Biologia

I. Cytologia

Rodzaje i rola kwasów RNA

W komórkach zwierząt i roślin informacja genetyczna zawarta jest w jądrze komórkowym , a synteza białek zachodzi w rybosomach na terenie cytoplazmy. Przekazywanie informacji genetycznej z jądra komórkowego do cytoplazmy odbywa się za pośrednictwem kwasu rybonukleinowego(RNA).

KWASY RYBONUKLEINOWE- Nić kw.nukleinowego zbudowana jest z nukleotydów połączonych wiązaniami między fosforem a cukrem. zestaw zasad jest nieco inny niż w DNA. W skład nukleotydu RNA wchodzi cukier ryboza, reszta fosforowego i jedna z zasad purynowych(adenina, guanina) lub pirymidynowych(uracyl,cytzyna).Cząsteczka RNA tworzy strukturę jednościową. W związku z różnymi zadaniami spełnianymi przez RNA wyróżnić możemy m.in.:

RNA matrycowy, czyli informacyjny (mRNA) zawiera informację określającą sekwencję aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym. Syntetyzowana jest w wyniku transkrypcji DNA – tzw. przepisywania. Drugim etapem jest proces translacji, czyli przetłumaczenia informacji w postaci sekwencji nukleodytów w mRNA na sekwencję aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym.

RNA transportujący (tRNA) biorący udział w translacji. tRNA odpowiedzialny jest za przenoszenie aminokwasów do rybosomów i włączanie ich we właściwej pozycji do nowo zsyntetyzowanego łańcucha polipeptydowego. Cząsteczki mają skomplikowaną budowę. Cząsteczki tRNA połączone z aminokwasami spełniają rolę transporterów doprowadzających aminokwasy do rybosomów, w których syntezowane są łańcuchy polipeptydowe białek.

RNA rybosomalny (rRNA)pełnią rolę ośrodków syntezy białek w komórkach. Niektóre z nich zgromadzone są w tandemy. wchodzi w skład rybosomów. (w obrębie których zachodzi synteza białek). Cząsteczki rRNA powstają w wyniku transkrypcji odpowiednich genów rybosomowego RNA, które znajdują się w chromosomach.

2)
.Charakterystyka transportu substancji i cząstek do wnętrza komórki.

Przenikanie substancji przez błonę może mieć bierny lub czynny charakter , a procesy te określane są ogólną nazwą transportu .Wnikanie substancji do komórki może następować również w rezultacie powstawania wypukleń błony komórkowej prowadzących do utworzenia pęcherzyków ,w których zostają przenoszone substancje – ten sposób przenikania przez błonę substancji nazywany jest endocystozą i egzocytozą .
Wyróżniamy trzy rodzaje transportu :
Transport bierny – odbywa się on zgodnie z gradientem stężeń substancji .Substancja przenika przez błonę biologiczną rozpuszczając się w niej i dyfundując na drugą jej powierzchnię .Ilość substancji przetransportowanej na drugą stronę jest wprost proporcjonalny do gradientu stężeń , to jest różnicy stężeń tej substancji po obu stronach błony.
Transport ułatwiony – odbywa się on zgodnie z gradientem stężeń przy udziale nośnika .Znane są dwa rodzaje nośników – ruchome i nieruchome .Nośniki ruchome związane są z przemieszczaniem substancji powodując jej odwodnienie a , następnie przemieszczają się w błonie przenosząc transportowaną substancje na drugą stronę .Nośniki nieruchome nie zmieniają swego położenia w błonie , tworząc tzw. kanały – którędy zostaje transportowana dana substancja.
Transport aktywny .Różni się od dwóch wyżej wspomnianych rodzajów transportu , ponieważ odbywa się ona wbrew gradientowi stężeń i dlatego potrzebna jest do tego procesu energia , która powstaje w wyniku procesów metabolicznych komórki .Transport aktywny odbywa się przy udziale nośników .

Endocytoza – innym sposobem dostawania się substancji do komórki jest endocytoza .Polega ona na włączaniu do komórki substancji zamkniętych w pęcherzykach utworzonych z błony komórkowej .Drogą transportowane są np. substancje odżywcze , hormony , enzymy .W podziale endocytozy na fagocytozę i pinocytozę za kryterium podziału przyjmuje się wielkość cząstek lub ich zdolność do rozpuszczania .Fagocytoza polega na włączaniu do komórek stałych cząstek np. bakterie czy fragmenty rozpadłych komórek .
Pinocytoza – polega na włączaniu do komórki substancji rozpuszczalnych w plynach fizjologicznych .
Podział na fagocytozę i pinocytozę jest uproszczony , ponieważ proces włączania cząstek różniących się aktywnością biologiczną lub ładunkiem elektrycznym przebiega inaczej .W wyniku tego podzielono proces endocytozy na :
- endocytozę płynnej fazy ( polega na włączaniu do komórki substancji o charakterze anionowym lub takich które są obojętne elektrycznie w środowisku fizjologicznym .


II. Genetyka

Teoria operonu

W 1961 roku francuscy badacze F.Jaco i J.Monod zaproponowali model genetycznej regulacji syntezy białek uczestniczących w procesie wykorzystywania laktozy. Badacze ci założyli, co następnie potwierdzono w dalszych badaniach, że zespół genów kodujących trzy niezbędne w procesie wykorzystania laktozy białka enzymatyczne znajdują się na nici DNA obok siebie. Geny te nazwano genami struktury. Geny struktury wraz z dwoma innymi sąsiadującymi genami, to jest genem operatorem i genem promotorem, stanowią jednostkę funkcjonalną zwaną operonem.
Promotor i operator kontrolują ekspresję genów struktury. Gen promotor jest to fragment nici DNA, do którego przyłącza się polimeraza RNA, biorąca udział w procesie transkrypcji genów struktury. Natomiast gen operator jest to fragment DNA położony między promotorem a genami struktury. W pewnej odległości od operonu leży gen regulator, pod którego wpływem pozostaje operon. Produktem ekspresji tego genu jest białko zwane represorem. Białko to łączy się z genem operatorem uniemożliwiając działanie polimerazy-RNA, a tym samym transkrypcje genów struktury. Represor wykazuje nie tylko powinowactwo do genu operatora, ale także do laktozy. Co więcej, powinowactwo do laktozy jest silniejsze niż do operatora. Jeżeli więc laktoza znajdzie się w komórce, to następuje odłączenie represora od operatora i tworzy się kompleks receptor-cukier. Tym samym zostaje zniesiona blokada dostępu polimerazy –RNA do genów struktury i rozpoczyna się transkrypcja informacji zawartej w tych genach, co prowadzi ostatecznie do powstania białek enzymatycznych. Enzymy te umożliwiają bakteriom wykorzystanie znajdującej się w pożywce laktozy. Synteza tych enzymów zachodzi tak długo, jak długo nie zostanie wyczerpany zapas laktozy w pożywce. Wyczerpanie laktozy prowadzi z kolei do ponownego powstania kompleksu represor-operator, ponieważ białko represorowe produkowane jest w sposób ciągły.
Przedstawiony model działania operonu laktozowego jest przykładem indukcyjnego mechanizmu ekspresji genów.
Regulacja ekspresji genetycznej komórki bakteryjnej zaproponowana przez Jacoba i Monoda nie może być wykorzystana do interpretacji regulacji aktywności genomu komórek wyżej zorganizowanych, Komórki organizmów wielokomórkowych mają dużo większą zawartość DNA niż komórki bakteryjne.


III Tkanka nabłonkowa

Rodzaje i funkcje tkanki nabłonkowej


Tkanka nabłonkowa, zwana także nabłonkiem, okrywa powierzchnie ciała, wyścieła powierzchnie wewnętrzne narządów rurowych i jamistych oraz tworzy wszystkie gruczoły. Jej charakterystyczną cechą jest zwarty układ komórek z bardzo mała ilością substancji międzykomórkowej.
Tkanka nabłonkowa pochodzi ze wszystkich listków zarodkowych. I tak na przykład naskórek pokrywający ciało jest pochodzenia ektodermalnego, nabłonek wyściełający układ pokarmowy – endodermalnego, zaś tworzący błony surowicze – mezodermalnego. Nabłonek pochodzenia mezenchymatycznego, zwany śródnabłonkiem, wyścieła światło naczyń krwionośnych i limfatycznych oraz duże jamy ciała.
Komórki nabłonka, mimo działania na nie sił mechanicznych, utrzymują zwarty układ dzięki istnieniu specjalnych połączeń międzykomórkowych. Jednym z przykładów tych połączeń są desmosomy. Służą one mechanicznemu spojeniu dwóch komórek w taki sposób, aby przez szczelinę między nimi mogły swobodnie przenikać substancje o dużych cząsteczkach.
Nabłonek pokrywający oddzielony jest od błon łącznotkankowych(na których leży) cienką błoną podstawną. Jest ona utworzona z warstwy granicznej, będącej wytworem tkanki nabłonkowej, oraz substancji podstawowej i włókien retikulinowych tkanki łacznej.
Nabłonki nie są unaczynione. Wymiana substancji między nabłonkiem a naczyniami krwionośnymi podścieliska łącznotkankowego odbywa się poprzez błonę podstawną.
Jedną z cech tkanki nabłonkowej jest duża zdolność regeneracji. W warunkach fizjologicznych część komórek nabłonkowych stale obumiera i zostaje złuszczona. Utrata tych komórek jest równoważona przez proces regeneracji.

W zależności od pełnionej funkcji wyróżniamy:

- Nabłonek pokrywający, którego rola polega na pokrywaniu i chronieniu błon łącznotkankowych
- Nabłonek gruczołowy, który wytwarza rożnorodne wydzieliny
- Nabłonek zmysłowy, którego komórki mają zdolnośc reagowania na bodzce ze środowiska zewnętrznego i przekazywania ich elementom tkanki nerwowej.

Ze względu na ilość warstw komórek wyróżniamy

A)jednowarstwowe
- nabłonek płaski
- nabłonek sześcienny
- nabłonek walcowaty
B)wielowarstwowe
- nabłonek płaski
- nabłonek sześcienny
- nabłonek walcowaty

Funkcje nabłonków

Nabłonki pełnią w organizmie wiele różnorodnych funkcji, a najważniejsze z nich to:
1)pokrywowo-ochronna – charakterystyczna dla nabłonków wyściełających przewody wyprowadzające lub jamy i narażonych na uszkodzenia mechaniczne
2)transportująca-transport różnych związków i jonów poprzez warstwę nabłonkową
3)wydalnicza-usuwanie z komórki szkodliwych produktów przemiany materii
4)wydzielnicza-synteza i wydzielanie różnych substancji
5)zmysłowa-odbieranie bodzców
6)lokomotoryczna-przesuwanie elementów środowiska zewnętrznego za pomocą rzęsek komórek nabłonkowych


IV. Tkanka łączna

Rodzaje tkanki łącznej charakteryzujące się występowaniem licznych włókien kalogenowych


Włókna kalogenowe należą do najczęściej spotykanych włókien tkanek łącznych. Zbudowane są z białka – kalogenu. Podstawowym elementem tworzącym włókno kalogenowe jest tropokolagen zbudowany z trzech łańcuchów polipeptydowych. Włókna występują w postaci wiązek. Nie są spręzyste, tzn. nie dają się rozciągać, ale wytrzymałe są na naderwanie. Niekiedy nożycowy układ kratkowy, dzieki czemu możliwe jest znaczne rozciągnięcie tkanki, bez uszkodzenia włókien. Włókna kalogenowe wykazują charakterystyczne prązkowanie, wynikające z określonego ułożenia cząsteczek tropokolagenu. Istnieje kilka typów kolagenu, różniących się budową łańcuchów polipeptydowych i występujących w różńych tkankach łącznych.
Występowanie:

Tkanki łączna właściwa –

Tkanka łączna luzna- występuje powszechnie. Zawiera włókna kologenowe
Tkanka łączna zbita- występują grube pęczki włókien kalogenowych. Tkanka ta tworzy zrąb skóry właściwej oraz tworzy torebki łącznotkankowe wokół różnych narządów.

Tkanki łączne oporowe-

Tkanka chrzęstna włóknista – charakteryzuje się obecnością włókien kalogenowych ułożonych w równolegle przebiegające pęczki. Występuje w miejscach połączeń ścięgien i wiązadeł z kośćmi.
Tkanka kostna- chrakteryzuje się obecnością włókien kalogenowych przesyconych solami mineralnymi. Występuje na nasadach kości długich i wewnątrz kości płaskich.
Zębina – zbudowana jest z włókien kalogenowych. Należy do tkanek tworzących zęby.
Cement – znajduje się na powierzchni zębiny korzenia zęba i jest odmianą kości. Zawiera cementocyty, które leżą w substancji pozakomórkowej złożonej z włókien kolagenowych i związków mineralnych.

V. Krew
6 )Rodzaje i rola limfocytów
Limfocyty stanowią niejednolitą pod względem funkcji populację komórek , w których wyróżnia się następujące rodzaje limfocytów B , T , oraz komórki NK i komórki N .Część populacji limfocytów , które powstały w szpiku kostnym przekształca się w procesie dojrzewania w limfocyty B .Prekursory limfocytów T pochodzą ze szpiku kostnego , migrują do grasicy , gdzie dojrzewają i rozróżniają się na np. :
- limfocyty T pomocnicze
- limfocyty cytotoksyczne
- limfocyty supresorowe
- limfocyty kontrasupresorowe
Morfologiczne komórki NK i N charakteryzuje się jako duże , ziarniste limfocyty .Różnią się one pełnioną funkcją .Komórka NK wykazuje naturalną cytotoksyczność bez uprzedniego kontaktu z antygenem w stosunku do niektórych komórek nowotworowych .
Komórka K jest zdolna do zabicia komórki docelowej wyłącznie wtedy , kiedy jest ona opłaszczona przeciwciałami .
Główną rolą limfocytów jest likwidacja bakterii , wirusów .Limfocyt T pobudza także ośrodek termoregulacji mózgu powodując wzrost temperatury ciała , co zwiększa aktywność komórek obrony immulogicznej a niektóre limfocyty B przekształcają się w tzw. komórki pamięci , krążąc w organizmie mogą szybko rozpoznać wcześniej spotkany antygen i natychmiast wywołać reakcję obronną organizmu .

VI.

Porównanie budowy tkanki mięśniowej gładkiej, poprzecznie prążkowanej szkieletowej i sercowej.

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa- składa się z długich, wielojądrowych komórek zwanych włóknami mięśniowymi. Na przekroju poprzecznym włókna mięśniowe mają kształt wieloboków. Wnętrze włókna wypełniają miofibryle. Miofibryle utworzone są przez pęczki miofilamentów, wśród których rozróżniamy miofilamenty cienkie i miogilamenty grube. poprzeczne prążkowane włókna jest wynikiem uporządkowanego rozmieszczenia miofilamentów aktynowych i miozynowych.

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana-sercowa -zbudowana jest z wydłużonych, cylindrycznych komórek mających na biegunach rozgałęzienia i wcięcia. Komórki mięśniowe sercowe łączą się ze sobą krótszymi bokami(biegunami) i tworzą długie szeregi. Miejsca połączeń między komórkami nazywamy wstawkami. Jądro komórkowe leży w centralnej części sarkoplazmy. Rozmieszczenie miofibryli, budowa sarkomerów, rodzaj i ułożenie miofilamentów oraz mechanizm skurczu są takie same jak we włóknach mięśniowych poprzecznie prążkowanych-szkieletowych. Między miofilamentami w sarkoplazmie występują: mitochondria, gładka siateczka śródplazmatyczna, aparat Golgiego, glikogen i granule tłuszczu.

Tkanka mięśniowa gładka- ma komórki o kształcie wrzcionowatym, ostro zakończone i jednojądrowe. W cytoplazmie komórek mięśniowych gładkich występują miofilamenty cienkie i grube. Układ ich nie jest regularny, brak włokienek mięśniowych i sarkomerów. Miofilamenty cienkie zakotwiczone są w tzw. ciałkach gęstych. Struktury te są analogiczne do linii Z mięśni poprzecznie prążkowanych. W sarkoplazmie komórek występuje gładka i szorstka siateczka śródplazmatyczna, mitochondria i rybosomy. Komórki mięśni gładkich tworzą tzw. Błony mięśniowe wchodzące w skład ścian narządów wewnętrznych.

Tkanki różnią się między sobą kształtem komórek, ilością jąder oraz budową sarkomerów.
Tkanki mięśniowe poprzecznie prązkowane mają taką samą budowe sarkomerów, rozmieszczenie miofibryli, rodzaj i ułożenie miofibryli. Tkanki sercowa i gładka mają komórki jedno jądrowe natomiast poprzecznie prążkowana szkieletowa ma komórki wielojądrowe. Struktury rozmieszczeń miofilamentów wszystkie tkanki mają analogiczne.

VII.

Budowa neuronu. Rodzaje neuronów

Komórka nerwowa(neuron) przewodzi impulsy nerwowe i z tego powodu ten rodzaj komórek jest kluczowym elementem układu nerwowego. Nuron zbudowany jest z ciała komórki i wypustek (dendrytów i neurytu)
Centralną część ciała komórki zajmuje duże jądro komórkowe z luzno rozrzuconą chromatyną i wyraznie widocznymi jąderkami. W jego sąsiedztwie znajduje się rozbudowany układ Golgiego oraz liczne mitochondria. W neuronach zaangażowanych w neurosekrecję występują liczne, pochodzące ze strefy Golgiego, pęcherzyki lub jako lizosomy wtórne.
Na terenie cytoplazmy wypełniającej ciało komórki występują zagęszczenia siateczki śródplazmatycznej szorstkiej z licznymi polirybosomami znajdującymi się między cysternami siateczki. Zagęszczenia te powodują charakterystyczne centkowanie cytoplazmy i dlatego nazwano je tigroidem lub całkiem Nissla. W cytoplazmie ciała komórki oraz w cytoplazmie wypustek występują ponadto neurotubule oraz delikatne włókienka zwane neurofilamentami.
Ciała komórek nerwowych tworzą skupienia w ośrodkowym układzie nerwowym, noszące nazwę jąder nerwowych. Takie skupienia spotyka się również poza ośrodkowym układem nerwowym, a mianowicie w zwojach nerwowych.
Wypustki komórki nerwowej występują pod dwiema postaciami jako dendryty i neuryt zwany aksonem. Dendryty są zazwyczaj wypustkami krótkimi, które licznie odchodzą od ciała komórki, rozgałęziając się w jego pobliżu. Neuryt jest z reguły wypustką pojedynczą, która w niektórych komórkach osiąga długość 1 metra. Oba rodzaje wypustek różnią się także funkcją. Dendryty odbierają bodzce z narządów a neuryt przeprowadza bodzce z komórki do innych neuronów lub narządów.

W zależności od liczby wypustek i ich kształtu, komórki nerwowe dzielimy na:
- komórki jednobiegunowe- mające tylko jedną wypustke – akson. U osobników dorosłych ten typ komórek występuje w jądrach podwzgórza
- komórki dwubiegunowe- mające dwie wypusktki odchodzące z dwóch przeciwległych biegunów komórki. Spotyka się je np. w siatkówce oka
- komórki wielobiegunowe – mają dużą liczbę wypustek, z których jedna jest aksonem a reszta dendrytami. Wyróżniamy wśród nich:
- komórki gwiazdziste
- komórki piramidalne
- komórki gruszkowate

Wypustki nerwowe kończące się często w znacznej odległości od ciała komórki, nazywane są włóknami nerwowymi. Włókna otoczone są najczęściej osłonkami. Takie włokna, które nie mają osłonek nazywamy włóknami nerwowymi bezosłonkowymi. Włókna nerwowe otoczonne osłonką dzielimy na jednoosłonkowe i dwuosłonkew.

VIII.

Hormony tarczycy i ich rola


Tarczyca jest jednym z największych gruczołów dokrewnych. Jej masa wynosi od 15 do 30 g. Położona na przedniej powierzchni szyi składa się z dwóch symetrycznych płatów – prawego i lewego, połączonych wąskim pasmem tkanki gruczołowej, tzw. cieśnią. Otoczona jest torebką zbudowaną z tkanki łącznej i jest bardzo bogato unaczyniona. Przez 1 g tkanki tarczycowej przepływa w ciągu 1 minuty około 5 litrów krwi.
Płaty tarczycy zbudowane są z drobnych płacików, z których każdy zawiera 20 - 40 ściśle do siebie przylegających pęcherzyków. W pęcherzykach znajduje się tzw. koloid, będący miejscem magazynowania hormonów tarczycowych. Wokół pęcherzyków tarczycowych umiejscowione są komórki, które różnią się wyglądem od komórek tworzących pęcherzyki. Są to tzw. komórki C, których funkcja jest inna niż pozostałej tkanki gruczołowej.



Tarczyca wytwarza i wydziela do krwi hormony- trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). Hormony te sterują przemianą materii we wszystkich narządach i tkankach organizmu. Do produkcji hormonów tarczyca potrzebuje wystarczających ilości jodu, który organizm przyswaja z pożywienia i powietrza (jod jest pierwiastkiem lotnym). I tak np. masa jodu w tyroksynie stanowi 65% masy hormonu, natomiast w trójjodotyroninie ok. 59%. Daje to nam pojęcie o tym, jak ważny jest jod dla prawidłowej funkcji hormonalnej tarczycy.

T3 jest hormonem "silniejszym" od T4. Jej aktywność biologiczna jest 2 - 4 - krotnie większa niż aktywność T4. Hormony tarczycowe mają wielokierunkowy wpływ na wzrost i rozwój ustroju oraz na metabolizm, czyli przemianę materii. W okresie rozwoju regulują one wzrost tkanek i powstawanie niektórych enzymów komórkowych, pobudzają dojrzewanie centralnego układu nerwowego i układu kostnego. Wpływ na przemianę materii to regulacja tzw. podstawowej przemiany materii (czyli tempa spalania różnych substancji i tworzenia innych), transportu wody i różnych pierwiastków, przemiany cholesterolu, wapnia, fosforu, białka i innych związków chemicznych. Oddziałując na przemianę materii i funkcję różnych komórek, hormony tarczycowe odgrywają ogromną rolę w pracy układu pokarmowego, serca, mięśni i układu nerwowego. Praktycznie mają znaczenie dla sprawności całego organizmu.
Funkcja tarczycy pozostaje pod ścisłą kontrolą podwzgórza i przysadki mózgowej. Kiedy organizm "odczuwa" niedostatek hormonów tarczycowych podwzgórze wydziela czynnik (hormon) uwalniający tyreotropinę (TSH - RH). Pod wpływem hormonu uwalniającego przysadka "wysyła" tyreotropinę (TSH), która pobudza tarczycę do produkcji i wydzielania do krwi jej hormonów. Kiedy we krwi krąży zbyt dużo hormonów tarczycowych, przysadka zostaje "wyłączona". Jest to tzw. mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego pomiędzy tarczycą i przysadką mózgową. W medycynie wykorzystuje się go w diagnostyce nadc
zynności i niedoczynności tarczycy

IX.
1 )Wymienić i scharakteryzować etapy rozwoju embrionalnego człowieka

Pierwszym etapem rozwoju embrionalnego człowieka jest zapłodnienie .Proces ten najczęściej zachodzi w jajowodzie w wyniku połączenia się komórki jajowej z plemnikiem .Od momentu zapłodnienia jajo staje się zygotą , która niebawem dzieli się na dwie komórki .
Następnym etapem jest bruzdkowanie .To kolejny podział zygoty w wyniku czego powstaje zarodek .Komórki powstałe w wyniku tych podziałów nazywamy blastomerami .Początkowo tworzą one małą grudkę zwaną morulą .Już tutaj tworzą się szczeliny które w wyniku dalszych podziałów łączą się z sobą tworząc jamę blastuli zwaną blastocelem .U ssaków część komórek blastuli układa się w jednowarstwowy , zewnętrzny trofoblast , pozostałe tworzą wewnętrzny węzeł zarodkowy .
Kolejnym etapem rozwoju zarodkowego jest gastrulacja .Tutaj komórki zaczynają się przemieszczać w różne miejsca gdzie mają wykonać swoje zadanie .Gastrulacja jest to różnicowanie się komórek zarodka w dwie warstwy czyli listki zarodkowe .Warstwa zewnętrzna nazywana ektodermą , warstwa wewnętrzna nazywana endodermą , oraz póżniej powstający trzeci listek zarodkowy zwany mezodermą .W etapie tym zanika prawie blastocel .Endoderma wyściela nowo wytworzoną jamę – gastrocel ze środowiskiem zewnętrznym ma ona kontakt za pomocą pragęby .Mezoderma zbudowana z różnych komórek zaczyna się dzielić na segmenty .Powstaje mezoderma przyśrodkowa , boczna i pośrednia – tu rozwija się związek nerek , szkieletu i skóry właściwej .
Kolejnym etapem jest powstanie narządów pierwotnych – z ektodermy powstaje pas komórek cylindrycznych , z których powstaje cewka nerwowa .Jest to początek układy nerwowego .Z endodermy powstaje cewka jelitowa a jelito łączy się z kanałem nerwowym za pośrednictwem kanału jelitowo-nerwowego .Z mezodermy pośredniej powstaje między innymi elementy szkieletowe kręgosłupa .W czasie jego trwania zmienia się kształt zarodka .Staje się on wydłużony po osi struny grzbietowej i spłaszczony po bokach i zwężony w kierunku ogonowym.
Kolejnym etapem jest organogeneza , w którym narządy pierwotne ulegają dalszym zmianom .Następuje specjalizacja komórek czyli powstawanie tkanek .Znowu następuje zmiana kształtu zarodka .Ciało wydłuża się zaznaczają się części – głowowa , tułowiowa i ogonowa .Następnie poszczególne listki zarodkowe dają początek określonym narządom i układom .Z ektodermy powstaje pokrycie ciała , elementy czaszki , komórki barwnikowe skóry , oraz daje początek układowi nerwowemu .Z mezodermy powstaje skóra właściwa , tkanka łączna , szkielet i mięśnie szkieletowe , układ moczowo - płciowy , oraz większość narządów wewnętrznych i kończyn .Z endodermy powstaje układ pokarmowi i jego gruczoły , ukł. Oddechowy , i większość gruczołów dokrewnych .

2 )Błony płodowe, powstawanie i ich rola

Kosmówka – stanowi zewnętrzną błonę płodową , powstaje z trofoblastu i mezenchymy pozaśrorkowej .Trofoblasty wchodzą w kontakt z błoną śluzową macicy tworząc na powierzchni kosmówki liczne kosmki. Kosmki te w czasie rozwoju zanikają w części , pozostając jedynie tam gdzie pozostaje łożysko .wrastają w nią naczynia pęcherzyka żółtkowego lub omoczni i stanowią drogę prowadzącą krew od płodu do łożyska .
Owodnia – powstaje w wyniku rozstępowania się ektodermalnych amnioblastów węzła zarodkowego .Wnętrze zarodka wypełnione jest płynem , który zapewnia własne środowisko wodne oraz chroni go przed wstrząsami i uciskiem mechanicznym .Pośredniczy w przekazywaniu do zarodka substancji odżywczych i usuwaniu końcowych produktów metabolicznych .
Pęcherzyk żółtkowy – powstaje endodermy i mezodermy pozazarodkowej .W rozwoju zarodkowym przechodzi przez stadium pęcherzyka żółtkowego pierwotnego i wtórnego .Jest ważny z tego względu , że właśnie w nim wytwarzają się pierwsze naczynia krwionośne i erytrocyty .Znajdują się w nim substancje służące do odżywiania .
Omocznia – powstaje jako uwypuklenie tylnej części jelita .Jest zbudowana z endodermy i otulona jest od strony szypuły mezodermą pozazarodkową .Bierze udział w wydalaniu produktów przemiany materii płodu .Daje również początek naczyniom krwionośnym i erytrocytom .Dzięki zrastaniu się z kosmówką krążenie omoczniowe staje się krążeniem łożyskowym .