), jak i podczas prowadzonych wspólnie z wojskami niemieckimi działań przeciwko Rosjanom (1941-1944). W wyniku działań wojennych Finlandia utraciła ok. 10% swych najbogatszych w surowce mineralne obszarów i zmuszona była płacić Związkowi Radzieckiemu wysokie reparacje wojenne. W 1946 prezydentem wybrano J. Paasikaviego, zwolennika polityki daleko idących ustępstw w stosunkach z ZSRR. Kontynuowana przez jego następcę, U. Kekkonena, polityka zakładała prosowiecką neutralność na arenie międzynarodowej w zamian za względną niezależność w polityce wewnętrznej. Rozpad ZSRR, największego partnera handlowego, spowodował znaczne perturbacje w gospodarce kraju, umożliwił jednakże odejście od dotychczas obowiązującej doktryny "uprzywilejowanych stosunków" z ZSRR.
W 1992 Finlandia zgłosiła chęć uczestnictwa w strukturach gospodarczych i politycznych Wspólnoty Europejskiej.
Od 1III 2000 funkcję prezydenta pełni Tarja Halonen.

Ustrój polityczny
Republika parlamentarna, funkcję głowy państwa sprawuje prezydent wybierany w wyborach powszechnych na okres 6 lat. Władza ustawodawcza w rękach jednoizbowego parlamentu (Eduskunta, Riksdag) liczącego 200 deputowanych wybieranych na okres 4 lat.

Gospodarka
Finlandia jest wysokorozwiniętym krajem o gospodarce rynkowej, przy znaczącym udziale sektora państwowego i spółdzielczego.
Przemysł
Tradycyjną branżą gospodarki kraju jest przemysł drzewny i celulozowy, który rozwinął się w oparciu o ogromne zasoby leśne. Główne ośrodki tych branż skoncentrowały się w południowej części kraju i wzdłuż wybrzeża, gdzie obok wielkich tartaków usytuowane są fabryki sklejek, drewnianych prefabrykatów budowlanych, okien, mebli oraz celulozy i papieru.
Do największych ośrodków przemysłu drzewno-papierniczego należą: Imatra, Kaukop, Kotka, Lahti, Oulu, Pori, Vaasa. W 1990 w Finlandii wyprodukowano 7 865 tys. ton papieru i tektury. Kraj posiada dobrze rozwinięty przemysł maszynowy specjalizujący się w urządzeniach do obróbki drewna i wyposażeniu fabryk papierniczych. Finlandia posiada dobrze rozwinięty przemysł stoczniowy z głównymi ośrodkami w Helsinkach, Turku i Raumie.
W oparciu o krajowe surowce rozwinęło się hutnictwo żelaza i miedzi. Największe huty zlokalizowane są w Turku, Helsinkach i Tampere. Dobrze rozwinął się przemysł elektrotechniczny produkujący sprzęt gospodarstwa domowego, radia, odbiorniki telewizyjne. Rolnictwo i rybołówstwo dostarczają surowców dla przetwórstwa spożywczego. Funkcjonują liczne fabryki konserw i przetworów rybnych, wędzarnie ryb, zakłady przetwórstwa mleka. Ponadto Finlandia posiada przemysł chemiczny, gumowy, materiałów budowlanych, poligraficzny i skórzany.
Rolnictwo
Trudne warunki naturalne nie sprzyjają rozwojowi rolnictwa. W centrum kraju i na północnych obszarach Laponii, gdzie w strukturze użytków rolnych dominują łąki i pastwiska rozwinęła się hodowla, głównie bydła, a także owiec i reniferów.
Z roślin uprawnych największe znaczenie posiadają: jęczmień, owies, pszenica, ziemniaki, buraki cukrowe. Finlandia odnotowuje stały niedobór zbóż, który uzupełnia się importem. Na ograniczoną skalę rozwinęło się warzywnictwo i sadownictwo.
Bogactwa naturalne
Kraj posiada wiele bogatych złóż surowców naturalnych, które stały się podstawą rozwoju wielu dziedzin przemysłu wydobywczego i przetwórczego. W rejonie miejscowości Outokumpu, na Pojezierzu Fińskim, wydobywa się rudy miedzi. Na południe od Oulu eksploatuje się złoża rud cynku. Także w rejonie Pojezierza Fińskiego wydobywa się rudy żelaza. Ponadto w eksploatacji znajdują się złoża siarki, rud cynku oraz niklu, ołowiu, kobaltu, wanadu, wolframu, tytanu, uranu a także złota. Brak jest paliw, ale na terenach wiejskich wydobywa się i użytkuje torf.
Branżowa struktura tworzenia dochodu narodowego: rolnictwo 5%, przemysł 32%, usługi 63%. W 1999 dochód narodowy wynosił 21 000 USD na 1 mieszkańca. Średnia stopa inflacji za lata 1980-1991, 6,6%, w 1999: 1%. Zadłużenie zagraniczne w 1993: 30 mld USD.



Komunikacja
Sieć kolejowa liczy 5 883 km., w 30% jest zelektryfikowana. Długość dróg kolejowych wynosi 129 246 km., z których 40% stanowi własność prywatną. Śródlądowe szlaki wodne liczą 6 675 km., żegluga przybrzeżna odgrywa ważną rolę wśród bardzo licznych wysp. Ponad 9000 km. kanałów służy do spławiania drewna. Większość fińskiego handlu odbywa się drogą morską, także ze Szwecją, która ma inny rozstaw torów kolejowych. Flota morska liczy 79 statków 1000 – tonowych lub większych. Zimą dostęp do portów zapewniają lodołamacze. Największym portem są Helsinki.
Handel
Do największych partnerów handlowych kraju należą: Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania, Rosja i inne kraje byłego ZSRR. Obroty towarowe z zagranicą w 1998 wyniosły: import - 30 mld USD, eksport - 43 mld USD.
Informacje turystyczne
Godne odwiedzenia są m.in. Helsinki, Turku, wodospady Tammerkoski, Lapland, jeziora w regionie Hmeenlinna, Tampere, Ainola, Hvittrask, Porvoo, Lahti, Jyvaskyla, Savonlinna.
Ciekawostki

*Helsinki to stolica Finlandii . Leżą na małym półwyspie. W 1952 roku miasto było gospodarzem igrzysk olimpijskich. Centrum miasta zbudowane jest na półwyspie , a inne dzielnice ulokowano na okolicznych wysepkach. Helsinki są nazywane białym miastem Północy. Nazwa ta związana jest z kompleksem budynków wzniesionych przez znanego fińskiego architekta K. Engela, wśród których wyróżnia się biała katedra helsińska. Wrażenie bieli potęguje śnieg, który zimą pokrywa ulice.
*Powszechnie znana nam sauna została wynaleziona w Finlandii i stąd pochodzi jej nazwa: sauna fińska. W każdym fińskim domu znajduje się nieduże pomieszczenie, całe wykonane z drewna, przeznaczone do brania bardzo gorącej kąpieli w parze, w temperaturze od 60 do 800C. Pod ścianą stoją schodkowato ustawione drewniane ławy, na których siada się czekając, aż wysoka temperatura spowoduje silne pocenie się ciała. Wraz z potem z organizmu wydalane są szkodliwe substancje, sole i woda. Po saunie Finowie mają zwyczaj brać zimny prysznic lub kąpać się w lodowatym jeziorze, a nawet tarzać się w śniegu. Ze względu na swoje walory zdrowotne sauna stała się popularna również w innych krajach.
*Sporty zimowe narodziły się właśnie w krajach skandynawskich, w których śnieg utrzymuje się przez większą część roku. Przez całe stulecia w Skandynawii używano nart jako środka lokomocji. Dopiero w zeszłym stuleciu narciarstwo stało się dyscypliną sportową. Do najpopularniejszych dyscyplin należą skoki narciarskie, biegi na nartach i łyżwiarstwo szybkie. Na olimpiadach zimowych narciarze fińscy zajmują czołowe miejsca.



Finlandia jest idealnym miejscem dla wszystkich, którzy szukają spokoju, ukojenia, obcowania z czystą, dziewiczą przyrodą, kochających przestrzeń pozbawioną gwarnych skupisk ludzkich.
Stosunek powierzchni lądu stałego do terenów wodnych stawia Finlandię na pierwszym miejscu wśród krajów, które posiadają najwięcej jezior na świecie. Jeziora mają tu różnorodne kształty, łączą się ze sobą w długie łańcuchy stanowiąc sieć wodną
Obszary wodne i liczne wyspy tworzą urzekająco piękny krajobraz w niebieskozielonym kolorycie. Czysta woda będąca dla wielu największym skarbem, w Finlandii znajduje się wszędzie!
W trzecim co do wielkości mieście fińskim Tampere, latem w rzece łowi się pstrągi! - to świadczy o czystości fińskich wód.
Wszystkie obszary wodne Finlandii stwarzają nieograniczone możliwości uprawiania wszystkich sportów wodnych.
Potężne obszary wodne, znajdujące się w południowej i środkowej Finlandii, sprawiły, że kraj ten otrzymał przydomek Krainy Tysiąca Jezior.
Główną część fińskich jezior stanowi położony we wschodniej części system Saimaa, będący największym obszarem jeziornym Europy. Tworzy on zachwycającą mozaikę wody, lasów, skał oraz pól, wysp i miast. Znajdują się tu najspokojniejsze (w odróżnieniu od górskich rzek na północy kraju) wody Finlandii. Szlaki wodne prowadzą przez znane z historii kultury regiony, a także zjawiskowo piękne, dzikie obszary przyrody.



Jezioro Saimaa to raj wodny, nie mający sobie równych. w jego obrębie znajdują się liczące ponad trzy tysiące kilometrów oznaczone trasy z infrastrukturą i naprawdę przepięknymi krajobrazami. Największymi jeziorami, poza systemem Saimaa, są położone w północnej części: Oulujarvi ze swoimi wspaniałymi piaszczystymi brzegami oraz krystalicznie czyste Inari (97 metrów głębokości).
W wysuniętych daleko na północ obszarach Karelii, regionu Savo, Kainuu, Kuusamo i Laponii znajdują się najdłuższe w Finlandii i znacznie trudniejsze dla amatorów sportów wodnych rzeki. Spływ na gumowej tratwie rwącą rzeką w każdym zostawi niezapomniane wrażenia.
Także wędkarze znajdują tu wspaniałe warunki połowu ryb.
Licząca 535 kilometrów Torniojoki jest najdłuższą w Europie rzeką z nie uregulowanymi brzegami.
Finlandia leży nad Morzem Bałtyckim, kształt jej wybrzeży tworzą liczne wyspy, zatoki oraz największy na świecie nadmorski basen wód o minimalnym zasoleniu.
Atrakcją na skalę światową jest zespół wysp, położony przy południowo-zachodnim wybrzeżu i Wyspach Alandzkich. Ten archipelag o wyglądzie labiryntu składa się z tysięcy skalistych wysepek, ukształtowanych przez lodowce.
Finlandia leży niemal całkowicie w północnej strefie lasów iglastych. Szczególną ozdobę takich lasów stanowi niezwykle bogate runo leśne. Piękne są też fińskie lasy mieszane: mieszające się kolorami świerków, sosen, brzóz, jałowców czy jarzębiny. Na obszarach pozbawionych lasów, gdzie spotyka się wzniesienia zwane tunturi, zachwycają mchy, porosty i płożące się rośliny.
W Finlandii żyje dużo zwierząt, rzadko spotykanych w innych regionach Europy. Gniazda swoje zakłada tutaj około 350 gatunków ptaków typowo fińskich i migrujących. Znajduje się wśród nich łabędź krzykliwy, narodowy ptak Finlandii. Miejsca wylęgowe mają tu także birkuty, orły bieliki, rybołowy oraz inne, rzadkie ptaki. Możemy je obserwować na terenach wielu znanych w świecie siedlisk ptasich, np. na zachodnim wybrzeżu fińskim, w pobliżu Oulu. W Finlandii występuje ponad osiemdziesiąt gatunków ryb. W wodach fińskich żyje unikalna odmiana foki, nerpa, którą można zobaczyć jedynie w systemie jezior Saimaa. Spośród 67 gatunków ssaków największy jest łoś, występujący we wszystkich rejonach środkowej i południowej Finlandii. Nieznana nigdzie indziej w Europie szczególna odmiana wiewiórki - polatucha, spotykana jest tylko w lasach południowej Finlandii.
W celu ochrony lasów i wód założono w Finlandii liczne obszary przyrody chronionej. Prawie jedna trzecia obszaru Laponii to tereny objęte ochroną. Finlandia posiada 32 parki narodowe. Są to dostępne dla wszystkich, strzeżone tereny, które zostały wyodrębnione ze względu na swoje niezwykle cenne i najbardziej charakterystyczne cechy fińskiej przyrody. Na obszarach parków narodowych wytyczono drogi spacerowe, miejsca na odpoczynek, ogniska i namioty. Z kolei parki krajobrazowe to tereny, gdzie każdy może się poruszać bez przeszkód. Znajdują się na nich wytyczone szlaki turystyczne, a ponadto miejsca do obozowania, łowiska ryb a także schroniska turystyczne.
W fińskich wodach łowi się szczupaki, łososie, trocie, okonie, lipienie, sieje, golce, miętusy, leszcze i jazie. Wiele z tych gatunków żyje zarówno w wodach słonych jak i słodkich, dzięki niskiej zawartości soli w wodach przybrzeżnych. Szczupaki i okonie złowimy praktycznie w każdym jeziorze. Troć, lipień i sieja żyją w jeziorach o przejrzystych wodach. Sandacz lubi wody bardziej mętne. Teno - najsłynniejsza na świecie rzeka łososiowa przepływająca przez Norwegię i Finlandię, wabi rybaków okazami o wadze dochodzącej nawet do dwudziestu kilogramów. Rzeki Tornionjoki, na granicy Finlandii i Szwecji oraz Kymijoki na południu Finlandii są także znakomitymi miejscami do połowu łososi. Ponadto w centralnej części kraju i na północy występują liczne potoki z pływającymi w nich pstrągami i innymi wysoko cenionymi gatunkami ryb. Koryta niektórych potoków biegną nawet środkiem miast.