Oświecenie - charakterystyka epoki
OŚWIECENIE
1. Nazwa Epoki
Wykorzystuje termin światła-oświecenie inaczej samoświadomość, myśliciel.Nazywane wiekiem filozofów i rozumu.Termin powstał w Niemczech.Ludzie chętnie przyjmowali nowe idee i założenia mówiące np.że śmierć jest faktem,ale życie na ziemi także może być racjonalne,praktyczne
2. Ramy czasowe
w Europie-1680r-koniec XVIII,
w Polsce-lata 40 XVIIIw - lata20 XIXw.
3. Filozofia
Kartezjusz-„Cogito ergo sum”
Locke-„Tabula raza”
- oderwanie od Boga
rozwój samomyślicielstwa,
empiryzm
4. Życie i twórczość – I.Krasicki
Urodzony 1735r. w Dubiecku , zmarł w Berlinie w 1801r.
Potomek niebogatego, hrabiowskiego rodu małopolskiego. Był on biskupem warmińskim, później arcybiskupem gnieźnieńskim, poetą i powieściopisarzem, najwybitniejszym przedstawicielem twórczości oświecenia
5. Satyra – cechy
- Krytykuje wady
- Ukazuje świat w „krzywym zwierciadle”
- Budzi śmiech, kpinę w człowieku
- Śmiejemy się z siebie
- Może pojawić się w każdym gat. Literackim
6. Satyry Krasickiego
- Do króla - jest obroną Stanisława Augusta Poniatowskiego i krytyką jego przeciwników. W ich usta poeta wkłada niedorzeczne zarzuty skierowane przeciwko królowi, które w rzeczywistości są zaletami monarchy:
młodość,
polskie pochodzenie,
mądrość,
troska o poddanych.
W ten sposób Krasicki demaskuje głupotę szlachty , o czym mówi często z ironią
- Pijaństwo - Nałogowy pijak, narzekający na ból głowy po kolejnej libacji, opowiada znajomemu o przebiegu suto zakrapianych spotkań. Są w nich, kłótnie na tematy polityczne, bójki, których świadkami jest służba.
- Świat zepsuty - podsumowanie sądów Krasickiego o czasach, w jakich przyszło mu żyć. Nie ma w niej nic zabawnego. Jest pełna gorzkiego szyderstwa, ostro atakuje zepsuty świat, który stworzył zepsute społeczeństwo.
- Żona modna - ukazuje szlachciankę, tworząc portret damy rozmiłowanej w zbytkach, kapryśnej, często bezmyślnie marnotrawiącej majątek męża. Pełen humoru jest obraz przenoszącej się do majątku męża młodej żony obładowanej niepotrzebnymi, ale za to modnymi, drobiazgami, ", bawią jej kaprysy i cicha uległość męża, który wziął za nią w posagu kilka wiosek.
7. „Monachomachia” jako poemat heroikomiczny
Poemat heroikomiczny to parodia eposu bohaterskiego. Parodia polega tu na połączeniu błahego tematu z wysokim stylem, bądź na odwrót ważnego tematu z niskim stylem, następuje więc złamanie zasady decorum. W Monachomachi Krasicki wykorzystał elementy budowy eposu, aby opowiedzieć o absurdalnej wojnie mnichów:
1.Utwór rozpoczyna się apostrofą informującą o przedmiocie opowieści.
2.Zdarzenia rozgrywają się na dwóch planach: ludzkim (mnisi, miasteczko, itp) oraz pozaludzkim (Jędza Niezgoda). To Jędza niezgoda jest przyczyną wojny mnichów.
3.Charakterystyka bohaterów poprzez opis ich zachowania.
4.Dynamiczne opisy walki, zbliżenia na konkretnych bohaterów.
5.Przemówienia mnichów przepijane odpowiednią ilością trunków.
8. Bajka – cechy
- Krótka opowiastka pisana wierszem
- Bohaterowie to zwierzęta, ludzie, przedmioty, rośliny;
- Zawiera pouczenia
- Dotyczy tematów uniwersalnych
- Ilustracją ludzkich doświadczeń, powszechnych i powtarzalnych;
- poucza o szkodliwości zachowań, daje etyczne wskazówki;
- zwierzęta są personifikacją ludzkich typów; Relacje występujące między nimi są odpowiednikiem relacji społecznych;
- Dydaktyzm zawarty w morale.
9. Dydaktyczny charakter bajek Krasickiego
Krasicki wyśmiewa ludzkie wady. Służą mu do tego zwierzęta, pod których postaciami kryją się różne postawy ludzkie. Bajki nie należy traktować serio, pokazuje typowe postawy, dotyka prawdy. Bajki mają charakter ponadczasowy i dydaktyczny, tzn. bawiąc uczą czytelnika. Zawierają wiele zasad i pouczeń aktualnych po dzień dzisiejszy. Człowiek jest istotą zmienną. Świat zdominowany jest przez siłę, pychę i głupotę, co zmusza do refleksji nad światem i człowiekiem w nim żyjącym.
W bajce "Szczur i kot" stykają się dwie postawy ludzkie: postawa pełna pychy i sprytu. Kot dopada wreszcie szczura, który jest zarozumiały i myśli, że nic mu nie grozi.
Bajka pt. "Ptaszki w klatce" pokazuje dwa ptaszki. Jeden z nich był kiedyś na wolności i pragnie na nią powrócić, drugi urodził się w klatce i nie czuje tego co kompan. Każdy pragnie wolności. Bajka nawiązuje do rozbioru Polski.
Bohater bajki pt. "Filozof" nie wierzył w Boga, jednak w chorobie zaczyna wierzyć, wręcz uwielbia Boga. Ludzie są zmienni, człowiek jest ułomny.
"Jagnię i wilcy" - bajka mówi o sile. Silniejsze wilki pożerają jagnię, które uosabia tu niewinność i kruchość. Wilki symbolizują ludzi silnych i okrutnych. Polska była w owym czasie jagnięciem w stosunku do zaborców.
W bajce pt. "Dewotka" autor mówi o powierzchowności wiary. Uważa, że wiara powinna polegać na życiu wg określonych zasad.
"Kruk i lis" przedstawia dwie cechy ludzkie odgrywające ogromne znaczenie. Lis to człowiek chytry, skąpy i przebiegły, zaś kruk to uosobienie głupoty i zbytniej ufności.
W bajce "Malarze" autor mówi, że nie zawsze dobrze jest przedstawiać świat tak, jak on naprawdę wygląda.
10. Hymn – cechy
- Utwór przeznaczony do śpiewania
- Obecność refrenu i rymów
- Adresatem hymnu jest często Bóg, ojczyzna, bądź większa grupa społeczności.
- Atmosfera/nastrój są podniosłe, uroczyste
- Odwołuje się do emocji
- Pojawiają się apostrofy
- Pojawiają się pytania retoryczne
- zdania w trybie rozkazującym
- Podniosłe słownictwo
11. „Hymn do miłości ojczyzny”
Krasicki w swoim Hymnie... przedstawił radykalny program patriotyczny, który wymaga od obywatela w sytuacji zagrożenia pełnego poświęcenia, nawet oddania życia za Ojczyznę.
12. Sentymentalizm – cechy
- PRÓBA PRZENOSZENIA POETYKI KLASYCZNEJ ??
- WPROWADZENIE DO LITERATURY UCZUCIOWOŚCI
- PODKREŚLENIE TAKICH UCZUĆ JAK: SMUTEK, REZYGNACJA, MELANCHOLIA, WSPÓŁCZUCIE, POGODZENIE SIĘ Z LOSEM
- WPROWADZENIE ELEMENTÓW PATRIOTYCZNYCH
- NAWIĄZYWANIE DO PRZESZŁOŚCI HISTORYCZNEJ
13. Przedstawiciele sentymentalizmu
Główni przedstawiciele w Europie to :
Jean Jacques Rousseau,
Laurence Sterne;
w Polsce:
Franciszek Karpiński
Franciszek Dionizy Kniaźnin.
14. Pieśń – cechy
- uproszczona budowa
- układ stroficzny
- częste refreny
- rytmizacja
15. „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech” – J.Wybicki
"Pieśń legionów polskich we Włoszech" została ułożona przez Józefa Wybickiego w Reggio miedzy 16 a 19 lipiec 1797 dla uświetnienia uroczystości pożegnania odchodzących z miasta legionistów. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w Mantui w lutym 1799 r. w gazetce pisanej "Dekada Legionowa". Tekst pierwotny nie doczekał Sie współcześnie druku; - zaginął w II wojnie światowej. Tekst znany z autografu Wybickiego różni sie od obecnie przyjętego drobnymi zmianami i dodatkowymi zwrotkami: czwarta - o "Niemcu, Moskalu", i ostatnia, szósta - o Kościuszce
„Mazurek Dąbrowskiego" został zatwierdzony urzędowo jako narodowy hymn państwowy w 1926-27. Po II wojnie światowej Mazurek Dąbrowskiego uznano za hymn państwowy w 1948 r. W 1978 r. otwarto w Be Dominie, (miejscu urodzenia Józefa Wybickiego) Muzeum Hymnu Narodowego.
Obowiązujący tekst hymnu zawiera Ustawa sejmowa z 31 stycznia 1980 r. (Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej).
16. Rokoko – cechy
- kameralność
- lekkość proporcji
- asymetria
- dekoracyjność
- wyrafinowanie
- dążenie do komfortu
- egzotyzm
Swój największy rozkwit rokoko przeżywało w okresie panowania Ludwika XV: 1730-1750. Wówczas to formy rokoka rozpowszechniły się w innych krajach Europy