"Pan Tadeusz" jako epopeja.

Epopeja – epos – (gr. opowieść) – jeden z głównych gatunków epiki, utwór długi, wierszowany, rozbudowany. Gatunek podstawowy i dominujący aż do powstania powieści. Ukazuje legendarnych lub historycznych (mitycznych) bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej. Szczególną rolę odgrywa w tym gatunku wszechwiedzący i obiektywny narrator, który zachowywał jednolity dystans wobec opowiadanych zdarzeń, ujawniając czasami swoją obecność w bezpośrednich wypowiedziach do odbiorców. Miejscem szczególnie wyrazistego ujawnienia się narratora była inwokacja. Rozpoczyna się apostrofą – zwrotem do bóstwa, Muzy o pomoc, o natchnienie. W apostrofie wyraża poeta swą prośbę o wsparcie w tworzeniu poematów. Inwokacja zaczyna główny temat utworu i wprowadza czytelnika w dwa światy – metafizyczny i realistyczny poematu (porównania homeryckie, stałe epitety). Wydarzenia rozgrywające się w świecie ziemskim są zdeterminowane wolą bogów uwikłanych we własne sprawy, na których przebieg ludzie nie mają wpływu. Akcja jest zwolniona poprzez aluzje narratora, opisy przyrody, zjawisk, obyczajów itp. Stanowią one bogate tło obyczajowe, w którym rozwijają się wydarzenia eposu. Epopeję kończy epilog – wydzielona część końcowa utworu, zawierająca zazwyczaj dodatkowe wyjaśnienia, komentarze lub uzupełnienia. W stylu eposu przenikają się 2 tendencje: patetyczny styl opowiadania dostosowany do wagi tematu i heroiczność czynów opiewanych postaci oraz realistyczny styl drobiazgowego opisu przedmiotów, sytuacji, wydarzeń.

„PAN TADEUSZ”:
a) utwór długi, rozbudowany, wierszowany,
b) występują postacie typowe, prototypy są w rzeczywistości, bohaterowie są historyczni albo występują autentyczne nazwiska,
c) inwokacja zaczyna się apostrofą do ojczyzny, Litwy – lat dziecinnych,
d) nie ma świata metafizycznego, dwupłaszczyznowej narracji – zastępuje ją przyroda, natura, która ingeruje w życie człowieka, człowiek jest wpisany w rytm natury,
e) styl drobiazgowy – opis dworku, dawnego pokoju Tadeusza, ubioru szlachty,
f) akcja linearna, nie ma przeskoków, jeden epizod wynika z drugiego – przyjazd Tadeusza – uczta – kłótnia Ascesora z Rejentem – rozstrzygnięcie sporu,
g) narrator subiektywny, wszechwiedzący – bezpośrednio ujawnia się w inwokacji, zna bohaterów, opowiada całą historię, nie opowiada się po żadnej ze stron, jednak nie wie wszystkiego np. kim był ksiądz Robak, nie potępia żadnego bohatera,
h) występuje in medias res – wprowadzenie do akcji w inwokacji,
i) styl patetyczny – sędzia mówi językiem podniosłym,
j) budowa fabuły epizodyczna – przyjazd Tadeusza do Soplicowa – oglądanie dworku – pierwsze spotkanie z Zosią – powitanie z Wojskim – uczta