Charakterystyka Morza Bałtyckiego

1.Położenie
Położenie: Bałtyk jest śródkontynentalnym, szelfowym morzem Oceanu Atlantyckiego w północnej Europie. Od północy ograniczone Półwyspem Skandynawskim. Połączone z Morzem Północnym przez Cieśniny Duńskie: Wielki Bełt, Mały Bełt, Sund, Kattegat i Skagerrak. Granice morza wyznacza linia poprowadzona od północnego cypla Półwyspu Jutlandzkiego (przylądek Grenen) do wyspy Tjrn (Szwecja).
Nad Morzem Bałtyckim leżą: Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Litwa, Łotwa, Rosja, Polska, Niemcy, a do jego zlewiska należą ponadto: Norwegia, Czechy i Słowacja.
Powierzchnia: 415,266 km2
Objętość: 22 mln km3

2.Charakterystyka
RUCHY WODY MORSKIEJ
Na Bałtyku występują lokalne prądy morskie:
· Powierzchniowy prąd wody słodkiej (opadowej), płynący na zachód.
· Głębinowy prąd wody słonej przynoszący słone wody z Morza Północnego.
· Dryfy powodujące potok rumowiska skalnego, szczególnie piasku i tworzenie mierzei (przy wybrzeżach południowych).

Ruchy wody morskiej:
·Falowanie (spowodowane wiatrem) jest niewielkie - do 3 metrów, fala sztormowa piętrzy fale o dodatkowe 2 metry, a ich długość wynosi 60-80 m. Krótki okres i duża stromość sprawiają, że są niebezpieczne dla żeglugi. Jest akwenem burzliwym i niebezpiecznym, o czym świadczą katastrofy promów pasażerskich. l4 stycznia 1993 r. zatonął polski prom "Jan Heweliusz", płynący ze Świnoujścia do Ystad w Szwecji. Zginęło wówczas 55 osób. Kilkanaście miesięcy później, 28 września 1994 r., zatonął estoński prom "Estonia". Zginęły 852 osoby. Do takich tragedii dochodzi jednak przede wszystkim z winy człowieka, a morze wykorzystuje jedynie jego błędy
· Pływy dochodzą maksymalnie do kilkudziesięciu centymetrów – największe w cieśninach duńskich. Kattegat – 40cm. Zatoka Kolońska – 10cm. Najmniejsze na 5-2cm na południowych wybrzeżach. Pływy są małe, ponieważ fala pływowa z Morza Północnego zanika w płytkich cieśninach duńskich.

TEMPERATURA
Bałtyk, w porównaniu z sąsiadującym Morzem Północnym, jest chłodniejszy zimą, a cieplejszy latem. Przy brzegach najwyższe temperatury powierzchniowej warstwy wody, w granicach od 23C do 25C, występują w lipcu i sierpniu. W lutym temperatury są najniższe i wynoszą około 2C, jednak w czasie mroźnych zim spadają nawet poniżej 0C. Północne części morza - Zatoka Botnicka i wschodnia część Zatoki Ryskiej - zamarznięte są przeciętnie od listopada do maja. U wybrzeży Bałtyku Południowego okres zlodzenia jest znacznie krótszy, lód tworzy się zwykle w styczniu, a zanika na początku marca. Zlodzenie morza u polskich wybrzeży jest przeważnie niewielkie. Zdarzają się jednak mroźne zimy (np. 1986/1987), kiedy całe wybrzeże pokrywają różne formy lodu. Temperatura Bałtyku zależy od szerokości geograficznej i od zasolenia ( słona woda łatwiej zamarza).

ZASOLENIE
Zasolenie Bałtyku jest najniższe na świecie. W porównaniu z oceanem, wody Bałtyku są zaledwie słonawe. Przeciętne zasolenie wynosi około 7%o i jest pięciokrotnie mniejsze od średniego zasolenia wszechoceanu (35%o). Wpływają na to warunki klimatyczne, duże zlewisko oraz utrudniony kontakt z wodami oceanu. Bałtyk jest morzem chłodnym, więc jego parowanie jest znacznie ograniczone. Zasolenie zmniejszają również liczne rzeki dużego zlewiska, będące źródłem słodkich wód. Przez wąskie, o wysokich progach, płytkie cieśniny duńskie (8-18 m głębokości) ograniczony jest także kontakt Bałtyku z wodami oceanicznymi. Słabo zasolone, lżejsze wody wypływają przy powierzchni przez cieśniny na zachód. Natomiast od strony Atlantyku, przy dnie, dochodzi do okresowych wlewów bardziej zasolonych wód oceanicznych. Powierzchniowe wody Bałtyku są bardzo słabo zasolone - od około ł0%o w części zachodniej i 7%o w części środkowej do około 3%o w zatokach Botnickiej i Fińskiej.
Zasolenie zależy ono od:
· Głębokości. Zasolenie wód dennych w cieśninach duńskich wynosi około 20%o, w Głębi Gdańskiej 13-14`%o, a w zatokach Fińskiej i Botnickiej 5-8%o.
· Wody wpadające rzekami do morza obniżają zasolenie.
· Opady obniżają zasolenie.
· Utrudniona wymiana wody z Atlantykiem obniża zasolenie.
· Parowanie wody podwyższa zasolenie.

3.LINIA BRZEGOWA
Wybrzeże Bałtyku jest niezwykle zróżnicowane. Linia brzegowa jest bardzo rozwinięta, z licznymi zatokami, m.in. Botnicką, Fińską, Narewką, Ryską, Gdańską, Pomorską, Meklemburską, Liońską, Hanu. Brzegi Bałtyku kształtowały się pod wpływem ruchu wody morskiej, zależnie od swojej budowy geologicznej. Na wybrzeżach Szwecji, Finlandii w związku z działalnością niszczącą lądolodu powstało wybrzeże fiordowo-szkierowe. Wybrzeża Skandynawskie są skaliste, wysokie. Południowe wybrzeże Bałtyku, Polskie określa się jako mierzejowo-zalewowe (budowane przez morze, tereny nisko położone są zalewane) z mierzejami - Wiślaną, Helską, Kurońską. Południowe wybrzeża Bałtyku są w przeważającym stopniu niskie i piaszczyste – typ wydmowy w miejscach gdzie występują niskie obszary pradolinie, często zabagnione. Na południu występują też wybrzeża klifowe(morze niszczy wysoki brzeg - Wyspa Wolin, Gdynia, Jastrzębia Góra, Estonia)w miejscach, gdzie morze podchodzi do wysoczyzny morenowej (z przewagą glin, głazów).

4.Życie Organiczne
Świat roślinny Bałtyku reprezentują głównie glony: zielenice (taśma, ramienice, gałęzatka), brunatnice (morszczyn pęcherzykowaty), krasnorosty oraz trawy morskie (tasiemica, która tworzy tzw. łąki podwodne). W morzu żyją m.in.: foka szara, foka obrączkowana, morświny oraz dorsze, śledzie, płastugi, szproty, makrele, łososie, węgorze, głowaczowate (m.in. kur rogacz, będący reliktem arktycznym), a także małże, skorupiaki (m.in. kiełż Pantoporeia femorata - relikt arktyczny) oraz wieloszczety i jamochłony (m.in. chełbia modra).
5.ZANIECZYSZCZENIA
Źródła zanieczyszczeń Bałtyku:
· rzeki przynoszące zanieczyszczenia komunalne i przemysłowe
· ścieki komunalne i przemysłowe miast nadmorskich
· produkty wyrzucane przez statki
· wiercenia na dnie morza
· statki ulęgające katastrofom
· porty rybackie
· rolnictwo (nawozy sztuczne, środki owadobójcze i chwastobójcze)
· turystyka
Najwięcej zanieczyszczeń pochodzi z obszaru Polski.

Rodzaje zanieczyszczeń:
· związki etrofizujące wodę - sole azotu i fosforu
· substancje toksyczne (metale ciężkie, związki syntetyczne), ropopochodne, promieniotwórcze
· bakterie

Skutki zanieczyszczeń:
· pustynia beztlenowa (stanowią już 10% ogólnej powierzchni morza, rejon Głębi Bornholmskiej, Gdańskiej i Gotlandzkiej)- związki organiczne wpadające do morza powodują zjawisko użyźniania morza. Konsekwencja jest wzrost biomasy, której nadmierna ilość opada na dno powodując zachwianie warunków tlenowych. W ten sposób następuje zanik życia organizmów i powstanie terenów beztlenowych.
· zubożenie gatunków i ilości fauny i flory
· zmniejszenie możliwości połowów
· utrata walorów turystycznych i zdrowotnych