Motyw wędrówki w czasie i przestrzeni w wybranych utworach literackich.

Od zarania dziejów człowiek wędrował. Na początku czynił to, aby osiedlić się na lepszym niż dotychczas terytorium. Z biegiem czasu wędrówka stała się sposobem na poznanie świata i własnej osobowości. Każda podróż przynosi nowe doświadczenia życiowe. Wiąże się często z poszukiwaniem szczęścia, lepszego bytu, czasem również z jakimś posłannictwem. Zazwyczaj oznacza ona zmianę środowiska i otoczenia. Każdy człowiek wędruje, czasem po świecie, a czasem po krainie własnych marzeń, pragnień i wspomnień. Dlatego więc wędrówka od początku została jednym z ulubionych motywów literackich.
Już w starożytności powstawały utwory opisujące wędrówkę. Homer w swej „Odysei” przedstawił losy króla Itaki, Odyseusza, który po wojnie trojańskiej powracał do swej ojczyzny, gdzie oczekiwała go żona Penelopa wraz z synem. Podróż Odysa, trwająca aż dziesięć lat, była pełna trudów i niebezpiecznych przygód. W jego wyprawę ingerowali bogowie, którzy z powodu swoich cech ludzkich kierowali się uczuciami. Jedni opiekowali się królem, inni jak na przykład Posejdon starali się utrudnić mu drogę do domu. Odyseusz jest symbolem cierpliwości i wytrwałości, uosobieniem wiecznego tułacza, a jego wędrówka interpretowana jest jako droga człowieka przez życie. Każdy bowiem musi zmagać się z losem, odczuwać zarówno radość, jak i ból, dokonywać różnych wyborów. Leopold Staff w swym wierszu pt. „Odys” napisał: „Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej Itaki”. Również w biblijnej Księdze Wyjścia(inaczej Exodus) przedstawiona jest wędrówka. Uciśniony lud Izraela uciekał z Egiptu przed prześladowaniem Faraona. Podczas długiej drogi do Ziemi Obiecanej nie zawsze im się dobrze wiodło. Często brakowało jedzenia, ludzie byli zmęczeni i zniechęceni myślą, że nigdy nie dotrą do celu. Zdarzało im się również wątpić w Boga, ale Mojżesz – ich przywódca z boską pomocą dodawał im otuchy i pomagał w ciężkich chwilach. Wędrówka narodu wybranego wyobraża ludzkie potknięcia, upadki i wzloty w drodze do Boga. Przedstawia tułaczkę narodu bez ziemi, poszukującego swej tożsamości, próbującego odnaleźć się w świecie. Jest to również symbol dążenia człowieka do spełnienia duchowego.
Średniowieczna sztuka była niemal całkowicie poświecona Bogu. Jeden z utworów z tej epoki, „Legenda o świętym Aleksym” opowiada o młodym człowieku, który porzucił bogactwo, dom, niedawno poślubioną kobietę, aby dać świadectwo wiary, umartwiając się, żyjąc w cnocie, pobożności oraz doznając cierpienia i upokorzeń. Aleksy wędrował samotnie po świecie przez wiele lat, spędzając cały wolny czas na modlitwach. W końcu powrócił do ojcowskiego dworu. Tam nie rozpoznany przez rodzinę i szykanowany przez służbę pędził przez szesnaście lat pokorny żywot nędznego żebraka, który „wsztko cirpiał” dla chwały bożej. W utworze tym przedstawiono pełną poświęceń ludzką drogę do Boga i podporządkowanie wierze. Jedno z największych dzieł średniowiecza „Boska komedia” Dantego przedstawia wędrówkę autora przez zaświaty. W piekle i czyśćcu jego przewodnikiem był Wergiliusz, zaś w raju ukochana z młodości, Beatrycze. Droga ta jest alegorią dążenia człowieka ku Bogu, ku odrodzeniu moralnemu, które można osiągnąć przez miłość. Dante, podobnie jak autor „Legendy o świętym Aleksym” przedstawił wędrówkę człowieka w stronę Boga, podczas której człowiek ten dowiedział się jak odróżnić dobro od zła, pozbyć się przywar właściwych grzesznikom i przygotował się do życia w raju, a wreszcie osiągnął najwyższe szczęście.
Także w okresie renesansu w literaturze występował motyw wędrówki, lecz raczej rzadko. W utworze „Dekameron” Giovanniego Boccaccio, który składa się ze stu krótkich noweli, występuje ten motyw literacki. Ludzie w tych opowieściach często podróżują – jako pielgrzymi, wygnańcy i podróżnicy. Wędrówki te nie są żadnymi symbolami, lecz po prostu tłem czasem wesołych, a czasem tragicznych historii.
W polskiej literaturze barokowej nastąpił rozwój pamiętnikarstwa. Autorzy tych dzieł dość często podróżowali, więc również w nich pojawia się wędrówka. Jan Chryzostom Pasek w swych „Pamiętnikach” opisywał swoje wyprawy. Ponieważ był szlachcicem, służył w wojsku, więc walczył ze Szwedami i z Moskwą, a także wyjechał do Danii. Wszystko to opisał, czasami przejaskrawiając swoje przygody i waleczne wyczyny. Pasek w swoich wynurzeniach dał wyraz temu, że bardziej niż obce kraje ceni sobie ojczyznę i swe włości, co było cechą charakteryzującą większość szlachty.
Oświecenie to epoka obfitująca w dzieła, w których występuje motyw wędrówki. Szczególnie często pojawia się on w powiastkach filozoficznych. „Kandyd” Woltera opowiada o losach naiwnego człowieka, którego wyrzucono z dworu, na którym mieszkał. Tytułowy bohater powieści podróżował po całym świecie, po drodze doznał wielu nieprzyjemności: zwerbowano go do wojska, powieszono jego mistrza, rozdzielono z ukochaną Kunegundą, oszukiwano, ale ciągle pozostał optymistą. Wolter na przykładzie podróży Kandyda przedstawił historię człowieka łatwowiernego, który zawsze daje się nabrać, a przy okazji zakpił z filozofii optymistycznej. Chociaż wiele razy spotykało go coś złego, dalej wszystkim ufał. Dopiero pod koniec tej historii, po rozmowie z mądrym starcem, zrozumiał że „trzeba uprawiać swój ogródek”. Ignacy Krasicki napisał „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”, powieść wzorującą się na „Kandydzie”. Opowiada ona l losach człowieka, którego od początku prześladował pech. Gdy pierwszy raz znalazł się w mieście, przegrał dużo pieniędzy i go pobito. Po śmierci matki wyjechał do Paryża, gdzie szybko zubożał. Postanowił odpłynąć z kraju. Po drodze statek zatonął. Trafił na utopijną wyspę Nipu. Gdy ją opuścił, stał się niewolnikiem, a później został zamknięty w domu dla obłąkanych. Tak samo, jak Kandyd, dopiero pod koniec historii zaznał szczęścia – ożenił się z ukochaną z młodości, Julianną. Kolejną z powiastek filozoficznych zawierających motyw wędrówki jest „Kubuś Fatalista i jego pan”, czyli opowieść o podróży pana i sługi. Podczas ich wyprawy Kubuś opowiadał panu historię swego życia. Jego życiowym mottem były słowa: „wszystko, co nas spotyka na świecie, dobrego i złego, zapisane jest w górze”. Kubuś i jego pan przez całą drogę przeżywali niesamowite przygody, ale służący wciąż powtarzał powyższe słowa. Na końcu tej opowiastki Kubuś spotkał swą ukochana Dyzię, z którą wziął ślub i dostał pracę odźwiernego.
W romantyzmie najczęściej opisywana jest wędrówka outsidera, indywidualisty,, często wygnańca. Giaur, bohater poematu George’a Gordona, musiał uciekać, ponieważ zamordował sprawcę śmierci swojej ukochanej – gruzińskiej branki Leili. Adam Mickiewicz w swych dziełach często opisywał wygnańców, tęskniących za ojczyzną, co jest rysem biograficznym w tych utworach. W powieści poetyckiej pt. „Konrad Wallenrod” poeta przedstawia losy Litwina, który wyjechał z kraju, aby skuteczniej walczyć z Krzyżakami, którzy najechali na jego kraj. „Sonety Krymskie” to zbiór utworów przedstawiających Krym widziany oczami człowieka tęskniącego za ojczyzną, którego wypędzono z kraju i który z tego powodu musi tułać się po świecie. „Dziady cz. II i IV” opisują wędrówkę dusz ludzi, którzy nie mogą od razu po śmierci dostać się do nieba.
Reasumując, motyw wędrówki pojawiał się w każdej epoce literackiej, w niektórych częściej, w innych rzadziej W antyku, oświeceniu, czy romantyzmie ludzie wiele podróżowali, tak więc wówczas powstało wiele utworów, w których pojawia się ten wątek. W średniowieczu, gdy trudno było gdziekolwiek dotrzeć, czy w okresie baroku, gdy w Polsce panował sarmatyzm, podróże były odbywane raczej z niechęcią, tak więc wędrówka nie była zbyt popularnym tematem.. Można to zauważyć na podstawie powyższych przykładów. Na ich podstawie można również zaobserwować wpływ podróży na rozwój kultury w danym okresie.