Wojny religijne.

Wojny religijne to temat aktualny , niestety także dzisiaj : niedawne wypadki w byłej Jugosławii czy konflikt islandzko angielski w dużej mierze maj podtekst wyznaniowy. Tego typu zawieruchy towarzysz ludzko?ci od bardzo dawna. Czy były to na pocztku edykty cesarskie w Starożytnym Rzymie, potyczki różnych grup , czy regularne wojny jak wyprawy krzyżowe wszystkie te zjawiska miały wspólny cel: zniszczenie jednego lub wielu wyznań i jego wyznawców , podporzdkowanie innej ideologii , wierze , wszystkie charakteryzowały się okrutno?ci i rozlewem krwi , często niewinnych ludzi. I tak było w przypadku konfliktu o charakterze religijnym w XV i XVIw. W okresie wielu przemian , które zachodziły w owym czasie w Europie ,wojen znalazły również swe miejsce wojny religijne , które zmieniły wyznaniow mapę Europy aż do dnia dzisiejszego. Przyczyn konfliktów XV-wiecznych należy zapewne upatrywać w tzw. Kryzysie ko?cioła zachodniego. Już w XIV w. Dochodziło do demoralizacji kleru. Mnisi przechodzili z klasztoru do klasztoru w zależno?ci od jego bogactwa , zakony toczyły z klerem ?wieckim walki o wpływy z duszpasterstwa i dziesięciny. Na dworach biskupich a i papieskim rozprzestrzeniało się przekupstwo i troska o ?ciganie opłat od wiernych. Doszło do Wielkiej Schizmy Zachodniej: urzędowało dwóch papieży w Awinionie i Rzymie. Poza tym kryzys gospodarczy spotęgowany klęskami elementarnymi , zmiany ?wiatopogldowe. Zaczęto coraz bardziej interesować się ?mierci a przez to rozwinł się proceder sprzedaży odpustów. Religijno?ć zamieniła się w dewację a ta w zabobony: dochodziło do palenia olbrzymiej ilo?ci niewinnych kobiet oskarżonych o czary. Oskarżenia o herezję potęgowały się a inkwizycja zbierała swe żniwo. Nic dziwnego że w takiej sytuacji krzewiły się duchy nawołujce do życia religijnego i społecznego.



Kryzys gos. I społ. Dosięgał również Europę i Czechy: feudałowie zwiększali obciżenia chłopów, przeciwstawno?ci narodowe , w rękach duchowieństwa było 1 do 1/3 dochodu narodowego , a wyższa hierarchia ko?cielna głównie cudzoziemcy prowadziło to ku fermentowi w społeczeństwie. Za rzdów panowania Wacława Luksemburskiego do wybuchu rewolucji antyfeudalnej o aspekcie antyko?cielnym i narodowo?ciowym. Jon Hus był tym duchownym czeskim , który walczc o j. czeski w Ko?ciele stał się propagoterem nauki Wiklefa z Oxfordu: występował przeciw ?wieckiej władzy papiestwa , potępiał kupczenie odpustami , wypominał wady duchowieństwa , stał się zwolennikiem predestynacji , w Pi?mie ?w. Widział jedyny wykładnik wiary. Za swe wypowiedzi Hus atakowany był najpierw przez kler niemiecki a potem obłożony kltw , zatwierdzon przez papieża. Mimo to wciż głosił swe idee , powołany zatem został przed sobór w Konstancji z zapewnieniem bezpieczeństwa osobistego , 6 VII 1415 został spalony na stosie. Ta ?mierć wywołała wzburzenie w Czechach będce pocztkiem rewolucji Husyckiej. Ogłoszono tzw. cztery artykuły praskie 1. Prawa swobodnego głoszenia słowa Bożego 2. Komunie pod dwiema postaciami 3. Sekularyzacji dóbr ko?cielnych 4. Karania grzechów ?miertelnych przez władzę ?wieck. Husyci obejmowali w swe posiadanie coraz więcej ?wityń usuwajc z nich wierne papiestwu duchowieństwo. W 1419 obalono w Pradze wrog Husytom radę miejsk . A gdy zmarł Wacław IV Husyci odmówili uznania praw do korony czeskiej Zygmuntowi Luksemburskiemu. Ten rozpoczł wyprawy odwetowe (od 1420) , Husyci nie tylko oparli się nim ale od 1427 przeszły do kontruderzenia . Swe zwycięstwa zawdzięczaj doskonale zorganizowanej armii przez Jana Żiżkę z Trocnova. Ich wyprawy spustoszyły Morawy , zach. Węgry , ?lsk , Saksonię oraz posiadło?ci brandenburskie i zakonu Krzyżackiego. Wszędzie gdzie przeszły wojska Husyckie budziły ruchy antypapieskie i antyfeudalne. Z czasem doszło do rozwarstwienia w samym ruchu Husyckim: a. Kalisktyni- ograniczali swe postulaty do czterech artykułów praskich była to szlachta , mieszczanie , bogate chłopstwo. b. Toboryci radykalni za zniesieniem wszystkich obrzędów , odrzucali własno?ć , byli za równo?ci . Oparcie mieli w armii Husyckiej bo to oni byli jej trzonem: ubodzy rzemie?lnicy , biedota. Po ?mierci Żiżki (1424) doszło do sporu w obozie Husyckim. Rewolucję uratował jednak Prokop Wielki zainicjował przeniesienie walk na teren nieprzyjacielski : uchronił kraj od wojny domowej i zmusił do ustępów Zygmunta Luksemburczyka w celu porozumienia , doszło do soboru w Bazylei: Gdy kalikstyni byli gotowi na kompromis taboryci byli nieprzejednani. Doszło więc do walki pod Lipanami (1434) gdzie kalikstyni zdradziecko zaatakowali toborytów i zwyciężyli. Mimo to do uspokojenia z katolikami doszło dopiero w 1436 kiedy zatwierdzono tzw. kompakty , które gwarantowałyby czechom liturgię w j. narodowym , komunię pod dwoma postaciami , sankcjonowały dokonan już sekularyzację dóbr ko?cielnych. W zamian czesi uznali prawa Zygmunta Luksemburczyka do korony. Niedobitki toborystów stworzyły ko?ciół braci czeskich , który przetrwał do reformacji. Pomimo długiego okresu wojen Husyckich nie przyniosły one Czechom ani definitywnego zerwania z Papiestwem ani dogłębnej reformy stosunków ko?cielnych. Czechami wstrzsnęła jeszcze walka o koronę była to jednak walka o władzę między stronnictwami. Mówic o XV w. Można jeszcze wspomnieć o krucjatach przeciw Turkom. Rozejm między Węgrami a turcj został zerwany na skutek nacisku Papiestwa obawiajcego się zwrócenia potęgi tureckiej przeciw sobie. Armia chrze?cijańska pod wodz króla Władysława rozpoczęła obleganie Warny. 10 XI 1444 doszło do decydujcej bitwy , która zakończyła się klęsk wojsk chrze?cijańskich i ?mierci Władysława. Zwycięstwa Turków doprowadziły ich w końcu 1453 do opanowania Konstantynopola , jednak w 1456 pod Belgradem udało się Węgrom powstrzymać napór turecki. Ambitne plany koalicji antytureckiej miał król Węgier Maciej Korwin jednak jego ?mierć obróciła je w niwecz. Państwa europejskie powoli gnały ku renesansowi-odrodzeniu. W sztuce powrócono do dorobku starożytno?ci , zaczęto zajmować się człowiekiem jego wyjtkowym miejscem na ziemi. Powstały nowożytne ideologie traktujce o ludzko?ci i władzy. Dżono zatem do konfrontacji nowych prdów umysłowych z wszechpotężn niemal monopolistyczn ide Ko?cioła mimo, iż sami humani?ci nie zerwali z ko?ciołem , ich my?li i pisma były wykorzystywane przez innych. Pierwszym wyrazicielem tych sprzeczno?ci stali się Niemcy. Postępujcy kryzys społeczny , brak poprawy w Ko?ciele rewolucji husyckiej : demoralizacja kleru, wzrost bogactwa , ignorowanie konstruktywnej krytyki humanistów były to główne problemy nurtujce ?wiat katolicki. Niemcy stały się punktem zapalnym. Kraj wielu partykularyzmów , rozbiły politycznie i gospodarczo z opozycj chłopsk a i niekiedy mieszczańsk i rycersk. Jeżeli chodzi o duchowieństwo reprezentowało ono niski poziom moralny i ucisk fiskalny . A ponieważ to ko?ciół i religia miały decydujcy wpływ na wszystkie dziedziny ówczesnego życia ludzkiego zatem wszelkie antagonizmy znalazły uj?cie w wystpieniach o charakterze religijnym. Do tych wystpień pocignł lud Marcin Luter. Marcin Luter będc mnichem często rozmy?lał nad problemami religijnymi , głównym ?ródłem dla niego stała się Biblia. W niej znalazł podstawę do swej doktryny o zbawieniu: najważniejsza jest wiara w boga i jego słowa ewangelii bo natura ludzka jako ułomna zawsze prowadzi do grzechu. Jednak to nie ta doktryna a sprawa odpustów zadecydowały o wystpieniu Lutra przeciw Ko?ciołowi w 1517 r. W Witenberdze Luter ogłosił swe tezy . Od razu pojawiali się zwolennicy i przeciwnicy . Luter rozpocz polemiki , potępił uznanie Husa za heretyka. W 1520 Luter przedstawił się Ko?ciołowi Katolickiemu. Ogłosił prymat władzy ?wieckiej nad ko?cielna i możliwo?ć interwencji władców w sprawy ko?cielne , ewangelię uznał za jedyne ?ródło prawdy i wiary. W odpowiedzi na to papież Leon X podpisał potępujc reformatora bullę Exsurgedomina . Wkrótce też spalono ksiżki Lutra na stosie (bulle ogłosił cesarz Kort V ale elektorzy niemieccy tego nie zrobili). Mimo to zwolenników Lutra rosła . Rzym chcc wrócić tę swawolę żdał od cesarza radykalnych kroków , ten zatem w 1521 r. w Wormacji podpisał edykt uznajce Lutra jako heretyka i skazujcy go na bonicę (Luter ukrył się u swego protektora elektora Sobieskiego Fryderyka Wordburga). Mimo to nauka Lutra nadal się szerzyła , zwolennicy jej rozpoczęli rozruchy o podłożu społecznym. Na yo Luter sformułował dogmatykę , liturgię swego Ko?cioła i nawoływał do posłuszeństwa wobec władców ?wieckich. Mimo to nie udało się powstrzymać wybuchów społecznych. Rozpoczł się ruch antyfeudalny w?ród chłopów , a na swe hasło wybrał on sprawiedliwo?ć boż chodziło głównie o oddanie ziemi ko?cielnej , skasowanie dziesięcin. Powstanie to przerodziło się w wojnę chłopsk na czele której stał Tomasz Munzer (uważał on iż jedyn forma kultu jest czytanie ?w. , zaprzeczał on wszelkim instytucj ko?cioła). Był on za chrztem dorosłych- std nazwa jego zwolenników anabapty?ci. Wojna trwało od 1524-1526 i rozprzestrzeniła się na Tyrol , Solzburg , Stynię , Karyntię , Szwabię , Wintenbergię , Alzację , Hesję aż po Turyngię i Saksonię . Lud odnosił szereg zwycięstw domagajc się zmiany istniejcego porzdku . Wojna miła bardzo okrutny charakter gdyż panowie m?cili się krwawo na zbuntowanych chłopach. W wyniku jednak złej organizacji oddziałów chłopskich zaczęły one ponosić klęski. Wsie zostały spalone a wielu z uczestników zginęła z ręki kata. Mima tego zwycięstwa nad chłopami w Niemczech nie doszło do pokoju . Nauki Lutra stawały się popularne także w?ród ksiżt Rzeszy z powodu nadziei na sekularyzację dóbr ko?cielnych. W 1529 czę?ć ksiżt Rzeszy złożyła protest przeciw żdaniu cesarza Karola V a nie wprowadzaniu żadnych zmian w sprawach ko?cielnych (std nazwa protestanci) . W 1531 r. zawarli zwizek obrony w Schmolkolden . Mimo to do wojny jednak nie doszło z powodu niebezpieczeństwa tureckiego. Z niesnasek religijnych dochodziło do niesnasek politycznych. Doprowadziło to do walk pomiędzy ksiżętami by 1555 r. doszło do zwołania sejmu w Augsburgi i uchwalenia pokoju religijnego . Wyznanie protestanckie uznane zostało jako prawnie a jego wyznawcy uzyskali prawo do wolnego kultu. Jednak najważniejszym postanowieniem była zasada czyj kraj tego religia (cuius regio eius religio) czyni faktycznie nie było żadnej wolno?ci religijnej dla poddanych. Prócz Niemiec do wystpienia przeciw ko?ciołowi katolickiemu doszło też w innych krajach. W Szwajcarii reformacja zwizana jest z osob Ulricha Zwingliego. I w tym kraju doszło do wojny 1529 31 , która zakończyła się równouprawnieniem protestantyzmu i katolicyzmu. Inny reformator Szwajcarii Jan Kalwin za jedyne ?ródło wiary uznał Biblię i ogłosił teorię o predestynacji . W Genewie zorganizował gminę ewangelick i ogłosił zasadę nietolerancji wobec wszelkich przeciwników. Wielu się to nie podobało nie doszło jednak do walk. Inaczej natomiast było we Francji. Tutaj polityka religijna Franciszka I była nieco zmienna z jednej strony popierał on protestantów ze względu na swych sprzymierzeńców w Niemczech , z którymi zwalczał Karola V w polityce wewnętrznej , z drugiej strony był ich przeciwnikiem. Przyczynił się do okrutnych prze?ladowań wszelkich heretyków. Także następca Henryk II był wrogo nastawiony do reformacji i powołał izbę do zwalczania herezji. 1551 edyktem królewskim zakazano wszystkiego co zwizane było z reformacj. Mimo to francuscy kalwini wciż poszerzali swoje szeregi min. należeli do nich księża de Baurbon. Próbowano pewnego uspokojenia poprzez nadawanie edyktów tolerancyjnych nie podobało się to jednak katolikom. 1562 doszło do rzezi hugenotów w Wassy na co i ci odpowiedzieli sił . Rozpoczęła się długa wojna domowa (1562-1594) która mimo iż prowadzona była pod hasłami religijnymi była w istocie konfliktem różnych interesów politycznych i gospodarczych. Był to okres nietolerancji , gwałtów , okrucieństw. Jedn z prób było małżeństwo Henryka de Bourbon z siostr królewsk Małgorzat Valais. W czasie wesela jednak w tzw. Noc ?w. Bartłomieja (23/24 VIII 1572) doszło do masakry przybyłych do Paryża hugetów (za spraw króla Karola IX i jego matki Katarzyny Medycejskiej). Od 1574 wojna na skutek ?mierci Karola IX przerodziła się w wojnę o tron tzw. wojnę trzech heretyków. O Władzę walczyli bowiem brat Karola IX Henryk de Valois , nowy szwagier Henryk z Nawary (mż Małgorzaty) i Henryk ks. De Guise. Po zamordowaniu Henryka de Guise i Henryka de Valois pozostał Henryk de Bourbon z Nawary. Jako Henryk IV pokonał katolików i po oblężeniu Paryża przeszedł na katolicyzm. Jeszcze innymi torami potoczyły się konflikty religijne w Anglii. Pocztkowo Henryk VIII był zdecydowanym przeciwnikiem reformacji obawiajc się o autorytet swej władzy . Z czasem to się jednak zmieniło , gdyż Henryk VIII zaczł się obawiać coraz to silniejszego Karola V (cesarz) i chciał rozwodu z jego córk Katarzyn Aragońsk. Papież Klemens VII będcy w całkowitej zależno?ci od cesarza nie wyraził na to zgody. Henryk VIII wystpił przeciw Rzymowi a większo?ć społeczeństwa poparła go. W 1534 zalegalizowano w Parlamencie oderwanie od ko?cioła Rzymskiego akt supremacji a w Anglii powstał niezależny , narodowy Ko?ciół zwany Anglikańskim z królem na czele. Rozpoczł się krwawy terror. Posłuszeństwo nowej konfesji pozwoliła Henrykowi VIII na wzmożenie terroru politycznego dzięki czemu mógł pozbyć się opozycji. Sytuacja zmieniła się radykalnie w okresie panowania Moni córki Henryka , która powracajc do katolicyzmu rozpoczęła odwet na odstępcach od prawdziwej wiary. Sytuacja znów się odmieniła po objęciu tronu przez Elżbietę I . Jednakże nigdy nie doszło do wojen religijnych w XVIw. Ważnym konfliktem , pozornie religijnym była walka narodowowyzwoleńcza w Niderlandach. W kraju rzdzonym przez znienawidzianych Habsburgów reformacja znalazła licznych zwolenników. Kalwinizm i Luteranizm idealnie wyrażały dżenia bogatego mieszczaństwa. Do protestantów przyłczyła się także katolicka szlachta tworzc wspólnie stronnictwo gezów. Rozpoczęła się walka z rzdami hiszpańskimi. Wilhelm Orański doprowadził do układu między protestantami i katolikami dla zjednoczenia sił w wojnie o niepodległo?ć. Południowa czę?ć Niderlandów głównie katolicka posiłkowała wojska hiszpańskie . Doszło do podziału kraju na niepodległ (protestanck) - Północ i wierne Habsburgom - Południe . W 1588 proklamowano Republikę Zjednoczonych Prowincji Niderlandów .



Konflikty religijne XV i VI wieku pochłonęły wiele istnień ludzkich. Jednakże nie należy w nich upatrywać włczenia zmagań ideologicznych. Pod ich przykrywk doszło do pierwszych buntów społecznych (Niemcy) , narodowowyzwoleńczych (Czechy , Niderlandy) czy umacniajcych władzę królewsk (Anglia). Co prawda pokój religijny z 1555 nie rozwinł problemów to jednak dzięki reformacji powstało wiele dzieł a skostniały katolicyzm rozpoczł sw naprawę (sobór trydencki 1545-1563) . Można wymienić wiele za i przeciw i na pewno należy potępić krwawe wojny ale na ówczesnym etapie rozwoju społeczeństw były chyba niestety nieuchronne gdyż religia ?ci?le łczyła się z polityk a wła?nie twórcy humanistyczni i reformacja powoli to zmieniły. O trwało?ci owych zmian ?wiadczy fakt , iż i luteranizm , kalwinizm i anglikanizm trwaj do dzi?. Niestety czasami trzeba zgodzić się , iż cel u?więca ?rodki ale miejmy mimo to nadzieję , iż ?rodkami tymi przestan być wojny.